Զանգում են, չէ, զարթուցիչն է, տեսնես` ի՞մն է, թե երեխեքից մեկինը: «I won’t a be the one», չէ, ատում եմ էս երգը, ինչի՞ Վարդը չի անջատում: Տեսնես` քանի՞սն է: Գոնե ժամս էս անգամ նայեմ, պարզվի` հետ ա: Բայց չէ, ոնց որ պիտի վեր կենամ, թե՞ 5 րոպե էլ քնեմ: Ոչինչ, մազ չեմ սանրի: Ինչո՞ւ էդ 5 րոպեն 10 րոպե է ցույց տալիս ժամացույցիս վրա հերիք չի, մի բան էլ իրականում մի քանի վայրկյան է տևում: Լավ, ոչինչ, կհասցնեմ, մազ չեմ սանրելու:

…Բանալի վերցնե՞մ, չնայած, չէ, երեկոյան եմ գալու: Կանգառում ինչո՞ւ մարդ չկա: Օֆ, ժամս ինչի՞ ա էլի հետ ընկել, 15-ը հաստատ անցել ա, մյուսը 15 րոպեից կգա: Ընդամենը 5 երգ ականջակալներով ու կգա: Բայց ամեն դեպքում ժամս ուղղեմ:

Ինչպես միշտ, խցանում ու լիքը մարդ: Բա որ ես էլ, օրինակ, 2-րդ մասիվում ապրեի, ու բոլոր երթուղայինները վերևի մասիվներից սենց միշտ լիքը հասներ ու չկարողանայի խցկվե՞լ: Լավ ա, որ իրականությունը մեկն ա: Գիրքը, երգերն ու խաղերը ոնց որ ժամանակի կատալիզատոր լինեն: Քո կամքից անկախ շաբաթը 6 ժամ քիմիայի նստելու արդյունքն էլ կատալիզատոր բառի հիշելը կլինի, էլի:

Էս ինչի՞ է էսպես ժամիս նայում, մենակ ժամ չհարցնի: Համոզված չեմ, որ ժամացույցս էլի հետ չի ընկել, իսկ եթե հեռախոսիս ժամով էլ ասեմ, կմտածի` ժամս չի աշխատում՝ ձևի համար ա:

…Ռացիոնալ կոտորակները ոնց համարակալենք, թվազույգով էլի: Բարձր ասա, է, լավ չէ: Էս դասախոսները էսօր ինչի են բոլորը նույն ռետինե հողաթափ հիշեցնող կոշիկներով: Կարո՞ղ ա, որ գյուղի դպրոցներում աշակերտներին կոշիկներ էին բաժանում, դասախոսներին էլ են տվել: Չնայած դժվար: Էս ի՞նչ լեզվով ա գրում, բան չեմ հասկանում: Դասին դեռ 10 րոպե կա, հուսամ ժամս էլի հետ ա: Չէի ուղղել: Լավ, ընդամենը 3 երգ: Չէ, էս հնարքը չի անցնում, երբ մենակ պատկերացնում ես, բայց չես լսում:

…Մենակ չասեն` գնանք բուֆետ: Ուրիշ մարդկանց հետ հաց ուտելը ինչի՞ եմ էսքան ատում, համ էլ` ամսվա վերջ ա, փող չկա: Ավելի լավ ա` գիրքս կարդամ, հուսամ` էս էլ կիսատ չեմ թողնի, թե չէ` կիսատ գրքերս ավելի շատ են, քան վերջացրածներս: Չէ, բայց էդքան էլ դուրս չի գալիս, աչքիս էլի կիսատների շարքին դասվի, չնայած հիմա կարդամ՝ ժամանակս անցնի:

…Երկու ժամ դասերից հետո ինչո՞վ զբաղվեմ, մինչև աշխատանքի գնամ: Դաս անեմ, բայց տարին նոր ա սկսել, ի՞նչ դաս: Էս գրադարանի աստիճանները թե ինչի ա էսքան շատ: Կանտոր-Բերնշտեյնի թեորեմը: Այնշտայնի պատենտն ա աչքիս: Դեռ 20 րոպե ա անցել, փաստորեն, մասնագիտական գրքերը ժամանակի համար մի քիչ անորակ կատալիզատորներ են:

Ավելի լավ ա` Սվետին զանգեմ, հետո միասին աշխատանքի գնանք: Ժամս դեռ ճիշտ ա: Նյութս չգրեցի, դասախոսությունն էլ կիսատ մնաց: Լավ, գնամ տուն` կանեմ:

…Էսօր երեխեքը մի քիչ շատ են ու մեծ, էդ լավ ա, պատմածներիս ռեակցիա կտան: Ինչ լավ երեխա ա էդուարդը: Ընդմիջում անց 30 գնամ: Արդեն անց 28 ա: Լավ դե, երկու րոպե ա էլի: Բա դասի ժամանակ էդ երկու րոպեն ինչի՞ ա էդքան երկար տևում, ոնց որ հեչ մի երգի տևողություն չլինի: Եվս 10 երգ, ու տուն գնալու ժամանակն ա:

…Ժամս… Լավ, կարևոր չի: 10-ից հետո ժամ պետք չի գալիս, շատ ա ուզում` թող տենց հետ էլ մնա:

Նյութն ու դասերն էլ վաղվան մնացին: Աշխատանքի չեմ:

11.05.2018, Ուրբաթ

Հույս ունեի ճանապարհին Ֆիլյան կարդալ։

Աղմկոտ ու խենթ օրեր էին։ Գրքի ու գրականության գոյության մասին մոռացել եմ առհասարակ։ Ոտքերս ամեն օր ցավում են քաղաքը չափելուց։

Կապույտ ու սպորտային կոշիկներս մաշվում են կարծրատիպեր ջարդելով։

Այդ կոշիկները իմ ունեցածներից միակն են, որ անուն ունեցան` «Հեղափոխության»։

Նորերը պայուսակիս մեջ են։

Երկու շաբաթ է գյուղ չեմ եկել։ Դե քաղաքում աղմուկ է ու հեղափոխություն։

Մոտենում եմ գյուղ տանող մեքենային։ Շուտ եմ եկել։ Վարորդը ներսում մենակ է։

-Հը՞ն, էս հեղափոխություն եք ասըմ թե ինչ, վերջը ի՞նչ տի ըլիլ։

-Վերջը վերջում կիմանանք, Վիգեն ձյաձյա։

-Չէ, բայց հալալ ա էդ տղուն, եթե իրան Նարեկացու պես սրբերի դասին էլ դասեն` ես կողմ եմ։

Վստահությունը փառավորում է սիրտս։ Կարծես մյուս բոլոր սրբերը գազելի վարորդի ձեռքով են սրբացվել։ Մի քիչ անհարմար ու հին գազելի։

Իսկ ես հույս ունեի ճանապարհին Ֆիլյան կարդալ։

Մեքենան քիչ-քիչ լսում է նոր գովեստի խոսքեր. «Տեսա՞ք միրուքով տղեն ինչեր արեց, քիչ մնաց, սաղ հերթով պատասխան են տալու»։

Այս անգամ վստահությունը երակներովս հասնում է սրտիս։

Զրուցում եմ մի քանի հոգու հետ։ Բոլորը հույսով են լցված։ Հավատով ու կամքով։

07.09.2018, Ուրբաթ

Ճանապարհին Ֆիլյան կարդալու հույսով ու նույն մեքենայով վերադառնում եմ։

Մեքենայում լիքը մարդ կա։ Մի փոքրիկ աթոռի վրա հազիվ խցկվում եմ։ Անգամ ձեռքերս շարժելու տեղ չկա։ Ի՞նչ Ֆիլյան։

Վարորդը լուռ է։ Սրբադասումը ավարտվել է։ Ինքն էլ պարապ է։

Իր մեքենան մինչև հիմա նույն, մի քիչ անհարմար գազելն է։

Մարդկանց շատ լինելը միայն շաբաթվա օրով է պայմանավորված. սովորական մարդիկ+ուսանողներ։

Այս մեքենայի պատուհանները արդեն շատ գովեստի ու հիասթափության խոսքեր են լսել.

«Լավ է լինելու, ես հավատում եմ», «Լավ բանի չեմ սպասում», «Ասում են` Ռուսաստանից էնքան մարդ ա եկել ծառայելու, որ մեր էրեխեքին հունվարին մի քանի օր շուտ են զորացրելու»: Բարձրաձայն ժպտում եմ, մտքումս` «մանիպուլյացիան աշխատել է»։

Ճանապարհին նույն փոշին է, հագիս անուն չունեցող կոշիկներ են, մտքիս ու երակներիս մեջ նույն վստահությունը չի, բայց հույսս նույնն է` ճանապարհին Ֆիլյան կարդալ։

Արթնանում ես վարագույրի արանքից երեսդ լիզող ճառագայթներից, դարչինի քաղցր թեյի բույրից: Հեռախոսիդ ավտոմատ համակարգը միացնում է Մոցարտի ու Վիվալդիի անմահական երաժշտությունների շարանը, որն ուղեկցվում է ամազոնյան հազվագյուտ թռչնատեսակների անզուգական սիմֆոնիայով ու Ատլանտյան օվկիանոսի անբռնազբոս ալիքների տվայտանքով: Դեռ չարթնացած ընկնում ես նոր երազների գալակտիկա, որտեղից հեռանալու մտքի համար պատրաստ ես առնվազն ինքնակախաղանի հանվել դիմացի արմավենու ծառերից մեկից:

Ամառ է, Արարատյան դաշտի այլանդակ ամառներից մեկը: Արթնանում ես քառասուն աստիճան շոգից, դիմացի բակից եկող խորովածի հոտից, հեռախոսիդ ավտոմատ համակարգը միացնում է Rammstein-ի «Sonne»-ն, որն ուղեկցվում է մորդ գոռգոռոցով ու քրոջդ լացով:

Դեռ չարթնացած հասցնում ես մեկ անգամ ոտքդ հարվածել կողքին դրված դարակին ու չես գտնում գուլպայիդ զույգը, որովհետև ամառ ա, ի՞նչ գուլպա: Գնում ես դասի ու միայն կեսից հասկանում, որ գուլպա չես հագել: Էսքանից հետո էլ ի՞նչ կարևոր է, թե քանիսին ես քնել: Մի կերպ հասնում ես ավտոկայան, ու աչքերից բացի քեզ ոչ մի բան պետք չի հասկանալու համար, որ պիտի դիմես ավտոստոպի օգնությանը: Առաջին ժամն անցկացնում ես վերոնշյալ Ատլանտյանի հատակին ու արթնանում միայն զանգի տանջալից ձայնից:

-Դու ե՞ս արել: Ո՛չ: Դու ե՞ս արել: Ո՛չ: Երկու «ոչը» բաժանած ութի… Չէ, իրանք չեն արել,- Ռաֆոն էլի նույն հումորն է անում, ու մենք էլի ծիծաղում ենք իր ծիծաղի վրա:

-Դավի՛թ:

-Հա, ընկեր Վարդազարյան:

-Որո՞նք են ֆինանսական հաշվետվությունները:

-Հեսա հինգ րոպեից արթնանամ ասեմ, էլի: Իմ արև, գիշերը սովորել եմ:

-Նստիր, պատրաստվիր. գալիս ես` դաս պատմես:

Ուպս… Չկպավ:

-Կարո՞ղ եմ դուրս գալ:

-Ալո, բարև ձեզ: Շնորհավորում ենք, դուք անցել եք հաջորդ՝ հարցազրույցի փուլ:

(Մեծ հրճվանք):

-Բարև ձեզ: Կներեք, ես չեմ ներկայանա. պարապունքի եմ ու մեկ այլ տեղից եմ հրավիրված: Անչափ շնորհակալ եմ:

Մռութներդ կախ մտնում ես լսարան ու մելանխոլիայով պարուրված ինը ստանում: Աղջիկները տիեզերական մի նոր գունանյութը մատների վրա փորձարկելու մասին են խոսում, տղաները՝ աղջիկների, Ռաֆոն էլի հումոր է անում, ու մենք էլի ծիծաղում ենք, իսկ վերջում… Ինձ թվում է ոչ ոք չգիտի, թե վերջում ինչ են անում: Էնտեղ եթե «բլոտ» չեն խաղում, ուրեմն ՄԱԿ-ի որոշումներն են քննարկում:

…Բարև: Ես Դավիթն եմ: Ներկայումս հաշվապահ ու ապագա ծրագրավորող: Սիրում եմ դասական, փոփ, ռոք երաժշտություն, կարմիր լոբով ճաշ ու կարմիր սալորի կոմպոտ: Չեմ սիրում սահմաններ, դատարկաբանող ուսուցիչներին ու դանդաղաշարժներին: Սովորում եմ քոլեջում: Չնայած շատերը բացասաբար են արտահայտվում քոլեջի մասին, ես, այնուամենայնիվ, հակված եմ պաշտպանել հակառակ կողմին: Էստեղ դպրոցից բերած հիվանդություններից կարող ես հանգիստ ազատվել: Ասենք, գնահատականամոլությունից: Էստեղ իրավունք ունես հարցախեղդ անել ուսուցչին սրտիդ ուզածի չափով, ու քեզ չեն դատի դրա համար, ու դու ստիպված չես լինի մտահոգվել, որ չիմացածիդ համար քեզ ցածր են գնահատում: Էստեղ դու ազատ ես: Ազատ ես սովորելու, խոսելու ու չխոսելու: Նման ռեսուրսների բազմազանությունն օգտագործում ես քո հաշվին ու վերջ: Դու փորձառու շինարար ես՝ ապագա ես կառուցում:

Ամեն ինչ էսպես էլ շարունակվում է: Եղեռնից փախածի պես քեզ առաջ ես գցում գազելում տեղդ ապահովագրելու համար, հասնում ես տուն և մթագնած մտքով ու դավաճան ոտքերով գնում մաթեմ պարապելու: Շինարար ենք, չէ՞: Իսկ թե ինչ վիճակով հետ կգաս, թողնում եմ մտահորիզոնիդ սահմաններին: Կգաս, դաս կանես` սուտ չերդվելու համար ու կքնես՝առավոտյան ոտքդ դարակին հարվածելով:

Բարի գիշեր:

Քանի որ այս տարի ավարտում եմ դպրոցը, ուսումնական տարին սկսելուն պես սկսվեցին նաև դիմորդական պարապմունքները: Մեր դասարանում արդեն բոլորը կողմնորոշվել են մասնագիտության հարցում, ինչպես նաև ես: Մեզնից յուրաքանչյուրը պարապում է տարբեր առարկաներ, բայց բոլորիս մոտ մի առարկան համընկնում է. բոլորս պարապում ենք հայոց լեզու և գրականություն: Ինչը հասցնում ենք, կատարում ենք տանը, իսկ հանձնարարությունների մյուս մասը կատարում ենք դպրոցում:

Սկսելով պարապմունքները, առաջին հանձնարարությունը հետևյալն էր․ սովորել 25 հոմանիշային զույգ, որտեղ ամեն խմբում կա 6 բառ: Ամբողջ օրը սովորելուց և բաց թողածն էլ դպրոցում լրացնելուց հետո գնացի պարապմունքի: Հաջող պատասխանեցի, ստացա նոր հանձնարարություն՝ 25 հոմանիշային զույգերին ավելացնել ևս 25-ը: Հաջորդ օրը, երբ գնացի դպրոց, նկատեցի, որ ընկերուհիս սովորում է այն հոմանիշային զույգերը, որը ես արդեն սովորել եմ և պատասխանել: Արագ տեղիցս վեր թռա, թուղթը վերցրի ձեռքից և ուշադիր բառերին նայեցի, տեսնեմ՝ բոլորը նույնն են: Համոզվելով, որ նույն բառերն են, շատ ուրախացա և արագ ասացի ընկերուհուս.

-Լուս, ճիշտ ա՝ տարբեր ուսուցիչների մոտ ենք պարապում, բայց նույն հանձնարարությունն ենք ստացել: Ես սրանք արդեն սովորել եմ, որ չմոռանամ, արի` ես քեզ հարցնեմ, որն էլ չես սովորել՝ իրար հետ կփորձենք սովորել:

-Հա՜, ուխ, դե արի կողքիս նստի:

Արագ վերցրի տետր, գիրք ու թռա ընկերուհուս մոտ: Սկզբում շատ լավ էր ընթանում պարապմունքը. այն բառերը, որոնք պետք է օգնեի ընկերուհուս սովորել, ստիպեցին մեզ ծիծաղել, զայրանալ, որ դժվար է, չենք կարողանում սովորել, բայց միևնույն ժամանակ, սկսեցինք պարապելու նոր մեթոդ մշակել: Որպեսզի բառերը ընկերուհիս հեշտ սովորեր, ես նրան մի փոքր հուշում էի, իսկ նա գուշակում էր բառը, հետո ստիպում էի մի քանի անգամ կրկնել, երբ ամբողջը ասում էր, հանձնարարում էի ինքնուրյուն նորից կարդալ, իսկ երբ դա էլ էր վերջացնում, նորից սկզբից հարցնում էի: Առաջին բառը սկսեցինք ծիծաղելով.

-Լուս, նայի, որ զանգում ես, մեկ-մեկ ասում եմ, որ հենց նոր աստիճաններից ի՞նչ արեցի…

-Սայթաքեցիր։

-Ապրես, ճիշտ ա, դե դրան ավելացրու ան նախածանցը ու բառ կազմիր:

-Հա, Օֆելիկ, հիշեցի՝ անսայթաք-անգայթ, չէ՞:

-Հա, անցանք առաջ․ բավիղ:

-Մի վայրկյան, հեսա ասեմ՝ բավիղ, բավիղ, բավիղ, բավիղ․․․

-Ահա՜,- բացականչեցի ես,- նայի, էս ո՞ւր եմ մտել, չեմ կարողանում դուրս գալ։

-Հա, լաբիրինթոս:

Եվ այսպես ուրախ տրամադրությամբ էլ շարունակում ենք մեր պարապմունքները: Բոլորիս հուզում է այն, որ բարեհաջող հանձնենք քննությունները և ընդունվենք: Ճիշտ է, շատ ենք հոգնում, բայց գիտակցում ենք, որ պետք է լավ սովորենք և պարապենք, որպեսզի կարողանանք ընդունվել:

Պապիկս՝ Ռոբերտ Ավետիսյանը, ծնվել է 1948թ-ին: Այս տարի լրացավ նրա 70-ամյակը:

Նա ձկնորս է, արդեն 50 տարի կլինի: Դա նրա համար արդեն ուղղակի աշխատանք չէ, որով գումար են վաստակում, այլ զբաղմունք, որով ապրում են: Նա ուղղակի ապրում է ձկնորսությամբ:

Պապիկս Սևանի ամենատարեց ձկնորսն է: Նույնիսկ իր տարիքը իրեն չի խանգարում անընդհատ շարժման մեջ լինել, չի սիրում նստել, սիրում է աշխատել և նորից աշխատել:

Ինձ այնքան շատ են հարցրել. «Պապիկդ չի՞ հոգնում»:

Դե, քանի որ ես չգիտեմ պատասխանը, որոշեցի հարցնել:

-Պապի՛, դու չե՞ս հոգնում:

-Աշխատելո՞ւց հոգնեմ: Չէ, ես հոգնում եմ, երբ չեմ աշխատում:

Զարմացել էի, ախր, ո՞նց կարելի է չաշխատելուց հոգնել, աշխատել ամբողջ օրն ու չհոգնե՞լ, այ քեզ պատասխան:

Հայրս ու հորեղբայրս շատ են համոզել, որ արդեն իրենց հերթն է աշխատելու, որ պապը պետք է հանգստանա, իսկ պապիկս պատասխանել է.

-Ես էլ կաշխատեմ, դուք էլ: Ի՞նչ կա որ:

Դե իհարկե, նա չի փոխի իր որոշումը, պետք է աշխատի, և վե՛րջ:

Նա շատ է սիրում Սևանա լիճը, այնպիսի տպավորություն է, որ Սևանն էլ իրեն է սիրում:

Այս տարի ամառն ինձ համար սկսվեց հենց հունիսի մեկին։ Ես էլ չեմ հավատում. ո՛չ հուլիսի մեկին, ո՛չ հունիսի տասնյոթին, այլ հենց հունիսի մեկին։ Ամառվա առաջին օրը հանձնեցի երկու քննություններս, հետո եկա տուն ու մի ամբողջ օր տոնեցի այն փաստը, որ հինգ օրում մի կերպ սովորել եմ մաթեմատիկայի բոլոր քննական տոմսերը, 10-րդ դասարանի ֆիզիկայի դասագրքի բոլոր պարագրաֆներն ու մոտ 150 խնդիրների լուծման եղանակները։

Ամառը շարունակում է հոսել իր հանդարտ հունով։ Արթնանում եմ, փորփրում սոց.ցանցերը, մի քիչ էլ եմ փորփրում, հետո ամառս ամոռանալի պահերով լցնելու հետաքրքիր առաջարկներ եմ ստանում ու առանց երկմտելու ընդունում դրանք։ Այդպես էլ դառնում եմ հետաքրքիր ծրագրերի մի մասը ու ձեռք եմ բերում նոր ընկերներ ու լիքը-լիքը լավ հիշողություններ։ Ամառվա առաջին երկու ամիսն այսպես անցկացնելուց հետո ուղևորվում եմ այն եզրափակելու արտասահմանում։

Ամառվա վերջին ամիսը ողողվում է ամենաանսպասելի արկածներով։ Ընկնում եմ Դիսնեյի հեքիաթների գիրկը, հետո պատահաբար հայտնվում եմ օվկիանոսի ափին՝ խարույկի կողքին նստած, ինչ-որ ընտանիքի հետ զրուցելիս, քիչ անց կանգնած եմ թանգարանում ու աչքերս չռած նայում եմ Պիկասոյի նկարներին։ Ու երբ մտածում եմ, որ հենց այդ պահին էլ ավարտվելու է ամառը, հայտնվում եմ իմ տեսած ամենամեծ համերգային դահլիճում՝ ամենասիրելի երգչիս համերգին, երգում եմ ու պարում, վայելում եմ ուր որ է՝ ինձ լքող ամառվա վերջին անակնկալն ու վերադառնում եմ տուն՝ ձայնս կտրված, ամառս եզրափակված համարելով։ Նստում եմ ինքնաթիռ ու 16 ժամ անց կրկին Հայաստանում եմ, որտեղ ինձ սպասում են հրաշալի ամառվա վերջին օրերը, որոնք անցկացնում եմ ընկերներիս ու ընտանիքիս հետ։ Մտովի փակում եմ մի հաստափոր գիրք, կազմին գրում եմ «Ամառ 2018: Հրաշալի ամառ» ու դնում եմ մի կողմ։

Իսկ ամենավերջում հիշում եմ, որ ես փոխադրվել եմ 11-րդ դասարան, ու երևի թե կարիք չի լինելու նոր տետրի առաջին էջին գրել. «Ինչպես ես անցկացրեցի ամառային արձակուրդները» վերնագրով ամենամյա շարադրությունը, ու դեմքիս մի աննկատ ժպիտ է հայտնվում։

Մենք նման ենք իրար, որովհետև դու ինձ դուր ես գալիս, կամ հակառակը, կամ` երկուսն էլ:

Մեկ-մեկ զարմանում եմ` մարդիկ ոնց են իրար տարբերում: Ախր, ես էլ, դու էլ ունենք երկու աչք, երկու ունք (հիմնականում), մի քիթ, երկու քթածակ (էս էլ հիմնականում), մի բերան: Որ մի այլմոլորակային գա, հաստատ ոչ մեկիս չի տարբերի իրարից, դա երևի նույնն է, որ ես մեր տան երկու սարդերին դիմագծերով տարբերեմ: Բայց փաստը մնում է փաստ, որ բոլորս իրարից տարբեր ենք, ամեն դեպքում՝ մենք նախընտրում ենք էդպես մտածել: Ինչքան էլ իրարից տարբեր լինենք, մենք մեզ փորձում ենք մեզ նման մարդկանցով շրջապատել… Զուտ հարմարության համար:

Բայց մի րոպե, որ մտածում էի՝ նյութս մի քիչ ուրիշ ձև էր հնչում: Ուզում էի ասել, որ հաճախ մենք ենք ուրիշներին նմանակում: Այ հիմա էլ, որ մտածում եմ, նույնիսկ գրելաոճս մի քիչ մի մարդու գրելաոճին նմանացրի, ում գրածները շատ եմ հավանում: Ու դու էլ, եթե դուրս գալիս ես, քեզնից մի բան իմ մեջ հաստատ կա: Մի բառ, մի շարժում կամ մի ժեստ: Բա տեսնես ինձնից ո՞վ է ինչ-որ բան նմանակում, միգուցե էն բառը, որ ես էլ հենց նոր ուրիշից «գողացա»:

Խոսելն ու շարժումները հլը հեչ, մարդիկ, երբ ամուսնանում են, արտաքնապես են սկսում նմանվել: Լուրջ: Սկսում են միմյանց դիմախաղը նմանակել: Ու բացի ընթացքում նմանակելը, քանի որ մարդիկ ընդհանրապես ինքնասիրահարված արարածներ են, զույգ ընտրելուց էլ են իրենց նմաններին ընտրում:

Բոլորս ուզում ենք տարբեր լինել, բայց վազում ենք նմանի հետևի՞ց: Չնայած, որ մտածում եմ, մեկ է՝ էդ երկու սարդերը էն անկյունում նեղացած ինձնից են խոսում, որ ասել եմ` իրար են նման, ոնց որ մարդիկ: Դե, հիմա բարձրացիր, մի քիչ արագ, մի 12կմ/վ արագությամբ, որ հաղթահարես ձգողականության ուժը ու նայես Երկիր մոլորակին վերևից…

Բոլորս նման ենք, չէ՞՝ երկու աչք, մի բերան, մի քիթ ու հիմնականում երկու քթածակ:

Երբ դեռ փոքր էի, երազում էի շուտ մեծանալ, քանի որ ըստ իմ փոքրիկ աշխարհի, որ ունեի ներսումս, մեծերի աշխարհն ավելի լավն էր, մտածում էի, որ մեծ լինեմ, էլ չեն ասի. «Փոքր ես, չի՛ կարելի», «Փոքրերը շուտ են քնում, որ շուտ մեծանան», «Դու փոքր ես, չես հասկանա»։ Գլխումս պտտվող այս տողերը չէի սիրում, կարծես արգելոց լինեին իմ այդ փոքր աշխարհում, որ տեղավորել էի հոգումս։ Չէի համբերում, թե երբ պետք է մեծանամ։ Ամեն անգամ վազում ու տատիս ձեռքն էի տալիս մի ժապավեն, որին ամրացված թվերն ինձ չէին հետաքրքրում, կարևորն այն էր, որ տատս ասեր. «Հասակդ ավելացել է»։ Եվ ուզում էի մեծանալ մի կարևոր նպատակի համար. մայրիկը վերջապես թույլ կտար հագնել բա՜րձր «կտկտան» կոշիկներ, քսել վառ կարմիր շրթներկ ու ձեռքս վերցնել մի մեծ պայուսակ։ Ի՜նչ նպատակներ են, է՜։

Ոչնչի մասին չմտածելով, ապրելով լոկ մանկական հոգով՝ դու այդպես էլ չես նկատում, թե ինչպես ես մեծանում, չես հասցնում հասկանալ, թե ուր հասար, ինչպես այդ բաղձալի երազանքդ կատարվեց՝ մեծացար։ Ո՞ւմ էր պետք։ Փոքր էիր ու արդար, միամիտ ու բարի։ Իսկ հիմա մեծ ես ու ապրում ես մեծերի աշխարում, միգուցե թաքուն երազում մի օր նորից փոքրանալ։ Քանզի մեր երազանքների ճանապարհին հետդարձի տոմս չկա, դու այդպես էլ մնում ես մեծերի ու փոքրերի խաչմերուկում։

Մեծացանք։ Չնայած՝ ինչպես փոքրերի աշխարհում, մեծերի աշխարհում ևս շա՜տ-շա՜տ «չի կարելի»-ներ և չգրված չափանիշներ կային, որ դժվար էր ընդունել, հասկանալ, իրագործել։ «Մեծեր-փոքրեր» խաչմերուկին թվում էր, թե «չի կարելի»-ները հետևում են, այս աշխարհում ոչինչ քեզ չի խանգարի հագնել «կտկտան» կոշիկներ և երջանիկ վազել։

Հետո մանկապարտեզ, մի կարգին չհարմարված՝ վազում ես դպրոց, որն ամբողջությամբ քեզ համար մի նոր չբացահայտված մայրցամաք է թվում, որ ինքդ պիտի բացահայտես։ Այնքան գրված ու չգրված տողեր կան դպրոցի մասին՝ մեկը՝ կեղծ, մյուսն՝ անկեղծ, մյուսն էլ այնքան ծամծմված, որ երբեմն ծիծաղում ես։ Բայց վեց տարեկան մանկիկի համար իր անծանոթ, բայց արդեն հարազատ «մայրցամաքում» շատ պաշտոններ կային, որ պետք է բացահայտվեին՝ ուսուցիչ, գիրք, դասամիջոց, գրատախտակ, ճաշարան ու ամենաթանկ պաշտոնը՝ ընկերները։

Օրինակ՝ ես դպրոցից տուն վազելուն պես վերցնում էի իմ ամենասիրելի տիկնիկն ու վազում բակ։ Այդ պահերին ինձ համար միևնույն էր՝ դա՜ս, դպրո՜ց։ Կարևորն իմ տիկնիկն էր, որից այդպես էլ չէի հրաժարվում։

-Նա՜րե, Նա՜րե։ Ա՜խր, դաս չես սովորել, դեռ տուն չհասած՝ վազում ես տիկնիկիդ հետ անհայտ ուղղությամբ։ Բարձրացի՛ր տուն, դասերդ մնացին։

-Լա՜վ, մամ, ի՞նչ դաս։ Խաղում եմ։

Իսկապես, սկզբում դժվար էր, բայց սովորեցի, իհարկե՝ լավ։ Չնայած դրան՝ մաթեմատիկան այդպես էլ չսիրեցի։ Միշտ ուզում էի հարցնել, թե ինչու ենք գումարում, հանում, բաժանում, արմատ հանում, քառակուսի հավասարումներ լուծում… Երևի ամաչում էի։ Բայց եթե հարցնեի, կասեին՝ պետք է։

Իսկ հիմա քո առաջ կանգնած մի աղջնակ եմ՝ ուղիղ տասնյոթ տարեկան։ Մեծացել եմ, բայց երազանքներս փոխվել են ու կոչվել նպատակներ։ Հետ եմ նայում, ու թաքուն ուզում նորից հագնել «կտկտան» կոշիկներս ու վազել։

Ուզում եմ նորից ու նորից, ամեն ուստարի մտնել դպրոց ու ասել. «Շնորհավոր սեպտեմբերի մեկդ»։ Ուզում եմ նորից վազել միջանցքներով, ծիծաղել անվերջ ընկերներիս հետ, մի նոր բան սովորել ուսուցչիցս։ Տուն վազել, ու ամեն նոր օրվա հետ դառնալ ալարկոտ, երբ ուղիղ 8։00 կզնգա զարթուցիչը։

Եվ վերջապես, հավերժ ընկերը մնալ իմ մայրցամաքի, որը բացահայտեցի տասնմեկ տարիների ընթացքում։