Իմ էջը խորագրի արխիվներ

Ես գնում եմ հայրենիք և վերադառնում հայրենիք

Արդվին… Արդեն հարազատ դարձած հնչյուններ…

Վրաստանից Թուրքիա սահմանին տեղի ունեցած հետաքրքիր ու զվարճալի արկածներից հետո, ինչի ընթացքում ուղիղ մեկ ժամ սպասումների մեջ էինք, մի թուրք և մի ադրբեջանցի շատ կենսուրախ ու գրագետ ձևով մեզ օգնում էին, նույնիսկ մեր ազգությունը իմանալուց հետո… Այդ արկածներից հետո հայտնվեցի օտար երկրում, որը չնայած պատմականորեն իմ հարազատ հողն է, իմ նախնիների երկիրը… Հարազատության կարոտով լցված անհասկանալի սպասումներ ունեի: Անհասկանալի, որովհետև, իսկապես, չգիտես, թե ինչ սպասես… Մի կողմից` գտնվում ես քո ազգի թշնամու երկրում, մյուս կողմից` եկել ես քո ապուպապի հարազատ քաղաքն այցելելու, ինչին այնքան սպասում էիր, հաշվի առնելով նաև այն, որ անչափ կարոտել ես հենց քո սեփական հարազատ քաղաքը ու ընդհանրապես ցանկացած հայկական բան…

Արդվինը փոքրիկ, շատ գեղեցիկ քաղաք է, վեր ու վար ճանապարհներով, քանի որ գտնվում է սարի վրա: Մի սիրուն սարի վրա, որ մեր հայկական սարերից ոչնչով չի տարբերվում…

Արդվին քաղաքի խորհրդանիշը երկու իրար դեմ դիմաց մարտական կանգնած ցուլեր են: Դա մենք հասկացանք հուշանվերներ գնելիս: Ցուլ… Միակ հարազատ ու հետաքրքիր ասոցիացիան ցլի հետ ինձ համար այն է, որ ցլի ամսում եմ ծնվել…

Արդվին… Արդեն վաղուց հարազատ դարձած հնչյուններ… Ինչքա՜ն եմ լսել այս քաղաքի մասին: Ու հավատս չի գալիս, որ ոմանց համար սա ընդամենը մի քաղաք է Թուրքիայում, իսկ տեղացիների համար՝ իրենց հարազատ քաղաքը: Շատ տարօրինակ է այդ հարազատ բառի կողքին տեսնել ինչ-որ անհասկանալի թուրքական բառեր փողոցի ամեն խանութի կամ բանկի վրա:

Իսկ տեղացիները կյանքում չեն պատկերացնի ու չեն հավատա, թե էս մարդիկ ինչո՞ւ են եկել էստեղ ու ի՞նչ են անում… Իրենց համար տարօրինակ է… Զարմացած ու տարօրինակ հայացքներով նայում են, որ մի ընտանիք եկել է իրենց քաղաք ու, չգիտես թե ինչու, լուսանկարում է իրենց տները, փողոցները, քաղաքը, որտեղ իրենք ապրում են, գնում են գործի, առևտուր են անում, հանդիպում են իրենց ծանոթներին ու ընկերներին, որտեղ անցնում է իրենց առօրյան: Չեն հավատա, թե ինչու ենք մենք հուշանվերներ գնում ու այնքան հետաքրքրված ենք, որ ոչինչ չի խանգարում քաղաքն ավելի ու ավելի ուսումնասիրել…

Ու մի պահ իսկապես զգացի այդ ցավը, այդ ողբերգության, դժբախտության հետևանքը, այդ օտարացումը: Քոնը արդեն քոնը չէ, ու ոչ ոք չի էլ հիշում այստեղ, որ սա պիտի քոնը լիներ…

Ես պատկերացրի, որ կարծես թե, զուգահեռ իրականության մեջ լինեմ: Որ ժամանակի մեջ մի բան փոխվել է, ու եթե պատմությունը ունենար այլ զարգացում, Արդվինը կարող էր լինել նաև իմ հարազատ քաղաքը: Սակայն բավական ժամանակ այս քաղաքում անցկացնելուց հետո, կենտրոնում ու տարբեր այլ փողոցներում զբոսնելուց ու սարի վրայից բացվող տեսարանը վայելելուց հետո, նույնիսկ այստեղ ճաշելուց հետո ես, հասկացա… Հասկացա, որ նույնիսկ եթե պատմությունը այլ զարգացում ունենար, ու մենք զերծ մնայինք այսօրվա տխուր իրականությունից, Արդվինը իմ ապուպապի հարազատ քաղաքն է, բայց ոչ իմ: Իմ հարազատը այն քաղաքն է, որտեղ ապրում եմ, որտեղ ապրում է ընտանիքս, սիրելի մարդիկ, որտեղ գիտեմ ամեն ինչ, բայց միևնույնն է՝ միշտ մոլորվում եմ, որտեղ սիրում եմ փողոցները, այգիները, ու որը ես գժի նման կարոտել եմ…

07.08.15 12:00

Ես չգիտեմ, թե ինչպես է արարվել աշխարհը, չգիտեմ, թե ինչպես հայտնվեց մարդկությունը: Ինքս ինձ այդ աստիճան իմաստուն երբեք չեմ համարել որևէ բան ստույգ ու համոզված պնդելու համար: Միշտ կարծում էի, որ քրիստոնեությունն էլ պարզապես կրոններից մեկն է, որ անձամբ ինձ համար լեգենդ է, հանճարեղ մի լեգենդ, բայց լեգենդ այնուամենայնիվ… Այդ իսկ պատճառով, ճիշտն ասած, ինձ լիարժեք քրիստոնյա չեմ համարել: Սակայն երբ տեսա ինձ համար մինչև այսօր անհայտ ու թաքնված աշխարհի մի փոքր մասնիկ… Երբ տեսա ուրիշ կրոն… Մոտիկից, ներսից ու իրականության մեջ… Ու թե ինչ էի զգում ես այդ ամենը տեսնելիս… Ես մի տեսակ զգացի, որ կրոնն էլ ազգության պես արյունով է ժառանգվում…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Տարօրինակ երազանք

-Վաղը Քրիստինեի ծնունդն է, ի՞նչ ենք անելու:

-Էսօր դասերից հետո կմնանք, մի բան կմտածենք,- որոշում ենք ընկերուհիներով:

Դասերը ավարտվում են, և մենք փորձում ենք ամեն ինչ անել, որպեսզի Քրիստինեն առանց որևէ բան կասկածելու գնա տուն: Ստիպված վերցնում ենք պայուսակները և դուրս գալիս դպրոցից, մի քիչ գնում, նկատելով, որ Քրիստինեն անհետացավ մեր տեսադաշտից, նորից վերադառնում դպրոց: Մենք մտանք դպրոց, անգամ չկասկածելով, որ այդ օրը մեզ բազմաթիվ արկածներ է խոստանում:

Սկսում ենք մտածել, որոշում ենք հումորային շնորհավորանք գրել և յուրօրինակ կերպով այն ներկայացնել: Անցնում ենք աշխատանքի… Թերթի ձևավորման համար սկսում ենք մտնել դասարաններ և ինչ-որ փայլփլուն բան փնտրել: Չգիտես ինչու, սկսում ենք մեզ շատ խորհրդավոր պահել, ընդամենը մի փոքր փայլ պոկելու համար պահակներ ենք կանգնեցնում դռների մոտ, մի շշուկ լսելու դեպքում մտնում սեղանների տակ, մի խոսքով, ես այդ պահին ինձ զգում էի իսկական հանցագործ:

Այս ընթացքում եղանակը որոշում է Ճամբարակին մատուցել «հաճելի անակնկալ»:  Սկսում է կարկուտ… Կարկուտ, այն էլ ինչպիսի մեծության: Ուղղակի ասեմ, որ այդ կարկուտից ջարդվել են բազմաթիվ մեքենաների ապակիներ ու տանիքիներ: Սա ուղղակի պատկերացման համար:  Իսկ այդ ժամանակ մենք գտնվում էինք դպրոցում: «Մամայիս կասես, որ ես իրեն շատ եմ սիրում» , -մոտավորապես այսպիսի խոսքերով արդեն իրար հրաժեշտ էինք տալիս: Ու այդպես վախի մեջ անցկացնում ենք ևս կես ժամ…Արդեն ժամը 5-ն է, աշխատանքը ավարտել ենք և կարող ենք գնալ տուն:

-Պատկերացնո՞ւմ եք դպրոցի դռները փակ լինեն,- ծիծաղելով ասում է Լաուրան:

-Դպրոցի դուռը փակ ա,-լուրջ տոնով ասում է Էդիտան:

Իհարկե, մենք դա ընդունում ենք հումորով, բայց… Վերջապես կատարվեց մեր մանկության երազանքներից մեկը. մենք փակված ենք մնացել դպրոցում: Համաձայն եմ, տարօրինակ երազանք է: Դե, սկզբի րոպեները մենք, չգիտեմ ինչու, սկսեցինք ծիծաղել, բայց հասկանալով լրջությունը, սկսեցինք հիշել մեր տեսած ֆիլմերը: Առավելապես հիշեցինք գաղտնի գործակալների մասին կինոները… Դե, հասկացաք` ինչ միջոցներ սկսեցինք մտածել դպրոցից դուրս պրծնելու համար, բայց քանի որ պարան, լազեր արձակող շրթներկ, թռչող կոշիկներ և նմանատիպ իրեր չգտանք, որոշեցինք զանգել ամենազոր ՆՐԱՆ:

-Մամ, դպրոցում ենք մնացել, մի բան արա,- զանգում եմ մայրիկիս, իհարկե նրա ռեակցիան…տագնապալի էր,  բայց հեռախոսը անջատելով մայրս զանգում է մեր դպրոցի հաշվապահին, նա էլ իր հերթին զանգում է տնօրենին, իսկ տնօրենը զանգում է պահակին: Մի խոսքով, երեք աշակերտով խառնում ենք բոլորին:

Հեռվից պահակին տեսնելով ընդունում ենք մարտական կեցվածք, հասկանալով, որ նա իհարկե, չի շոյի մեր գլուխը:

-Երեխեք ջան, հո չե՞ք վախեցել: Մենակ էսօր եմ շուտ տուն գնացել, տեսեք` ինչ եղավ,- դպրոցի դուռը բացելուց հետո  անհանգստացած հարցրեց մեր պահակը: Մենք նրան հանգստացրինք և պատրաստվում էինք դուրս գալ դպրոցից, երբ մեքենայով եկան մեր դասատուներից ոմանք: Նրանց էլ հանգստացրեցինք և գնացինք տուն:

Իհարկե, միշտ ծիծաղելով ենք հիշում այդ օրը, բայց  կարևորը, կարող ենք ասել, որ մենք մի օր մնացել էինք դպրոցում փակված, կատարվել է մեր մանկության երազանքը… Տարօրինակ երազանք է:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Մեր ինքնության պարը

Պարերն ու ես… Մի քիչ անհամատեղելի զույգ ենք: Պարային տվյալներս ու բնավորությունս դեմ են մեր հարաբերություններին, բայց երբ խոսքը գնում է ժողովրդական, ազգագրական պարերի մասին, մեզ ոչինչ չի կարող բաժանել: 

Ճիշտ հասկացաք, այսօրվա նյութս կլինի ազգագրական պարերը…

Մինչ նյութս սկսելը, մտածում էի հենց այս թեմայով գրել, բայց ուղեղս հրաժարվում էր ինձ օգնության հասնել: Պետք էր դիմել սրտին ու զգացմունքներին: Բայց չէ… Ինչ-որ բան էլի այն չէ… Պետք է պարել:  Այսօր ամսվա վերջին ուրբաթն է: Երևի շատերը գիտեն, որ հենց այս օրը Կասկադում միջոցառում է, երբ երիտասարդները համախմբվում և կարելի է ասել, ձեռք-ձեռքի տված պահում են իրենց ինքնությունը: Ես Երևանում եմ, և հասկացա, որ մի քիչ պարելը ինձ չի խանգարի նյութս գրելու համար:

Պարում ենք: Չգիտեմ ով է կողքիս կանգնած, չի էլ հետաքրքրում: Անձրև է սկսում, այն խանգարելու փոխարեն ավելի է ոգևորում երիտասարդներին, հատկապես տղաներին, ովքեր. «սա տղամարդկանց պար է» գոչելով հավաքվում են կենտրոնում: Աղջիկներից ոչ մեկը չի համարձակվում խառնվել «տղամարդկանց պարին»: Ոտքերը ուժեղ հարվածում են գետնին և առաջ գնում (հարվածից ջրափոսի  ջուրը թռչում է վրաս, և ոչինչ որ ես մոտ 4 մետր այն կողմ եմ կանգնած), ձեռքերը պարզում, էլի հետ գալիս ու գոչում «քաշի՜»: Նորից են շրջան կազմում: Այս անգամ ուրիշ բան են գոչում: Ականջներս լարում եմ, բայց չեմ հասկանում:

-Ի՞նչ են ասում,-հարցնում եմ կողքիս կանգնած անծանոթին:

-Իրուր խետ (իրար հետ):

Սկսում է հաջորդ պարը, աղջիկները նույնպես միանում են:  Պարում ես ու մոռանում ամեն ինչի մասին: Սկսում ես մի տեսակ հպարտությամբ հիշել, որ հայ ես: Հիշում ես ժողովրդիդ անցած ուղին, նայում  ներկային ու ժպիտով նայում դեպի ապագա:

Ես կլառնետ եմ նվագում

Ամեն ինչ սկսվեց հենց այն ժամանակ, երբ ես ավելի լրջորեն և ուշադիր լսեցի կլառնետի վայելուչ հնչյունները: Երբ ես յոթ տարեկան էի, ծնողներիս հայտնեցի, որ ուզում եմ հաճախել երաժշտական դպրոց: Քանի որ հայրս նույնպես կլառնետ է նվագում, դա շատ դուր եկավ նրան, և ինձ ուղարկեց երաժշտական դպրոց: Իմ կլառնետի ուսուցիչը  հայտնաբերելով իմ մեջ գործիքին տիրապետելու տաղանդը, հաճախակի ինձ ներկայացնում է տարբեր մրցույթներում և փառատոներում, որտեղ ես մեծ հաջողությամբ եմ հանդես եկել: Այս ասպարեզում իմ ամենամեծ հաջողությունն այն էր, որ 2013 թվականի ապրիլին մասնակցեցի Գյումրիում «Վերածնունդ» միջազգային փառատոնին: 2500 մասնակցի մեջ հայտնվեցի լավագույն 30 պատանի երաժիշտների շարքում և ստացա դիպլոմ «Լավագույն կատարող» անվանակարգում: Վերջերս` հունիսին, UNESCO-ի նախաձեռնությամբ Երևան էր հրավիրվել Մոսկվայի պետական կոնսերվատորիայի փողային բաժնի ամբիոնի վարիչ Ռաֆայել Բաղդասարյանը: Այցի նպատակն էր`ստուգել երեխաների ունակությունները: Լոռու մարզից ինձ ընտրեցին գալ Երևան և մասնակցելու այդ լսումներին: Պարոն Բաղդասարյանը  ինձ մասնագիտական օգտակար խորհուրդներ տվեց, հորդորեց, որ ավելի շատ ուշադրություն դարձնեմ դասական կատարմանը, և ասաց, որ ունեմ շատ լավ տվյալներ բարձրակարգ երաժիշտ դառնալու: 

Այս խորհուրդներից հետո ես ավելի եմ ոգևորվել և ավելի հաստատվել իմ որոշման մեջ. Անպայման շատ կաշխատեմ, որպեսզի արդարացնեմ հայրիկիս, ուսուցիչներից ու բոլոր մասնագետների սպասումները:

Մարդիկ խոսում են լուսնի տակ

Երկու սիրահարներ, որոնք միմյանց ականջի անուշ խոսքեր են շշնջում; երկու ընկերուհի, որոնք բամբասում կամ պատմում են իրենց անմոռանալի երեկոների ու հավերժ սերերի մասին: Երկու տղամարդ, որոնք քննարկում են քաղաքականությունը, տնտեսությունը ու կյանքում գոյատևելու համար ամենակարևոր բաները: Տատիկ, որ իր թոռնիկին անգին խրատ է տալիս: Երկու քույր, որոնք գիշերը խոհանոցում իրար օգնելով, բայց չեն էլ խոսում, քանի որ քույրերի իրար անխոս հասկանալն ուրիշ է: Մայր, որ իր դստեր հետ երգում է ժողովրդական մի երգ: Դժվարությունների հանդիպած մի տղա, որ իր հորից խորհուրդ է հարցնում: Կին և ամուսին, որոնք համբերատար ու հասուն քննարկում են որոշ խնդիրներ… 

Մարդիկ խոսում են լուսնի տակ, բայց երբեք չէի մտածել, որ այդ բոլոր ասվածներն ու չասվածները բարձրանում են երկինք ու ստեղծում այնտեղ մի հատուկ մթնոլորտ, որ դառնում է ճակատագիր: Բոլոր ուժեղ զգացմունքները ազդում են տիեզերքի վրա, իսկ տիեզերքը՝ մեր: Ու արարում բոլորիս կյանքը…

Խոսե՜նք անկեղծ…

Արձակուրդ, ծանոթություն, ուրախ ժամանց

«Վերջապե՜ս… Այսօր կվերջացնեմ պարապմունքներս ու, մեկ ամիս արձակուրդ:  Անհավատալի՜ է ,- այսպիսի մտքերով վեր կացա անկողնուցս և պատրաստվելուց հետո  գնացի վազելու»:

«Հիմա տասին կգնամ պարապմունքի, մեկ էլ` չորսին: Չորսինը արագ կանցնի»,- վազելու ժամանակ մտածում էի ես:

Մենք պարապմունքի գնացող երեխաներով հաշվում էինք, թե քանի րոպե, քանի վայրկյան է մնացել մեր արձակուրդին:

Առաջին պարապմունքս վերջացրեցի:

- Երեխեք, մնաց 2 ժամ, կամ` 120 րոպե, կամ` 7200 վայրկյան,- ասացի ես,-ինձ թվում է` արագ կանցնի:

-Ինձ համար հավասար են երեքն էլ,- ասաց Ֆելիքսը:

- Իսկ ինձ համար կենսաբն ավելի արագ է անցնում,- ավելացրեց Լաուրան:

-Հա լավ, երեխեք, արագ քայլեք: Ես «նարկոտիկ» եմ ուզում,- ասացի ես և սկսեցի վազել:

Լավ, կատակ եմ անում: Մենք պարապմունքից հետո գնում ենք խնձոր ուտելու: Այդ ուտելը, կարելի է ասել, արդեն սովորություն է դարձել, կամ էլ կախվածության պես մի բան, ամենօրյա ծես` պարապմունքից հետո ծառից խնձոր քաղել և ուտել, իսկ հետո գնում եմ տուն:

-Լավ, Մերի, բեր` մի բան նայենք, որ ես մեկ ժամից էլի պարապմունքի եմ,- դիմեցի ես քրոջս:

Մենք ֆիլմն ընտրեցինք, և երբ սկսեցինք նայել, իմ հեռախոսը զնգաց:

-Իմացան` ֆիլմ ենք նայում, նախանձեցին, հա՞,- դժգոհեց քույրս:

-Մաման ա,-ասացի ես և միացրեցի հեռախոսը,- Հա, մամ, լսում եմ:

-Քեռին զանգեց: Արդեն հասել են: Ասաց` «Ես ինչի՞ չես երեխաներին Շամշադին բերել: Բա ես գիտեի, թե այստեղ են` ուզում էի տեսնել»: Իրենք երկու օր են մնալու Շամշադինում: Ուղարկե՞մ ձեզ իրենց տուն:

-Հըլա հարցնո՞ւմ ես: Ես իմ քեռիին վերջին անգամ հինգ թե վեց տարի առաջ եմ տեսել: Իսկ քեռուս տղային ընդհանրապես չեմ տեսել:

-Լավ, դե հավաքեք ձեր իրերը:

Զանգեց, ներսումս ամեն ինչ խառնեց ու անջատեց: Քեռին եկել ա, ուռռա… ուռռա… ուռռա… Հետաքրքիր ա, ի՞նչ տեսք ունի եղբայրս`Հովսեփը: Ոնց եմ ուզում տեսնել նրանց…

-Արդեն ուշանում եմ: Ես գնամ` դուք խելոք հավաքեք ձեր շորերը, ես կգամ ու կդնեմ ճամպրուկի մեջ: Լավ ես գնացի,- հրահանգեցի ես քրոջս և գնացի պարապմունքի:

Ամբողջ ճանապարհին ժպտում էի: Ժպտում ու թռվռում: Հասա պարապմունքի և տեսա, որ դեռ ոչ-ոք չի եկել: Լավ, տասը րոպե դեռ կա: Կսպասեմ:

-Սվետ,- ձայն տվեցի ինձ հետ պարապմունքի եկող ընկերուհուս, որ առանձին կանգնած էր:

-Վայ, չէի տեսել: Իսկ ինչո՞ւ ես այսքան ուրախ,- հարցրեց Սվետան:

-Քեռիս է եկել Ռուսաստանից: Հինգ-վեց տարի չեմ տեսել: Համ էլ, քեռուս տղան`եղբայրս էլ է եկել նրա հետ, իսկ եղբորս առաջին անգամ եմ տեսնելու:

-Նորից բարև ձեզ,-ասաց մեզ մոտեցող մեր մյուս ընկերուհին`Լաուրան:

-Լար, Մանեն այսօր առաջին անգամ եղբորն է տեսնելու,- շտապես տեղեկացնել Սվետան:

-Նո՞ր ա ծնվել,- մի քիչ ձեռք առնելով հարցրեց Լաուրան:

-Հա, նոր: Բայց քսան տարի առաջ:

-Ու դու երբեք չե՞ս տեսել,- զարմացավ Լաուրան:

-Ոչ, չեմ տեսել, առաջին անգամ է եկել Հայաստան, բայց վաղը կտեսնեմ:

Այսպես խոսելով բարձրացանք պարապմունքի:

Արդեն սկսվել էր պարապմունքը, երբ ես նայեցի ժամացույցին: Ավարտին մնացել էր մեկ ու կես ժամ, կամ` 90 րոպե, կամ`5400 վայրկյան:

-Երեխաներ, խնդրում եմ, խորհուրդ տվեք, ո՞նց սկսեմ խոսակցությունը Հոսիկի հետ (եղբորս դեռ մանկուց այսպես են դիմում) հետ: Ի՞նչ ասեմ:

-Դե, կգնաս կկանգնես դիմացը և կասես`«Մանե»:

- Չեմ դիմանա, կսկսեմ ծիծաղել:

Այսպես անցավ պարապմունքը:

Մնաց մեկ րոպե կամ 60 վայրկյան: Եվ վերջ, արդեն «մտանք արձակուրդ»…

…Եկավ արձակուրդի առաջին օրը: Ահա հասնում ենք Բայղուշ, Բվաձոր, կամ էլ Եղնիկասար:

-Էն քեռին ա: Նայեք,- բացականչեց Մերին:

Հուզվում եմ: Էսա` սիրտս դուրս կգա իր տեղից:

-Քեռի՜ ,- կանչեցի ես և գրկեցի նրան:

-Մանե, այս ինչքա՞ն ես մեծացել,- զարմացավ քեռիս:

-Հարսի՜կ,- հիմա քեռուս կնոջն են փաթաթվում:

-Վայ, Մանե ջան,-ասաց և գրկեց ինձ:

-Բարև,-ասացի ես Էլենին` քրոջս:

-Привет,- պատասխանեց նա ինձ:

-Осик, иди сюда, я вас познакомлю,-ասաց քեռակինս ռուսերենով: Չլինի՞ եղբայրս հայերեն չգիտի…

-Մանե,- ասացի ես և մեկնեցի ձեռքս:

-Հովսեփ,- լուրջ դեմքով պատասխանեց եղբայրս և սեղմեց իմ ձեռքը:

Մտավախությունս տեղին չէր: Երկուսն էլ հայերեն շատ լավ են խոսում:

Անցավ երկու ժամ, երեք ժամ…

-Իսկ ո՞ր կուրսում ես, Հոսիկ:

-Արդեն ավարտեցի չորրորդ կուրսը: Աշխատում էլ եմ:

-Օհո: Իսկ որտե՞ղ:

-Հիվանդանոցում: Իմ մասնագիտությամբ,- եղբայրս բժիշկ է դառնալու:

-Դու լավ երգում էլ էիր, չէ՞,- քեռուս պատմածները հիշեցի ես:

-Այո: Իմ ստուդիան էլ ունեմ: Ինձ այնտեղ Օսկար են ասում:

-Դե, քո երգերից միացրու` լսենք:

Երգեր լսելով անցավ մեր ժամանակը: Իզուր էի անհանգստանում, թե ինչպես ենք շփվելու ծնված օրից իրար չտեսած իմ զարմիկների հետ: Այնպիսի տպավորություն էր, ասես ճանաչում ու շփվել էինք իրար հետ միշտ: Սիրում եմ նրանց շատ-շատ: Ու նաև ուրախ եմ, որ վերջապես տեսա:

Շնորհակալ եմ, որ դու կաս

Ազատությունը ոչ թե պարտականությունների, պարտավորությունների և սահմանափակումների բացակայությունն է, այլ վերջիններիս  սահմանների ընդունումը մեր ցանկությամբ ու գիտակցմամբ: Մարդիկ նման են ընտանիքների: Ընտանիքների բազմազանությունն էլ մանկուց նկատած կլինենք. դրսում պաղպաղակ մի կեր, այնինչ ընկերուհուդ արգելում են նույնիսկ դուրս իջնել կամ քեզ արգելում են անել այն, ինչը լիովին ընդունելի է ուրիշ ընտանիքներում, նաև` հակառակը:

Բնությունը մեզ ստեղծում է առանց սահմանների: Սահմանափակումները առաջանում են այն ամենից, ինչը կարող է պատահել ձեր կյանքում. առաջին քայլ, առաջին խոսք, առաջին սեր, առաջին հիասթափություն… Այո, առաջին, քանի որ առաջինից հետո եկող բոլոր թվերը առաջինի ձևափոխություններն են, և ոչ միայն թվերը, զգացմունքներն ու զգացողությունները նույնպես: Շրջապատը ստեղծում է քեզ, դու ստեղծում ես քո շրջապատը: Այս շրջապտույտից առաջանում է քո ինքնաարտահայտվելու կարողությունը: Այդ երկար և միանգամայն դժվար թվացող բառը այնքան էլ դժվար չէ իմաստով: Ուղղակի այն ամենը, ինչ կուզեիր ասել կամ անել այնպես, որ քո ուզած լսարանը քեզ հասկանա կամ հետևի: Ինքնաարտահայտում. այն ամենը, ինչը քո կյանքը իսկապես լիարժեք է դարձնում:
Ուտել-քնել-տնից դուրս չգալ… Դա երևի այն միակ օրակարգերից է, որը ունենալու դեպքում պիտի դեն նետես, ինչպես ես դա արեցի ոչ այնքան հեռավոր անցյալում, և որի համար անչափ հպարտ եմ հիմա: Հիմա գրում եմ, դասընթացներ վարում, ճամբարների և ֆլեշմոբերի մասնակցում, փորձում եմ մաքսիմալ զբաղված լինել: Ես գրեթե լիարժեք կարողանում եմ ազատ ինքնաարտահայտվել: Գրեթե, քանի որ ես ինձ հնարավորություն եմ տալիս զարգանալու և աճելու: Բայց հիմա ոչ բոլորն են կարողանում ազատորեն ինքնաարտահայտվել: Կարծում եմ, դա ոչ միայն երիտասարդի, այլ նաև երկրի ապագայի և նաև իմ խնդիրն է: Երբ երիտասարդը չի կարողանում լիարժեք, ԳՐԵԹԵ լիարժեք ինքնաարտահայտվել, նա չի կարողանա ինքնահաստատվել, և իր հետագա գործունեությամբ ոչ միայն չի օգնի, այլ հակառակը, նաև կվնասի երկրին, նաև` ինձ:
Ես ուրախ եմ որ ես կամ, ուրախ եմ, որ կան նաև նրանք, ովքեր իմ կողքին են և կերտել են ինձ :
Ես ուրախ եմ  նաև, որ դու կաս` էկրանից այն կողմ գտնվող, այո, ես քեզ հետ եմ: Շնորհակալություն, որ օգնում ես արտահայտվեմ ու կարդում ես իմ դատարկաբանությունները, որ կերտում ես ինձ յուրովի:

Այստեղ ապրում են…

Ամառը սկսվելուն պես ես շրջապատված եմ Հայաստանից արտագաղթած ինձ շատ սիրելի  մարդկանցով: Մորաքույրս Կանդայից է եկել, մյուս մորաքույրս՝ ԱՄՆ-ից,  քույրս՝ Ռուսաստանից, ընկերուհիս՝ Շվեդիայից, և այսպես շարունակ: Ամեն մեկը ինչ-ինչ պատճառներով հայտվել է աշխարհի տարբեր ծայրերում:

Ամառը իրենց սիրած տարվա եղանակն է, որովհետև կարոտին չդիմանալով և արյան կանչով գալիս են Հայաստան՝ վայելելու իրենց ամառը: Եվ անընդհատ կրկնում են, որ Հայաստանից լավ տեղ չկա:

Ես չէի պատկերացնում, որ մեր՝ հայաստանաբնակ հայերիս, և իրենց՝ արտերկում ապրողների տարբերությունն այսքան մեծ է և բացահայտ: Դժվար է  իրենց համար պատկերացնել, թե ինչպիսին է կյանքը Գյումրիում՝ արկածներով լի այս քաղաքում:

Իրենք դժվար են հասկանում, թե ինչպես են մարդիկ  հանգիստ կարմիր լույսի տակ ացնում փողոցը, կամ ինչպես է հնարավոր վաճառողի հետ շատ բանակցելով զեղչ ձեռք բերել: Կամ մի օր, երբ մորաքույրս խանութում բաժակներ էր գնում և ահագին երկար չէր կարողանում ընտրել, վաճառողը դժգոհ դեմքի արտահայտությամբ ասաց.

-Քու՛ր ջան, բաժակ է, էլի. սաղն էլ բաժակ են: Մեկնումեկը առ, պրծի: Կարևորը բանըմ էղնի խմես:

Մորաքույրս շատ զարմացավ և ծիծաղեց, որովհետև իրենց երկրում վաճառողը պարտավոր է մինչև վերջ համբերատար սպասել և չմիջամտել:

Իսկ ամենահետաքրքիրը մատուցողներն են: Մի օր, երբ սրճարանում նստած էինք և դեռ չէինք ավարտել հիմնական ուտեստը, որոշեցինք սուրճ պատվիրել.

-Մի րոպե կմոտենա՞ք:

-Լսում եմ:

- Մեզ երկու հատ սուրճ կբերե՞ք:

-Իաա՜, ոչ մի սուրճ: Էտ ի՞նչ եք կերել, որ մի բան էլ սուրճ էք ուզում, ոչ մի սուրճ մինչև չուտեք, չպրծնեք:

Դե հիմա արի, բացատրի, որ Գյումրիում բոլորն են  հոգատար և անկեղծ: Ընկերուհիս ապշել էր. ես այդպես էլ չկարողացա բացատրել, թե ինչու է մատուցողը հաճախորդի հետ խոսում այնպես, ինչպես կխոսեր օրինակ՝ տատիկս կամ մայրիկս:

Եվ հենց այս է, որ ամեն տարի իրենց բերում է Գյումրի: Իրենց օրինապաշտ երկրներում անհոգ, բայց միապաղաղ կյանքից հետո Գյումրվա կյանքը շատ հետաքրքիր է, քանզի այն լի է փորձություններով և արկածներով:

Եվ վերջում ավելացնեմ մի բան՝ Գյումրիում ապրում ես ոչ թե օրենքով, այլ «քթի ծակով»:

Շատ կարևոր հարցեր

Այսօր մեզ՝ երիտասարդներիս, շրջապատում են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնցից ես կցանկանայի առանձնացնել մասնագիտական կողմնորոշումը: Մեզանից շատերը մտածում են բարձրագույն կրթություն ստանալու մասին, ինչ գնով էլ որ դա լինի,առանց քննարկելու այն խնդիրները, որոնք առաջանում են ուսումն ավարտելուց հետո: Այդպիսիք են, օրինակ, աշխատանքի, աշխատատեղերի, մասնագետների պահանջարկի հետ կապված խնդիրները:

Ճիշտ մասնագիտություն ընտրելու համար անհրաժեշտ է նկատի ունենալ մի շարք հարցեր: Դրանք ես պայմանականորեն կարող եմ բաժանել  2 խմբի՝ մինչև բուհ ընդունվելը (մոտ ապագայում) առաջ քաշվող հարցեր, ինչպիսիք են, օրինակ, բուհ ընդունվելը, սովորելը, վճարելը և այլն, և բուհ ընդունվելուց հետո առաջացող խնդիրներ:

Առաջին դեպքում, ինչպես արդեն նշեցի, շատերի համար խնդիր է ընդունվելը: Ես դա համարում եմ ոչ մեծ պրոբլեմ, որովհետև մեր կրթական համակարգը, իմ կարծիքով, չի կարևորում որակը, ինչը չափազանց հեշտացնում է ընդունվելը, կոպիտ ասած, «լցնում է դատարկ տեղերը»: Սրա մասին ես պատկերացում կազմում եմ շատ ցածր մակարդակի վրա կազմակերպվող քննություններից: Սա ինքնախաբեություն է, ոչ թե գիտելիքի ստուգում: Առաջին դեպքի տակ կարող ենք քննարկել նաև ուսման վարձը, ինչը գրեթե հավասար է աշխատավարձի այն չափին, որը կարող են կուտակել այդ ամիսների ընդացքում:

Երկրորդ դեպքը, որի մասին ուզում եմ խոսել, արդեն վերաբերվում է հետուսումնական  շրջանին: Ուսումն ավարտելուց հետո շատ երիտասարդներ չեն աշխատում իրենց մասնագիտությամբ: Սրա պատճառները տարբեր են: Դա կարող է լինել մասնագետների քիչ պահանջարկը, աշխատատեղերի սահմանափակ լինելը, աշխատավարձի չափը կամ էլ վատ մասնագետ լինելը:

Այս և այլ հարցերի հետ անհրաժեշտ է հաշվի նստել մինչ մասնագիտություն ընտրելը, որպեսզի սովորենք հնարավորինս հեշտ և ունենանք աշխատանք:

suren

Անկախ ամեն ինչից

Բոլորս էլ կարող ենք ազատ երգել, պարել, զվարճանալ, սպորտի գնալ, կրթություն ստանալ, մի խոսքով` ազատ ապրել: Գլխավոր խնդիրն ազատության ընկալումն է, որովհետև յուրաքանչյուր ոք ստեղծում է իր ազատության սահմանները և ունի ազատության մասին իր պատկերացումները:

Սակայն միշտ չէ, որ կյանքն այսպես շռայլ է ազատության հարցում: Հաճախ անձը զրկվում է խոսքի և ինքնաարտահայտման ազատությունից, ինչը ազատության անքակտելի տարատեսակներից մեկն է:

Ինքնաարտահայտումը ինձ համար մի հայելի է, որին նայելով՝ կարող եմ կարծիք հայտնել դիմացինիս մասին, ըմբռնել նրա դիքորոշումներն ու նախասիրությունները, համաձայնել կամ չհամաձայնել իր հետ: Սահմանափակելով ինքնաարտահայտման ազատությունը՝ կարելի է հասնել միայն մի բանի` բռնապետության, որտեղ «ազատություն» հասկացությունը այլևս անպատեհ է և չսպասված…

Անկախ ամեն ինչից, մեզանից յուրաքանչյուրը ինքնաարտահայտվում է՝ գտնելով սեփական մտքերը ռեալիզացնելու որևէ եղանակ: Ինքնաարտահայտման ձևերը բազմաթիվ են, բազմաթիվ են նաև անհատի նախընտրած տարբերակները: Ինձ համար ամենահարմար եղանակը գրելն է: Լինում են դեպքեր, սակայն, երբ մտքերս ու զգացմունքներս արտահայտում եմ բանավոր խոսքով: Գրելով ես ինձ ավելի վստահ եմ զգում. ավելին, ենթադրում եմ, որ ինչ-որ մեկը գրածս մի պահ կկարդա, նույնիսկ եթե այդ ինչ-որ մեկը լինեմ հենց ես: Հաճախ եմ մտածում՝ եթե բոլոր մտքերս գրի առնեի, ապա գրասեղանիս կունենայի հաստափոր խորիմաստ և հիմար մտքերի  մի մատյան:

Երկրորդ միջոցը լուսանկարելն է: Երբ ինչ-որ բան չեմ կարող խոսքով նկարագրել, օգնության է գալիս լուսանկարը, և մի քանի վայրկյանում հավերժանում են զգացմունքներս:

Իսկ վերջում՝ փորձված խուրհուրդս. արտահայտեք ձեր մտքերն անկախ ամեն ինչից, վայրից և ժամանակից…