Բթիս մատնահետքերը կորցնելու որերորդ անգամ ֆեյսբուքիս տարեգիրքն եմ թերթում, ու  բութս հոգնում է «հայտնի» դեմքերից մեկի հրապարակման վրա, որտեղ մեր այս դեմքը համարյա Նազենի Հովհաննիսյանին չզիջելով ոսկեղենիկ հայերենով նկարագրում էր, թե ինչպես է առաջին անգամ հաց թխում, ինչքան հաճելի գործընթաց է, ինչքան սիրով պետք է այն անել և այլն… Կարդալիս երևի թե կոգեշնչվեի, եթե այդ պահին նստած չլինեի Ճամբարակի ոստիկանության դիմացի շենքի մեր տան խոհանոցում, որտեղ մաման անտարբեր դեմքով իր երևի 1003֊րդ հացն էր թխում։

Նույն շենքի կողքի շքամուտքում միշտ Ճամբարակում ապրած մեկը նույն դեմքի արտահայտությամբ կարդում է Երևանում ապրող ուսանողներից մեկի սիրառատ գրառումը համարյա նույն Ճամբարակի, Ճամբարակի մարդկանց ու սարերի մասին։

Նույն դեմքն ունեն զինվորականները, ծառայության հանդեպ պաթոսով լցված ջահել աղջկա կամ տղայի ասածները լսելուց, կամ էն ուղտը, որին նկարում ու ծիծաղելով շոյում են թքելու համար։

Եթե դրական, ռոմանտիկ մարդ եք, ուրեմն նյութիս նպատակը պատկերացրեք այն էր, որ ստիպի  ուշադիր նայել մեր շուրջն ու մեր արած գործողություններին, ու հնարավոր է` հասկանանք, որ իրականում դրանց մեջ սիրուն պուճուր դետալներ կան, որոնց մասին նույնիսկ մարդիկ գրում են, ու գուցե արժի ուշադիր լինել ու ամեն օր գտնել էդ դետալները։

Եթե ռոմանտիկա բառը չեք սիրում, ուրեմն սա նրա համար էր, որպեսզի գիտակցենք, որ հաճախ մեզ համար հաճելի ու սիրուն թվացող մանրուքներ կան, որոնք մարդիկ անում են ամեն օր կարիքից դրդված ու հիացած չեն դրանով: Տեսնում են սիրուն բաներ, որոնց տարիները մաշել ու սովորական է դարձրել աչքի համար, ու հանկարծ չնեղանաք, որ մտքում ծիծաղեն ձեզ վրա, երբ ապարատը ձեռքին նկարեք որպես դեղ աճեցված սիրունիկ ալոեի թուփը։

Պարապության դեմ պայքարելու միակ միջոցը ինչ-որ բան անելն է, ինչքան էլ դա ակնհայտ չթվա։ Այս մտքին ես հասա կյանքիս 21-րդ տարում կատարյալ պարապության պայմաններում։ Կարծում եմ՝ սխալ է «կատարյալ պարապություն» բառակապակցությունն օգտագործել, հատկապես այս նյութի մեջ, քանի որ մի քանի տող վերև ասացի, որ ինչ-որ բան անելով մենք այլևս պարապ չենք։ Եվ եթե նույնիսկ դու հիմա նստած ես բազմոցին ու անիմաստ վատնում ես կյանքիդ րոպեները, ինչպես ես վատնեցի մի ամբողջ օր, կամ էլ կիսապառկած դիրքով կարդում ես հեռախոսիդ էկրանին գրված այս նյութը, ապա շնորհավորում եմ, դու արդեն պարապ չես։ Եվ ես ամենայն լրջությամբ եմ դա քեզ ասում։

Երբևէ ինքդ քեզ հարցրե՞լ ես, թե ինչու ես փռվել բազկաթոռին ու աննպատակ թերթում ֆեյսբուքյան պատդ։ Այդ հարցի պատասխանը ես էլ չունեմ, ազնիվ խոսք, ու կարծում եմ՝ դու էլ։ Դու վստահ ես, որ ոչ մի հետաքրքիր բան չես գտնի, ոչ ոք քեզ չի գրի, ու որ մինչև կյանքիդ վերջը կարող ես այն թերթել, եթե ձեռքդ չհոգնի, ու դու ստիպված չլինես հեռախոսդ մի կողմ դնել, կամ էլ ուղղակի փոխել ձեռքդ ու շարունակել «աշխարհի ամենահետաքրքիր» զբաղմունքը։ Կամ երբ չգիտես՝ ինչ անել, վերցնում ես սեղանիդ ամիսներ առաջ դրած գիրքը ու բացում այն էջը, որտեղ վերջին անգամ դրել էիր էջանշանը։ Կարդում ես այն, չհիշելով նույնիսկ գլխավոր հերոսներին, բացում առաջին էջն ու նորից սկսում կարդալ գրքի սկիզբը, որ էլի դնես գրասեղանիդ ու մի քանի ամսով մոռանաս դրա և հերոսների գոյության մասին։ Մոռանաս դրա մասին, որովհետև մնացած օրերի ընթացքում պարապությունից ամեն ինչով կզբաղվես, բայց ոչ գիրք կարդալով։ Ինչևէ, այս անգամ գրքի մասին չեմ ուզում խոսել։

Ինչքա՞ն է եղել, որ պառկես բազմոցին ու լիովին անգործության կարգավիճակում նայես առաստաղին, հստակ մի կետի, չթեքելով հայացքդ, չշարժելով մարմնիդ և ոչ մի մաս, նույնիսկ չմտածելով։ Միգուցե և երբեք այդպես չես արել, կամ էլ ամբողջ օրը դրանով ես զբաղված, կապ չունի։ Այդ պահին դու չես էլ հասկանում, որ մարմնիդ յուրաքանչյուր մաս, նյարդ և մկան, ամեն կերպ իրեն զսպում է, որ դու մնաս անշարժ պառկած, չշարժես ձեռքդ, չնայես ուրիշ տեղ, չծարավես։ Եվ մնում է մի պահ բջիջներդ շեղվեն, ու դու մտածես քիթդ քորելու մասին, երբ այն կսկսի քոր գալ։ Ու դու ստիպված կլինես ձեռքդ շարժել ու քորել այդ անիծյալ քիթը, որը խախտեց կատարյալ պարապության կարգավիճակը։ Սակայն ես կրկին կասեմ, որ թե՛ քիթը քորելուց առաջ, թե՛ քորելուց հետո դու պարապ չես եղել։

Դու իհարկե ինձ չես հավատա, կասես․ «Ո՞նց թե պարապ չեմ, ոչինչ չեմ անում, նույնիսկ չեմ շարժվում, չեմ մտածում, ոչ մի բան չեմ անում»։ Իսկ ես կասեմ, որ չշարժվելուդ փաստն էլ դեռ քննարկման կարիք ունի։ Ախր, երբ պառկած նայում ես առաստաղին, միևնույնն է, գործողություն ես կատարում՝ նայում ես։ Ասեմ ավելին՝ պառկած ես նայում։ Տե՛ս, մեկի փոխարեն երկուսն ես անում։ Բա դա կարելի՞ է պարապություն անվանել։ Որպեսզի դու տեսնես այդ կետը, ուզում ես դու դա, թե չէ, բայց աշխատում է մարմնիդ մկանների և բջիջների մի ամբողջ բանակ։ Այն ամեն ինչ անում է, որ լույսի արագությամբ աչքից ուղեղ հասնի մի փոքրիկ իմպուլս, որ դու, անշարժ մնալով, տեսնես այդ կետը։ Եվ դա պարապության պայմաններում։ Պատկերացնու՞մ ես՝ ինչքան բան ես անում զբաղված ժամանակ, ինչքան մկան, նյարդային հյուսվածք ու բջիջ է աշխատում, ինֆորմացիա հասցնում ուղեղ, որ դու վերջում էլի անտեսես բնությունից տրված այդ ամենն ու փռվես բազմոցին։

Չգիտեմ՝ հավես ունեցար մինչև վերջ կարդալ, թե չէ, արդյո՞ք տեղիցդ շարժվել ես, թե դեռ նույն դիրքով հենված ես բազմոցին, նայում ես հեռախոսիդ էկրանին, թե մտափոխվեցիր ու բացեցիր այն էջը, որտեղ երեկվանից դրված է էջանշանը։

Երևի արդեն շուրջ քսան տարի կլինի, ինչ Հայաստանում զանգվածային մասշտաբով օգտվում են բջջային կապից (այն տարիները, երբ բջջային հեռախոսները նույնքան հազվագյուտ ու թանկ էին, որքան մասնավոր տիեզերանավերը, չենք հաշվում), բայց, չգիտես ինչու, դրանցից օգտվելու թեկուզ պարզագույն կանոններ չեն ձևավորվում: Եվ դա երբեմն խիստ նյարդայնացնում է:

Առաջինը` եթե մարդիկ նախընտրում են բջջային հեռախոսը միշտ պահել իրենց մոտ, դա դեռ չի նշանակում, որ նրանք ցանկանում են կամ կարող են շուրջօրյա հասանելի լինել և պատասխանել բոլոր զանգերին: Եթե ձեր զանգին չեն պատասխանում, պատճառները կարող են լինել երկուսը` ա. հեռախոսի տերը չի լսում հեռախոսի ձայնը, կամ հեռախոսն իր մոտ չէ, և նման դեպքում որքան էլ երկար զանգեք, նա չի լսի, իսկ եթե ձեր երևակայության մեջ նա այդ պահին գլխապատառ վազում է դեպի հեռախոսը, որպեսզի պատասխանի ձեր բաղձալի զանգին, ապա նույնիսկ այդ դեպքում եթե ժամանակին անջատեք, նա հետ կզանգի մեկ րոպե հետո: Եվ բ. հեռախոսի տերը չի կարող կամ չի ուզում պատասխանել զանգին: Դրա պատճառները անթիվ ու բազմազան են` նա հանդիպման է, որևէ կարևոր գործ է անում, գուցե շատ զբաղված է (կան այդպիսի մարդիկ, պետք չէ զարմանալ) կամ էլ, ինչու չէ, զուգարանում է: Միգուցե նա թատրոնում է, կամ մահացել է նրա սիրելի թութակը, ու նա թքած ունի այն «կարևոր» լուրի վրա, որ դուք հիմա հայտնելու եք: Հնարավոր է, որ նա այդ պահին երկու ծանր տոպրակ բռնած բարձրանում է աստիճաններով` անիծելով գրպանում զնգացող հեռախոսը և ձեզ էլ հետը: Կամ էլ (ի վերջո, հաշտվեք այդ մտքի հետ) այդ պահին ցանկություն չունի ձեզ հետ խոսելու, այդ տարբերակը ինչո՞ւ ոչ ոք երբեք չի դիտարկում:

Այս պարզ երևույթը հասկանալն իրականում բոլորովին բարդ չէ. եթե հեռախոսի տերը չի լսում ձեր զանգը, կամ էլ նրան հարմար չէ պատասխանել, անգամ եթե մինչև Քրիստոսի երկրորդ գալուստը շարունակեք զանգել, ոչինչ չի փոխվի: Էլ չեմ ասում ամենասարսափելիի մասին` երբ կես ժամ շարունակ բարձրախոսի մեջ հնչող ազդանշանները լսելուց հետո զանգողը անջատում է հեռախոսն ու անմիջապես նորից զանգում, ասես թե առաջին զանգը պարզապես անհաջող էր ստացվել, ու հիմա երկրորդ կրակոցը հաստատ կկպնի նշանակետին: Հավատացեք, համառությունն այստեղ չի օգնում: «Ջուրը քար կծակի» կարգախոսը տվյալ պարագայում արդիական չէ: Իսկ երբ ոչ միայն չեն պատասխանում ձեր զանգին, այլև նույնիսկ անջատում են` հստակ ազդանշանելով, որ զանգին պատասխանելու անհարմարությունը հասել է իր կիզակետին, անմիջապես ևս տասներկու անգամ զանգելով դուք նույնացնում եք ձեզ այն նեանդերթալցու հետ, որը բութ քարե դանակով փորձում է սպանել իր որսին:

Այո, բոլորս էլ չենք սիրում, երբ զանգերին չեն պատասխանում, բայց նույնիսկ եթե դուք կարևոր գործով եք զանգում, կամ նույնիսկ եթե ձեր զանգին սպասում են, ավելին` խնդրել ու թախանձել են, որ դուք այդ ժամին զանգահարեք, մեկ անգամ չվերցնելու դեպքում սպասեք առնվազն 20-30 րոպե ու նոր միայն կրկին փորձեք: Երկրորդ անհաջող փորձից հետո մնում է միայն սպասել պատասխան զանգի: Մյուս տարբերակները բացառվում են, եթե, իհարկե, խոսքը հույժ հրատապ զանգի մասին չէ: Տանեցիների առողջական վիճակով ու որպիսությամբ հետաքրքրվելը, որքան էլ դա զարմանալի հնչի հայերի մեծամասնության համար, հույժ հրատապ զանգերի շարքին չի պատկանում:

Նույնիսկ այս ամենը ճիշտ կատարելուց հետո, երբ զրուցակիցը պատասխանել է զանգին, պետք չէ կրկին մոռանալ քաղաքավարության կանոնների մասին: Կա մի ցավալի միտում շատերիս մոտ. մեզ բոլորիս թվում է, թե մեր գործերից ավելի կարևոր բան աշխարհում չկա, և որ բոլոր մյուս մարդիկ պարտավոր են ահով ու սարսափով սպասել մեր զանգերին, և նրանց մտքով անգամ չպետք է անցնի զբաղվել այլ ճղճիմ ու երկրային գործերով` երբ զանգում ենք մենք` միջմայրցամաքային կարևորության գործունեություն ծավալող վերամբարձ անձիքս: Իրականում դա այդքան էլ այդպես չէ, և պետք է քաջ գիտակցել, որ բոլորիս գործերն էլ կարևոր են միայն ինքներս մեզ համար. անծանոթ կամ քիչ ծանոթ մարդկանց դրանք, մեղմ ասած, չեն հուզում, իսկ կոպիտ ասած` նրանք թքած ունեն դրանց վրա: Այդ պատճառով, նույնիսկ եթե ձեր զրուցակիցը ժամանակին է պատասխանել ձեր զանգին, պետք չէ անմիջապես խոսափողի մեջ աղաղակել ձեզ հուզող հարցը: Նախ պետք է հարցնել, հարմար պահի՞ եք արդյոք զանգահարել: Իսկ խոսելու պահին էլ ցանկալի է, որ հեռու գտնվեք ամեն տեսակի բարձր աղմուկից: Օրինակ` բավականին տարօրինակ կլինի, երբ զանգեք սրճարանից այն պահին, երբ վատ ֆիլմի սաունդտրեկի պես հնչում է Ստաս Միխայլովի ոսկե հավաքածուից որևէ մի կատարում (և ընդհանրապես մի լսեք Ստաս Միխայլով, դա ի՞նչ աննորմալություն է, չեմ հասկանում), կամ երբ ձեր խոսակցությանը զուգահեռ հնչում է ձեր ընկերոջ պատմած անպարկեշտ անեկդոտը, իսկ այնուհետև մյուս ընկերների ծիծաղի մեղմիկ դայլայլը: Այդ ամենը կարող է տհաճ տպավորություն թողնել այն մարդու վրա, ում հետ դեռ մտադիր եք պահպանել երկարատև գործնական հարաբերություններ:

Այս կանոնները ես չեմ հորինել, դրանք գոյություն ունեին դեռևս քաղաքային հեռախոսների կիրառման ժամանակներից (հիշո՞ւմ եք, այդպիսի հեռախոսներ կային ժամանակին), պարզապես մի փոքր ձևափոխվել են: Դրա համար հերթական «բոլորովին նոր», կատարելագործված մոդելի հեռախոս առնելուց առաջ կատարելագործենք մեր վարքը, հազար ու մի հարց կա բա:

Վանաձոր քաղաքում 2018 թվականի նոյեմբերին մի խումբ ուսանողների կողմից ստեղծվեց ֆեյսբուքյան մի խումբ և ստացավ «Նոր Վանաձոր» անունը: Ճիշտ է, խումբը ստեղծվեց պատահական, սակայն այն դարձավ խմբի յուրաքանչյուր հիմնադիր անդամի անբաժանելի մասը: Հունիս ամսին Սեդա Մխիթարյանը 17.am-ում անդրադարձել էր «Նոր Վանաձոր» ուսանողական նախաձեռնությանը: Մեկ ամսում խումբը ունի նոր մտահղացումներ, որի մասին արժե տեղեկացնել, սակայն՝ առանց փակագծերը բացելու, քանի որ խումբը ցանկանում է գործն անել և միայն դրանից հետո խոսել:

Նախաձեռնության նպատակն է` Վանաձորը տեսնել ավելի մաքուր, ավելի բարեկարգ, ավելի մշակութային և պարզապես ավելի լավը: Խումբը ստեղծված է բացառապես քաղաքի խնդիրները բարձրաձայնելու և լուծումներ գտնելու համար, շատ հաճախ այդ լուծումները իրականացնում են հենց խմբի անդամները: Խումբը ապաքաղաքական է, ունի բնապահպանական ուղղվածություն, նաև՝ մշակութային և երիտասարդական: Խմբի անդամները նշում են՝ հետևողական են լինելու քաղաքի մաքրությանը, սակայն ցանկություն ունեն, որպեսզի քաղաքի բնակիչներն էլ ավելի ընդգրկվեն երիտասարդների նախաձեռնություններին: Խմբի անդամները նաև հավելեցին, որ առաջիկայում համագործակցություն են սկսելու տարբեր ուղղություններով, որ արդյունքը տեսանելի լինի: Արդեն ունեն հստակ ծրագրեր և տեսլական, օրինակ՝ պլանավորված շաբաթօրյակներ՝ քաղաքի տարբեր թաղամասերում:

Շատ անելիքներ կան, բայց առաջին հերթին հարկավոր է ցանկություն, իսկ վերջինիս առկայության դեպքում անհնարինը կդառնա հնարավոր: