Իմ էջը խորագրի արխիվներ

ani shahbazyan

Մանկության «այցեքարտը»

Ես ապրել և ապրում եմ Մալիշկա գյուղում: Մալիշկայում են գտնվում իմ բոլոր հարազատները, ընկերները: Իմմանկությունըանցել է և անցնում է գյուղում, երևի բոլորի մոտ էլ հարց կառաջանա, թե ինչո՞ւ է անցնում: Բացատրեմ, թեև ես արդեն 15 տարեկան եմ, բայց չեմ ուզում ինձ ժամանակից շուտ «մեծացնել» և ինձ դեռ չեմ համարում շատ մեծ: Մանկությունս անցել է տղաների միջավայրում: Մեր բակում իմ հասակի աղջիկներ չկային, բակի միակ աղջիկը ես էի և ինձ շատ տխուր և մենակ էի զգում: Տղաները ինձ իրենց հետ այդքան էլ չէին խաղացնում, կամ խաղացնելուց էլ միշտ ուզում էի, որ ամեն ինչ իմ ասածով լիներ: Երևի դրա համար չէին խաղացնում:

Մանկությունից երևի միակ դեպքն է, որ երբեք չեմ մոռանա: Գլխիս վրա ես մի մեծ սպի ունեմ: 7 թե 8 տարեկան էի, արդեն մթնել էր, ես և մեր հարևան Դավիթը դրսում էինք: Նա ինձ բարկացնելու համար բարձրաձայն գոռաց.

–Անի՜, գայլերն եկան…

Ես արագ վազեցի, որ մտնեմ տուն, հանկարծ սայթաքեցի և ընկա: Գլուխս խփեցի մեր դարպասին, և ահավոր վնասվեցի:Սակայն ամեն անգամ այդ սպին տեսնելով, հիշում եմ մանկությունս, ասես դարձել է մանկության «այցեքարտս»:

Հիմա ամեն ինչ փոխվել է: Բոլորը մեծացել են, մի մասն էլ գյուղում չեն, չկան այն խաղերը, որոնքխաղում էինք, հիշում եմ` «Հալամուլա», «Ֆուտբոլ», «Գործնագործ» և այլ խաղեր: Այս տարի առաջին անգամն էր, որ ամառային արձակուրդներին գյուղում չէի: Այնքան անսովոր էր: Ճիշտ է, ես գտա ռուս ընկերներ, բայց նրանք այն «համն ու հոտը» չունեին, ինչ մանկության ընկերները: Կարծում եմ, որ մարդն իր, ամենաանհոգ, ամենալավ, ամենագեղեցիկ, պահերն անցկացնում էմանկության ընթացքում և լավ ընկերների հետ: Ընտանիքից հետո նրանք են մեզ համար ամենակարևոր և ամենավստահելի մարդիկ:

Նարե Շարմազանովա

Ես Նարեն եմ, այլմոլորակային չեմ

Փոքր հասակից սիրել եմ գրել, որովհետև դա է այն «դեղահաբը», որի միջոցով կարողանում եմ կտրվել աշխարհից և վերագտնել ինքս ինձ` հետևելով փիլիսոփայի խոսքին. «Ճանաչիր ինքդ քեզ»: Դեղահաբը ինձ միշտ հաճելի էր, դա այն դեղամիջոցն էր, որը բժշկում էր հիվանդին`ինչ-որ բանին վնասելով: Երկար եմ մտածել, թե ինչն է խանգարում: Չէ որ գրելը ինձ օդի նման անհրաժեշտ է, բայց կա մի բան, որը թույլ չի տալիս մինչև վերջ ապրել, բավարարվել իմ ստեղծածով: Ժամանակի ընթացքում այդ դեղահաբը կորցրեց իր բժշկելու հատկությունը, ես սկսեցի ինձ անպիտան զգալ: Անպիտան՝ այսինքն, որևէ մեկին իմ ստեղծածով չէի կարողանում օգտակար լինել, գնահատվել՝ լավ կամ վատ: 

Բայց ինչպես սովորաբար, խավարում լույս ծագեց…

Մի օր ընկերներս ինձ պատմեցին «Մանանայի» մասին: Եվ քանի որ վաղուց համոզվել եմ, որ պատահական ոչինչ չի լինում , հասկացա դա այն էր, ինչ երկար ժամանակ փնտրում էի: Դուռը բացվեց…

Պետք էր պատմել իմ մասին: Ինչ եմ ես սիրում, ինչ նախասիրություններ ունեմ, ով եմ ես: Վերջին հարցը ստիպեց ինձ դարձյալ երկար մտածել: Ո՞վ եմ ես: Ինչո՞վ եմ տարբերվում ուրիշներից:

Առաջին միտքն այն էր, որ ես այլմոլորակային չեմ :

Այսինքն, Երկրի մի սովորական բնակիչ եմ, որը բոլորի նման սովորում է, ունի իր փոքր կամ մեծ խնդիրները և փորձում է լուծել դրանք, ունի իր նախասիրությունները:

Ես Նարեն եմ: Նախասիրություններս երեքն են՝ գրականությունը,երաժշտությունը, թատրոնը: Նախասիրություն մեղմ է ասված: Ես իմ կյանքը չեմ պատկերացնում առանց իմ երեք ուղեկիցների: Բայց գրականության և երաժշտության հետ համեմատաբար ավելի շատ եմ կապված:

Ցանկացած ոճի երաժշտություն սիրում եմ, սկսած դասականից մինչև ծանր ռոք: Գիտեք, երբ փոքր էի, ամեն դաշնամուրի դասիս գնալիս լաց էի լինում և մեղադրում մայրիկիս` կյանքս անտանելի դարձնելու համար: Հիմա նոր եմ հասկանում, թե ինչքան մեծ բան է նա արել ինձ համար: Ամեն անգամ, երբ գրում եմ կամ նվագում, հայտնվում եմ մի ուրիշ աշխարհում: Աշխարհում, որտեղ ես եմ, իմ մտքերը և իմ երևակայությունը: Ու փորձում եմ, ինչքան հնարավոր է, թռչել վեր, սլանալ, հեռանալ այսօրվա իրականությունից, հեռանալ սահմանափակ քառակուսուց և մտածել այլ կերպ: Հիմնականում ինձ միշտ մեղադրել են այլ կերպ մտածելու համար: Մեղադրել են, որովհետև ես իրերի հանդեպ ուրիշ հայացք ունեմ: Եվ դա ինձ խանգարում է, հարցը անընդհատ կախվում էր գլխիս վերևում` ինչո՞ւ ինձ չեն հասկանում: Մինչև որ մայրիկիս օգնությամբ հասկացա՝ բոլորը միմյանց նման չեն կարող լինել, և այս առումով, այո, ես յուրօրինակ եմ: Եվ պարտադիր չէ, որպեսզի բոլորը ապրեն այն աշխարհում, որտեղ ես եմ ապրում: Այ, օրինակ, ես կարող եմ արթնանալ, նայել պատուհանից դուրս և զմայլվել բնությամբ, և մեջս մի ուրիշ զգացմունք կարթնանա: Կամ կարող եմ ինքս ինձ հետ հայելու մեջ խոսել: Ինձ մխիթարում է այն, որ ես միակ տարօրինակը չեմ այս աշխարհում, և հենց այդ տարօրինակություններն են, որ մեզ դարձնում են յուրահատուկ: Չեմ սիրում մարդկանց, ովքեր մտածում են ստանդարտ, հարթ քանոնի նման: Եվ երբ մարդիկ ասում են.

-Նարե, ի՞նչ տարօրինակն ես դու:

Կամ`

-Նարե, քո նմանը չկա:

Ես ուրախանում եմ, քանի որ միաժամանակ կարող եմ լինել և կենսուրախ, և լուրջ, և գժություններ անել, և պահի տակ ինձ հավաքել: Իմ բնույթով բաց մարդ եմ և շփվող: Ընդհանրապես չեմ կոմպլեքսավորվում նոր մարդկանցից կամ նոր շրջապատից: Ընդհակառակը, փորձում եմ, ինչքան հնարավոր է, շուտ բացահայտել մարդկանց: Սակայն մարդիկ հաճախ սխալ են հասկանում, մտածում են, թե «ձևական» եմ: Ասացի, որ շատ շփվող եմ: Հաճախ մարդիկ դա դիտարկում են որպես «զահլա տանող», դրա համար փորձում եմ, որքան հաջողվում է, ինձ հանդարտ պահել և չվախեցնել անծանոթներին:

Երկար կարող եմ պատմել իմ մասին, սիրում եմ, երբ ինձ լսում են, թեև գիտեմ, որ երբեմն անհրաժեշտ է լռել:

hripsime baloyan

Փոփոխական եղանակ

Ընդամենը օրեր առաջ Գյումրին վայելում էր տաք ու հաճելի եղանակ: Բոլորը դռները բացել էին և փոխարենը վարագույրներ կախել: Բակից լսվում էր երեխաների աղմուկը, տատիկների բամբասանքը, պապիկների նարդիի զառերի կտկտոցը, մայրիկների բղավոցը. «Այ՛ տղա, հերի՛ք է, տուն արի, դաս էրա»:  Իսկ հայրիկները բացել էին ավտոտնակի դռները և իրենց մեքենաներով էին զբաղված: Ես էլ որոշեցի զգեստապահարանիս մեջ լուրջ փոփոխություններ անել: Դուրս հանեցի «աշուն-ձմեռ» հավաքածուս՝ տեղը զիջելով «գարուն-ամառ» հավաքածուիս, ապա մայրիկիս ձայնը լսելով՝ դուրս եկա սենյակից.

-Ի՞նչ կենեիր ըտկան վախտ սենյակդ:

-Հեչ, մա՛մ, շորերս կդասավորեի:

-Էլի քանդե՞լ էիր սաղ:

-Չէ, մա՛մ, հակառակ, կարևոր գործ էրեցի:

-Ի՞նչ գործ:

-Կարճթև շորերս եմ առաջ բերել, ձմեռայինները՝ հավաքել:

-Բալա՛, էս եղանակը փոփոխական է, շուտ է հըլը:

-Չէ հա, արդեն տաքցել է լրիվ:

-Լավ, դու գիտես, հետո չըսես` չըսեց:

-Ահա:

Ու կրկին գնացի սենյակ, որպեսզի վաղվա օրվա հագուստ որոշեմ: Որոշեցի: Ասեմ, որ «գարուն-ամառ» հավաքածուից էր:

Եկավ հաջորդ օրը: Արթնացա, սովորականի պես նախաճաշ, լվացվել:

Հերթը հագուստինն էր, ու կրկին մայրիկի ձայնը լսվեց.

-Դուրսը սառնամանիք է, երեկվա որոշածդ շորերը չհագնիս:

Ի՞նչն է սառնամանիք, հնարավոր չէ` վստահ ասացի:

-Ել դուրս, տես,- ոչ պակաս վստահ ավելացրեց մայրիկս:

Համոզվելու համար դուրս եկա բակ, ապա վազեցի սենյակ: Տակն ու վրա արեցի ամբողջ պահարանը, գտա ձմեռային տաք հագուստներիցս մեկը: Չեք պատկերացնի, թե ինչպես էր փոխվել եղանակը: Ուղղակի անբացատրելի է այդ պահը, երբ նախորդ օրը տա՜ք, շո՜գ, պայծա՜ռ, իսկ հաջորդող օրը՝ քամի՜, մռա՜յլ , ցու՜րտ…

Իսկ երբ դասից եկա տուն, տանեցիները կարգադրեցին սենյակս կարգի բերել, և ես ստիպված եղա ամբողջը հետ դասավորել:

tatev aghazaryan

Ես Նոր Ջուղայից եմ

Ես ծնվել եմ Իրանի Իսլամական Հանրապետությունում, Նոր Ջուղա հայկական համայնքում: Երբ դա ասում եմ ընկերներիս, նրանք  ինձ սխալ են հասկանում և կարծում են, թե ես ունեմ պարսկական ծագում, իսկ դա գալիս է այդ մասին տեղյակ չլինելուց:

Հին Ջուղան եղել է Նախիջևանում և 17-րդ դարոում Շահ Աբասը Ջուղայի բնակիչներին  տեղահան է արել: Իմ պապերը եկել և հաստատվել են Իրանում, իսկ այդ քաղաքը, որտեղ հաստատվել են, կոչել են  Նոր Ջուղա: Հին հայկական նշանավոր բնակատեղերից է եղել և գոյատևել է մինչև 1848 թվականը:  Հին Ջուղայով էին անցնում Հեռավոր Արևելքից դեպի Միջերկրական ափերը ձգվող երթուղիները:  Ջուղայեցիների կյանքում առաջնակարգ տեղ էին գրավում առևտուրը ու շինարարական արվեստը: Արվեստ եմ ասում, որովհետև նրանք իսկապես շինարարական արհեստը վերածել են արվեստի:  Եվ ամենակարևորը, սերը դեպի հայրենի երկիրն ու մշակույթը ոչ մի զավթիչ չի կարողացել ջնջել ջուղայեցիների միջից : Նշեմ, որ Ջուղայի բարբառը շատ հետաքրքիր է, ցավոք, ես չեմ տիրապետում դրան: Օրինակ՝  «Այ կուկուր (հորաքույր), հե՞ր չիս գոլըմ մեր ղոլը: Մըկել օրը զազիս (մայրիկս) լեվ շրեփած (խաշ) էր եփել, ասավ` գնա կուկուրին ասա, թո արախին (երեխային) վիկալի, գո շրեփած ուտեն»:

Գուցե մի օր հասկանան, թե ես ինչպիսի ծագում ունեմ…

Ինձ ասում են, որ ես շատ նրբիկ աղջիկ եմ, բայց բնավորությամբ շատ չոր եմ: «Ջան» միայն ասում եմ հայրիկիս: Ընկերուհիս ասում է , որ ես ունեմ մի հայացք, որը վախեցնում է նրան: Ես այդ հայացքը օգտագործում եմ, երբ ինչ-որ մեկը սխալ կամ վատ է իրեն պահում: Ինձ հուզող հարցերի պատասխանները փորձում եմ գտնել դրանց պատասխանները գրքերում: Եվ, որ ամենակարևորն է, մարդկանց աչքերի մեջ նայելով կարողանում եմ հասկանալ, թե ինչպիսինն է նա:

maya harutyunyan

Կյանքիս ամենատխուր օրը…

Ես Մայան եմ, սահմանապահ Կոթի գյուղից, 12 տարեկան եմ:
Ուզում եմ գրել ինձ հուզող թեմաների մասին:  Դրանք անսահման շատ են,  բայց թերևս ամենից շատ հուզողը օր-օրի ավելի մեծ թափ ստացող արտագաղթն է: Վերջին ժամանակաշրջանում գյուղում լարված իրավիճակ է,  այդ պատճառով մարդիկ դուրս են գալիս գյուղից, իհարկե, հաճախ պատճառ է հանդիսանում նաև աշխատանք չլինելը:  Մինչև 1990-ական թվականները գյուղի բնակիչների թիվը  հասնում էր 2600-ի, իսկ հիմա գյուղում մնացել է ընդամենը 2200 բնակիչ: Բնականաբար կրակոցները վատ են անդրադառնում նաև մարդկանց ժամանցի վրա: Շատ մարդկանց ամենաուրախ ու ամենասպասված օրերը ամենատխուրն են դառնում  կրակոցների պատճառով:

Այդ մարկանցից մեկն էլ ես եմ: Սեպտեմբերի 2-ին ծննդյանս օրն էր՝ տարվա մեջ ամենասիրելի օրերիցս մեկը, բայց եկավ ժամը 6-ը (սովորաբար այդ ժամից սկսում են հավաքվել իմ հարազատները), հանկարծ լսվեցին ուժգին պայթյունի ձայներ, թշնամին մեծ զինատեսակներով կրակ էր բացել գյուղի վրա: Եվ այդպես էլ փչացավ իմ ծննդյան օրը, քանի որ ամեն անգամվա պես բարձր երաժշտություն չկար, չէինք պարում, չէինք ուրախանում, այլ հակառակը, անջատել էինք տան բոլոր լույսերն ու հավաքվել մի սենյակում: Հարազատներս չկարողացան գալ, որովհետև և՛ գյուղը, և՛ գյուղ բերող ճանապարհը ռմբակոծվում էր: Մարդիկ իրենց ընտանիքներին դուրս էին հանում գյուղից, իսկ ադրբեջանցիները կրակում էին ճանապարհների վրա: Զարհուրելի խուճապ էր սկսվել: Այդ ժամանակ հայրս գյուղում չէր: Տանը ես էի, մայրիկս, քույրս, եղբայրս, մայրական կողմի տատիկս ու քեռուս երկամյա տղան՝ Գոռը: Մի քանի ժամ հետո, ժամը 1-ի կողմերը, երբ արդեն մի քիչ հանդարտ էր, մեր տուն եկավ հայրիկիս ընկերը, ով բնակվում է Ոսկեվանում: Նա եկել էր, որ մեզ գյուղից հանի և տանի իրենց տուն: Մեր գյուղի համեմատ իրենց գյուղը ավելի ապահով էր, քանի որ նրանց գյուղը սարերի հետևում է, իսկ մենք՝ անմիջապես թշնամու դիրքերին դեմ առ դեմ:

Այսպիսով ես օրս սկսեցի ուրախ ու երջանիկ, բայց կեսօրից հետո կարծես ամեն ինչ միանգամից փոխվեց թշնամու վայրագությունների պատճառով: Չեք պատկերացնի ինչքան վատ է, երբ քո ծննդյան օրը դու պետք է դուրս գաս գյուղից, այն էլ՝ գնդակոծության պատճառով:

Գնացինք Ոսկեվան՝  պապիկենցս տուն, որից հետո, երբ բացվեց լույսը, արդեն հայրիկս իմացել և եկել էր սարից, մեզ տարավ սար: Այնտեղ մնալով մոտ մեկ ամիս, վերադարձանք գյուղ: Իհարկե, արդեն սովորական դարձած կրակոցները հաճախ էինք լսում:Այդ ժամանակ գյուղից դուրս եկան տասնյակ մարդիկ, մի մասը գնաց արտերկիր, իսկ մյուս մասը՝ քաղաք: Մարեցին բազմաթիվ տների լույսեր, որ շատ ցավալի է: Եվ գիտեք, կա այսպիսի մի խոսք, որը  ասել են թուրքերը. «Եթե մենք կարողանանք գրավել Կոթին, ապա մյուս գյուղերը գրավելը շատ հեշտ կլինի»:

Ես սիրում եմ մեր գյուղը, սահմանին կանգնած տղաներով, ովքեր պաշտպանում են մեզ: Կարող եմ ավելի երկար գրել այս թեմայով, սակայն ցանկանում եմ այսքանով վերջացնել իմ նյութը, հույս ունենալով, որ կգա մի օր, որ այս թեման ինձ այլևս չի հուզի, որ կկարգավորվի գյուղի վիճակը, որ այլևս կրակոցներ չեն լինի, որ չստացված ծնունդներ էլ չեն լինի, և որ մարդիկ կրակոցների պատճառով չեն գնա գյուղից, այլ հակառակը՝ հետ կվերադառնան և կապրեն իրենց հայրական օջախներում: Հուսով եմ…

arpine khachatryan-2

Արևային անունս և արևային երազանքներս

Ես Արփինեն եմ: Ապրում եմ  Արագածոտնի մարզի Ագարակ գյուղում: Ճիշտն ասած, միշտ անունս չեմ սիրել` համարելով այն «շատ» հայկական: Թեև բոլորը պնդում են, որ այն հենց արևային անուն է, և շատ է բնորոշում ինձ: Երբեմն ես դառնում եմ ամենածույլ մարդը, գտնում ամենափոքր պատճառը նույնիսկ, որ խուսափեմ ինչ-որ բան անելուց: Իսկ երբեմն լինում է լրիվ հակառակը, դառնում եմ ամենաաշխատասեր մարդը: Այո’: Շատ փոփոխական եմ:

Թեև իմ փոփոխական լինելուն, կա մի բան, որից երբեք չեմ ձանձրանա: Դա երաժշտությունն է. եթե պատահմամբ ինձ տանը մենակ թողնեն, ապա իմ ձայնը մինչև գյուղի ծայրը կլսվի: Մտածում եմ, ինչպես կվարվեի ես, եթե ամեն օր ականջիս հասներ հարևանիս ձայնը, միգուցե ականջակալը կօգնե՞ր: Միգուցե:
Տան անդամներն էլ  երբեմն նախատում են: Ինչևէ: Ես սիրում եմ այն, ինչ անում եմ. իմ` առաջին հայացքից անկապ խզբզանքը թղթին, որը ես անվանում եմ ստեղծագործության, իմ լսած երգացանկը, որի բառերն անգիր գիտեմ:
Սիրում եմ անկեղծ և հավատարիմ մարդկանց , խելացի և մոտիվացված մարդկանց և կարծում եմ, որ յուրաքանչյուրս ենք մեր շրջապատը փոխողները:

anahit israyelyan

Մեր օրերի քրոնիկան

Երեկոյան բարձր տրամադրությամբ տուն եկա ու սովորականի պես միացրի հեռուստացույցը` ինչ-որ հետաքրքիր բան նայելու ու ծանրաբեռնված օրվանից հետո փոքր-ինչ հանգստանալու: Լուրերի ժամ էր. լավ է, վաղուց լուրեր չեմ լսել: 

Սկզբից միացրի հայկական ալիքներ. սահման, հրետակոծություն, զոհեր, վիրավորներ… Տրամադրությունս հարյուր ութսուն աստիճանով փոխվեց: Փոխեցի ալիքը. փախստականներ, իսլամիստ ահաբեկիչներ…

Անջատեցի հեռուստացույցը ու գնացի քնելու: Չկարողացա. կրակոցների ձայնը չէր թողնում: Ի դեպ, ես ապրում եմ Ջուջևանում, որը սահմանին այնքան էլ մոտ չէ, բայց կրակոցների ձայնն այս օրերին հասնում է նաև մեր գյուղ: Նրանք, ովքեր չգիտեն, թե որտեղ է մեր գյուղը, ասեմ. Հայաստանի Հանրապետությունում:

Լավ, մի՞թե աշխարհը գլխիվայր շրջվել է: Այն տպավորությունն է ստեղծվում, կարծես Երրորդ համաշխարհային պատերազմի օրերում ենք ապրում, ու միգուցե տարիներ անց դասագրքերում գրվի, որ քսանմեկերորդ դարասկզբին բռնկվեց Երրորդ համաշխարհային պատերազմ կամ գուցե սառը պատերազմ…

Իսկ ինչո՞վ է զբաղված աշխարհը, հեղինակավոր կառույցների առաջնորդները: Հարգելի «հումանիստներ», որ երկնակարկառ բառերով կոչեր եք անում, որ հորդորում եք ղարաբաղյան հարցի շուրջ հակամարտող ԵՐԿՈՒ կողմերին չխախտել զինադադարը, խաղաղ բանակցություններով լուծել հարցը, բացեք ձեր աչքերը, ինչո՞ւ են տարիներ շարունակ կրակում նաև մեր գյուղերի ուղղությամբ:

davit alexanyan

Արագիլներն են գարուն բերում

«Մի ժամանակ կարծում էի` արագիլներն են գարուն բերում: Կանգնում էի մեր բակում, ցեխոտ մատներով սուլում ու ողջունում էի նրանց գալուստը: Ամեն գարնան սկզբին ուղիղ քաղաքի վերևում Աֆրիկայից, թե մի այլ տեղից, գալիս էին արագիլներն ու պտտվում: Սկզբում պտույտների շրջանը մեծ էր: Կկոցում էի աչքերս` գտնելու նրանց ամպերի ճերմակ փրփուրների մեջ: Հետո շրջանը փոքրանում էր… Ասես ներքևից մեկը անընդհատ փաթաթում, կարճացնում էր նրանց ոտքերից կապված թելը: Եվ այս անգամ նրանք պտտվում էին լայն բնի շուրջը: 

Երբ արդեն կանգնում էին տանիքին, թվում էր` նրանք ոտքեր չունեն: Ոտքերը կարմիր էին, տանիքը` նույնպես: Մայր արագիլը երկար կտուցով կսմթում էր ինքն իրեն, հարդարում գզգզված, կեղտից փոշոտված փետուրները: Իսկ արուն գործարար տղամարդկային հայացքով զննում էր շրջապատը` որևէ փոփոխություն չի՞ եղել ձմեռվա ընթացքում: Այդ օրվանից ճերմակում էին ծիրանենիները, կարճահասակ բալենիները, հետո դեղձենիներն էին ներկոտվում նուրբ, թափանցիկ ծաղիկներով:

Այդ օրվանից հարևան աղջիկները կարմիր, դեղին, կապույտ գոգնոցները սպիտակ ոտքերի արանքներում խճճելով դաշտ էին գնում բանջար քաղելու, իսկ ողջ գիշերները տանիքն էին ճանկռում մըռմըռ կատուները: Եվ մեր խաղերն էին սկսվում, գարնանային խաղերը:

Այսպես էր գարունը գալիս: Արագիլներն էին բերում»:
Ռուբեն Հովսեփյան «Արագիլները վերադարձան»

Այս հիանալի գարունը Բաղանիսում չի լինում: Գարուն, որը լինում է Արարատ լեռան ստորոտում գտնվող մի փոքրիկ գյուղում՝ Լուսառատում, որտեղ բնակվում է հորաքույրս: Ես գարնան առաջին 2-3 օրը անց եմ կացրել այնտեղ: Ես նստած թշնամու դիրքերից 100 մետր հեռավորության վրա հետևում էի անասուններին և մտածում էի, թե ինչ նյութ կարելի է գրել և հանկարծ հիշեցի այն 3 օրը, որ անց էի կացրել Լուսառատում ու գրեցի այս նյութը:

Ես նոր եմ հասկանում գարնան գալը:

sona saribekyan

Ծերացումի արցունքները

Դե, ինչպես գիտեք ես Պատանի թղթակիցների ցանցի անդամ եմ  և նյութ էի ուղարկել «Տատս ու պապս» վերնագրով, որը Վարդուհի տատիս ու Լևոն պապիս մասին էր: Ուղարկելուց մի քանի օր հետո կայքում տեսա իմ նկարը ու նյութը և շատ ուրախացա: Կանչեցի մայրիկիս ու հայտնեցի, որ տեղադրել են, մայրս նույնպես շատ ուրախացավ:

Հաջորդ առավոտյան սովորականի պես գնացի դպրոց: Բոլոր ընկերներս ոգևորված սպասում էին ինձ, և ունեին մի շարք հարցեր իմ համար պահած:

Դասերս ավարտելուց  հետո գնացի տուն, ու մայրս տեղեկացրեց, որ  գնալու ենք Ոսկեպար՝ տատիս ու պապիս տուն:

Տատիս ծննդյան օրն էր: Տատս շատ ուրախացավ մեզ տեսնելով:

Ես ու քեռուս կինը սեղան գցեցինք, քեռին գնաց խորոված անելու: Նստեցինք սեղանի շուրջ, զրուցում էինք, ու հանկարծ մայրս հայտնեց տատիս նյութի մասին:

Բոլորը ուրախացան ու շնորհավորանքներ հղեցին ինձ, չէ՞ որ դա իմ առաջին աշխատանքն էր, որը տեղ էր գտել 17.am-ում:

Հարազատներս ոգևորված պահանջում էին, որ կարդամ իրենց համար:

Սկսեցի կարդալ:

«Գարնանային արևոտ օր էր…»,- ամեն նախադասությունը ավարտելուց հետո տատս խորը շունչ էր քաշում ու արտաբերում:

-Հա՛, դուզ ա:

«Կոկոլի առաջ երևաց տատս՝սպիտակ մազերի երկար հյուսով,- շարունակում էի կարդալ, ու մի պահ բոլորս լռեցինք ու ակամա նայեցինք տատիս մազերին: Էլ չկար այդ երկար սպիտակ հյուսը: Դրա փոխարեն կարճ սանրվածք էր, որը նույնիսկ ուսերին չի հասնում:

Շարունակում եմ կարդալ: Բոլորը լուռ են, միայն տատս ու պապս անընդհատ նշում են գրածիս ճիշտ լինելու փաստը:

«Հիմա արդեն մեկ տարի է անցել: Չնայած տատս ու պապս մեկ տարով էլ են ծերացել, բայց այն նույն խանդավառությամբ ու ոգևորությամբ էլ պատրաստվում են այս տարվա մեծ ուղևորությանը՝ դեպի Չալտաշ, այն փոքրիկ կոկոլը, Պոպոզ խաշը, որտեղ շատ ու շատ ուրախ ու տխուր օրեր են անցկացրել միասին»,- կարդալով նյութի վերջին տողերը, մի պահ հետ շրջվեցի ու տեսա տատիս՝ մաքրում էր արցունքները:

Արտասվում էր ու հասկանում, որ մի տարով էլ է ծերացել, ու արդեն հետևում են այդ ուրախ ու տխուր օրերը:

լուսինե կարապետյան

Մենք ներկա ենք, մենք ներկան ենք, մենք ներկան ենք լինելու…

Աչքերդ էլ ամուր կապես, ականջներդ էլ փակես, ակնհայտ է, որ սահմանում իրավիճակը լարված է: Թե այս օրերի ամբողջ ինֆորմացիան, որ բաց աչքով տեսել ու լսել եմ, հավաքեմ, ձայնապնակ դարձնեմ լացերի, զոհվածների անունների կողքին, մի մեծ չափով կլսեք սնունդ հավաքելու, արյուն հանձնելու, ջոկատներ հավաքագրելու կոչեր: 

Մենք կարողանում ենք կարեկցել ու լինել մեկս մյուսի կողքին: Երևի բնույթով ենք այդպիսին. տխրության դեպքում այնպես արագ ու այնպես ամուր ենք միանում, միգուցե ոչ միայն հային, այլ ամբողջ մարդկությանը բնորոշ հատկություն է դա: Միգուցե…
Այն միտքը, որ մենք` երիտասարդներս, մեր երկրի ապագան չենք, այլ մենք մեր երկրի ներկան ենք, զգոնացնում է, պարտվածի հոգեբանությունից կորացած մեջք է ուղղում, հստակ ու հպարտ քայլելու հնարավորություն է տալիս: Ներկա, որի համար մեր եղբայրները, ընկերները` վտանգելով իրենց կյանքը, մտածում են ոչ միայն մեր ներկայի, այլ ապագայի մասին, որն էլ շուտով ներկա պիտի դառնա: Հայերի սերնդափոխությունների մեջ պատերազմը իր ուրույն տեղն ունի, «իսկ եթե այնպեսներ» ու «իսկ եթե այսպեսներ» չեն ընդունվում, պատմությունը «իսկ եթե»-ներ չի սիրում, մենք էլ մեր ներկա լինելով պատմություն ենք դառնում, մեր պատմության նոր էջերը գրում:
Հայրս ամբողջ Արցախյան պատերազմը իր մեջ կրած մարդն է, իր խոսքերը, պատմությունները ավելին են պատմել ինձ պատերազմի մասին, քան բոլոր գրքերն ու պատմվածքները: Հետաքրքիր է, մեկ պատերազմ տեսած սերնդի բնորոշումն ու կարծիքը հասունացող պատերազմի մասին: «Պատերազմում մեղր չեն բաժանում: Պատերազմ է, կռվում ենք,կամ պիտի հաղթենք կամ պարտվենք, կամ էլ` «նի չիյա», ոնց ասում են: Մեր համար հաղթանակն էլ պարտության պես բան է լինելու, քիչ ենք, պետք չէ»: Էլ չշարունակեցինք, երկուսս էլ հուզված էինք:
Հիմա կարող է ասածս խայթող հնչի նրանց համար, ով իր` սահմանին գտնվող եղբորից, ընկերոջից կամ ինչ-որ հարազատից նորության են սպասում, բոլոր նրանց, ովքեր անիմաստ են համարում նորությունները, որոնք կապ չունեն սահմանի լարված իրավիճակի հետ: Պատերազմը բարդ երևույթ է, թե’ ելքերով, թե’ ընթացքով: Պատերազմի ելքերից ամենացանկալին ու նպաստավորը հաղթանակն է, որին տենչում են երկու կողմերն էլ: Ճիշտ է, հաղթանակը լայն առումով կապված է սահմանին տիրող իրավիճակից, գրաված հողերից, տրված քիչ զոհերից, բայց չպետք է բացառել նաև մեր առօրյային անցնելու ու ամենքս իր գործով երկրի զարգացմանը նպաստելու, մեր հայրենասիրությունը այդպես ցուցաբերելու փաստը:

Մեր կայքը նույնիսկ խաղաղ ժամանակ հրատարակում էր նաև սահմանամերձ գյուղերում գտնվող մեր պատանի թղթակիցների հոդվածները` կապված խաղաղության ու պատերազմի, սահմանի առօրյայի ու պատանիների ապագայի մասին: Իսկ այսօր առավել քան հրամայական է դառնում. Ապրել և արարել, տեսնել մեզ հուզող խնդիրներն ու մեր ձայնը բարձրացնել: Չէ որ հայրենիքը սկսվում է մեզնից, մեր գյուղից, քաղաքից, բակից, մեր ընտանիքից, մեր դպրոցից ու համալսարանից, մեր ընկերներից ու քույր-եղբայրներից: Չխոսել մեզ հուզող խնդիրների մասին, նշանակում է` չընդունել, որ մենք ենք տերը մեր երկրի ու մենք ենք ներկան:

Մենք ներկա ենք, մենք ներկան ենք, մենք ներկան ենք լինելու: