Կյանքում ամեն բան պետք է կարևորել և բալանսավորել, ամեն ինչ պետք է դիտարկել հավասարապես, քանի որ կյանքը գործողությունների շղթա է, իսկ այդ շղթայում՝ տարբեր տարիքներում, պետք է հաջորդական շղթան լինի այնպես, որ կյանքի ամեն փուլ լինի գեղեցիկ և միևնույն ժամանակ, կարևոր։

Եթե նա լիներ գրքի հեղինակ, ապա վստահաբար կլիներ «Երբեք մենակ մի ճաշեք և նեթվորքինգի այլ կանոններ» գրքի հեղինակը, և Քեյթ Ֆերացու փոխարեն հեղինակի անունը կլիներ Մովսես Մակարյան։ Կրթությունը կարևորելով, և աշխարհի տարբեր ծայրերում ուսանելով, նա արդեն Հայաստանում է իր նորարար գաղափարներով և հայրենիքի զարգացման գործում իր դերը տեսնելով։ 

-Ծննդով Վանաձորից եմ, այնտեղ եմ ծնվել, մեծացել, հաճախել չորրորդ դպրոց, ապա նորաբաց մասնավոր դպրոց, հետո «Էվրիկա» բնագիտա-մաթեմատիկական հատուկ դպրոց, որն էլ կիսատ թողնելով, 14 տարեկանում տեղափոխվեցի Սինգապուր՝ կրթությունս շարունակելու։ Ավագ դպրոցը ավարտել եմ այնտեղ, ուսանելով Միջազգային Բակալավրիատ ունեցող Սինգապուրի ավագ դպրոցներից մեկում  (IB School)։

Առհասարակ և հատկապես Հայաստանում դժվար է պատկերացնել այդ տարիքում արտերկրում կրթություն ստանալը։ Պատճառները տարատեսակ են, և դրանցից ամենակարևորը՝ մենակ չլինելն է։ Մովսեսը իր կրթական ուղին անցել է քրոջ՝ Մարիամի հետ, ով այս պահին բնակվում է Սիդնեյում։ Մարիամը ևս, կրթությունն իր արյան մեջ կրողներից մեկն է, ում համար նույնպես դա հանդիսանում է անհատի և երկրի հիմնաքարը։ 

Ճիշտ է ասված, որ մարդու կենսակերպն ու բնավորությունը դեռ շատ փոքր տարիքից է ձևավորվում։ Բնականաբար դրա վրա ազդում են բազմաթիվ արտաքին գործոններ, բայց այնպիսին, ինչպիսին մենք պետք է լինենք, դեռ գալիս է վաղ տարիքից։ Մովսեսն այս հարցում ևս բացառություն չէ.

-Դեռ շատ փոքր տարիքից միշտ ձգտել եմ ինչ-որ բան անել, նոր գաղափարներ մտածել  և ձեռնարկել ուղիներ դրանք իրագործելու համար։ Վաղ տարիքից թղթի թափոններից փորձում էի նոթատետրեր  պատրաստել։ Թե ինչքանով էին դրանք ստացվում, դա հարցի մյուս կողմն է։ Կարծում եմ, որ այդ տարիքում կարևորն արդեն գաղափարի առաջ գալն էր և ձգտումը ինչ-որ բան անելու։ Փոքր տարիքում շատ հաճախ ծնողներիս հետ մասնակցում էի կարևոր հանդիպումների, որոնք էլ ավելի էին ինձ ոգևորում և դարձնում նպատակասլաց։ Միշտ փորձել եմ ձգտել նորարար բիզնես գաղափարներ ձեռնարկել, որոնք կլինեն չկրկնվող և միևնույն ժամանակ, կարևոր հասարակության համար։

Քույրս միշտ եղել է իմ ճանապարհի կարևոր ուղեկիցը։ Ցանկացած հաստատությունում նա միշտ եղել է առաջինը  և դարձել բոլորիս հպարտության առիթը։

Հաջողությունների և ձեռքերումների մասին խոսելը նա համարում է վաղ, կարծելով, որ դրանք այն են, ինչ պետք է լինի։ Հեռավոր ապագայի համար նպատակներ դնելը շատ կարևոր է, բայց ուղղակիորեն սպասելը նա համարում է ոչ այդքան ճիշտ, կարևոր համարելով՝ հստակ ժամանակում և հստակ վայրում որոշված և իրագործված մտքերը։

