Զարմանալու չափ հետաքրքիր է, որ արևոտ, անձրևոտ, քամոտ, ցուրտ ու տաք օրերը կարող են ինչ-որ պահի լրիվ նույն գույնն ունենալ։ Ինչ-որ ժամանակ կարող է մեկ լինել՝ ինչ եղանակ է դրսում ու ինչ եղանակ է լինելու վաղը։ Կարող է մեկ դառնալ՝ ամսի քանիսն է, շաբաթվա որ օրն է, ամռանից քանի օր է անցել ու քանի օր է մնացել աշնանը։ Էս տարի բոլոր եղանակներն են աշուն թվում՝ խոնավ, սառը։ Տերևներ չկան, չկա և անձրև, ծառուղիներում տերևաթափ չկա, ուստի և լսել չի լինի «Մեր սիրո աշունը»․․․ Թերևս աշնան լավագույն պարգևները չկան, բայց թվում է՝ աշուն է՝ բնավորության իր ամենատհաճ գծերով։

Տարվա մյուս եղանակների վերադարձին սպասում ենք ես, վերարկուներս ու լողազգեստներս։ Սպասում ենք, բայց ոչ անհամբեր։ Որովհետև անհամբերությունը վաղուց լքել է մեզ, ճիշտ էնպես, ոնց սրտի թրթիռը։ Բայց մենք համբերատար էլ չենք։ Մենք ուղղակի սպասում ենք։ Սպասում ենք, որովհետև մեծ հաշվով ուրիշ տարբերակ չկա։ Ինքներս էլ մեծ հաշվով թքած ունենք՝ որքանով ենք համբերատար կամ անհամբեր, մեծ հաշվով կարևոր էլ չէ, մեծ հաշվով դա ոչինչ չի փոխելու։

Կյանքի նման ոչ խոստումնալից շրջաններին ամենքը տարբեր վարվելակերպ են դրսևորում։ Մեկը փորձում է իմաստ փնտրել այն ամենի մեջ, ինչ նախկինում անիմաստ էր թվում, մյուսը սկսում է անիմաստ համարել նախկինում խորիմաստ թվացող շատ բաներ, մեկը հոգնում է, մյուսը՝ օգտագործում ժամանակը հանգստանալու համար, մեկը սկսում է դիետիկ աղցաններ և ուտեստներ պատրաստել, մյուսն ուղղակի սկսում է ուտել նախատեսվածից ավելի շատ, մեկը սկսում է գրքեր ընթերցել, մյուսը գիրք ընթերցելու ցանկությամբ էլի մի անգամ հիասթափվում է ներկայից, որովհետև գիտակցում է՝ գրադարաններն անգամ փակ են։ Մեկը սկսում է ավելի հաճախ զանգել հին մտերիմներին, մյուսն ուղղակի դառնում է անհասանելի, մեկը լավ ֆիլմեր է գտնում, մյուսը՝ խորհուրդ տալիս այդ ֆիլմերն ու գիտակցում, որ ինքն արդեն դիտել է դրանք։ Մեկը պոզիտիվ է, մյուսը՝ ոչ այդքան, մեկն ուղղակի նեյտրալ դիրք բռնելու համար է ծնվել, ենթադրյալ որոշում չկայացնողներից է, այնինչ խելամիտ որոշում է նաև նեյտրալ լինելը․ խելամիտ ու հաճախ դժվար։

Էսպես տարբեր կյանքեր շարունակվում են տարբեր ուղիներով։ Գոյությունը շարունակվում է, կյանքը՝ ասում են՝ ևս։ Շարունակվում է գրեթե ամեն բան՝ կիսատված ժպիտների, չկայացած գրկախառնությունների, միասին չխմած թեյերի, իրար ժպիտները դիմակների հետևից պատկերացնելու ու իրար ներկա բացակայությանը համակերպվելու գնով։ Փոքրիկ Իշխանը մի բան գիտեր․ մենք բոլորս էլ ի վերջո մի օր մխիթարվում ենք․․․ Մեզ երևի մխիթարում է հետզհետե համակերպվելու այս անգույն, անձև ու մեր կամքով չընտրված տարբերակը․․․ Երևի․․․

Արևի վառ շողերը արտածում էին պատուհանի պատկերը մուգ վարագույրի վրա։ Դրսում լուսավոր էր։ Իսկ ի՞նչ կար ներսում: Ամայի անապատում արդեն քանի օր է լույսը չէր բացվում: Չկային անգամ կապտաճերմակ վառ լույսով վառվող լուսինները: Չկար նաև գիշերային անդորրն ու խաղաղությունը: Անձև փոթորիկները արդեն որերորդ օրն է պտտվում էին այնտեղ, մշուշով ու փոշով պատելով ողջ հորիզոնը: Այո, ամենը տակնուվրա էր եղել և պարզ չէր ոչինչ: Մտքերն ու զգացմունքները միախառնվել էին իրար և գողացել սեփական կյանքը իր տիրոջից:

Առաջվա դեղին ավազի փոխարեն անապատում գորշ ու ճաքճքած հող էր։ Փոշին ու անկանոն իրարանցումը բեռնել էին ամենը թմրածության մեջ: Ոչինչ չէր երևում: Բայց զգացումը, որ ոչինչ չկա բաբախում էր անապատի հողերի տակ՝ իր սրտում: Երբվանից էր ծաղկող այդ քաղաքը վերածվել անապատի, եթե մի քանի օր առաջ դեռ երևում էին սրածայր գմբեթներով ու վառ կանաչ մշտադալարներով պատված աշտարակները: Իսկ գուցե դա պատրանք էր, գուցե իրականում քաղաքը վաղուց էր փլվել ու վաղուց արդեն այնտեղ ոչ մի կենդանի շունչ չկար: Անճոռնի որդեր ու հազարոտնուկներ միայն՝ փլատակների տարբեր անկյուններում:

Արդեն որքան ժամանակ է, ինչ քնելը դարձել էր տառապանք նրա համար: Նա ժամերով շուռումուռ էր գալիս անկողնում ու վերջապես հանձնվելով՝ ձգվում էր դեպի հարազատ էկրանը: Միայնության այս դարում, որտեղ մարդկային հարաբերությունները նման էին դիմակահանդեսի, հեռախոսը դարձել էր նրա միակ այլընտրանքը: Այո, այլընտրանքը, որովհետև հակառակ դեպքում նրա էությունը մնում էր փակված մարմնի պատյանի ետևում։ Եվ ի՞նչ այդ դեպքում: Ո՞րն էր նրա գոյության ապացույցը։ Ո՞վ կասեր, թե նա կա, եթե ոչ ոք չգիտեր դա։ Երևի թե նա շատ էր խորասուզվել կյանքի ու գոյության իմաստի որոնումներում, դրա համար ջնջվել ու լղոզվել էին բոլոր սահմաններն ու եզրագծերը: Ամենը մի մեծ աբստրակտ էր: Այնքան մեծ, որ եթե չլինեին այդ էկրանի հիպնոսացնող ճառագայթներն ու նրանում զետեղված բթացնող բովանդակությունը, որոնց կամովին տրվում էր նա, այդ աբստրակտը ճնշմանը չդիմանալով՝ դուրս կհոսեր նրա աչքերից ու ականջներից, չնայած՝ աչքերում կարմիր աբստրակտի պակաս չէր զգացվում:

Իսկ երե՞կ: Երեկ նրան լքեց ներսում բնակվող միակ մարդը: Երեկը փոխեց ամեն ինչ: Արդյո՞ք փոխեց, թե՞ ամենինչ շուտ էր փոխվել: Արտաքին աշխարհում նա ուներ իր կյանքը՝ ընկերներ, մարդիկ, ովքեր հոգ էին տանում իր մասին: Իսկ ներսում անապատն էր: Այդ ներսը անգամ ինքը չէր հասկանում, ուր է թե՝ ուրիշը: Ո՞վ էր այնտեղ բնակվում: Կամ ովքեր: Նա որոշել էր արհամարհել այն, բայց թաքուն վախենում էր, որ մի օր այն վրա կհասնի։ Եվ նա իրավացի էր:

Երեկ կորավ ախորժակը, քնելը տառապանքից վերածվեց հրեղեն դժոխքի ու կապ չունի, որ նոր բարձ էր գնել: Իսկ գլխացավը նրա անկոչ ընկերն էր դարձել:

Օրերն անցնում էին էկրանների տրամադրած յուրօրինակ կոմայի մեջ, նրա լայն չռած աչքերի հետևում չէր վերլուծվում ոչ մի միտք ու զգացում: Ոսպնյակների միջով անցնում էին տարբեր բնույթի պատկերներ, որոնք ոչինչ չէին փոխում ներսում: Միակ բանը, որ փոխվում էր, ժամանակն էր։ Նրա գոյությունը նախորդ վայրկյանից տեղափոխվում էր հաջորդ:

Երբ տեսա նրան, որոշ ժամանակ հետո նա ժպտում էր, ավելի ճիշտ՝ նրա հագին ժպիտ էր: Իհարկե, ով է սեփական դեմքով դուրս գալիս, ամենավերջին երջանիկը անգամ գոնե կյանքի վատ փորձի քսան դրամ ունի իր գրպանում, որ մի դիմակ գնի իր համար, ամենասովորականը թեկուզ:

Իսկ նա… Նրա դիմակների պահեստը շատ մեծ էր: Դրա համար էլ նա արդեն ի՜նքը չէր տեսնում, թե ով է դիմակի ետևում, և որն էր դրանցից իր իսկական դեմքը:

Նրան չմեղադրեք, չէ՜, ես չեմ մեղադրում: Վերջիվերջո, մեզնից ով է կարողանում տարբերել իր իսկական դեմքը սեփական դիմակների բազմության մեջ: Իսկ կա արդյոք դեմք, թե բոլորս միայն դիմակների բազմություններ ենք: Եթե այո, ապա ով ենք մենք։

Դռները փակ են` սրճարանների, թանգարանների, համալսարանների, տների, հոգու։ Ներսից ու դրսից փակ է ամեն ինչ։

Պատճա՞ռը։

Հազար ու մի տեսություն։ Լաբորատորիայից տեղի է ունեցել արտահոսք։ Աստված պատժում է մարդկանց։ Բնությունը ինքնամաքրվում է։

Հավատաս, թե ոչ, ես ամբողջ հոգով ուզում եմ, որ դու սա կարդալիս այգում նստած լինես։ Դիմակ չլինի դեմքիդ վրա։ Երեխաները աղմկեն շուրջդ։ Օդն էլ մաքուր ու անվտանգ լինի։ Կարդաս ու չհասկանաս, թե ինչու եմ գրել այս մասին։ Չէ՞ որ սա մեծ ու անցողիկ երազ էր, որ գնաց, անհետ կորավ։

Բայց մենք հիմա ապրում ենք այդ մեծ ու անցողիկ երազի մեջ։ Ու քանի դեռ բակում հանգիստ նստել չես կարող, մոտեցիր պատուհանին, նայիր օդին ու կարդա այն։

Ես օդի բաղադրության մասին շատ բան չգիտեմ, բայց կարող ես գուգլել ու իմանալ։ Այնտեղ երևի մինչև անցած տարվա վերջ ամեն ինչ կարելի էր պատկերացնել, բացի այն մի կաթիլ թույնից, որից հիմա բոլորը վախենում են։ Անկախ նրանից՝ խոստովանում են այդ վախը, թե պարզապես ասում են, որ սուտ է ու չեն հավատում։ Չեն հավատում իրենց վախին։ Չեն հավատում, որ իրենց ու գիտության ուժից ավելի ուժեղ ինչ-որ բան կա, որ ամեն օր ու ամեն տեղ հնարավոր է հայտնվի։

Գիտության ու մարդու ուժից ավելի ուժեղ է այդ ուժերը գերագնահատելը։ Դա անիմաստ ու հզոր բան է։ Դա նման է մեծ փուչիկի, որ ամեն օր պատրաստ է պայթել ու ասել, որ ինքը չկա։ Որ ինքը իմ ու ձեր երևակայության արդյունքն է։ Ես չեմ ժխտում գիտության ու մարդու ուժը, բայց այն դեռ միայն ուժեղ է և ոչ հզոր։

Իսկ ուր է իմ ու ձեր հորինած գիտությունը իր ուժով, մարդը իր ուժով։ Ես ու դուք, որ հորինել ու հազարավոր տեսություններով ապացուցել ենք այդ ուժը, հիմա պարզապես անզոր կանգնած ենք մի կաթիլ օդի առջև, մի փոքրիկ փշոտ գնդակի առջև։ Գնդակ, որ իր փշերով պայթեցրեց հասարակության ամենաուժեղը լինելու փուչիկը, ու դրա ներսի թույնը թափվեց բոլորիս գլխին։ Գնդակ, որ մտավ օդի մեջ, ծնվեց ինչ-որ տեղ, խառնեց բոլորին ու բոլորիս։ Նա ստիպեց, որ ֆուտբոլիստները գնդակով տանը պարապեն, որ երեխաները բակ չիջնեն, որ մեծահասակները նարդու քարերը չշարեն իրար կողքի, որ ես ու էլի շատերը համալսարանի դռնով ներս չմտնենք, որ…

Շարքը կարող ես ինքդ էլ շարունակել։

Մենք անզոր կանգնած ենք նրա դիմաց, ու մեր ունեցած միակ ուժը հիմա այդ գնդակը անտեսելը չէ հաստատ։ Դրանից վախենալուց ամաչելը չէ հաստատ։ Գնդակին հաղթելու միջոցը նրա թելադրած կանոններով խաղալն է։ Տանը մնալն է, սարդոստայնների տեղերը անգիր անելը, վատ բաները մտքից դուրս հանելը, ամեն ինչ վերաիմաստավորելը, մեջքի ցավից բողոքելը։

Դռները փակելն է` սրճարանների, թանգարանների, համալսարանների, տների։ Ներսից ու դրսից փակելն է։

Միայն մի դուռ է պետք բացել, այն որ մինչև հիմա փակ էր։

Պետք է սկսել բացել միմյանց ու քո հոգու դռները։ Պետք է ներս նայել։ Գտնել մյուս արհեստածին փուչիկները, պայթեցնել դրանք, վերացնել հզոր ու անիմաստ բաները։ Պայթեցնել ալարկոտության, վախենալուց ամաչելու փուչիկը։ Պայթեցնել, քանի դրանք չեն մեծացել ու դարձել համամարդկային փուչիկներ, քանի մի ուրիշ փշոտ գնդակ չի հայտնվել։

Պետք է պարզապես հասկանալ, որ անտարբերությունը, միմյանց ու ինքդ քո հանդեպ պատասխանատվություն չունենալը փշոտ գնդակի հաղթանակի գրավականն է։

Իսկ պատասխանատվության ու սեփական վախի գիտակցումը կարող է այնպես անել, որ դու սա կարդալիս այգում նստած լինես։ Դիմակ չլինի դեմքիդ վրա։ Երեխաները աղմկեն շուրջդ։ Օդն էլ մաքուր ու անվտանգ լինի։ Կարդաս ու չհասկանաս, թե ինչու եմ գրել այս մասին։ Չէ՞ որ սա մեծ ու անցողիկ երազ էր, որ գնաց, անհետ կորավ։

Հալվում էր մոմի նման, հանգչում էր, արտաշնչում ու սառում, մոռանում էր շնչելու մասին: Աչքերը մի կետի էին նայում ու ոչ մի շարժ: Միշտ ինչ-որ բանի մասին էր խորացած մտածում: Հիշում էր եղբորը, մորը ու հանկարծ երեխայի նման ասում․ «Երեք աղջիկ են եկել, հետները գնալու եմ»: Ո՞ւր էր գնում… Չնայած, գիտեի ու ասել էի, որ գնար, ինձ ասեր, թե ո՞ւր է հայտնվել, ի՞նչ կա, մթություն-լույս: Չասաց… լուռ հեռացավ, հեռանալուց հետո էլ չասաց: Ճիշտ է, քենախնդիր չէր, ամեն բան ներում էր, բայց չէր մոռանում. ոնց որ թե շաբաթների բացակայությունս այդպես էլ չմոռացավ:

Ուզում էի ձեռքերը տեսնեի. կարոտել էի հաստացած ու կապույտ երակները, չխնամված, բայց միշտ նուրբ ու փայլող եղունգները: Էդ գրողի տարած կտորն էլ էնպես էր փաթաթվել ձեռքերին, որ ասես թե կարոտը խեղդում էր ու ինքը չէր, որ միշտ ձեռքերի վրա էր մնալու: Դանդաղ վառվում էր կողքիս մոմը, հալվում ու իջնում ցած: Կրկնօրինակել էր տատիս դեմքի գույնը: Մի բան մեջս վառվում էր, բայց հաստատ մոմ չէր, ոչ էլ նման մի բան: Ջուրն էլ չէր հանգցնում, միայն թեթևի մեջ կոկորդիս քարն էր մի փոքր ներս գլորում: Նայում էի, հա ուզում էի նայել, չէի կշտանում, ախր ինչի՞ն էի նայում: Հայացք չկար, ի՞նչն էր այդպես աչքերս ուղղում դեպի նրա սառած դեմքը: Չէ, բայց այ անկյունում դրված նկարը իրոք որ կլանում էր ինձ: Հայացք կար, կենդանի էր, շնչում էր, մի կետի չէր նայում, չէ՛… որ կողմ գնայի` ինձ էր նայում: Ուզում էի բոլորին դուրս անել հյուրասենյակից, մնալ տատիս հետ մենակ: Դուրս չէին գալիս՝ հերիք չէր, մի հատ էլ գնալով ավելանում էին: Մտքումս հաշվում եմ. «Մեկ, երկու, երեսունվեց, քսանչորս, հարյուր ութսունվեց, վեց հարյուր վաթսունվեց, ութսունհինգ… մեկ»:

Ըհն, լույսը բացվեց, բայց դե արհեստական կնճռոտ դեմքին ոչ մի շարժ չկար: Չորս կողմս ոչ մի բան չէր փոխվել, ուղղակի մի քանի սև ժապավենով ծաղկեփունջ էր ավելացել: Եկան… տանում են, զգույշ հանեցին, կամաց-կամաց, որ ցավ չզգար, տեղից էլ շատ էր ցավերի մեջ տանջվել: Տարօրինակ էր, չասաց․ «Ամա՜ն, մեջքս…»: Ախր մի շարժ էլ չարեց: Օգնություն էլ չէր խնդրում, ոչ էլ գոնե ձեռքից բռնող: Դուրս հանեցին, երևի երեք տարի էր՝ դարպասների մոտ դուրս չէր եկել ու նստել:

Քայլում էի, չորացած տերևներն էլ ոտքերիս տակ շխկշխկում էին: Քամին դեմքիս էր խփում. էն փոքր ժամանակվա գիժ քամիներիցս չէր, մի տեսակ շատ հոգնած էր: Արդեն մի երկու հարյուր մետր քայլեցինք, խեղճ տատս ե՞րբ էր վերջին անգամ տնից դուրս եկել: Ոնց որ թե հասանք… հա՞ որ: Վե՞րջ: Ինչի՞ բայց, դեռ պետք է որ շատ ճանապարհ լիներ, ժամանակ էլ:

-Հրաժեշտ տվեք… Կանա՛յք, արդեն ետ դարձեք, մեր եկեղեցին արգելում է այլևս առաջ գալը:

Հը՞, ո՞նց թե՝ հրաժեշտ տվեք: Ի՞նչ է նշանակում «եկեղեցին արգելում է», տո շա՛տ բան է անում:

-Գնա՛, բալի՛կ ջան, գնա՛…

Քաշում են ձեռքիցս, հեռացնում, տանում են, տարան, ինչի՞ բայց: Շուտ չէ՞ր: Ուզում էի դեմքին դիպչեի, համարձակությունս չէր ներում. վախենում էի իրականությունից: Ցանկությունս այդպես էլ մեջս մնաց: Ինքն էլ արդեն մնաց մենակ: Վերջին երկու տարում սովորել էր բացակայությանս. հիմա հավերժ էի բացակայելու կողքից, ինքն էլ իմ… Արդեն մենակ էր. ես էլ էի մենակ:

Հալվել էր մոմի նման, հանգել էր, արտաշնչել էր ու մոռացել շնչելու մասին: Աչքերն անշարժ էին, մտածելու բան էլ չուներ. էդ էլ ինձ թողեց…

Այսօր վերցրի մեր սիրելի գիրքը, բացեցի 40-րդ էջն ու պատահաբար դու այնտեղ էիր, ես ապշեցի, որովհետև մնացել էիր հենց այդ էջում, որովհետև բույրդ էր մնացել ու հևքդ։ Չնայած դու չէիր մնացել, ու քո կերպարն ու քո կաղապարը չորացել էին գրքի հենց 40-րդ էջում։ Ու ես ջանում էի քեզ փնտրել մնացած էջերում, այն էջերում, որտեղ տողերի արանքում քո ձայնն էր, իսկ ամեն վերջակետից հետո՝ ժպիտդ։ Բայց դու էլի չկայիր ու ես հիմարի պես քեզ փնտրում էի միջակետից հետո՝ չհասկանալով, որ անհետացել էիր դեռ ստորակետից առաջ։ Ես թեքում էի ծալծված էջերը, որոնք այնքա՜ն էին նույն տեղում կանգառել, որ փակվել չէին ցանկանում, բայց ես հասնում էի վերջին, ես հասնում էի ու ցավոք էջանշան չունեի, որ նշեի այդ մի էջում աղոտ գծված գոյությունդ։

Գիտե՞ս՝ դու լռել էիր 60, 84 և 128-րդ էջերում, ժպտացել ու հուզվել 20 ու 55 էջերում, իսկ ինձ կորցրել էիր հենց առաջին էջում, ու ես հետ էի ընկել ու այդպես էլ առաջ չէի անցել, բայց գոնե քեզ հասնեի, չէ՜, ես հետ էի ընկել ու մնացել։ Ու չնայած այդ ամենին՝ հոգիս խաղաղ էր, այնպիսին, ինչպիսին մեր սիրած գրքի կազմն էր՝ լազուր ու երկնագույն։ Ստացվեց այնպես, որ մի քանի րոպե անթարթ նայեցի գրքի վերջին էջին ու հասկացա, որ դու ուղղակի չիմացար, որ աղջիկը մեռավ թոքախտից, իսկ տղա՞ն… Տղան՝ չգիտեմ, նա չքացավ ու հեղինակի կողմից գրքի վերջին հատվածում նշվեց, որ նա անհետացել է և տեսնողներ չկան։ Իսկ դո՞ւ, իսկ դու ի՞նչ եղար և գոնե խնդրեիր՝ ես քեզ կավելացնեի իմ հոգու վերջին էջում ու կնշեի ՝ որպես անհետ կորած։

Ես փակեցի գրքի վերջին դեղնավուն թերթն ու նրան տեղավորեցի պատվավոր առաջին դարակում ու առաջինների մեջ, որ գալուդ պահին ժամանակ չկորցնեմ այն որոնելիս․․․

2019 թվականի հոկտեմբերին ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը ներկայացրեց իր նախաձեռնությունը՝ «Երեխայի իրավունքների մասին» կոնվենցիայի 30-ամյակին նվիրված, որը միտված էր բարձրացնելու հանրության իրազեկումը երեխայի իրավունքների վերաբերյալ։ Համագումարին մասնակցում էին 170 երեխաներ՝ ՀՀ տարբեր մարզերից և Երևանից։ Ինձ նույնպես հնարավորություն ընձեռվեց մասնակցելու այդ միջոցառմանը։

Աշնանային սովորական առավոտ էր, արթնացա զարթուցիչի ձայնից։ Արթնացա սովորականի պես նույն ժամին, բայց մի փոքր զայրացած, քանի որ զարթուցիչս ինձ արթնացրեց երազիս ամենահետաքրիր պահին։ Երազումս ես նախագահական նստավայր էի մտնում, և հենց այդ պահին զարթուցիչն ինձ արթնացրեց (միշտ ցանկացել եմ տեսնել նախագահական նստավայրը ներսից)։

Մտքերով ընկած և մի փոքր ուշացած՝ հասա դպրոց, մտա դասարան այն պահին, երբ հասարակագիտության ուսուցչուհին դասընկերներիս տեղեկացնում էր, որ ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի ՄԱԿ-ի հայաստանյան գրասենյակը մրցույթ է կազմակերպել, որտեղ հաղթելու դեպքում հնարավորություն կունենանք լինել նախագահական նստավայրում, հանդիպել պատգամավորներին և մեր համայնքային հիմնախնդիրները ներկայացնել իրենց։ Պատկերացնո՞ւմ եք զարմանքս։ Երազս որպես լավ նախանշան ընդունելով՝ ես մեծ ոգևորությամբ համագործակցեցի ուսուցչիս հետ, և որքան փուլ առ փուլ անցնում էինք և մոտենում հաղթանակին, այնքան ես համոզվում էի, որ երազս նախանշան էր, և երազանքս շուտով իրականություն կդառնա։ Երբ ծանոթացա ծրագրի բովանդակությանը, հասկացա, որ ես ավելի շատ ցանկանում եմ լինել նախագահական նստավայրում ոչ թե այն ուղղակի տեսնելու համար, այլ նաև այն բանի համար, որ իմ այնտեղ գտնվելով՝ քաղաքից հեռու գտնվող մեր համայնքի երեխաների շատ երազանքներ միգուցե իրականություն դառնան։ Ես հասկացա, որ ցանկությունդ սկսում ես կարևորել, երբ դրանում ավելի կարևոր արժեքներ ես տեսնում։

Յուրաքանչյուր փուլն անցնելիս սրտի խորքում զգում էի, թե ինչքան մոտ եմ իմ նպատակին։ Եվ ահա, երազս ի վերջո իրականացավ, հաղթեցինք և ես մասնակցեցի «Երեխաների իրավունքներ մասին կոնվենցիայի» ընդունման 30-ամյակին նվիրված երևանյան գագաթնաժողովին։ Հիանալի օրեր ունեցա, նոր ծանոթություններ։ Եվ ահա նախագահական նստավայր․․․ Որքան հաճելի պահեր ապրեցի՝ զրուցելով ՀՀ չորս նախարարների և Մարդու իրավունքների պաշտպանի հետ, լսելով նրանց կարծիքն ու տեսակետները։

Հենց այնտեղ ես հասկացա, թե ինչու էին ցանկանում բուհերի ուսուցումից հանել հայոց լեզու և պատմություն դասընթացները (ինչին ես մինչ այդ դեմ էի): Մեզ բացատրեցին, որ այն, ինչ աշակերտը սովորում է դպրոցում, լիովին բավական է կիրառելու կյանքում և ավելորդ ծանրաբեռնվածություն այսպես չի ստեղծվի։

Երեք օր անցկացնելով նոր միջավայրում՝ ձեռք բերեցի նոր ընկերներ և ստացա արժեքավոր գիտելիք, որը հետագայում կարող եմ կիրառել բազում ոլորտներում։

Այժմ, երբ հետ եմ նայում, հասկանում եմ, թե որքան խոչընդոտներ կարող են առաջանալ դեպի նպատակ տանող ճանապարհին, նաև զգում եմ, թե որքան հաճելի և ոգևորիչ են նպատակին հասնելու առաջին վայրկյանները, որոնք որպես հաղթանակի գրավական կծառայեն կյանքում, ուստի պետք է մշտապես լինել աշխատասեր, ճկուն և միշտ հավատալ սեփական ուժերին։

Բարև, սիրելի ընթերցող, հուսամ՝ լավ ես և զուրկ կորոնավիրուսի որևէ ախտանիշից։ Դու այժմ կարդում ես հայկական բանակի մի զինվորի նյութ, որը կարող ես ընկալել որպես խնդրանք-պահանջ։ Համաճարակի պատճառով արդեն 4-ից ավելի ամիս է, ինչ բոլոր զինվորները զրկված են իրենց հարազատներին տեսնելու բաղձալի և քաղցր զգացողությունից։

Համաճարակը թուլանալու փոխարեն ավելի մեծ թափով է զարգանում։ Դրանում մի մեղադրիր բժիշկներին կամ որևէ կառույցի։ Խնդիրը և դրդապատճառը փնտրիր հենց քո մեջ։ Ինչ է, մի՞թե դժվար է կրել ընդամենը մեկ բժշկական դիմակ։ Երբ մտածում ես, թե դժվար է, այդ պահին փորձիր պատկերացնել, թե ինչ դժվար է, երբ 4-ից ավելի ամիսների ընթացքում չես կարողացել տեսնել քո հարազատներին, չես կարողացել ուտել մամայի թխած համեղ քաղցրաբլիթները, չես կարողացել գրկել քույրիկիդ կամ եղբորդ և ասել, թե որքան ես կարոտել։

Գիտե՞ս՝ զինվորի համար ինչ կատաստրոֆիկ վիճակ է, երբ գտնվում է չորս պատի մեջ և չի կարողանում գեթ մի րոպեով դուրս գալ այդ պատերից։

Ես զորամասում հսկիչ անցագրային կետի (КПП) հերթապահ բուժակ եմ։ Իմ պարտականությունների մեջ է մտնում չափել զորամաս մուտք ու ելք անող անձնակազմի ջերմությունը և զգուշացնել, որ զորամաս մտնեն ու այնտեղ գտնվեն միայն ու միայն դիմակով։

Հակահամաճարակային միջոցառման կատարման քայլերի դիմաց բոլորը հավասար են իրար։ Պետք չէ նայել, թե դիմացինդ ինչ պաշտոնի է, ինչ հաստիքի է։ Եթե նախարար, փոխնախարար կամ բուժաշխատող է, դա դեռ չի նշանակում, որ նա չի կարող վարակակիր լինել։

Հիշի՛ր, որ այդ մեկ դիմակը կնպաստի, որ զինվորը տանը լինի։ Խնդրում և պահանջում եմ՝ կրի՛ր դիմակ, եղի՛ր առողջ և մի՛ խանգարիր, որ զինվորը լինի տանը։

Երբևէ տեսե՞լ ես Տավշո բնությունը, այն իսկակապես չքնաղ է: Տավուշն ու սահմանը ձուլված են միմյանց և ներկայացնում են մի անզուգական բնապատկեր, որտեղ և անցել է մանկությունս: Հիշում եմ, երբ դեռ աղջնակ էի, սահմանին լուսաբացը միշտ շուտ էր սկսվում, խավարն էլ շուտ էր տարածվում, հաճախ էին լսվում կրակոցի ձայներ, սակայն դրանք ինձ համար այնքան էլ սարսափելի չէին, քանի որ հայրս զիվորական էր: Նա երբեք չէր խոսում կռվի, կրակոցների, ականների պայթյունների մասին, չնայած ամենուր այդ մասին էի լսում, և քանի որ հայրս չէր խոսում դրա մասին, մտածում էի, որ սարսափելի ոչինչ չկա, չէ՞ որ հայրս պաշտպանում էր երկիրը, հետևաբար և ինձ: Ունեինք խաղողի այգի, որտեղ ես հաճախ էի գնում հայրիկիս և քրոջս հետ, գիտե՞ք՝ այնտեղ փոքրիկ առու կար, որտեղ սիրում էի նստել ու երազել «վառ ապագայի» մասին: Մի անգամ այնտեղ էի և մտածում էի, թե ինչու մայրս բարկացավ ինձ վրա, երբ տեսավ իմ չքնաղ դիմահարդարումը, որի վրա ես ուղիղ տասը րոպե աշխատել էի և ցանկանում էի այդպես գնալ մանկապարտեզ, երբ քույրս եկավ և ամուր գրկեց ինձ։ Չէի հասկանում՝ ինչ է կատարվում, բայց տեսնում էի, որ հայրս շտապ մեր կողմ էր վազում: Ուզում էի ազատվել քրոջս գրկից, որը ինձ հողին էր սեղմել։ Չգիտեմ՝ ինչու, բայց այդ օրը սովորականից շուտ վերադարձանք տուն, մայրս ամուր գրկեց ինձ և մոռացա այն ամենը, ինչը տեղի էր ունեցել այգում: Միայն երեկոյան, երբ բոլորս քնած էինք, հայրս պատմում էր մորս, թե ինչպես էր քույրս ինձ համար կենդանի վահան դարձել՝ փորձելով պաշտպանել ինձ իր փոքրիկ մարմնով, ես այդ ժամանակ չորս տարեկան էի, իսկ քույրս՝ ութ: Ժամանակի միջով սահելով՝ հիշողություններիս մի մասը անհետացել է, սակայն այս դեպքը դաջված է հոգուս մեջ: Շատ տարիներ են անցել այդ օրից, սակայն ամեն անգամ այգի գնալով ես դառնում եմ այն չորսամյա աղջնակը, որի համար Հայաստանը ամենահզոր երկիրն էր, քանի որ սահմանին կանգնած էր իր հայրը: