Իմ էջը խորագրի արխիվներ

ofelya hovhannisyan

Քեզ հետ, թեև առանց քեզ

Շուրջ 16 տարի ապրելով տատիկիս հետ՝ բազում խրատներ եմ նրանից լսել։ Երբեմն սխալվել եմ, սակայն հիշելով այն խրատները, որոնք տատս էր ինձ տվել, հաղթահարել ու շրջանցել եմ տարբեր տեսակի փորձություններ։ Երբ սխալ էի անում, արագ պատմում էի մտավախություններիս մասին, երբեմն գանգատվում, սակայն տատս ինձ կոփում էր, խրատում և ասում.

-Եթե ճիշտ ու արդար ես կատարում յուրաքանչյուր գործ, ապա մի՛ վախեցիր և առաջ շարժվիր։ Դժվարությունները մարդու համար են։

Տատս չէր սիրում ստախոս և կեղծավոր մարդկանց։ Առանց վախի զգացումի տատս խոսում էր ճշմարտության մասին, բացահայտում սուտը և նույնը ինձ հորդորում.

-Պարտադիր չէ կեղծավորություն անես, շողոքորթես, որպեսզի մարդիկ քեզ սիրեն ու հարգեն: Անկեղծ եղիր և երբեք մի՛ վախեցիր ճշմարտությունն ասելուց։ Եթե ոչ բոլորը, ապա գոնե մի քանիսը կլսեն քեզ անպայման։

Հատկապես շատ էի սիրում լսել տատիս պատմած պատմությունները։ Անվերջանալի պատմություններ, որոնք առանց հոգնելու պատմում էր տատս ինձ, իսկ ես լսում էի, և երբ ընդհատում էի իմ անիմաստ հարցերի տեղատարափով, տատս նախատում էր ինձ և ասում, որ մինչև վերջ լսեմ, այդ դեպքում կստանամ ինձ հուզող հարցերի պատասխանները։ Սակայն տատս ավելի շատ պատմում էր իմ մանկության մասին, իմ դրական ու բացասական հատկանիշների մասին։ Երբ հայտնեցի տատիս, որ ցանկանում եմ ռեժիսոր դառնալ, տատս ինձ մի պատմություն պատմեց՝ ասելով.

-Պատահական չէ, որ ընտրել ես այդ մասնագիտությունը։ Փոքր ժամանակ, երբ կինոներ էիր նայում, նմանակում էիր դերասաններին։ Մազերդ այդ ժամանակ շատ կարճ էին, դրա համար դու շալով փաթաթում էիր գլուխդ՝ իբրև թե երկար մազեր ունես։ Բացի դրանից՝ շատ էիր սիրում պարել և դրանով ուրախացնել բոլորին։

Երբ ես դարձա 17.am-ի թղթակից, տատիկս շատ էր ուրախացել։ Երբ դասերի պատճառով չէի հասցնում նյութեր ուղարկել, տատիկս խնդրում էր առանց պատճառաբանելու անընդհատ գրել։ Երբ ինձ տպագրում էին, տատիկս ինձանից շատ էր ուրախանում և բոլորին պատմում էր, թե այս անգամ ինչի մասին է նյութս։

Հիմա էլ տատիկս չկա, որ անընդհատ ինձ խնդրի նյութեր գրել։ Սակայն հիմա ես ավելի շատ ցանկություն ունեմ խոսելու, գրելու, մտածելու։ Գիտեմ, որ տատիկս ֆիզիկապես հիմա շատ հեռու է ինձնից, սակայն հոգեպես շատ ավելի մոտ է, քան երբևէ, և այն խրատներն ու դասերը, որոնք տատս այդ 16 տարիների ընդացքում ինձ է փոխանցել, շարունակ պիտի ինձ ուղղորդեն կյանքի դժվարությունների հանդիպելիս։ Ապագա պլաններս, որոնք պետք է կատարեմ, վստահ եմ, որ շատ կուրախացեն տատիկիս։ Ու թեև էլ չեմ կարող պատմել խնդիրներիս մասին կամ հայտնել, որ ինձ կրկին տպագրել են, միևնույնն է, ես գիտեմ, որ հոգեպես նա ինձ հետ է և ինձ հետ միասին ուրախանում է իմ հաջողություններով։

valentinaChilingaryan

Ես ու Ջորջը

… Արթնանալուն պես նայեցի պատուհանին: Ջորջը սովորականի պես երջանիկ էր, ասաց. «Վա՛լ, ի՞նչ ես ծուլանում, վրայիցդ շպրտիր էդ ծանր վերմակը, հագիր քո փամփլիկ դեղին հողաթափիկները ու գնա լոգարան»: Ասացի. «Ջորջ, հավես չունեմ, կորցրել եմ մոտիվացիաս, ոչինչ չի ստացվում»:

Ջորջը բարկացավ, ունքերը կիտեց, ուղիղ նայեց աչքերիս մեջ ու ասաց` պառավ: Նեղսրտեցի, փորձեցի ներսումս պատճառներ փնտրել, որ ես պառավ չեմ, բայց հիշեցի, որ Ջորջը չի սիրում սպասել: Արագ պատրաստվեցի, կանգնեցի հայելու առաջ: Ես միշտ 5 րոպե կանգնում եմ հայելու առաջ ու երկար մտածում եմ, թե ինչ սանրվածք ինձ կսազի: Բոլոր սանրվածքները փորձում եմ, հետո տարօրինակ ու անփույթ ձևով հավաքում եմ մազերս, ինձ հույս տալով, որ մարդու ներքին գեղեցկությունն ավելի կարևոր է, ու դուրս եմ գալիս:

Հա, Ջորջն էլ է էդպես ասում, չի բարկանում, երբ տեսնում է անփույթ ձևով եմ հավաքում մազերս: Հիշում եմ, մի անգամ, երբ մազերս գեղեցիկ հյուսել էի, ուրախ-ուրախ հարցրի Ջորջին, թե, արդյո՞ք սազում է ինձ դա: Նա տխուր ու անտարբեր ասաց, որ չի նկատել, բայց, եթե մազերս սովորականի պես տարօրինակ լինեին, հաստատ կասեր, որ 123 567-րդ մազս թեթև ծռվել է, իսկ 76 367-րդը կարծես թիթեռ լինի: Չեմ նախատում Ջորջին, որովհետև նա մի բան գիտի, որ ասում է:

Հա, որտեղ էինք հասել: Ջորջը էլի շեղում է, չի թողնում միտքս ավարտուն դարձնեմ: Ուրեմն, հա՜, պատուհանին էի նայում, ու հիշեցի հրեշին: Տխրեցի, ասացի. «Ջո՛րջ, սիրտս սկսում է թրթռալ, էսօր երկուշաբթի է», բայց Ջորջն ասաց. «Վա՛լ, երբ մտածես, թե սկսում ես վախենալ, ինքդ քեզ ասա, որ դա քո միտքը չէ»: Եվ ես, հրեշին հիշելու ժամանակ, ասում եմ, որ այդ միտքը ինձ չի պատկանում: Որոշել եմ, այդ միտքը Ջորջինն է: Ես այդ միտքը տիեզերքի մեյլով ուղարկում եմ Ջորջին, Ջորջը ստանում է ու վերացնում: Նա ոչնչից չի վախենում: Մեկ-մեկ կատակում եմ, թե. «Ջո՛րջ, էսօր պիտի ուշ քնեմ, պարապմունքներս ավարտեմ», բարկանում է` թե ժամանակս լավ չեմ ծախսում: Բայց ես միշտ ինչ-որ դատարակ պատճառաբանություններ եմ փնտրում, թե դպրոցի դասերը շատ են, իսկ նա զարմանում է, որ դպրոցի դաս եմ անում: Ասում է. «Դու որոշիր, թե ինչն է կարևոր»: Որ բարկանում է, նմանվում է Ռադիկ ձյաձյային, ով չէր թողնում իր օբյեկտում մի սեղանի շուրջ, ընկերներիս` այլմոլորակայինների հետ նստեմ ու խաշ ուտեմ: Հա՜, բարկանալիս ուղղակի չեմ ուզում խոսել, ուզում եմ ամուր գրկել: Դա նույնն է, երբ երազում ես ինքդ քեզ գրկելու մասին: Որովհետև ես ու իմ նոր ընկեր-մոտիվացիան, իրար շատ նման ենք: Ասում եմ.«Ուֆ, Ջորջ, ուղղակի չես հասկանում ինձ»: Ասում է. «Իսկ դու փորձիր բացատրել, թող չհասկանամ»:

Չեմ բացատրում` զգում եմ, նեղանում է: Մի օր համարձակություն հավաքեցի, ասացի՝ կներես, Ջորջ: Ասաց. «Ներե՞լ: Զգացե՞լ ես՝ ինչ հիմար բառ է: Գիտե՞ս, պարապ մարդիկ են հորինել էդ բառը, ոչ ոք չի ներում»:

Ոչինչ չասացի, Ջորջը չժպտաց, միայն ասաց` գնում եմ քնելու: Ասացի. «Գնա, գնա, կյանքդ վայելիր, գնա գտիր քեզ նման ջահելի»: Հետո հիշեցի, որ Ջորջը ինձնից բացի ոչ մեկը չունի այս մոլորակում, ասացի. «Քեզ խնդրում եմ, մի գնա, մի գնա , գնա, գնա…»: Մնաց: Չեմ սիրում, որ Ջորջը չի ժպտում, էդպես դառնում է չոր ու կոպիտ: Մի պահ լռեց, հետո ասաց. «Չեմ զարմանա, եթե իմանամ, որ կապ ունես այլմոլորակայինների հետ»: Կրկին տխրեցի, որովհետև անցյալ առավոտ էի այլմոլորակայինների հետ Ռադիկ ձյաձայենց օբյեկտում խաշ կերել: Տխրեցի, որովհետև դեռ պիտի զարմանար: Ասացի. «Լավ, Ջորջ, ուղղակի շատ խորացա»: Ասաց. «Դու ինչպե՞ս ես խորանում», ասացի` «Չգիտե՞ս, ոնց են մարդիկ խորանում»: Ասաց. «Ես գիտեմ՝ ոնց են մարդիկ խորանում, ուղղակի հետաքրքիր է, թե դու ոնց ես խորանում»: Է՜, էլի շատ խորացա ու մոռացա, որ ուղղակի նայում էի պատուհանին: Ավելի լավ է փակենք պատուհանը, կարծես ցրտեց սենյակը:

Էլի առավոտ կգա, էլի Ջորջը երջանիկ կլինի ու էլի կմոտիվացնի, որ արթնանամ ու գնամ լոգարան, բայց մտքերս էլի անավարտ կմնան:

amalya harutyunyan

Գնում են, ոչինչ….

Դե, էդպես մի նայիր ինձ: Հա, վերադարձել եմ, ուզում եմ էլի զրուցենք, քեզ հետ զրուցել լավ է ստացվում: Դու լսում ես, ես` անվերջ խոսում, ի՞նչ վատ է: Ինչ էլ ասեմ, լսում ես, մեկ-մեկ միայն, երբ շատ եմ ներսիս եղածը պատմում, երևի բարկանում ես:
Էդպիսի մի ընկերուհի էլ ունեմ, ինչքան խոսեմ, մեկ է՝ կլռի: Իրականում այս ձևը լավագույն տարբերակը չէ:
Էսօր ոչնչից եմ խոսելու: Հա, ամենահասարակ, ամենասովորական ոչնչից: Այսօր մատներս ամենահիմար մտքերն են գրելու, ու գիտակցությանս մեջ էդ անխուսափելի ոչինչն է գերիշխելու:
Մի քանի վայրկյան առաջ ընկերներիս հիշեցի:
Էնքան էլ քիչ են: Եթե մի քանի անգամ հաշվեմ, հետո էլ փորձեմ մտերիմներին առանձնացնել, քչերը կմնան: Բայց ամեն անգամ, երբ էս քչերից մեկը ինձ ասի, որ գնում է, մյուսը խնդրի՝ կարևորություն չտալ իրեն, այն մեկը նեղանա, ու ես ինձ աշխարհում ամենամենակը զգամ, մի օր կհանդիպեն:
-Ամ, ինչի՞ ես տխուր:
Կպատասխանեմ` տխուր չեմ:
Երբ սպառնում են.
-Ամ, ժպտա, էլի, լաց չլինես:
Էս մարդիկ չգիտեն էլ, որ ամեն անգամ, ամեն պահ…
-Ամ ի՞նչ է եղել:
-Ոչ մի բան, անկեղծ, ոչինչ:
Մերոնք գնում են, գիտե՞ս: Հա, անկեղծ, գնում են: Օր օրի մենք ավելի հեռու ենք դառնում:
-Մամ, ես կուշանամ մի քիչ, երեխեքի հետ եմ:
-Հա, մենակ թե շատ չմնաս:
Գիտե՞ս, մորս զանգելուց հետո հաջողություն եմ մաղթում երեխաներին ու սկսում մենակ քայլել:
Այգի-մետրո-փողոցներ-մետրո-կանգառ-տուն:

Մենք ամենևին էլ չենք ասում այն, ինչ կա: Մենք անխնա հեռանում ենք իրարից:
Բայց ի՞նչ է պատահել: Ոչինչ:
Երբ նստած էս տեքստը գրեմ ու շատ ընկճվեմ, մորս հարցին ինչ է պատահել, էլի էն իմ սիրած «ոչինչն» եմ պատասխանելու:
Ու որովհետև մերոնք գնում են: Որովհետև ամեն անգամ, երբ ասեն, որ ես անհասկանալի եմ, որ դժվար է ինձ հետ, չեն հասկանալու, որ իմ մոլորակից են գնում, որ մենք շատ ավելի հեռու ենք դառնում: Բայց երբ տեսնեն ինձ՝ հայացքս հառած ինչ-որ կետի, կասեն:
-Հիմա ի՞նչ ես մտածում:
Կասեմ:
-Հեչ, ոչինչ:
Բայց գիտես, մարդիկ էլ ավելի հեռու են փորձում գնալ: էն բարեկամները, էն հազար ու մի ծանոթ ու անծանոթ մարդիկ, երբ հանդիպում են քեզ, ասում են.
-Վայ, Ամալյա ջան, էս ո՞նց ես մեծացել, երբ տեսել ենք, մի մատ երեխա էիր:
Չեն էլ հասկանում, որ ավելի լավ է լռեն, չասեն, որ էսքան ժամանակ գնացել են ու հետ չեն նայել, չասեն, որ ոչինչ չգիտեն ինձնից, ոչինչ չեն հիշում, էն իմ չսիրած ոչնչից…
Բայց մի սարսափելի միջոց էլ կա: Մարդիկ գնում են իրենց բնակավայրից, ընտանիքից, գյուղից, հայրենիքից…
Էս մարդիկ էնքան են անում, որ անխնա գոռում ենք, թե ծխնելույզի ծուխը պակասել է, որ օդանավակայանները լիքն են, որ ընկերներս ուրախ են, երբ իրենց հայրը վերադառնում է, որ էդ ժամանակ իրենց աչքերը էնքան պայծառ են փայլում:
Չենք հասկանում, որ ամեն անգամ, երբ…
-Քույրիկ, գիտե՞ս, չէ՞, էսօր դասընկերս Մոսկվա գնաց:
Մյուս օրը.
-Գիտե՞ս, Տարոնն ասել է 20 օրից հետ է գալու, չեկավ:
Քրոջս բացատրել, որ էլի մի քանի ինքնաթիռներ լքել են մեզ ու իրենց հետ հազարավոր մարդիկ, անտանելի դժվար է: Բացատրել, որ մենք էնքան ենք գնում, որ կորցրել ենք մնալու արվեստը, էն էլ անկախ նրանից, թե ինչպես ենք լքել, հետ չենք գալիս:
Որովհետև ամեն անգամ պիտի 2009-ի դեկտեմբերի 14-ը ու հորաքրոջս գնալը հիշեմ: Լսեմ լացիս ձայնը ու նորից մղձավանջի նման ապրեմ էդ սառը օդանավակայանի պատերն ու ճամպրուկների անտանելի աղմուկը:
Բայց ինքն ասում էր.
-Ես հետ կգամ, ոչինչ:
Որովհետև ամեն անգամ պիտի Հոլանդիա գնացող մորաքրոջս ընտանիքը հիշեմ: Պիտի հիշեմ, որ տղաներից մեկը հենց էնտեղ էր ծնվել, ու մինչ իրենք գալիս էին, ու ես 20 օրում նոր փորձում էի ճանաչել իրենց, իրենք նորից գնում էին: Էլ հետ գալ չէր լինում: Հետ գալու համար ուշ էր:
Բայց նրանք ինձ ամեն անգամ պիտի ասեին:
-Էլի կգանք, ոչինչ…
Գիտե՞ս, երբ 14 տարեկան էի, ես մի ամբողջ 4 հոգու եմ պահել Հայաստանում:
Ես մեր ընտանիքին պահել եմ գնալու մտքից, համոզել, որ էստեղ մնալը, էստեղ հասնել բարձունքներին ու առհասարակ էստեղ լինելը ճիշտ է:
Համոզել չստացվեց, բայց մենք էս պահին էս հողի վրա ենք, մենք չենք դասվել գնացողների շարքին, ու էս երևի ամենակարևորն է:
Ու ինձ մեծ հաշվով շատ քիչ է հետաքրքրում՝ ինչքան են ինձ մեղադրում էստեղ մնալու համար, ինչքան են ասում, որ դրսում լավ կլիներ, դա էլ միշտ չէ, ոչինչ…
Որովհետև ամեն անգամ, երբ ինձ հարցնեն, թե ինչ կա դրսում ու օտար երկրներում, պատասխանելու եմ
-Ոչինչ, ոչինչ էլ չկա:
Էն իմ սիրած ոչնչից:
Մի քանի օր առաջ ամբողջ համալսարանով մեկ լաց էի լինում ու կրկնում:
-Ինձ բոլորը նեղացնում են:
Ով ու ինչու հարցերին էդպես էլ չպատասխանեցի:
Ոչինչ չհասկացան: Ես էլ ոչինչ չասացի:
Կանցնի, ոչինչ…

harutyun hayrapetyan portret 2

Ճանապարհորդը

Այն ժամանակ, երբ 21-րդ դարը արդեն չափահաս էր, ես էլ չափահաս դարձա: 18 տարեկան, պարտավորեցնող է, չէ՞: Ես էլ եմ այդպես կարծում: 18 անմոռանալի և մի քիչ էլ մոռացված տարիներ: ճիշտն ասած, այնքան էլ շատ բան չեմ հիշում: Ամենաառաջին հիշողություններիցս մեկն է՝ խաղում էի քրոջս հետ: Նա սկսեց գլուխկոնծի տալ: Ես էլ նոր բան տեսնելով, փորձեցի կրկնել: Շատ ցավոտ էր, երևի դրա համար էլ շատ է տպավորվել: Եվ այդպես էլի ցավոտ, բայց միևնույն ժամանակ, անհոգ մանկություն: Հիշողությանս մեջ մնացել են նաև ամենասիրելի գովազդը, սեղանի տակ պատրաստված տնակը և ամենասիրելի պաղպաղակը, որը մրգի տեսք ուներ:

Առաջին անգամ անձրևի տակ էլ մնացի: Հա, շատ հաճելի էր, մինչև կարկուտի սկսելը: Առաջին ձյունը նույնպես անմոռանալի էր: Այնքան շատ էր, կամ էլ ես էի շատ փոքր:
Հետո արդեն հիշում եմ դպրոցը, ոչ որպես աշակերտ: Տատիկս դպրոցում ուսուցչուհի էր, ես էլ հաճախ էի գնում: Քրոջս հետ էլ գնացի դպրոց: Նա ինձանից մեկ տարի մեծ էր: Հինգ օր գնացի: Հինգ տարեկանում խնդիրներ էի լուծում և մաթեմատիկական հաշվարկներով զարմացնում ուսուցչին: Բայց մայրս չթողեց գնալ դպրոց՝ շատ փոքր էի:
Հաջորդ տարի արդեն ուրախ-ուրախ գնացի դպրոց: Դասարանցիներիցս մեկը չէր ուզում մնալ և լաց եղավ, բայց ես հպարտ նստած էի ինձ շատ ծանոթ վայրում: Մինչև 9-րդ դասարան շատ պարտաճանաչ եմ եղել դպրոցում: Միշտ դասերին պատրաստ: Հետո արդեն պարտաճանաչ Հարութը սկսեց դասերից ուշանալ: Ռեկորդ էլ ունեի, և ամեն անգամ թարմացվում էր: Վերջինը եղավ առաջին ժամից 40 րոպե անց, կամ 2-ից 10 րոպե շուտ դասի ներկայանալը:
Հենց այդ տարիներին էր, շարադրություն անգամ չգրող Հարութը ամենաչսիրած դասին, գրիչ վերցրեց և գրեց առաջին տողերը.
«Տարիներն անցան՝ անդարձ գնացին,
Այդ օրերից լոկ հիշողություններ մնացին:
Փակեցի աչքերս, մեծացավ հոգիս,
Սիրածս շորը էլ չեղավ հագիս»:
Սկսեց լուսանկարներ անել և երևի առաջի անգամ սիրահարվեց: Կյանքում երբեք չեմ մոռանա: Դպրոցի վերջին տարիներ, անմոռանալի օրեր, ժամեր, անգամ րոպեներ և վայրկյաններ: Դպրոցն էլի ավարտելու համար նորից 12 տարի կգնայի: Ավարտեցի…
Ընդունվեցի համալսարան Երևանում և անցում կատարեցի կյանքի մի նոր փուլի, որը անվանում եմ «ճանապարհորդը»: Արդեն մի քանի ամիս է՝ ուսանող եմ, և անընդհատ ճանապարհորդում եմ՝ Երևան-Ամասիա-Երևան ճանապարհով: Չեմ կարողանում կտրվել հայրենիքիցս՝ Ամասիայից, որի հետ կապված են ամենալավ հիշողություններս:
Ահա և վերջ, հիշողություններիս մեջ ճանապարհորդելիս հասանք վերջին կանգառ՝ փետրվարի 12, ժամը 23.48: Մնաց 12 րոպե:

anna qocharyan lori

Հեռավորությունը ոչ միայն ընկերներ կորցնելու, այլև ձեռք բերելու համար է

Ոչ ոքի համար գաղտնիք չէ, որ հեռավորությունը մարդկային հարաբերությունների վրա մեծ ազդեցություն ունի։ Մարդկանց մեծ մասն այն դիտարկում է որպես բացասական երևույթ, քանի որ այն մարդկանց բաժանում է։ Սակայն այս «բացասական» երևույթը մի շարք դրական կողմեր ունի։

Ուզում եմ պատմել հեռավորության շնորհիվ իմ ամենամեծ ձեռքբերումներց մեկի` ընկերների մասին։ Ընդհանրապես ընկեր ձեռք բերելը հեշտ բան չէ։ Հեշտ չէ, որովհետև պետք է քո նմանին գտնես։ Ես իրոք համոզվել եմ, որ ընկերները իրար նման են լինում, կամ էլ ժամանակի ընթացքում են նմանվում։

«Ֆլեքս» ծրագրի շնորհիվ ես հանդիպեցի իմ ամենալավ ընկերներին։ Հիմա ընկերներիս ցանկը շատ բազմազան է, քանի որ ընկերության համար նախատեսված սրտիս այդ անկյունում տարբեր ազգերի ու կրոնների ներկայացուցիչներ կան։ Իհարկե, կան նաև հայ ընկերներ, որոնց հետ սկսեցի շփվել ԱՄՆ ժամանելուց հետո։ Նրանք այս փոխանակման տարվա ձեռքբերումներիցս են։ Անին ու Հռիփսիմեն իմ անբաժան մասն են դարձել, ովքեր ամեն օր ու ամեն րոպե իմ կողքին են։ Չէ, մենք նույն քաղաքում չենք ապրում ու նույն դպրոցը չենք հաճախում։ Մենք ապրում ենք Ամերիկայի տարբեր անկյուններում, բայց դա խնդիր չհանդիսացավ`մեր լավագույն ընկերներ դառնալուն։

Խնդիրների մասին խոսելն ու դրանք քննարկելը կրճատում են սթրես ապրելու հավանականությունը, ու բոլորիս էլ այնպիսի մարդիկ են պետք, ում կարող ես պատմել ու հոգեպես հանգիստ զգալ։ Ու ես գտա իմ Անիին ու Հռիփսիմեին։ Սթրեսից ազատվելու լավ միջոց է պարը, ու մենք պարել ենք միասին այդ երեք էկրանների տարբեր կողմերում։ Միասին տեսահոլովակներ ենք նայել ու քննարկել։ Նույնիսկ հիշում եմ, որ մի անգամ ուզում էինք «Սուպեր մամա 2» ֆիլմը նայել միասին, որ միևնույն ժամանակ ծիծաղենք։

Ու նաև ուզում եմ նշել, որ մենք գտնվում ենք տարբեր ժամային գոտիներում, ու երբ Հռիփսիմեն զանգահարում է մեզ, մենք արդեն պատրաստվում ենք քնել ու երեկոյան ուշ ժամերին խոսել չենք կարող նրա հետ։

Անին ռոմանտիկ աղջիկ է, ով նույնիսկ ամենավատ իրադարձությունները ռոմանտիկ կերպով է ներկայացնում, ու դու անկախ քեզանից, դրան դրականորեն ես նայում։ Հռիփսիմեն այն հրաշքն է, ով ամեն լուծման համար մի խնդիր է գտնում ու բարդացնում ամեն ինչ, բայց երբեք չի դադարում ընկերներին օգնել։ Դե ես էլ մեր հոգեբանն ու ամենահանգիստ անձնավորությունն եմ, ով միշտ հուսադրում է ու համոզում, որ ամեն ինչ միշտ էլ լավ է վերջանում։

Չեմ կարող չնշել իմ օտարերկրյա ընկերներին, որոնց հետ շփվում ենք միայն անգլերենով։ Իմ ամերիկացի ընկերները միշտ բարձրացնում են իմ տրամադրությունն ու այնպես անում, որ ինձ երբեք օտար չզգամ։

Մի քանի օրից իմ ուկրաինացի ընկերներից մեկը որոշակի հանգամանքների բերումով մեկնելու է Ուկրաինա ու իր հետ տանում է մեր ընկերական հրաշալի հիշողությունները։ Ու ամենավատն այն է, որ ամենայն հավանականությամբ ոչ նրան կտեսնեմ այս ծրագրի ավարտից հետո, ու ոչ էլ իմ մյուս ընկերներին։ Բայց ես միևնույն է, երջանիկ եմ, որ հանդիպեցի նրանց, ու ընկերների հարցում բախտս բերեց կրկին։

Պետք չէ տխրել, քանի որ կյանքի մի շրջան ավարտվեց, պետք է գոհ լինել, որ դա պատահեց քո կյանքում:

serine harutyunyan

Մանկությունը՝ կարոտի էջերում

Ասում ենք «մանկություն» ու անմիջապես ինչ-որ բառ, ինչ-որ դեպք ենք հիշում, ասում ենք «մանկություն» ու լուռ կարոտում։ Դե հա, մեր դպրոցական տարիներն ենք հիշում, մեր դպրոցը, մեր դասարանը, անգամ մեր դպրոցական սեղանն ու աթոռն ենք կարոտով հիշում։

Մանկության տարիներին երազանքը դպրոցն ավարտելն էր, իսկ հիմա՞: Հիմա նորից դպրոցական լինելը, նորից դպրոց գնալն ու ծանր պայուսակով տուն վերադառնալը, ամեն առավոտ մայրիկի ձայնից արթնանալը…

Դպրոցն ավարտելիս բոլոր ուսուցիչներն ասում էին՝ դպրոցն ավարտելուց հետո էլ նրանց համար հավերժ աշակերտ կմնանք, իսկ մենք զարմանում էինք, թե ինչպես։ Բայց չէ, ճիշտ էին ասում, այդպես էլ կա… Իսկ ուսուցչուհին, ում հետ դպրոցում առաջին քայլերս էի արել, վերջին զանգի օրվա իր խոսքի մեջ նշեց, թե իր համար շատ բան չի փոխվել, ու որ մենք իր համար ոչ թե շրջանավարտ, այլ այն նույն փոքրիկ աշակերտ-աշակերտուհիներն ենք դեռևս։ Դե, երևի, ինչպես ծնողի համար ենք հավերժ երեխա մնում…

Դպրոց էի գնացել ու զգում էի, թե ինչպես, իրոք, ուսուցչուհուս աչքին ես էլի նույնն էի, նույն փոքրիկը, ում նա մայրական ջերմությամբ սովորեցնում էր բոլոր դասերը, հարցեր էր տալիս ու ժպտում, երբ ճիշտ պատասխան էր լսում։ Այսօր նա ինձ ո՛չ երեքի բազմապատկման աղյուսակն էր հարցնում, ո՛չ էլ այբուբեն։ Նրա հարցերն իմ մասին էին, իմ դասերի, իմ ուսանողական կյանքի մասին… Էլի նույն դասարանում, որտեղ տարիներ առաջ կանգնած դաս էի պատասխանում, հիմա զրուցում էի ուսուցչուհուս հետ, ու լուռ հիշում առաջին քայլերս։ Ու գրատախտակի մոտ կանգնած՝ հիմա ես ոչ թե գլուխս կախ դաս էի պատասխանում, այլ գլուխս բարձր ասում, որ դասերս շատ լավ են, իսկ հետո լուռ ժպտում ուսուցչուհուս…

Օրեր առաջ ես ուսուցչանոց մտա ոչ թե կավիճ կամ մատյան վերցնելու՝ ինչպես տարիներ շարունակ անում էի, այլ ուսուցիչներիս տեսնելու համար։ Ու ինչքան անսովոր էր ուսուցիչներիս առաջ կանգնած բարդ ստորադասական նախադասության, Մենդելի օրենքների, արյունատար անոթների ու էլի շատ բաների մասին չխոսելը… Այլ խոսել ուսանողական կյանքից, պատմել ոչ թե դասերի, այլ ինքս իմ մասին… Ապացուցել ոչ թե թեորեմներ, այլ այն, որ դպրոցական տարիները ոչ թե լոկ հիշողություններ են մանկության մասին, այլ օր օրի, թեկուզ՝ անգիտակցաբար, իրար վրա դրված փոքրիկ քարերով մի տնակ շինելու դժվար, բայց և հաճելի ուղի… Ո՞ւ, միայն նախադասությունները չէ, որ բարդ են լինում։ Միայն թեորեմները չէ, որ ապացուցել է պետք, իսկ է՞լ ինչ, է՞լ ինչն ապացուցման կարիք ունի… Կյանքում ամեն ինչ ապացուցման կարիք ունի, հա, ամեն ինչը։ Ու չէ, պետք չէ կանգնել մարդկանց առաջ ու ինչ-որ բան ապացուցել, մտերիմներդ առանց դրա էլ կհավատան քեզ, բայց ինքդ քեզ ապացուցելու կարիք միշտ էլ ունես, իսկ մարդիկ, ովքեր չեմ ասի՝ Մենդելի օրենքների, բայց արյունատար անոթների պես կարևոր են քեզ համար, միշտ կողքիդ կլինեն, ու կօգնեն քեզ ապացուցել՝ ինչ էլ որ ինքդ ուզես…

«Մանկություն» ասելիս շատ բան ենք հիշում, հիշում ենք նաև, թե ինչքան պարզ էր ամեն ինչ, ու թե ինչպես ոչինչ էլ ապացուցման կարիք չուներ։ Հիշում ենք, որ ապացուցել բառն ինքնին անծանոթ էր մեզ…

Anush margaryan

Հեքիաթ «տիեզերագույն» նպատակների մասին

Մեր բոլոր նպատակները նման են աստղերի. դրանք մեր հոգու աչքերն են։

Գիտե՞ս՝ Երկիրը պտտվում է իր առանցքի շուրջը։ Կյանքի ամեն մի ակնթարթը հաջորդ վայրկյանին դառնում է անցյալ: Գալիլեյը համառորեն պնդում էր դա, քանի որ գիտեր, որ Երկրի պտույտի նման է կյանքը. երբեք կանգ չի առնում։

Հազարավոր գալակտիկաներից, միլիոնավոր աստղերից ու ինը մոլորակներից այն կողմ՝ մի փոքրիկ ու անտեսանելի անկյունում՝ սրտիս աջ փորոքում կամ նախասրտում, կամ էլ՝ կիսալուսնաձև փականի մոտ, գտնվում է իմ ամենա… Ը՜, այն չի կարելի անվանել «ամենա», քանի որ այն այնպիսին է, ինչպիսին տիեզերքն է, իսկ տիեզերքը ավելին է, քան լոկ «ամենա»-ն: Լավ, ես կհորինեմ մի հեղինակային նորաբանություն, որով կանվանեմ իմ նպատակը: Այն կկոչվի տիեզերագույն։ Առավել գեղեցիկ է այն կամքի ուժը, որի շնորհիվ ի կատար է ածվում նպատակը:

Պատկերացնո՞ւմ ես, եթե երկինքը լիներ առանց աստղերի: Այն նման կլիներ անծայր անապատի՝ դատարկ, տխուր ու մեռելային: Այդպիսին կլիներ նաև մեր հոգին, եթե զրկվեր աչքերից՝ նպատակներից ու երազներից:

Գիտե՞ս՝ եթե վերցնես խոշորացույցը և ուշադիր զննես մարդկային կյանքի յուրաքանչյուր րոպեն, կնկատես, որ կամա թե ակամա, նրանց կյանքի ամեն պահը նպատակով է լի։ Պարզապես նրանք ուշադրություն չեն դարձնում այդպիսի մանրուքներին:

Լսի՛ր, փոքրիկ երեխան լալիս է, որովհետև ցավում է այտը կամ ստացել է վատ գնահատական: Մի րոպե անց նա թավշե թաշկինակով սրբում է արտևանունքից կախված մարգարտե արցունքը և ստիպում իրեն մոռանալ ցավը: Ի՞նչ է սա, եթե ոչ նպատակ և կամքի դրսևորում:

Հաճախ մենք պետք է օժտված լինենք այնպիսի կամքի ուժով, որ կարողանանք հաղթահարել մեր տիեզերագույն նպատակների խորտակումը: Երբեմն մեր նպատակները ծնվում են վշտի ու արցունքի մեջ, իսկ նրանց խորտակումը վրա է հասնում ամենաանսպասելի պահին, երբ մնացել է ընդամենը մեկ քայլ…

Իմ տիեզերագույն նպատակը ծնվել է տարիներ առաջ: Ո՛չ, այնպես չէ, ինչպես ծնվում են փոքրիկ ամեոբաները, այլ այնպես, ինչպես անձրևից հետո ծնվում է ծիածանը:

Արդեն մի քանի անգամ այդ նպատակը խորտակվել է, այնպես, ինչպես խելահեղ ծովում խորտակվում է անպաշտպան նավը: Ավազե ժամացույցը ամբողջովին թափվել է, բայց Երկիրը դեռ պտտվում է… Բայց չէ՞ որ նավը կարելի է կրկին կառուցել՝ առավել ամուր ու հզոր:

Ես գտա այն ուժը, որով կարող եմ հետ պտտել Երկիրը, շուռ տալ ավազե ժամացույցը ու ամեն բան սկսել նորից։ Նորից նույն տիեզերագույն նպատակը, բայց այս անգամ՝ առավել ամուր կամքի ուժով:

Գիտե՞ս՝ ես չգիտեմ, թե ինչ կլինի այս անգամ, գիտեն միայն աստղերը… Բայց մի բան կարող եմ վստահ ասել․ ես սովորեցի, որ երբեք չպետք է հանձնվել, անգամ եթե տիեզերքն է այդպես ցանկանում, և կամքի ուժն առավել ուժեղ է, քան տիեզերքում եղած գրավիտացիոն ուժը։

Եթե դու հավատում ես քո նպատակի գեղեցկությանը, ապա տիեզերքը քո կողքին է:

anna qocharyan lori

Չկա ոչինչ ավելի կենսունակ, քան հիշողությունները

Կյանքի վերջում մարդու ուղեղը պահպանում է մոտ 280 միլիոն բիթ հիշողություն: Ինչ հիասքանչ է հնչում, չէ՞:

Մեր մեծագույն խնդիրներից մեկը հիշողություններ կերտելն է: Ես մի պարզ բան եմ հասկացել, իսկ ավելի ճիշտ՝ այս փոխանակման տարին (փոխանակման ծրագրով ես հիմա ԱՄՆ-ում եմ) ինձ ստիպեց հասկանալ: Պետք է կյանքը ուրախ հիշողություններով ու ակնթարթներով լցնել:

Ես բնավորությամբ այնպիսի մարդ էի, որ ինձ ավելի հոգեհարազատ էր ամբողջ օրը հեռուստացույց դիտելը, քան օրս դրսում անցկացնելը: Բայց հիմա հասկանում եմ, որ շատ ժամանակ չունեմ ու պետք է փորձեմ տարիս անմոռանալի ու անկրկնելի դարձնել: Բայց մի՞թե միշտ էլ մեր ժամանակը սահմանափակ չէ: Հայաստանում գտնվելուս ընթացքում էլ օրն ուներ 24 ժամ, իսկ շաբաթը՝ 7 օր: Բայց այստեղ ամեն ինչ ուրիշ է…

Ես ուղղակի չեմ կարող շաբաթվա վերջում ինձ «չպարգևատրել» ամբողջ շաբաթվա ընթացքում սովորելու համար, ուստի պետք է մի հետաքրքիր ու անմոռանալի բան մտածել ու հանգստյան երկու օրը արտակարգ անցկացնել: Պետք է հիշողություններ կերտել…

Ու կապ չունի, թե այս մոլորակի որ անկյունում ես ապրում, ես համոզված եմ, որ ցանկության դեպքում միշտ էլ անելիք կգտնվի:

naira mkhitaryan

Խնայում ենք

-Նառ, տետրս վերջացել ա, տետր կտա՞ս,- երեկոյան դասերը պատրաստելիս հանկարծ հիշեց եղբայրս:

-Դավ, ինձ էլ ա պետք, տանն էլ չկա:

-Նառ ջան, եղբորդ հետ գնա խանութ, ուշ ա՝ կվախենաս մենակ: Լիքը շուն-մուն կա,-ասաց մայրիկը:

-Հա մա, մենակ էլ կգնամ, թող դասերն անի:

Մի կերպ համոզեցի, որ մենակ գնամ: Ախր, շատ եմ սիրում գիշերային երկինքն ու աստղերը: Տանից դուրս եկա՝ վառելով դրսի լույսը: Բացառություն էր, որովհետև միշտ անջատում եմ, պատճառաբանելով, որ էս գիշերով ոչ ոք տեղ չի գնում, անիմաստ ինչի վառենք, խնայում եմ էլի:

Չեմ խաբի, մի քիչ վախվխելով գնացի: Փառք Աստծո, մեր թաղում ինձ նման մտածողներ ու խնայողներ չկան, բոլորի տան դրսի լույսերը վառված էին: Մեր գյուղում գիշերներն այդպես են լուսավորվում փողոցները:

Գնումս կատարեցի ու տուն վերադարձա՝ անմիջապես անջատելով դրսի լույսը: էս գիշերով դժվար տեղ գնան, գնում էլ են՝ էդքան լույս կա վառված, թող գնան: Խնայողությունը մնում է խնայողություն:

Ani Harutyunyan

Մի զինվորի

Երբ դու գնացիր կամ քեզ տարան ծառայության, ես 16 տարեկան էի։ Իմ աչքին դու արդեն այնքան մեծ էիր, հասուն։ Արդեն 18 տարեկան. ա՛յ, տարիք եմ ասել, է՜։ Չափահաս է, իր գլխի տեր, տղան այնքան է մեծացել՝ արդեն բանակ է գնում։ Դու ինձ համար մեծ էիր, քանի դեռ ես ինքս 18 տարեկան չէի դարձել։ Դու չգիտեիր, որ քո 18-ից ես վախենում էի, իսկ իմ 18-ում ես դեռ չեմ կարողանում հասկանալ՝ վանիլայի՞ն պաղպաղակ եմ սիրում ես, թե՞ շոկոլադե։ Քո 18-ում դու արդեն զենքի ծանրությանն էիր վարժվել։

Ինձնից լավ ես հիշում, երևի, այն օրը, երբ իմացար, թե որտեղ ես ծառայելու։ Առաջինը ինձ էիր զանգել, դու ես ասել. դե, ծնողներդ էդտեղ էին, իսկ հաջորդ կարևոր մարդը կարծես թե ես էի։ Թեյիս մեջ շաքարավազը դեռ չէր հալվել, երբ ասացիր: Գիտեի՝ Արցախ։ Ես էլ գիտեի, բայց էդ ո՞վ էր ականջիս շշնջացել, որտե՞ղ էի կարդացել՝ չգիտեմ, չեմ հիշում, բայց գիտեի։ Թեյս չհասցրեց սառչել, երբ ես վերջնական հարմարվել էի տարածությանն ու հեռու լինելուդ։

Օրերն անցում էին, կամ մենք էինք մի կերպ անցկացնում, երբեմն վազում էին, չէինք հասցնում, բայց արդեն մեկ տարվա ծառայող էիր: Հիշո՞ւմ ես, ասում էիր՝ էլ «մալադոյ» չեմ, սերժանտ եմ, սերժա՛նտ, կպատկերացնեի՞ր։ Մտքումս ասում էի՝ հա, չես հավատա, բայց կպատկերացնեի. չգիտեմ՝ ո՞ւմ կտավում էի տեսել, ո՞ր հեղինակի տողերում էի կարդացել, որ այդքան շոշափելի պատկերացնում էի։ Մի տեսեք՝ տղան այնքան է մեծացել, որ սերժանտ է ստացել, վաստակել, դարձել։

Մինչ դու բանակում էիր, ես կրկնվող օրեր քիչ եմ ունեցել. դրանք պարապմունքներիս օրերն էին, իսկ դու ամեն օր նույնն էիր ապրում գրեթե, դեժավյուները սովորական օրերդ էին արդեն։ Քո գնալուց հետո ես հայոց լեզվի հետ ավելի երկար էի մնում իմ սենյակում։ Ասել էիր՝ քիչ «ստեղ-ընդեղ» կգնաս, ուշադիր կլինես։ Լինում էի։ Մինչ դու կեսօրդ շարային հրապարակում էիր անցկացնում, ես հասցրի ի վերջո «հախճապակի» բառը ճիշտ գրել սովորել, դերբայական դարձվածքը գտնել, կետադրել։ Ես հասցրի անձնագիր ստանալ, գործերս տանել համալսարան, 3 քննություն տալ ու ընդունվել, հասցրի ևս երկու անգամ դիտել «Փախուստ Շոուշենկից» ֆիլմը, իսկ դու ամեն օր նույն շարայինին ու կրակայինին էիր գնում։ Սեպտեմբերին ես առաջին անգամ ինձ ուսանող զգացի։ Դու, երևի, հերթական պարապմունքդ էիր անցկացնում։

Իմ կյանքում փոփոխություններն ամեն օր էին կատարվում։ Զգում էի, որ խոսելիս ավելի շատ էի ես պատմում, իսկ դու միշտ՝ դե, ոնց գիտես, նույնը։ Էլի, նորից, կրկին։

Բան չմնաց գալուդ: Արդեն 20 տարեկան ես, իսկ ես այնքան եմ, որքան դու գնում էիր։ Տեսա՞ք՝ տղան այնքան է մեծացել, որ արդեն պարտքը կատարած տուն է գալիս։ Իմ կողքով էլ 2 տարին հենց այնպես չի անցել, այնքան եմ մեծացել, որ համալսարանում դասերս ավարտելուց հետո ինքնուրույն գալու եմ քեզ դիմավորելու։