Լինել երիտասարդ խորագրի արխիվներ

նարեկ բաբայան

Սեզոնային ֆանատիզմ

Ինձ ճանաչողները գիտեն, որ ունեմ ինչ-որ բանով տարվելու սովորույթ։ Հիմնականում նրանցից ոչ ոք էլ չի սիրում իմ այդ սովորույթը, որովհետև եթե ինձ ինչ-որ բան դուր եկավ․․․ առ ու փախի։ Յուրաքանչյուր զրուցակցի վերջիվերջո այնքան եմ զզվացնելու այդ ինչ-որ բանով, որ էլ չուզենա հետս խոսի։

Այս ամենը սկսեց այն ժամանակ, երբ ես 4 տարեկան էի։ Առաջին, այսպես ասած, կուռքս եղավ Սարդ-մարդը։ Այդ ժամանակ Սարդ-մարդու առաջին ֆիլմը նոր էր դուրս եկել, բայց ես, ինչքան էլ սիրեի նրան, չկարողացա նայել։ Պարզապես վախենում էի Սարդ-մարդու թշնամուց։ Ամբողջ ֆիլմից նայել եմ մի քանի րոպե, որտեղ ամեն ինչ հանգիստ է։

Բացի Սարդ-մարդուց սիրել եմ նաև Նինձյա-կրիաներին, Ջեկի Չանին (հատկապես մուլտսերիալը), Marvel ու DC ընկերությունների բոլոր հերոսներին և այլն։ Այսպես կարող եմ անվերջ թվարկել։
Այս ամենից ամենաշատը «վարակվել  եմ» Սարդ-մարդով, ում մասին արդեն ասեցի և Հարրի Փոթթերով։ Ի դեպ՝ Հարրի Փոթթերով մինչ այժմ էլ վարակված եմ։ Ախր ինչպե՞ս կարելի է չսիրել այդ հրաշքը (այսպես ես արտահայտվում եմ այն ամենի մասին, ինչ սիրում եմ)։ Հարրի Փոթթերի աշխարհն ուղղակի անթերի է։ Հիանալի սյուժե, լավ կերպարներ։ Ամեն ինչ իրար է խառնված։ Սա այն եզակի  «շեդեվրներից» է, որի իմաստը ես հասկանում եմ, բայց դժվարանում եմ բացատրել ուրիշներին։ Անկեղծ ասած՝ մի քիչ թերագնահատում էի աղջիկներին։ Երբ իմացա, որ Հարրի Փոթթերի հեղինակը կին է, ուղղակի ապշեցի։

Վերջին մի քանի տարում, երբ պատանի հրաշագործի մասին բոլոր ֆիլմերն արդեն նկարահանված էին, նկարահանման ստուդիան դարձրեցին թանգարան։ Այն իհարկե գտնվում է Հարրի Փոթթերի հայրենիք՝ Լոնդոնում։ Ես գիտեմ, որ մինչ գնամ այնտեղ, արդեն ուրիշ բան կսիրեմ, բայց միևնույն է, ես սպասելում եմ այդ՝ իմ կյանքի ամենալավ օրվան։

Մեր հոգիներում

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Յուրաքանչյուր արվեստ ունի իր լեզուն: Սակայն այդ լեզուն ամեն ոք հասկանում է յուրովի: Լսելով երաժշտություն դու կարող ես դառնալ այդ մեղեդու մի հնչյունը և ինքդ ես ընտրում, թե որ մեկն ես այդ բազում հիասքանչ հնչյուններից: Եթե հոգիդ, մարմինդ միասին են երգում, ուրեմն դա քո մեղեդին է: Ինքդ էլ չես կարողանում հասկանալ, թե ինչպես է ուղեղը պահի տակ դադարում աշխատել, և մարմինը ակամայից սկսում է շարժվել, ու ամեն մի շարժման հետ սկսում ես վայելել ամեն մի հնչյուն, ամեն մի նոտա: Կան մեղեդիներ, որոնք լսելիս ուզում ես ուղղակի քարանալ և մտքով թռչել հեռու հեռուներ: 

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Ամեն մի արվեստ ունի որոշակի պահանջներ: Այդ է պատճառը, որ ամեն պար չի համարվում արվեստի գործ: Յուրաքանչյուր ոճ ունի իր որոշակի շարժումները և կանոնները: Մենք կարող ենք միայն տալ այդ շարժումներին տարբեր հերթականություն, կարող ենք դրանք կատարելագործել և պարտավոր ենք դրանք լավ կատարել, ու միայն այդ դեպքում այն կարելի է կոչել արվեստ: Յուրաքնչյուր արվեստ յուրովի է ազդում մարդու հոգեկան աշխարհի վրա: Դիտելով ֆիլմեր, ներկայացումներ մենք ծիծաղում ենք, լացում, հաճախ վախենում ենք, լինում է նաև այնպես, որ անտարբեր դիտում ենք: Լավ ստեղծագործությունը ստիպում է զգալ այն ամենը, ինչ կատարվում է հերոսների հետ: Այն պահերին, երբ մեր սիրելի հերոսի հետ կատարվում է դժբախտություն, մենք նրա հետ լալիս ենք, երջանկության պահերին նրա հետ ժպտում: Երբ մեր հերոսը չի հասկանում, թե ով է նրա հետ անկեղծ, ով՝ ոչ, երբ նա սխալ որոշումներ է կայացնում, ոչինչ չի տեսնում, կուրորեն հավատում է ամենքին, մենք ցավ ենք ապրում, ուզում ենք օգնել: Բայց չէ որ սա ուղղակի ստեղծագործություն է, և այն անկախ մեր ցանկություններից կունենա իր դեպքերի զարգացման ուղին, կունենա իր ավարտը: Այն բոլոր արվեստները, որոնց հիմքը հենց մենք ենք, մեր առօրյան, միշտ մնում են մեր հոգիներում: Այն գրքերը, որտեղ պատկերված է մեր կյանքը, մեր երազանքները, մենք միշտ հիշում ենք: Ամեն մի բառ մտքում պատկերում ենք, և այդ պատկերները իրար միացնելիս ստանում ենք մի ամբողջ կյանք: Մենք այդ կյանքը ապրում ենք, դառնում ենք գլխավոր հերոսներ, իսկ մնացած դերերը բաժանում մեր հարազատների, ընկերների միջև: Մեր հերոսներին շրջապատող ամեն ինչը դառնում է հարազատ, և  գիրքը ավարտելիս մենք տխրում ենք: Դժվար է հրաժարվել այն կյանքից, որ քիչ առաջ քոնն էր:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Ամեն արվեստ ունի իր հոգին: Եվ երբ այդ հոգիները միաձուլվում են, սկսում են կերտել մեկ այլ, ընդհանուր հոգի, այն թաքցնելով մեզնից յուրաքանչյուրի մեջ բաժին առ բաժին:

Այն կարևոր հնգյակը, որ պակասում էր մինչև Tedx-ը

Դեռ 2 տարի առաջ ինձ առաջարկեցին մասնակցել մի դասընթացի, որը նորույթ էր  Հայաստանում:  Դե քանի որ ամառ էր, իսկ ես զբաղմունք չունեի, համաձայնվեցի:  Դա Tedx-ն էր, ես էլ ձեզանից շատերի նման գաղափար չունեի, թե ինչ է դա:  Սակայն պատկերը էապես փոխվեց արդեն դասընթացի ընթացքում և մանավանդ հետո:  Դա ինչպես  պարզվեց, հարթակ է, որտեղ երեխաները (Tedxkids), երիտասարդները (TedxYouth) և մեծահասակները (Tedx) հանդես են գալիս իրենց նոր ու հետաքրքիր գաղափարներով, կամ պարզապես հետաքրքրող ու հուզող թեմաներով:  Սա է այն, ինչ կապեց ինձ Tedx-ի հետ:

Դասընթացից հետո ես ինձ չարչարում էի, որպեսզի թեմա գտնեմ, գրեմ և մասնակցեմ: Բայց դա այդքան էլ հեշտ չէր, ինչպես ես էի պատկերացնում: Ուղարկեցի նյութ, բայց չստացվեց, չընտրվեցի որպես  խոսնակ: Մի անգամ էլ հնարավորություն ստացա, մասնակցեցի նախընտրական փուլին, բայց էլի չստացվեց: Ու մի տարի հետո, ընկերներիցս մեկն էր ընտրվել որպես խոսնակ և պետք է ելույթ ունենար, իսկ ես ուզեցի աջակցող խմբի մեջ լինել և գնալ իրենց հետ: Հենց այնտեղ էլ իմացա, որ հնարավորություն է տրվում մասնակցել բաց խոսափողին և մեկ րոպեի ընթացքում  ներկայացնել ինձ հուզող թեման: Ես խոսեցի «աշխարհը գունավորելու մեր բաց թողած հնարավորության» մասին: Ես այդ մեկ րոպեն, որ գտնվում էի բեմի վրա, համարեցի  իմ այդքան չստացված փորձերի պատասխան պարգևը:

Անցան ամիսներ, ես արդեն ինձ բավարարված էի զգում, որ գոնե մեկ անգամ, էական չէ` ինչ պայմաններում, հայտնվել եմ բեմին: Բայց զանգ ստացա ինձ շատ հարազատ մարդուց, և նա ասաց ինձ, որ ես պետք է մասնակցեմ TedxYouth-ին, որպես խոսնակ: Ես չէի  կարողանում հավատալ, բայց «մտքի բումերանգը հետ եկավ տիեզերքից»:
Մասնակցել, լինել խոսնակ այնքան էլ հեշտ գործ չեր, եղան մասնակիցներ, որոնք ճանապարհի կեսից, չդիմանալով, լքեցին մեզ: Պատրաստվեցինք  երկու ամիս: Սովորում էինք տարբեր բեմական ու հռետորական հմտություններ: Բեմի վրա գեղեցիկ կանգնել, ճիշտ շնչել, կառավարել հուզմունքը, կառավարել ժեստերը և ամեն-ամեն ինչ: Իմ ելույթով ես բացահայտում էի հենց ստացված հանրային  ելույթի մի քան գաղտնիքներ, պատմում էի ականավոր խոսնակների հաջողության գրավականների մասին:
Ելույթ ունեցա:
Ինչ տվեց TedxYouth-ը ինձ:

  1. Նախ, որ կատարվեց երազանքս, ու ես հայտնվեցի այդ բեմում:
  2. Գտա իմ «երկվորյակին», (մեզ բոլորը այդպես էին անվանում այնտեղ, իմ ամենահարազատն է, նույնիսկ միջոցառման ժամանակ նրան իմ անունով ներկայացրին, շփոթելով ինձ հետ):
  3. Հուզմունքս, բերկրանքս դարձել էին արցունքներ ու  գնում էին աչքերիցս, ես առաջին անգամ հասկացա, թե ինչ է նշանակում «երջանկության արցունքներ» ասվածը:
  4. Վերջում մենք մասնակցեցինք իմ սիրելի ռոք խմբերից մեկի` «Էմփիրեյի» համերգին:
  5. Եվ վերջապես, փորձ` ճիշտ խոսելու, չկաշկանդվելու, չամաչելու: Սիրեցի բեմը, հանդիսատեսին, նույնիսկ խոսափողը:

Տեսա երջանկություն մանրուքներում: Գտա այն 5 նախապայմանը, որը պակասում էր երջանիկ լինելու համար մինչև  Tedx-ը:  Եվ վերջապես` դա աննկարագրելի մեծ դպրոց էր:

Ի դեպ, քանի որ այլևս հանրային ելույթից չեմ վախենում, զետեղում եմ իմ այդ ելույթը այստեղ, գուցե ձեզ էլ օգտակար լինի:

«Բեմ ելնելուց առաջ մի քանի րոպե կանգնած էի կուլիսներում, և ինչքան մոտենում էր իմ հերթը, հուզմունքս ու տագնապս ավելանում էր: Արդեն մոռացել էի, թե ինչ եմ խոսելու, և որոշեցի հետ դառնալ: Հաղորդավարը թող խոսի, ներկայացնելուց հետո ես էլ արդեն էդտեղ չեմ լինի: «Կարևորը` փախնիմ տեսադաշտից շատ հեռու, հա, հենց ըդպես էլ կենեմ»: Որոշեցի, գլուխս վեր բարձրացրի, որ աննկատ փախնեմ, մեկ էլ ի՞նչ: Հաղորդավարը ինձ է նայում ու բեմ է կանչում: «Է՜, լավ էլի»:

Բարձրացա բեմ, վերցրի խոսափողը, ժպտացի ու սկսեցի խոսել, բայց թե ինչ, չեմ հիշում: Արագ-արագ խոսում էի, որ հասցնեմ ասել այն, ինչ կուտակված էր գլխումս: Եվ ահա վերջ մեկ րոպեին: Ես ավարտեցի խոսքս, իջա բեմից, ինձանից գոհ գնացի ընկերներիս մոտ, ու մոռացա ողջ եղածը: Միայն հիշում էի լույսերը, որ աչքերիս մեջ էին խոսելու ողջ ընթացքում:

Միջոցառումից դուրս գալուց, մի մարդ, որը արդեն իմ շատ լավ բարեկամն է դարձել, դիպավ ուսիս, ես շրջվեցի ու նա ինձ ողջունեց, ասաց, որ ելույթս շատ լավն էր, ու որ ես շատ անկեղծ էի: Ու հենց այդ խոսքերից էլ ես հասկացա, որ իմ խոսքը հասել է հանդիսատեսին, և այս հանդիպումը եղավ դրա վառ ապացույցը: Այստեղ ես հասկացա, որ իմ հաջողված ելույթի գրավականը եղավ իմ անկեղծությունը:

Ճիշտ է, իմ փորձը զիջում է հայտնի խոսնակների փորձին, բայց ինչպես պարզվեց, ես միակը չեմ, ում դեպքում անկեղծությունը ամենակարևոր գործոնն է:

Կարծում եմ, շատերդ  ճանաչում եք ռադիո և հեռուստամեկնաբան Լարրի Քինգին: «Խոսելն ինձ համար կարևորագույն ուրախությունն է կյանքում»,- ասել է  նա: Իսկ ձեր կարծիքով, ինչպե՞ս սկսեց նրա կյանքի հենց այդ «կարևորագույն և ամենասիրելի» շրջանը: Առաջին օրը նա տաղավարում նստած չէր կարողանում խոսել, նրան թվում էր, թե իր բերանը լցված է բամբակով: 15-20 րոպե ռադիոլսողները նրա ձայնի փոխարեն լսում էին երաժշտություն, մինչև որ տնօրենը գոռաց նրա վրա. «Այստեղ խոսել է պետք»: Լարրի Քինգը միանգամից սթափվեց և սկսեց իր ելույթը: Հանդիսատեսին էլ պատմեց, թե ինչ էր կատարվում այդ 20 րոպեների ընթացքում, և թե ինչպես հենց նոր իր վրա գոռաց ռադիոյի տնօրենը: Ու հանդիսատեսն ընդունեց նրան ու նրա անկեղծությունը:

Բայց սա միակ դեպքը չէր: Մի անգամ էլ Լարրի Քինգին նստեցրել էին հեռուստատեսությունում տեսախցիկի դիմաց` պտտվող աթոռին: Նա եթերում սկսեց հուզմունքից ծիծաղելի կերպով պտտվել, և երբ ի մի բերեց մտքերն ու սկսեց խոսել, նորից անկեղծացավ ու պատմեց, թե ինչ էր կատարվում: Ու ի՞նչ, անկեղծությունը նորից ընդունվեց:

Սթիվ Ջոբսի հարցում պատկերը համարյա նույնն է: Նա իր խոսքի ընթացքում պահում էր մի քանի հստակ կանոններ՝

1.Կապը հադիսատեսի հետ, 2.Բաց դիրքեր, 3.Խոսքը ժեստերով և 4. Անկեղծություն:

Սա` Սթիվ Ջոբսը, Լարրի Քինգը և ես:

Բայց շատերի համար հանրության առաջ հանդես գալը մեծ վախ է: Սա ամենատարածված վախերից է` երկրորդը մահվան վախից հետո:

Շատ հոգեբանների կարծիքով հանրության առաջ հադես գալու վախը ծագում է մարդու մոտ դեռ մանուկ հասակից: Բոլորիս հետ էլ եղել են դեպքեր, երբ մեր ծնողները փակում են մեր բերանը, ասելով, որ գեղեցիկ չէ, երբ մենք բարձր ենք խոսում, կամ` չի կարելի խառնվել մեծերի խոսակցությանը, կամ` լռիր, կխոսես, երբ քեզ կհարցնենք: Եվ այս ամենը հոգեբանների պնդմամբ ազդում են հետագայում երեխայի խոսքի արտահայտման վրա: Հնարավոր է: Ես համոզվել եմ դրանում իմ փորձից: Սկզբնական շրջանում, և նույնիսկ դպրոցում, «ինչպես խոսել» կամ «ինչ ասել, որ լսեն» հարցերը շատ էին ծագում, երբ նայում էի դիմացիս լսարանին ու տեսնում, որ միայն իմ հասակակիցները չեն ինձ լսելու, այլ նաև մեծերը: Տարբեր հայացքներ, և դրանցից շատերը ցույց են տալիս մարդկանց տրամադրվածությունը և, ամենակարևորը, որ քո խոսքից հետո փոխվում են անտարբեր հայացքներից շատերը:

Ամփոփելով ելույթս, կասեմ. վախը մեր կողմից ընկալվող իրավիճակ է, որում վտանգի են ենթարկվում մեր հանգստությունն ու ապահովությունը:

Հանրության առաջ հանգիստ է և ապահով, հավատացնում եմ, եթե իհարկե հանդիսատեսը զինված չէ լոլիկներով»:

Չաշխատեցիր աշնանը՝ պարտքեր ունես ձմռանը

Քննաշրջանի արդյունքում բավականին մեծ թվով առաջին կուրսեցիներ ցուցաբերեցին ցածր առաջադիմություն: Պատճառը, կարծում եմ հայտնի է. չաշխատեցիր աշնանը` պարտքեր ունես ձմռանը:

Եվ այսպես, ինչպես սկսվեց այս ամենը… Հետևում մնացին ընդունելության քննությունների լարված օրերը: Բախտի բերմամբ կամ տքնաջան աշխատանքի շնորհիվ դարձար «պոլիտեխնիկցի»: Մի կողմ դրեցիր հարցաշարերը և շտեմարանները: Հիմա ուսանող ես, և քեզ այլևս գրքեր պետք չեն, տետրեր` առավել ևս: Հիմա դու պարտավոր ես ամեն օր քեզ հետ ունենալ բջջային հեռախոս (բազմաֆունկցիոնալ, լավ երգերով), մաստակ («օրբիտ» կամ «դիրոլ», ծայրահեղ դեպքում «Բիգ Բաբլ»), արևածաղկի սերմ: Ընթացքում մշակեցիր նաև համապատասխան քայլվածք` ոչինչ չանողի, ոչնչից չվախեցողի  և, որ ամենակարևորն է, ոչնչով չհետաքրքրվողի: Մի քանի ամիսը բավական էր քեզ համար յուրացնելու, թե ինչ է ՀՊՃՀ-ն, և ով է ՀՊՃՀ ուսանողը: ՀՊՃՀ` Հանդիպավայր Պարտքերից Ճողոպրողների Համար, ՀՊՃՀ  ուսանող. հիմնականում արական, երբեմն իգական սեռի ներկայացուցիչ: Ամեն առավոտ արթնացար զարթուցիչի երրորդ զանգից հետո, մի կերպ խցկվեցիր երթուղային տաքսի կամ հարյուր դրամը մի գրպանից մյուսը տեղափոխելով, վազելով հասար ՀՊՃՀ տարածք: 9:15-ից մինչև 9:30 հասցրեցիր համբուրել բոլոր հանդիպողներին` ըստ կանոնակարգի (3 համբույր մտերիմ ընկերներին, 2 համբույր` կուրսեցիներին, 1 համբույր` պարզապես ծանոթ դեմքերին): Ներկայացար 3-րդ մասնաշենք, բաց չթողեցիր ոչ մի հավաքույթ`տեղեկանալով օրակարգին, քննարկվող հարցերին, կայացած որոշումներին: Յուրաքանչյուր օր մինչև ժամը 14:00 հասցրեցիր գոնե երկու անգամ մտնել բուֆետ, վերականգնել ծախսված էներգիան, արագ աչքի անցկացնել բուֆետի ապառիկների ցուցակը:

Վերջում ամեն օր դուրս եկար բակ` հրաժեշտ տալով բոլոր հանդիպողներին (նայիր կանոնակարգին): Երբեմն ներկայացար դասերին: Վերջում մի կերպ ձեռք բերեցիր բոլոր դասախոսությունների պատճենները` մեծացված կամ փոքրացված տեսքով: Քննություններից մեկ օր առաջ իմացար ոչ միայն հանձնվելիք քննության առարկայի անունը, այլև լսարանի տեղը և դասախոսի ազգանունը: Հիշեցիր, թե տեսաժապավենների վարձույթի որ կետում ես թողել ստուգման գրքույկը, ուսանողական և ընթերցողական տոմսերը (եթե այդպիսի տոմս ունեցել ես): Արդյունքում … Արդյունքում, երբ բոլորը արդեն զբաղված են 2-րդ կիսամյակի դասերը կամ առաջադրանքները կատարելով, դու դեռ հանձնում ես առաջինի պարտքերը` անընդհատ ինքդ քեզ խոսք տալով, որ եթե բարեհաջող վերջացնես, նույնը անպայման չես կրկնի երկրորդ կիսամյակում, կհաճախես բոլոր դասերին, կհանձնես բոլոր առաջադրանքները և այլն: Հիշի’ր, որ սովորելու համար քո փոխարեն վճարում են մի դեպքում ծնողները, մյուսում` պետությունը, իսկ այդ գումարը արդյո՞ք արդյունավետ ես օգտագործում դու ողջ կիսամյակի ընթացքում:

Այս ամենի որոշ մասը իհարկե կատակի տեսքով է գրված, սակայն եթե ուսանողները այս ամենին հետևեն և հաճախեն բոլոր դասերին, ապա այդ դեպքում շատ լավ կլինի:

Ո՞րն է իմ շահը

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հայրապետյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հայրապետյանի

Մի օր արձակուրդներին պետք է գիշերեի տատիկիս տանը: Պատահականություն չէր երևի, հենց այդ երեկո պետք է Ամասիայի Սուրբ Գևորգ եկեղեցու երիտասարդաց միության շրջանակներում Սուրբ Ծննդի կապակցությամբ նվերներ բաժանեինք Ամասիայի  երեխաներին: Ստացվեց այնպես, որ  այդ աշխատանքը շատ երկար տևեց, ու ես ամբողջ օրը  մի խումբ երիտասարդների հետ տնետուն շրջելով նվերներ էի բաժանում: Սա տևեց մի ամբողջ օր, մինչև ուշ երեկո: Դե, գիտեք, Ամասիայի ձմեռը: Ավելի ճիշտ, շատ հեռու է քաղաքաբնակների պատկերացումներից: Ձյուն` 1-3 մետր բարձրությամբ, ջերմաստիճանի անկում մինչև -30 աստիճան: Բնականաբար ճանապարհները, մեղմ ասած, անանցանելի էին, ու  մենք կտրելով անցնում էինք մինչև գոտկատեղ հասնող ձյան միջով: Բայց չէր տրտնջում մեզանից և ոչ մեկը: Մենք բաժանեցինք նվերները: Արդեն շատ ուշ էր, ու ես վերադարձա տուն: Մտա տուն, մինչ վերարկուս էի հանում, նկատեցի, որ տատիկս երկար ինձ է նայում: Որոշեցի սպասել մինչև կխոսի: Ու խոսեց.

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հայրապետյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հայրապետյանի

-Բալա ջան, էսքան որ կտանջվիս, քյարդ ո՞րն է:
Ես ճիշտն ասած, շատ զայրացա այդ հարցից, բայց զսպեցի ինձ: Որոշեցի գոռալու  փոխարեն բացատրել, թե «քյարս որն է»:
-Տատ, արի նստի, հլը:  Լսե, էս կյանքում կարևորը քյարը չէ: Էն, որ դու մարդուն, փոքրիկ մարդուն, ժպիտ կպարգևես, ու ինքը երջանկությամբ ու հույսով լի աչքերով քեզի կնայե, հավատա, դուրից ավել քյար հնարավոր չէ ունենալ: Էն, որ ես գուկամ մոտդ, ու դու ընձի գրկաբաց կընդունես, դիկ է իմ  ուրախությունս, այլ ոչ էն, որ դու քո թոշակիցդ ընձի բաժին կհանես: Է՜ տատ ջան, դու շատ լավ ընձի կհասկնաս:
Տատիկս ժպտաց, գրկեց գլուխս ու.
-Վա՜յ, բալես, բալես…

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հայրապետյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Հայրապետյանի

Մետրոյի հոտը

Եթե առավոտը արթնանում ես ու  մտածում՝ երբ է գալու գիշերը, որպեսզի նորից քնես, եթե ստիպված տեղիցդ վեր ես կենում այն հույսով, որ վերջապես կմտնես օրվա ռիթմի մեջ, ու միևնույնն է, շարունակում ես հավես չունենալ՝
խոսելու, քայլելու, ժպտալու,  ջուր խմելու, գուլպաներդ հագնելու, հեռակառավարման վահանակը փնտրելու, հեռախոսդ լիցքավորման դնելու, խանութ իջնելու, թեյ խմելու, մտածելու, դասի գնալու, տաք բան հագնելու, որովհետև մրսում ես, սուրճ խմելու, կամ ուղղակի ապրելու, դուրս արի փողոց, խորը շունչ քաշի, մի քիչ քայլիր ու  անպայման մտիր մետրո, ու մի քանի կանգառ շրջիր. հնարավոր է մի բան փոխվի: Վերջերս էս խորհուրդը տվեցի ընկերներիցս մեկին, ու ինքը տրամաբանական հարց տվեց.

-Խի՞, մետրոն ի՞նչ պիտի փոխի:

Պատասխանեցի, որ մետրոն ուղղակի հոտ ունի, ու էդ բուժիչ ա: Լուրջ ընդունեց, ու հնարավոր է հիմա մետրոյում էդ հոտն է ման գալիս: Երևի գտնի, որովհետև աշխարհի բոլոր մետրոները ունեն էդ նույն հոտը: Հնարավոր է` ես սխալվում եմ, որ փորձում եմ աշխարհի բոլոր մետրոները համեմատել մեր՝ միայն մի քանի կանգառ ունեցող մետրոյի հետ, բայց դե, եթե ամբողջ աշխարհում նույնն է սիրո, ատելության, դատարկության, կարոտի, մենակության, հաճույքի կամ վրա հասնող մահվան հոտը, ուրեմն առանց վարանելու կարող եմ հավատալ, որ բոլոր այդ իրար նման վայրերից նույն հոտն է փչում: Փոքր տարիքում արդեն հայտնաբերել էի մետրոյի հոտը, ուղղակի էն տարբերվում էր հիմայի հոտից, որը դուրս գալով խոր գետնում տեղավորված սառնությունից, փայտի, քարերի, նստարանների ու ջահերի միջից, զբաղեցնում էր ինձ մինչ գնացքի ժամանումը: Բայց ավելի ուշ, մի օր շատ պատահականորեն, ինձ համար հայտնաբերեցի մետրոյի` գուցեև իրական հոտը: Հայտնվելով այնտեղ, որտեղ յուրաքանչյուրը սպասում է իր գնացքին, զգում ես, որ տարածության մեջ լող է տալիս մի անգույն ու անձև, ոչ մի տեղ չհայտնվող, չշրջող հոտ, որ դուրս  գալով մարդկանց քունքերից, ձեռքերից, որովայնից, աչքերի միջից, շաղ է տրվում, հպվում պատերին, փայտե նստարաններին, պտտվում ու քսվում ամենուր ու որպես փոշի մնում այդ ամենի վրա: Այն  մարդկանց իրական տրամադրությունների, զգացողությունների, առօրյան մոռանալու և ավելի եթերայինը զգալու հոտն էր: Դա այն մարդու հոտն է, այն իսկական մետրոյականի հոտը, ով ավարտելով իր դասը, գործը, հանդիպումը, քայլելը, մտնում է մետրո ու տրվում ինչ-որ սենտիմենտալ ու մելանխոլիկ զգացողության, ու հենց այդ պահին էլ յուրաքանչյուր ոք տարածության մեջ կարող է նշմարել ու հասկանալ՝ ո՞վ է մետրոյական և ով՝ պարզապես մի վայրից մյուսը արագ տեղափոխվելու ձգտումով լցված մեկը, քանի որ այդ ժամանակ մետրոյականը ակնհայտորեն վերափոխվում է ֆիլմի մի հերոսի. չէ որ այնտեղ՝ֆիլմի մետրոներում, միշտ ինչ-որ բան է կատարվում, հանդիպում ես մեկին, տեսնում ես ինչ-որ բան, մտքումդ ծագում է ինչ-որ հետաքրքիր գաղափար կամ հավանում ես ինչ-որ մեկին, ինչ-որ բան, այսինքն, ցանկության դեպքում շրջադարձային բան անպայման կատարավում է, կատարվում է մի բան, որը նոր փուլ, նոր սկիզբ, նոր արկած, նոր հույսի հիմք է հանդիսանում… Մետրոյի հոտը իրականության մեջ ֆիլմի այդ առավելությունները փնտրելու ու տեսնելու երազկոտ ու մտածկոտ մարդու հայացքի հոտն է, ով սպասելով թունելից դուրս եկող երկու լույսին, մտնում է լուսավորված վագոն ու ոչ մի տեղ չհանդիպող դեմքի արտահայտությամբ սպասում է ինչ-որ բանի… Գուցե սիրո:
…Մարդիկ աշխատում էին համահունչ գնալ եղանակին. չէին ժպտում: Դրսում երևի կգրեի նոյեմբերյան անձրև էր, բայց արտահայտությունը նման կլիներ Guns N’ Roses ռոք խմբի November Rain երգի վերնագրին, դրա համար խուսափելով այդ արտահայտությունից, ուղղակի կգրեմ, որ դրսում անձրև էր գալիս: Եվ հետո, էլ ի՞նչ կապ ունի` փետրվարյա՞ն է, թե՞ նոյեմբերյան, մեկ է, անձրևը միշտ նույն ձևով է գալիս՝ անկախ քաղաքում հոկտեմբերն է, թե՞ նոյեմբերը, աշու՞ն թե գարուն:

Մետրոյի դռները փակվեցին: Սա առաջին կանգառն էր, ու համեմատաբար մարդկանց թիվը շատ չէր ներսում: Բոլորը իրենց կողքիներին ընդօրինակելով լուռ ու անշարժ նայում էին ինչ-որ կետի, մի քանիսը` իրենց հեռախոսների էկրաներին: Հավաքվածների միօրինակությունը խախտում էին ընդամենը մի քանիսը: Մեկը վագոնի ամենավերջում նստած, որից այն կողմ գնացքն արդեն վերջանում էր, հանել էր մի տետր ու առանց գլուխը վեր բարձրացնելու, բառեր էր շարում իրար հետևից, մյուսը սև փոքր պայուսակից հանեց Բուկովսկու գիրքն ու աշխարհի ձայնը անջատած ու անտեսած, մետրոյի արագությանը համընթաց՝ աչքերով բառերը տեղավորում էր իր ներսը: Չնայած շուրթերը չէին շարժվում, բայց սկսեցի կռահել այն տոնայությունը, այն առոգանությունը, որով հավանաբար նա կարդում էր այս բանաստեղծությունը՝

«Վան Գոգը կտրեց իր ականջը ու տվեց մի պոռնիկի,
ով դեն շպրտեց ականջ խորին զզվանքով:
Վան, պոռնիկները ականջի կարիք չունեն:
Նրանք փող են ուզում,
երևի էդ պատճառով ես դու մեծ նկարիչ.
դու ուրիշ շատ բաներ չէիր հասկանում»:

Ինչո՞ւ հենց սա: Չգիտեմ, մի տեսակ մտքիս սա եկավ, գուցե դրան նպաստեց այն հայացքի փոփոխությունը, շնչառության տատանումները, նախադասության աննկատելի դադարներին աչքերում հայտնվող հիացական լույսը, որը վկայում էր բառերի ու դրանց արտահայտող իմաստի հետ չափազանց համաձայանությունը: Գուցե: Մինչև հաջորդ կանգառ փորձեցի արտասանել Բուկովսկու այն բոլոր բանաստեղծությունները, որոնք մտքիս եկան: Հաջորդ կանգառում  համեմատաբար շատ մարդիկ տեղավորվեցին, փակվեց տեսադաշտից Բուկովսկի կարդացող աղջիկը, իսկ այն մյուսը շարունակում էր դեռևս գրել: Շատ էին զույգերով մարդիկ, որոնցից մի տղա ու աղջիկ տեղավորվեցին կողքս՝ իրար ձեռք բռնած ու սկսեցին զրուցել: Մի քանի վայրկյան զրույցից հետո ականջակալները վերցրի ու թույլ տվեցի, որ երաժշտության ձայնը դառնա իմ զրուցակիցը: Իսկ կողքիններիս ձայնը հավանաբար խախտում էր մետրոյի միալար սվվոցը, որը ներխուժում էր մետրոյավարի փոքր սենյակից ու հաջորդաբար անցնելով վագոնները, հպվելով մարդկանց մազերին, ձեռքերին, շուրթերին, ստիպելով նրանց վերջինս ավելի մոտեցնել իրենց խոսակցի լսափողներին: Իսկ ձայնը, հանձնարարությունը համարելով բարվոք կատարված, գալիս ու կանգնում էր վերջին վագոնի ամենավերջին սանտիմետրի մոտ ու դուրս չէր գալիս, մինչ բոլոր վագոններում թողած իր շողքի մնացուկները հասներ ու կպչեր իրեն, իսկ հաջորդ կանգառի դադարի ժամանակ դուրս էր գալիս, իր տեղը հաջորդաբար զիջելով այդ կանգառի աղմուկին, որն էլ, ինչպես նախորդը, անցնում էր այդ նույն ճանապարհով և վերջնականապես վերջնակայանում` իր տեղը զիջում լռությանը:
Ականջակալներս հանեցի: Կողքիններս գնացել էին: Սվվոցը շարունակվում էր: Հաջորդ կանգառում կրկին շատացան մարդիկ, շատ էին ոտքի վրա կանգնողները: Ուղիղ առջևս նստեցին մայր ու աղջիկ: Առաջին վայրկյաններին շունչս տատանվեց, թվաց թե աղջիկը նախկիններիցս մեկն էր, բայց բարեբախտաբար միայն թվաց, քանի որ հայացքս փախցնելու տեղ չէր լինի, իսկ անընդհատ նայել առջևդ ու տեսնել ծանոթ աչքեր, կարծում եմ, կհամաձայնվեք, դժվար է: Համոզվելու համար մի քանի անգամ նայեցի աղջկան. գեղեցիկ էր, հնարավոր է` մի փոքր էլ երկար նայեի, բայց մոր հայացքը կանխարգելող էր: Եվս երկու կանգառ անցանք, ավելացան նորերը, իսկ հներից մեկ-երկուսը դուրս եկան, բոլոր դռների վրա, որոնց վրա գրված էր չհենվել,  հենված էին: Գրողը տանի, հանեք այդ բառերը այդտեղից, ո՞ւմ են դրանք պետք, ո՞վ է դրանց լսում, այն բացի մարդկանց ներսում ըմբոստության մոլուցք առաջացնելուց ոչինչ չի տալիս: Մարդիկ տեսնում են գրված է` չհենվել ու հենվում են, որպեսզի հակադարձեն հենց գրողին, որպեսզի ցույց տան, որ իրենց գոյության ժամանակ ինչ-որ չափով ըմբոստացել են, գործել են հակառակ օրենքի՝ հակառակվելով գրվածին: Չէ՞ որ այդ ամենը հանճարեղ զգացողություն է առաջացնում նրանց մեջ, ինչպես այդ տեսակ գրված ցանկացած բան, ամենուր գրված է՝ չհենվել, չբացել, լռել,  չծխել, չաղմկել, իսկ ի՞նչ ենք անում մենք՝ հակառակը, ու դա մեզ հաճույք է պատճառում: Մենք վերջին ժամանակների մոլուցքով ենք տարվում՝ մեզ երևակայում ենք իբրև չենթարկվողներ՝ թողած չենթարկվելու շատ այլ ավելի հետաքրքիր ու իմաստալից տարբերակներ: Դե, էդ դեպքում եկեք այդ բոլոր գրվածքներից հանենք հրամայական այդ մասնիկը, գուցե, երբ տեսնեն, որ գրված է հենվել, կամ աղմկել ու նման բաներ, մենք հենվենք ու տեսնենք, որ ինչ-որ փոփոխություն տեղի չի ունենում, աղմկենք ու հասկանանք, որ այդպես ականջների համար շատ տհաճ է, դադարենք անել այդ ամենը, դրանց մեջ այլևս հետաքրքրություն չգտնելով, ու դուրս կգա այն, որ ամբոխը կանի այն, ինչը նախնականում ուզում էին այդ ցուցանակները փակցնողները: Մարդիկ հենվելով այդ չհենվել ազդանշող տառերի վրա` ակնհայտորեն թախծում էին, իսկ մետրոյի հոտով համեմված թախիծը  չի հարցնում դու մետրոյական ես թե ոչ, միևնույն է, այն գալիս ու կպնում է քեզ: Բոլորը թախծում են, բոլորը մի տեսակ լուրջ են: Հեռացավ անգամ մետրոյի ամենաուրախ մարդը, ում հաջողվեց վաճառել 3 գրիչ 2-ի գնով ու մի տուփ մաստակ: Մետրոն մոտենում էր ամենավերջին կանգառին, իսկ մետրոյի մարդիկ, եթե իրենց՝ մի տեղից մյուսը տեղափոխվելուց զատ ունեցել էին այլ մտադրութուն, այլ բան իրենց մտքում, այլ բանի հույս ու ցանկություն,  հիմա կամ հուսահատության մեջ են կամ երանության: Այսպիսին է գրողի տարած այդ մետրոն, որից կամ կարող ես քաշել լավագույն մտքերն ու մտադրություննները, մարդկանց, արկածներ ու իրավիճակներ, կամ էլ բացի տեղափոխությունից՝ ոչինչ: Ամեն դեպքում մետրոն միշտ տալիս է քեզ այն, ինչի ձգտումով ոտքդ դնում ես այդտեղ:
Գուցե այսօր ինչ-որ մեկը գտավ մեկին, ում համար բարձրաձայն Էլիոթ կկարդար:

Կարևորը ճիշտ ընտրությունն է

Երբ մտածողությունդ փոքրիշատե հասունանում է, ու սկսում ես լրջորեն մտածել ապագայիդ մասին, իրենց լուծմանն սպասող խնդիրների շարքում առաջին տեղում իր դիրքերն է ամրապնդում ապագա մասնագիտության ընտրության հարցը։ 

Իհարկե, ես ևս առիթ եմ ունեցել դեմ առ դեմ կանգնելու այս խնդրին (այսուհետ նրան կանվանենք «Կամակոր») և պարտավորված եմ եղել ընդունել ինձ համար «ճակատագրական» որոշում։ Կամակորը փորձում էր ինձ պարտադրել իր քմահաճույքները՝ խոսելով մե՛կ հարազատներիս, մե՛կ ուսուցիչներիս, մեկ էլ՝ ընկերներիս լեզվով։ Կենսաբանության ուսուցչուհուս, հարազատներիս ու ընկերներիս աչքերում ես լավ բժիշկ էի երևում, հայոց լեզվի ուսուցիչներս  ապագաս տեսնում էին գրականության քառուղիներում կամ լրագրության ոլորտում։ Իսկ Կամակորը երևի ուրախանում էր՝ տեսնելով իմ տարակուսանքը… Բայց պետք էր ծնկի բերել Կամակորին։ Դրա համար որոշեցի դեմ գնալ նրա ցանկություններին, ողջամիտ ու հավասարակշռված դատողություններ անել և կողմնորոշվել. ժամանակ չէր մնացել, այդ տարի ավարտելու էի դպրոցը։

Ու որոշեցի դառնալ ծրագրավորող, դառնալ նորագույն տեղեկատվական տեխնոլոգիաների մի մասնիկը, ընդգրկվել կայծակնային արագությամբ զարգացող հոսանքի մեջ ու քայլել ժամանակին համընթաց։ Դե, հայրիկս, որպես իսկական հայ տղամարդ, բնական է, չէր ողջունում իմ «տղայական» մասնագիտությունը։ Վերջին ժամանակներում, երբ ուսումնասիրում էի հայ գրողների ստեղծագործությունները, անհագուրդ ցանկություն ունեի դառնալ գրականագետ կամ գրաքննադատ, բայց իմ ընտրության հիմք էին հանդիսացել հազար ու մի լուրջ պատճառներ, որոնք շրջանցել չէի կարող։ Ես կշռադատել էի իմ մասնագիտության ընձեռած անգնահատելի շատ հնարավորություններն ու մեծ պահանջարկը, անդադար համեմատել էի մյուս մասնագիտությունների հետ.  գերազանցությունը փակ աչքերով էլ տեսանելի էր։

Ես պատկանում եմ մարդկանց այնպիսի խմբի, ովքեր գնահատում են իրենց կարիերան և կյանքում մեծ տեղ են հատկացնում նրան, ովքեր բաց չեն թողնում իրենց գիտելիքների ու  հմտությունների շրջանակն ընդլայնելու ոչ մի հնարավորություն ։ Հիմա, երբ ինձ հաջողվել է  լեզու գտնել Կամակորի հետ, և  նա «թույլ է տվել» հաղթել իրեն,  ես հստակ քայլերով գնում եմ  երազանքներիս, ավելի ճիշտ կլիներ ասել՝ նպատակներիս ընդառաջ։

Թեև չկարողացա մուտք գործել գրականության ասպարեզ, այնուամենայնիվ ինձ հնարավորություն ընձեռվեց սովորել վեբ-ծրագրավորում, և շուտով ամբողջական տեսքի կգա իմ առաջին վեբ-կայքը՝ նվիրված Պարույր Սևակին։ Կայքը իմ հաջողության սանդուղքի առաջին աստիճանն է,  իմ առաջին քայլն է՝ ուղղված նպատակներիս իրականացմանը, իմ՝ գրականությանը  հրաժեշտի ելույթն է…

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Իսկապե՞ս մենք ապագան ենք

Գործազրկությունը, զբաղվածության կենտրոնների մասամբ կամ ամբողջությամբ բացակայությունն առաջացնում են հասարակության լայն շերտի դժգոհությունը: Աշխարհում չկա այնպիսի երկիր, որ վերը նշված խնդիրները չունենա: Հայաստանը նույնպես բացառություն չէ: Լինելով աշխարհագրական անբարենպաստ դիրքում` ՀՀ կառավարությունն ամենից առաջ կարևորություն է տալիս երկրի պաշտպանությանն ու ապահովությանը, այդ իսկ պատճառով մի շարք ոլորտներ մղվում են ետին պլան:

Մենք` պատանիներս, ունենք մեր ընդհանուր հիմնախնդիրները: Իմ կարծիքով, դրանցից ամենակարևորը զբաղվածության ապահովումն է: Խոշոր քաղաքներում տվյալ խնդիրը որոշ չափով լուծված է, իսկ մանր քաղաքներում կամ գյուղերում…

Վերջիններում կարելի է ասել այն ընդհանրապես բացակայում է` ստեղծելով պատանիների միջև անհամատեղելիություն, որն իր հստակ ազդեցությունն է ունենում գյուղաբնակ պատանիների ինքնաարտահայտման ու ազատ շփման վրա: Հաճախ  առաջանում են հարցեր. ինչո՞ւ է իմ գյուղը կամ նույնիսկ քաղաքը զուրկ սպորտդպրոցներից, ժամանցի վայրերից, թանգարաններից: Հարցերի պատասխանները ձեզ կթվան պարզ ու հստակ, սակայն դրանց լուծում չի տրվում:

Երկրորդ հիմնախնդիրը վերաբերվում է կրթական ոլորտին, իսկ ավելի կոնկրետ, ավագ դպրոցին: Երբևէ մտածե՞լ եք, թե ինչի համար և ինչ նպատակով են ստեղծվել այս դպրոցները: Ստեղծվել են, որպեսզի աշակերտը ավելի խորը ուսումնասիրի նախընտրած առարկան և առանց կրկնուսույցի օգնության մուտք գործի համալսարան: Սակայն մերօրյա ավագ դպրոցները չեն կարողանում կատարել իրենց առաջ դրված խնդիրը, և աշակերների ճնշող մեծամասնությունը շարունակում է հաճախել կրկնուսույցներ մոտ:

Վերջին խնդիրը մասնագիտության ընտրությունն է: Հայաստանում միայն ցանկությունը բավարար չէ: Մինչև ընտրություն կատարելը հարկավոր է հասկանալ`որ մասնագիտությունն է առավել պահանջված, և պահանջված լինելով` արդյո՞ք մի քանի տարի անց տվյալ մասնագիտությամբ հնարավոր կլինի աշխատանքի ընդունվել:   Ներկայումս պատանիներից շատերը, եթե ոչ բոլորը, ցանկանում են դառնալ բժիշկ, իրավաբան, ծրագրավորող ու մի շարք «նորաոճ» մասնագետներ: Այսպիսով, բազմաթիվ մասնագիտություններ «հնանում են»` աշխատատեղերի պակասի ու անմրցունակության պատճառով:

Իրական շփումների անհրաժեշտությունը

Լուսանկարը՝ Սիրան Մանուկյանի

Լուսանկարը՝ Սիրան Մանուկյանի

Այսօր Հայաստանում շատ խնդիրների կողքին ես կդնեի նաև պատանիների` հատկապես մարզերում բնակվող պատանիների վատ տեղեկացվածության հիմնախնդիրը:  Մարզերում ապրող,  սովորող աշակերտները շատ վատ են տեղեկացված, որ իրենք հնարավորություն ունեն մանակցելու միջազգային մրցույթների, ֆորումների, տարբեր ծրագրերի, անդամագրվելու ինչ-որ կազմակերպությունների, քանի որ դպրոցներում նման բաների մասին տեղեկություններ չեն տալիս: Նման ծրագրերի մասին հիմնականում իմանում են այն աշակերտները, ովքեր Երևանում սովորող ընկերներ և ծանոթներ ունեն: Միայն վերջին երկու-երեք տարիների ընթացքում է, որ որոշակի չափով մեծացել է տեղեկացվածության աստիճանը: Երբ ես դեռ դպրոցական էի, նման դասընթացների, ծրագրերի մասնակցել եմ միայն անգլերենից, քանի որ ուսուցիչս էր հետաքրքրվում, իմանում և իր աջակցությամբ էր, որ մենք մասնակցում էինք դրանց: Դա նաև խթան էր, որպեսզի մենք ավելի լավ սովորեինք: Սակայն նույն դպրոցում սովորող քույրիկիս ուսուցիչը չէր հետաքրքրվում, և նրանք հնարավորություն  չէին ստանում որևէ ծրագրի մեջ ընդգրկվելու: Առաջին անգամ համալսարանում էր, որ զգացի, թե որքան տեղեկացված են քաղաքի երեխաները` ի տարբերություն մարզերի երեխաների: Դասընթացի ժամանակ սկսեցին խոսել ֆորումներից, և ես սկզբում չէի հասկանում ինչի մասին է խոսքը, այնինչ նրանք դրանց մասնակցում էին դեռ դպրոցական տարիքից: Դա նաև օգնել էր նրանց ազատվել բարդույթներից: Իմ կարծիքով պետք է տեղեկացված պահել նաև մարզերի երեխաներին,  քանի որ նրանց մեջ հաստատ կգտնվեն տաղանդավոր և,  հնարավորության դեպքում, մեծ ապագա ունեցող երեխաներ: 

Պատանիների հիմնախնդիրների շարքին կարելի է դասել նաև կենդանի շփման պակասը, և դրանում տեխնիկայի դերը: Այսօր շատ երեխաներ նախընտրում են երկար նստել համակարգչի առաջ իրենց հասակակիցների հետ դրսում խաղալու փոխարեն: Կամ էլ եթե նախկինում զբաղված մայրիկներին փրկում էր երեխաներին մուլտֆիլմով հանգստացնելը, այժմ դա անում են համակարգչային խաղերը: Ես ինքս էլ շատ ծանոթներ ունեմ, որոնց երեխաները դեռ երեք-չորս տարեկանից սկսել են օգտվել համակարգչից, մինչդեռ մենք ինքներս այդ տարիքում նույնիսկ չէինք էլ կարող երազել հեռախոսի մասին: Այսօր տեխնիկայի մեծ առաջընթացը նույնիսկ հնարավորություն չի տալիս երազել: Սոցիալական կայքերի առկայությունը պատճառ է դարձել կենդանի շփման պակասի: Հիմա երիտասարդության մեծ մասը գրանցված է Facebook,  Twitter,  Instagram սոցիալական կայքերում և գուցե օրվա մեծ մասը անցկացնում է այդտեղ: Մեծ մասի համար լուսանկարվելն անհրաժեշտ է նոր գլխավոր նկարի համար: Իմ կարծիքով այսօր փոխվել են նաև շատ արժեքներ: Շատերը հին ընկերների հետ հանդիպելու փոխարեն նախընտրում են մի քանի նամակ փոխանակել, դրանով իրենց պարտականությունն ավարտած համարելով: Այսպիսով շփման պակասը,  շփում ասելով հասկանալով զուտ համակարգչի կամ հեռախոսի միջոցով շփումը,  հանգեցնում է մեկ այլ հիմնախնդրի, այն է`բարդույթներ ունենալուն: Եթե երիտասարդներին հարցնես. արդյո՞ք գիրք կարդում են, թե ոչ, և դրան հետևի ոչ պատասխանը, ապա նրանք հաստատ արդարանալու տարբերակ կգտնեն` պատճառաբանելով,  որ ժամանակ չեն ունեցել, մինչդեռ բավականին երկար ժամանակ կարող են անցկացնել համակարգչի առաջ: Տեխնոլոգիաները ստեղծված են հեշտացնելու մարդու կյանքը, բայց ոչ զրկելու նրան իրական կյանքով ապրելու հնարավորությունից, քանի որ մանկության, պատանեկության, երիտասարդության տարիները համակարգչի առաջ անցկացնելը կզրկի հետագայում ունենալ հիշողություններ ընկերների հետ անցկացրած լավ պահերից, որոնք ավելի արժեքավոր են:

Նոր ուսումնական տարի է սկսում, և ես հույս ունեմ, այս տարի իմ արտահայտած մտահոգությունները մտածելու տեղիք կտան իմ հասակակիցներին:

Աշնանային ձանձրույթ

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Մեկ շաբաթից կգա աշունը։ Ահա թե ինչպես եմ ես այն պատկերացնում։ 

Սեպտեմբերի մեկին կգնանք դպրոց։ Ամեն տարվա նման մեզ կխոստանանք, որ լավ ենք սովորելու։ Կբաժանեն գրքերը։ Տանը կուսումնասիրենք դրանք։ Հաջորդ օրը բոլոր ուսուցիչները կհարցնեն, թե ինչպես ենք հանգստացել։ Բնականաբար մենք էլ իրենց կպատասխանենք, որ լավ։ Կբացենք գրքերը, կկարդանք դասը, մեկ անգամ էլ ուսուցիչը կբացատրի, կտա հանձնարարություն, դասը կավարտվի։ Կգա մյուս ուսուցիչը, տեղի կունենա նույնը, ինչ-որ անցած դասին եղավ։ Եվ այդպես յոթ դաս շարունակ։ Հետո կգնանք տուն, հաց կուտենք, տասը րոպե կհանգստանանք և կանցնենք տնայինների կատարմանը։ Սկզբից դասը կսովորենք, հետո գրավորները կանենք։ Ավարտելուց հետո կգնանք մյուս դպրոցները կամ խմբակները։ Մեկը կգնա պարի, մեկը՝ երաժշտական դպրոց, մեկը՝ լողի, մեկը՝ անգլերենի։ Հետո հոգնած կգանք տուն, էլի մի քանի րոպե կհանգստանանք և կանցնենք խմբակի կամ դպրոցի հանձնարարությունների կատարմանը։ Կանենք ամեն ինչ, կնայենք ժամին և կտեսնենք, որ մեկ ժամից պետք է քնել։ Դրսում անձրև կսկսվի։ Մի մասը կտխրի, մյուս մասը՝ կուրախանա։ Մի ժամը արագ կանցնի։ Ստիպված կգնանք քնելու, որ կարողանանք առավոտյան շուտ արթնանալ։ Կսկսվի նոր օր։ Մեկի մոտ միգուցե մի բան փոխվի, մյուսի մոտ մնա նույնը։ Կանցնի մեկ շաբաթ, երկու շաբաթ, երեք շաբաթ։ Մեկը կձանձրանա, մյուսը՝ ոչ։ Կսկսենք անհամբեր սպասել աշնանային արձակուրդին։ Եղանակը կցրտի, այգիները կդատարկվեն։ Բակերից այլևս չի լսվի երեխաների խաղի ձայնը։ Վերջապես կանցնենք արձակուրդի։ Մեկ շաբաթ տունը կմնանք։ Հետո նորից կգնանք դպրոց, ու հաստատ դասարանում որևէ մեկը հիվանդ կլինի։ Բոլորը հերթով կսկսեն հիվանդանալ։ Կանցնի մեկ ամիս։ Կմոռանանք սեպտեմբերի մեկին մեզ տված խոստումը։ Կսկսենք ծուլանալ։ Մի խոսքով, կյանքը մի տեսակ ձանձրալի կանցնի ու անհետաքրքիր։
Ահա այսպես՝ ես ամեն օգոստոսի վերջին տխրում եմ, սկսում եմ մտածել սպասվող ձանձրալի և անհետաքրքիր աշնան մասին։
Բայց իրականում սրանք միայն պատկերացումներ են, որոշ չափով իրական, որոշ չափով էլ ՝ոչ։ Մենք երևի բոլորս էլ այսպես ենք մտածում, քանի որ բոլորս շատ ենք սիրում ամառը և դժվար ենք համակերպվում նրա ավարտի հետ։
Իրականում աշունը կարող է անցնել շատ ավելի հետաքրքիր, քան ամառը, եթե կարողանանք ամեն ինչի մեջ տեսնել լավը և ուրախանալ կյանքով։