-Միշտ ցանկալի է շատ աշխատել, կապեր հաստատել, և բնականաբար երբեք նույն տեղում չլճանալ։ Աշխարհի տարբեր անկյուններում ունեմ ընկերներ, մեծ նեթվորք՝ կապեր, որոնք ամենակարևորն են ցանկացած հարցում, քանի որ միայնակ մարդը մեծ դժվարությամբ կարող է հասնել հաջողության։  

Թիմային աշխատանքը ամեն դեպքում դեռևս թերի է Հայաստանում, չնայած որ դա առավելագույն կարևոր գործիքներից է հաջողության հասնելու համար։ Շնորհիվ միջազգային փորձի, Մովսեսը, ինչպես բոլոր այն մարդիկ, ովքեր կարևորում են նեթվորքը, հաստատում են, որ առանց դրա փոքր ինչ անհնար է քաոսից դուրս գալ, բանակցել, կամ ունենալ այն բոլոր հմտությունները, որոնք էլ մեզ կօգնեն առաջ շարժվել։

-Հայաստանի այս դժվար շրջանում էլ ավելի կարևոր է մոտիվացված աշխատելը, նոր միջազգային կապեր ստեղծելը, և անել անհնարինը, որ մեր հայրենիքն իր դերն ու տեղը ունենա այս աշխարհում։ Այս տեսանկյունից՝ իր դերն ու տեղն ունենա բիզնես ոլորտում։ Բնականաբար տարբեր մշակույթներում ուսանելը, այդ թվում Սինգապուր, Ավստրալիա, Միացյալ Արաբական Էմիրություններ, Ֆրանսիա, ԱՄՆ, միշտ էլ օգնել են հասկանալ, որ կրթությունը միայն տեսությունները չեն, այն գործնական աշխատանքներն են։

Կրթություն ասվածը նաև մարդկային փոխհարաբերությունների մասին է, որն առաջին հերթին ընդգծում է մարդու վարվելակերպը իր իսկ շրջապատող աշխարհի ու մարդկանց հանդեպ։ Անկեղծությունն ու բարությունը կրթության հիմքը պետք է լինել, որ այն չլինի անտեղի կամ ռոբոտացված, և հենց այս հատկանիշներով օժտված երիտասարդի համար, ոչ միայն կարևոր է կրթությունը կամ աշխատանքը, այլ նաև կարևոր է երկրի համար ամուր հիմքերով ընտանիք ստեղծելը, որն էլ հենց լավագույն գործը կլինի հայրենիքի համար։

-Ինձ համար շատ կարևոր է, որ մարդիկ միմյանց սիրեն ու հարգեն։ Հայաստանում երևի առաջին հերթին դա կփոխեի, որ մարդիկ ավելի շատ սիրեն իրար, շատ օգնեն, և մեկը մյուսին կարեկից և աջակից դառնան, լինեն ավելի բարի, անկեղծ և հանդուրժող։ Իսկ կրթության մեջ ավելի շատ կցանկանայի տեսնել պրակտիկա, որ դպրոցներում և համալսարաններում փորձի վրա հիմնվեր կրթությունը, և ուսանողները ավելի շատ փորձի փոխանակում անեին միմյանց հետ, թե’ ներսից, և թե’ դրսից։

Պետք է երիտասարդները միշտ մոտիվացած լինել միջազգային կամուրջ դառնալու և սփյուռքի հետ կապը էլ ավելի ամրապնդելու համար։ Իսկ այս գործում Մովսեսն արդեն հաջողել է։

-Այժմ Ավստրալիայում Հայաստանի առևտրաարդյունաբերական պալատի ներկայացուցիչն եմ, իսկ 2019 թվականից՝ Ավստրալիայում հիմնադրված «Հայկական բիզնեսի զարգացման ասոցիացիա»-ի խորհրդի անդամ։ 2022-ին հիմնադրվեց eatn’act ռեստորանների ցանցը, որի համահիմնադիրներից եմ և տնօրենը։ Այն համարվում է նոր սերնդի արագ ռեստորան։ Առաջին անգամ, հենց առաջին փոքրիկ ռեստորանը բացվեց Հայաստանի Ամերիկյան Համալսարանի կողքին։ Սա ունի ավելի մեծ և միջազգային նպատակներ, և կարծում ենք, որ այն ոչ միայն հայերի սիրելի, այլ ամբողջ աշխարհի սիրելի վայրը կամ այլկերպ ասած՝ պահը կդառնան։

Իդեալական ոչինչ չի լինում,  և այն ինչ կառուցվում է` հաշվի առնելով մեր և շրջակա միջավայրի ցանկությունները, կարող են դառնալ ոչ միայն մեր, այլև հայրենիքի հաջողության շարժիչ ուժերը։ Մովսեսի պատմությունը վառ ապացույցն է այն բանի, որ ցանկացած ժամանակում և ցանկացած հասարակության մեջ, կայուն և հնարավորինս անկախ լինելու համար, նախ, առաջինը պետք է ինքնակրթվել, կարևորել կրթությունը, հասկանալ դրա իրական արժեքը, և այս ամենի հետ մեկտեղ բաց չթողնել այն լավագույն պահերը, որոնք կարող են դառնալ մեր անձնական կյանքի, աշխատանքի ու մեր երկրի զարգացման ուղիներից։

-Իմ ամենաառաջին ու մեծ խորհուրդը նա է, որ երբեք պետք չէ դադարել փնտրել, գտնել, նոր գաղափարներ մտածել և իրագործել։ Լավ կլինի, որ երիտասարդները կարևորեն կրթության ոչ միայն թեորիան, այլ կարողանան այն օգտագործել գործնական կյանքում։ Պետք է կապեր հաստատել և երբեք հետ չկանգնել մեր մտքերից։

Տարիներ առաջ, երբ Վանաձորը դարձավ երիտասարդության մայրաքաղաք, շատ երիտասարդներ անվանվեցին Վանաձորի զարկերակներ, և Մովսեսը լինելով քաղաքից հեռու,  ևս այդ զարկերակներից մեկը կարող էր լինել, քանի որ ինքնակրթվելն առաջին հերթին ոչ միայն մեր անձնային աճն է, այլ կայուն և զարգացած երկիր ունենալու հիմքը։

Հույս ունենք, որ շատ երիտասարդներ Մովսեսի պատմությունից անպայման կմոտիվացվեն, էլ ավելի կկարևորեն կրթությունը, և հետ չեն կանգի իրենց գաղափարներից և կանցնեն գործի։

Նրանց պատմությունները նույնն են, բայց միևնույն ժամանակ, տարբեր ու յուրահատուկ: Նրանց 44 օրը նման էր գրքի կամ ինչ-որ ֆիլմի, որի հաջորդ տեսարանին բոլորս լարված սպասում էինք, և հակառակ բոլոր ֆիլմերի, մենք ուզում էինք, որ այն րոպե առաջ ավարտվի:

Այս ֆիլմում էմոցիաները տարբեր էին, բայց մեկ նպատակի համար դրանք դարձել էին այնքա՜ն նույնը…  Իսկ որտեղի՞ց նրանց այսքան ուժ, կամք ու նպատակ ավելին անելու հայրենիքի համար: Հերո՞ս, իսկ միգուցե այս բառը դեռ քի՞չ է նրանց համար:

Գոռը… Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի լսարաններից մինչև պատերազմի դաշտ ու հակառակը:

Գոռին բնութագրելիս առաջին բառը պիտի լինի բարությունը, իսկ հետո հայրենիքի համար կյանքը չխնայելու պատրաստակամությունը: Ծառայության անցնելը նրա համար ոչ թե լոկ հայրենքի պարտքն էր, այլ պատասխանատվություն ու սեր առ հայրենիք, որը գործով պիտի ապացուցվեր: «Ամեն ինչի մեջ պետք է դրականն ու լավը տեսնել»,- ասում է Գոռը և աչքերի մեջ թախիծով, բայց ժպիտով ու հպարտութամբ պատմում իր երկու տարիների, և հատկապես պատերազմի մասին:

-Ծառայել եմ Լուսակերտում, հրետանային գնդում, որպես կրտսեր սերժանտ, ապա տեղափոխվել Արցախ, Ստեփանակերտի Ցոր զորամաս: Միշտ մարտական ու պատրաստ ենք եղել ամեն ինչի, անգամ ամենաանհնարինին: Ամեն ինչ լավ էր, բայց…

Բայցից հետո, միշտ շունչդ պահած ես լսում, քանի որ այդ պահին շատերի ժպիտն ուղղակի սառել է, շատերը չեն հասցրել անգամ վերջին ջրի կաթիլը խմել… Իսկ շատերն էլ սառել են մի պահ, բայց հավաքել իրենց և սկսել պայքարը հանուն հայրենիքի:

-Բայց սեպտեմբերի 26-ին հրաման ստացանք պատրաստ լինելու, քանի որ ամեն վայրկյան կարող է պատերազմ սկսվել: Անգամ մեկ վայրկյան չենք մտածել հետ նայելու, փախնելու կամ վախենալու մասին: Մեր մտքով նման բան չէր կարող անցնել: Ու հաջորդ օրը  մեր առօրյան նույն կերպ սկսվեց, ու րոպեներ հետո ամեն ինչ փոխվեց, որովհետև այն, ինչ ստեղծվում է տարիների ընթացքում, վայրկյանի մեջ հողին էր հավասարեցվում: Յոթն անց էր, տագնապ, տագնապ ու էլի տագնապ: Կենտրոնացման շրջանում մնացինք 3 օր, ապա Արցախի ամեամեծ գյուղ՝ Հաթերք: Լեռներում ու ձորերում ապրելն ավելի էր մոտեցնում մեզ մեր հայրենիքին: Ապրում էինք այնտեղ ու նրանով:

Ախր, հայրենիքին տերեր պետք չեն, հայրենիքին տեր կանգնել է պետք, իսկ Գոռն այդ պարտականության կրողներից մեկն է: Նա լեռներում ու ձորերում ավելի մոտ էր իր այդքան սիրելի հայրենքին, որտեղ իրականության հետ առնչվելն այդքան էլ հեշտ գործ չէ:

-Երբ որ նայում էինք երկնքին, անդադար լույսեր էին, ու մեկ-մեկ ուզում էիր փակել աչքերդ ու հաջորդ րոպեին, երբ բացես, գոնե մի վայրկյան դու էլ լինես հարձակվողը, բայց չկար մարտական գործողություն, մենք ուղղակի պաշտպանվում էինք: Մեզ պահում էին մեր արած կատակները, հույսն ու հավատը: Շարունակվում էր անվերջ թվացող պատերազմը: Հոկտեմբերի սկզբին տարան Շուշի, զանգեցի եղբորս ու տեղյակ պահեցի, դե կարող ա հետ չգայի, բայց գիտեի, թե ինչի եմ զոհվելու ու պատրաստ էի….

Մենք շատ հաճախ ենք ծրագրեր մշակում մեր կյանքի համար, չիմանալով, թե որ պահին և ինչպես կփոխվի ուղեցույցը: Գոռն ապագա ծրագրավորող է, բայց կմտածե՞ր արդյոք, որ հազարավոր զրոների ու մեկերի խաչմերուկում խաղաղություն է ծրագրելու:

-Շատ ընկերներ կորցրեցի, մոտ ընկերներ….

Ժպտերես տղայի դեմքից միանգամից կորչում է ժպիտը, չէ՞ որ կան թեմաներ, որոնց մասին խոսելիս մենք ինքներս մեր էմոցիանեերը դժվար ենք կառավարում:

-Ականանետը շարքից դուրս էր եկել, ու պետք ա ռացիայի մարտկոց տանեի կես կիլոմետր հեռու: Նման կրիտիկական պահերը մեզնից անպակաս չեն եղել: Էդ ընթացքում ռուս լրագրող մոտեցավ, հաճելի էր, որ կարողանում էի երկրիս պաշտպանի գործին կցված նաև ներկայանալ ճիշտ ու չվախենալ ոչ մի տեսակ արգելքից: Կես կատակ կես լուրջ,  բայց մի փոքր էլ խանգարում էր, որովհետև այդ պահին ականներ էի պատրաստում:

Պատերազմի դաշտից կամ հիշողություններ են գալիս, կամ տղաներ, ովքեր երբեմն թաքցնում են իրենց հույզերը, բայցևայնպես ամուր պահում այն հիշողությունները, որոնք փոխել են իրենց կյանքը:

-Հին փամփուշտներ էինք գտնում Շուշիից ու ոգեշնչվում, հետո հուզվում էինք շատ: Պահ եկավ, երբ հարկ կար գիշերելու գերեզմանոցում: Չէ, դա էնպես չի, որ շատ դժվար կամ ամենադաժան պահերից ա եղել: Շատերս փրկվում էինք, միևնույն ժամանակ մտածելով, որ հերթը մերն ա: Հիշում եմ Հաթերքի հողից պատրաստված տունը… Եռաբլուր գնում եմ շատ….

Գոռի երկար դադարն ասում էր ամեն ինչ, չէ՞ որ այն հայրենիքի լռության տունն է, որտեղ միայն դրոշների շշուկներն են, իսկ ծնողները…

-Երազում եմ, որ մի օր երեխաներիս ձեռքը բռնած կգնամ Արցախ ու կպատմեմ, կասեմ, որ ձեր պապան էս հողի համար կռիվ ա տվել, բայց վախենում եմ այն մտքից, որ միայն նրանց կպատմեմ, ու այդպես էլ չեմ կարող կանգնել այն հողին, որը Սրբություն է, որի համար կյանք ու արյուն չի խնայվել… Ես անգամ հիմա պատրաստ եմ պայքարել իմ հայրենիքի համար:

Պատերազմը մեզնից կամ տանում, կամ ավելի է ամրացնում այն, ինչ մենք ունեք: Ես էլ, մյուսն էլ, մեկ ուրիշը հեռվում, Գոռը, շատերս, խոստում ունենք, որ ուր էլ որ լինենք, հայրենիքին մենակ չենք թողնելու, ինչ էլ որ լինի: Կրթությամբ ու աշխարհի գիտելիքները մեր տուն բերելով այն դարձնելու ենք այն, ինչի մասին մեր շատ զոհված ընկերները երազում էին:

Պատերազմը փոխել է Գոռին, դարձրել ավելի հոգատար ու բարի, որովհետև հայրենիքը նման կորովով երիտասարդների կարիքը շատ ունի: Այսօր Գոռը շարունակում է իր կրթությունը Հայաստանի ամերիկյան համալսարանի համակարգչային գիտություն բաժնում: Հայրենիքի համար լավագույն մարդ լինելու համար նա ունի բոլոր տվյալները, նա արել է ամենաանհնարինը՝ չմտածելով անգամ իր սեփական կյանքի մասին, իսկ այժմ նույն պատրաստակամությամբ էլ հասնելու է այն լավագույն մասնագետի բնութագրին, որի կարիքն այսօր մենք՝ հայերս, շատ ունենք…

Այս ֆիլմում էմոցիաները տարբեր էին, բայց մեկ նպատակի համար…

Ահա և կյանքի կոչվեց հերթական դասընթացը Վանաձորի պետական համալսարանի հենակետային վարժարանում, այս անգամ «Արտաքին ազդակների ազդեցությունը մեր գործողությունների և որոշումների վրա» թեմայով: Դասընթացավարն էր հենակետային վարժարանի աշակերտուհի, տողերիս հեղինակ` Դայանա Ամիրխանյանը:

Դասընթացի մեջ տեղ գտած նյութերը արդի էին, և մեծապես առնչվում էին մեզ` երիտասարդներիս:

Դասընթացը սկսելուն պես նախ ներկայացրի, թե ով եմ ես դպրոցից զատ, ինչու եմ անում այս դասընթացը, և որն է դրա նպատակը:

Քանի որ ես «Համայնքը ես եմ» 5-րդ ճամբարի մասնակից ներկայացուցիչ եմ և ներկայումս կատարում եմ իմ ծրագիրը, այս շրջանում նախատեսված է նաև իրազեկող դասընթացներ մի շարք հաստատություններում, և ինչու չէ, նաև հենց այն դպրոցում, որտեղ սովորում ենք: Խոսեցի իմ ծրագրի մասին, դրա կարևորության և դրանից բխող առավելությունների մասին: Ապա սկսեցի դասընթացի բուն հատվածը: Ի՞նչ է արտաքին ազդակը, որո՞նք կարող են լինել մեր հիմնական գործողությունները և որոշումները, որոնք իրենց վրա կարող են կրել հասարակության կարծիքը: Դասընթացի մեծ մասը տրամադրված էր քննարկումներին, որոնք չափազանց բուռն էին և ակտիվ:

Ընթացքում ներկայացրի, թե ինչ է ուզում մեր դիմացինը, որն է հասարակության այն հատվածը, որն ամենից շատ է պահանջում ուշադրություն, խոսեցինք մեր վախերի մասին, ռեալիստների ու ռոմանտիկների մասին, մեզ տրվող «չար ու բարի» հարցերի մասին, դպրոց-իրավունք-պարտականություն կապի ու մարդկային փոխհարաբերությունների, մեր մոտեցմանը կամավորական աշխատանքին և մեր կայուն աշխատանքի մասին:

Քննարկման կարևորագույն մասն էր կազմում ազատ խոսելը, միմյանց հարգելը և չբռնանալը մյուսների կարծիքի վրա: Դասընթացին ներկա էին մոտ յոթանասուն 12-րդ տարբեր հոսքային դասարանների աշակերտներ և ուսուցիչներ: Ամենահաճելի պահերից էր ստանալ դրական կարծիքներ` թեկուզ անանուն, թերթիկների վրա, որտեղ ամենակարևորն ինձ համար, ինչին հաճախակի հանդիպեցի, այն էր, որ ըստ ներկաների` դասընթացը ձանձրացնող չէր:

Սա թվով 5-րդ դասընթացն էր, որ վարում էի դպրոցում և դպրոցից դուրս: Իմ նպատակներից մեկն էլ հենց սա է. բացի բուն մասնագիտությունը, նաև հմուտ դասընթացավար դառնալ: Հետայսու, հուսով եմ, այս շարքը կշարունակվի ավելի հետաքրքիր թեմաներով և տարբեր վայրերում:

Այնքան հաճելի է, երբ ամեն ոք հետևում է իր հայրենի բնությանը, մաքրում ու խնամում է այն։ Հաճելի է նաև, երբ կան հստակ օրեր՝ շաբաթօրյակներ, երբ ամբողջ երկիրը ներգրավվում է այդ գործընթացի մեջ։

Շաբաթօրյակ ասվածի հիմնական գաղափարախոսությունն է` կամավոր սկզբունքով մաքրել որոշակի տարածք:

Բայց… Ցանկանում եմ հայտնել իմ կարծիքը և ասել այն, ինչն ավելի քան ակներև է։

‌Իմ կարծիքով՝ շաբաթօրյակները կրում են ձևական բնույթ։ Մենք սիրում ենք նկարել, նկարվել, բայց դրանք ուղղակի ցուցամոլության համար են։ Մենք ուզում ենք անվերջ ցույց տալ, որ մենք արեցինք, մենք գնացինք։ Շաբաթօրյակների ընթացքում բոլորը սկսում են մաքրել որոշակի հատված, որը մոտ է իրենց աշխատավայրին, կամ էլ ուղղակի ցանկություն են հայտնում մաքրել ամբողջ տարածքը, և բահով կամ ցանկացած գործիքով նկարվում ու հրապարակում են։ Սա ցանկացած անձի իրավունքն է:

Սակայն ևս մեկ բայց…

Շաբաթներ առաջ կրկին շաբաթօրյակ էր։ Դրանից հետո օրեր շարունակ հետևում էի, թե ինչ է կատարվում փողոցներում։ Այն անձանց համար, ովքեր «մաքրում էին» որոշակի տարածք, այժմ միևնույնն է, թե ինչ է կատարվում այդ տարածքում:

Դպրոցից դուրս գալուն պես մի խումբ երիտասարդներ նետեցին փողոց իրենց ձեռքին պատահած թուղթը, և նրանք այն երիտասարդներն էին, ովքեր շաբաթներ առաջ մեծ ջանասիրությամբ մաքրում էին տարածքը: Շաբաթօրյակի ընթացքում ես ուղղակի քայլում էի և հարցնում մասնակիցներին, թե ինչի համար են մաքրում: Ցավալին այն է, որ ոչ ոք չասաց, որ իր համար հաճելի է իր շրջակայքը մաքուր տեսնելը, և դա անում է իր կամքով, որը ավելի քան հաճելի է: Ամենատհաճը այն է, որ գեղեցիկ հագնված, շպարված, մի ձեռքին հեռախոս, մյուսին՝ բահ՝ ուզում են ապացուցել, որ իրենք իրենց մեծ ներդրումն ունեն գործընթացի մեջ: Բայց և հաջորդ օրը չնկատելու տալով անցնում են, օրինակ, ինչ-որ պոլիէթիլենային տոպրակի կողքով, որը «խեղդում է» ծառի ճյուղը:

Ուզում եմ ձեր ուշադրությունը հրավիրել մի քանի պատասխանների վրա, որոնք ես ինքս եմ լսել «Ինչո՞ւ եք մասնակցում շաբաթօրյակին» հարցից հետո։

-Բոլորն անում էին, ասեցի` ես էլ անեմ:

-Գիտես՝ մեր ուզելո՞վ ենք անում, հրաման ա, անում ենք:

-Դե, մեզ տնօրենը ասել ա՝ քննությունները կբարձրացնեմ:

-Վարկանիշը կբարձրանա մեր, երբ բոլորը տեսնեն մեր նկարները:

Չէ, ուղղակի խնդիրն այն է, որ մենք ինչ-որ բան անելիս կամ փնտրում ենք շահ, նմանվում ենք որևէ մեկին, կամ էլ, ասել է թե, հրաման ենք կատարում:

Գյուղի, քաղաքի, պետության ու երկրի մաքրությունն ու խնամքը պետք է հրաման չլինի, պետք է վարկանիշը վեր հանելու ձև չլինի: Դա պետք է լինի ցանկացածիս հաճելի պարտականությունը, որ ակամա պետք է կատարվի, քանզի ինչպես սիրում են կրկնել՝ մոլորակը մեր տունն է, իսկ շինությունը, որտեղ ապրում ենք՝ այդ մեծ տան մի մասը:

Շաբաթօրյակները, որքան էլ որ համախմբման և չաղտոտման կոչ ունեն իրենց մեջ, միևնույն ժամանակ տեղին չեն ծառայում և կրում են, իմ կարծիքով, ձևական բնույթ:

Ինձ հարկավոր չէ հստակ օր հոգալու համար իմ շրջակա միջավայրի մասին:

Հունվարի 30-ից փետրվարի 5-ը Աղվերանում տեղի ունեցավ ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի

կողմից իրականացվող և Միացյալ Թագավորության կառավարության «Լավ կառավարման հիմնադրամի»  աջակցությամբ «Համայնքը ԵՍ եմ» համայնքային երիտասարդ առաջնորդների 5-րդ ճամբարը։ Ճամբարին մասնակցում էին Երևանի և  ՀՀ մարզերի համայնքների 35 ակտիվ երիտասարդներ, ովքեր հաղթահարելով առցանց փուլը և հարցազրույցը, հնարավորություն ունեցան 7 օրերի ընթացքում էլ ավելի բարելավել իրենց գիտելիքները, ավելի հմուտ դառնալ իրենց նախաձեռնություններում և ծրագրերում, և իհարկե, ծանոթանալ հիանալի մարդկանց և նախաձեռնող երիտասարդների հետ: Իմ` «17-ամյա 17.am-ցի» նյութի մեջ նշել էի, որ մտահոգ եմ համայնքիս երիտասարդների պասիվությամբ և որևէ բան նախաձեռնելու վախից, և ցանկանում եմ որևէ բան փոխել։  Լինելով 35 հաջողակներից մեկը,  այս  հնարավորությունը պետք է օգտագործեմ, իմ մտքերն ու նախաձեռնություններն իրականացնելու համար։

Ճամբարի առաջին օրը  ծանոթացանք թիմային աշխատանքի սկզբունքներին և խմբային աշխատանքների միջոցով վեր հանեցինք թիմային աշխատանքում հաճախ ծագող խնդիրները։ Ամենակարևոր կետն այն է, որ խմբային աշխատանքի շնորհիվ հասկացանք, թե ինչպես պետք է գործի իրական առաջնորդը թիմում, ինչպես կառուցի արդյունավետ թիմ և սահմանի թիմային ճիշտ նպատակակետեր։

Մենք օրը սկսում էինք  առաջնորդության մասին քննարկումներով ու խմբային աշխատանքներով։ Առանձին խմբերում քննարկում էինք առաջնորդի և ղեկավարի առանձնահատկությունները, նմանություններն ու տարբերությունները: Խոսեցինք տեղական ինքնակառավարման մասին։ Նախ խմբային աշխատանքի միջոցով ուրվագծեցինք կատարյալ ՏԻՄ-ի գործառույթները, ենթակառուցվածքներն ու ծառայությունները, ինչպես նաև բնութագրեցինք իդեալական ավագանուն, համայնքապետին ու բնակչին։ Թեմայի երկրորդ մասում ՏԻՄ հարցերով փորձագետ Վահագն Պետրոսյանը ներկայացրեց ՀՀ-ում տեղական ինքնակառավարման համակարգը, դրա նախապատմությունը, կառուցվածքն ու ֆունկցիաները։ Դերախաղի միջոցով տեղի ունեցան ՏԻՄ ընտրություններ. քարոզարշավ, հանրային քննարկումներ, քվեարկություն։ Արդյունքում առաջադրված ճամբարական թեկնածուներից ընտրվեց Ռազմիկ Մնացականյանը, որպես Արենավան համայնքի գյուղապետ:

‌Արդեն երրորդ օրն էր, և թեման «Մասնակցային ժողովրդավարությունն» էր։ Օրվա առաջին կեսին ՄԱԶԾ փորձագետներ Վիրջինիա Սեզիլին և Ժաննա Հարությունյանը ներկայացրեցին համայնքային որոշումների կայացման գործընթացներում քաղաքացիների ներգրավվածության գործիքների կիրառման միջազգային և տեղական փորձերը։ Հաջորդիվ, համայնքների ֆինանսիստների միության նախագահ Վահան Մովսիսյանը ներկայացրեց մասնակցության և հաշվետվողականության կարևորությունը տեղական մակարդակում։ Օրվա 2-րդ մասում  մշակեցինք մասնակցային որոշումների կայացման և մշտադիտարկման նոր մեխանիզմներ։ Քննարկեցինք նաև գենդերային հավասարության և տեղական քաղաքականությանն առնչվող հարցերը։ Օրը ամփոփվեց ՄԱԶԾ կողմից իրականացված Հայաստանի Հանրապետության հինգ խոշորացված համայնքներում հանրային ծառայությունների և ենթակառուցվածքների վերաբերյալ քաղաքացիների գոհունակության ելակետային գնահատման ներկայացմամբ, որը ներկայացրեց հետազոտության մեջ ներգրավված «Համայնքը ԵՍ եմ» 2-րդ ճամբարի շրջանավարտ Աստղ Վարդանյանը։ «Համայնքը ԵՍ եմ» 5-րդ ճամբարի 4-րդ օրը մեկնարկեց «Ի՞նչ է մասնակցային հետազոտությունը» թեմայով դասընթացով, որը վարում էր ՄԱԶԾ փորձագետ Ժաննա Հարությունյանը։ Հաջորդ դասընթացի թեման՝ «Ինչպե՞ս վարել հարցումներ» թեմայով էր, որը վարում էր «Համայնքը ԵՍ եմ» 1-ին ճամբարի շրջանավարտ Հերմինե Կարապետյանը։ Օրվա մյուսը մասը անցկացրինք Չարենցավան համայնքում, որտեղ հարցումներ իրականացրեցինք բնակիչների հետ, որոնց միջոցով պետք է բացահայտվեն Չարենցավանում մասնակցության խնդիրներն ու դրանց լուծման ուղիներն ըստ բնակիչների։ ‌

Ճամբարի հինգերորդ օրը նվիրված էր ծրագրային գաղափարի մշակմանը։ Օրվա առաջին մասում «ՀԿ Կենտրոն» քաղաքացիական հասարակության զարգացման ՀԿ-ի նախագահ Արփինե Հակոբյանը ներկայացրեց ծրագրային առաջարկի մշակման փուլերն ու դրանց կարևորությունները։ Օրվա 2-րդ մասում հանդիպում-զրույց ունեցանք երիտասարդական ոլորտի փորձագետ Արեգ Թադևոսյանի հետ, ով խոսեց երիտասարդների ներուժի ու հնարավորությունների մասին։ Օրվա ավարտին «Ակվարիում» մեթոդով ներկայացրեցինք մեր խմբերում մշակած գաղափարները։

Արդեն մոտենում էին հրաժեշտի օրերը, և մենք պետք է ներկայացնեինք մեր անհատական ծրագրերը, որոնք պետք է իրագործենք մեր համայնքներում: Ճամբարականերից, այն մարդկանցից, ովքեր յոթ օրերի ընթացքում հարազատ են դարձել, դժվար էր բաժանվել:: Երիտասարդների մշակած պլանները դեռ առջևում են: Այսուհետև, շնորհիվ այս ճամբարի, մեր ստացած գիտելիքներն օգտագործելով, փորձելու ենք հասարակության մյուս անդամներին ևս ընդգրկել և ակտիվորեն ներգրավվել համայնքային ցանկացած գործընթացում: Դե ինչ, ի գործ: