Շատերի համար «երեք տեղ սովորող այն տղան», մտերիմների խոսքով՝ ֆանտաստիկ, ընկերասեր, կնամեծար… Այս շարքը կարող է երկար շարունակվել, մինչդեռ ինքը՝ Գևորգը, հստակ գիտի՝ ինչպես բնութագրել իրեն. «ծույլ, բայց նպատակասլաց, ու վերջում՝ անպայման փիլիսոփա»: Այս ամենից հետո գուցեև զարմանալի չհնչի այն, որ նա սովորում է ԵՊՀ փիլիսոփայության, ինչպես նաև իրավագիտության ֆակուլտետներում (4-րդ կուրս): Այս տարի կավարտի նաև Վազգեն Սարգսյանի անվան ռազմական համալսարանը: Թե ինչու և ինչպես, կպատմի հենց ինքը` քսանմեկամյա Գևորգ Արշակյանը:
-Գևո՛րգ, մի առիթով ասել ես, որ երբ դեռահաս էիր, ցանկանում էիր ճանաչել ինքդ քեզ, ու դրա համար էլ ընտրեցիր ամենաբարդ, բայց ամենահետաքրքիր ճանապարհը՝ դառնալ փիլիսոփա: 16-17 տարեկան պատանին ինչպե՞ս էր պատկերացնում, որ ինքն ուզում է իրեն ճանաչել, այն էլ փիլիսոփայության միջոցով:
-Փիլիսոփա դառնալ ես ուզել եմ 6-րդ դասարանից: Ինձ դուր էր գալիս ամեն ինչ, ես ուզում էի հասկանալ ընդհանուր օրինաչափություններ, որոնցով կկարողանայի ճանաչել աշխարհը, ուզում էի ունենալ համակարգային մտածողություն, նույնիսկ դուրս գալ այդ համակարգից: Փիլիսոփայությունը տալիս է սրա հնարավորությունը: Որոշակի ազդեցություն է ունեցել նաև պապիկս, ով դասավանդում է ԵՊՀ իրավագիտության ֆակուլտետում քաղաքական եւ իրավական ուսմունքների պատմություն առարկան, որի շրջանակում, իհարկե, «առնչվում է» փիլիսոփաների հետ: Ես տանը հաճախ եմ լսել մտածողների անունները. Արիստոտել, Պլատոն, Կանտ, Մոնտեսքյո, վերջիվերջո Հեգել… Այս ամենը չէր կարող ինչ-որ տեղ չարտահայտվել:
-Փիլիսոփայությանը՝ որպես մասնագիտության, հաճախ թերահավատորեն են վերաբերվում: Չխանգարե՞ց քեզ այս կարծրատիպային մտածողությունը:
-Ոչ, նույնիսկ օգնեց: Փիլիսոփայությունը ավելին է, քան մասնագիտությունը, ավելին, քան գիտությունը: Հիշենք Դավիթ Անհաղթին, ով ասում էր՝ փիլիսոփայությունը հնարավոր չէ մի ձևով սահմանել, այն ունի ոչ ավել, ոչ պակաս վեց սահմանում: Փոքր տարիքում բարեկամներիցս շատերը ասում էին՝ կմեծանաս, ճիշտ ճանապարհին կգաս, բայց ես հստակ գիտեի, որ փիլիսոփայությունն եմ ընտրելու: Ընտանիքում էլ ոչ մի ճնշում չէին գործադրում, ասում էին՝ որն ուզում ես, դա էլ պիտի ընտրես:
-Ինչո՞վ է կյանքում օգնում կամ խանգարում փիլիսոփայությունը:
-Խանգարում է միայն շփման մեջ այն մարդկանց հետ, ովքեր կարծում են, թե փիլիսոփաները կյանքից կտրված մարդիկ են, մինչդեռ իրականում կյանքը վայելողներն են: Եթե կարդանք փիլիսոփաների կենսագրությունները, կհամոզվենք սրանում: Իսկ կյանքում այն միշտ օգնում է, այն հենց օգնելու համար էլ ստեղծված է: Ասում են՝ ջուր տուր՝ կյանք պարգևիր, չէ՞, ես կասեմ՝ փիլիսոփայություն տուր՝ կյանք պարգևիր, մտածողություն, աշխարհ պարգևիր:
-Հեռակա կարգով միաժամանակ իրավաբանության ֆակուլտետ ընդունվելդ պայմանավորվա՞ծ էր ընտանիքում իրավաբանների առկայությամբ, թե՞ ամեն դեպքում, դա ևս սիրելի էր:
-Դե, այդ ազդեցությունը չեմ բացառում, բնականաբար կար, բայց նաև սիրելի էր: Ու վերջապես, գոյություն ունի իրավունքի փիլիսոփայություն, որը ևս շատ հետաքրքիր է, ու ես ուզում եմ իմ կյանքի ինչ-որ շրջան նվիրել դրա ճանաչողությանը:
-Մի անգամ նշել ես, որ ռազմական ոլորտ մուտքդ պատահական էր: Արդյո՞ք նման որոշումը կարող էր լինել պատահական, թե՞ այն ինչ-որ պահի մտապահված երազանք էր:
- ՊՆ-ի այդ տարվա ծրագրով տարկետման իրավունքից օգտվող ուսանողը հնարավորություն ունեցավ համալսարանական կրթությանը զուգահեռ ստանալ նաև ռազմական կրթություն: Պատահական էր այնքանով, որ այդ ծրագրի մեկնարկը համընկավ իմ ընդունելությանը: Ռազմական կրթություն ստանալը երազանք չի եղել, բայց հետաքրքրություն այդ ոլորտի նկատմամբ, այո, եղել է: Փոքր տարիքում ուզում էի աշխատել ուժային որևէ կառույցում՝ լիներ դա ոստիկանություն, ազգային անվտանգություն, թե մեկ ուրիշը: Սրանք կառույցներ են, որոնք միտված են մեզ պաշտպանելուն, ու ես ուզում էի դրանց միջոցով իմ ծառայությունը ևս մատուցել հայրենիքին: Երբ մի քանի ամսից գնամ ծառայության, արդեն որպես սպա, հպարտությամբ եմ կրելու այդ համազգեստը ու ասելու՝ ես հայոց բանակի սպա եմ: Շատերն ասում են՝ գնալու ես, հիասթափվես, բայց ես գնում եմ, որպեսզի իմ մասով ինչ-որ բան դեպի լավը փոխեմ բանակում: Ես գնում եմ՝ անցկացնելու իմ կյանքի ամենակարևոր տարիները: Ու պատահական չէ, որ ծառայության մեկնելուս տարին համընկնում է Հայաստանի առաջին հանրապետության հարյուրամյակին եւ Երեւանի հիմնադրման երկու հազար ութ հարյուրամյակին: Ծառայության ընթացքում նշելու եմ նաև համալսարանի հիմնադրման հարյուրամյակը:
-Դժվար չէ՞ միաժամանակ լինել մի քանի տեղ և յուրաքանչյուրում էլ ձգտել լինել լավագույնը:
- Մեկը մյուսին չի խանգարում, չգիտեմ: Դա բոլորն էլ կարող են, պարզապես պիտի ձգտեն: Օրը ունի 24 ժամ, չէ՞, որի մեծ մասը մենք ծախսում ենք անտեղի. դաս, տուն, համացանց, հեռուստացույց, հաջորդ օրը՝ նույնը: Իսկ եթե այդ համացանցն ու հեռուստացույցը կրճատենք, կխնայենք մեծ ժամանակ, ինչը կարող ենք նվիրել այլ մասնագիտություն սովորելուն: Այսինքն՝ ցանկության դեպքում ժամանակ միշտ կա: Նույնիսկ հիմա ես էլի մտածում եմ, որ ժամանակս ինչ-որ տեղ անիմաստ եմ ծախսում: Չեմ ասում՝ ամբողջ օրը պետք է նստել, գիրք «կրծել»: Պետք է ամեն ինչից էլ օգտվել. և կինո գնալ, և ընկերների հետ ժամանակ անցկացնել, և հանգստանալ:
-Իսկ ինչ-որ մի պահի ամեն ինչ թողնելու ցանկություն չի՞ առաջանում:
-Նման պահերին հիշում եմ, որ ես եմ ընտրել այս ճանապարհը, որ ինձ ոչ ոք չի ստիպել: Ես գիտակցել եմ՝ ինչի եմ գնում, ինչից եմ հրաժարվում, ինչ կարող է լինել: Գիտակցել եմ, որ շատ քննություններ կունենամ, որ ինչ-որ բաներից ինձ կզրկեմ, որ ընկերներիս շատ հաճախ չեմ հանդիպի, փոխարենը տարիներ հետո կունենամ խնայած ժամանակ, ավելի շատ գիտելիք, ավելի լայն մտածողություն: Ես հիմա գնում եմ այս նպատակիս հետևից: Որոշ բաներ ստացվում են, որոշները՝ չէ, բայց դրանք էլ փորձում եմ ուղղել: Չէ՞ որ ապրելով մեզնից յուրաքանչյուրը կուտակում է փորձ ոչ միայն իր, այլև իր ժամանակակիցների ու հետագա սերունդների համար:
-Ու այս ամենի հետ մեկտեղ ասում ես, թե ծույլ ես, միայն թե ոչ երազանքի հանդեպ: Ուրեմն՝ ինչի՞ հանդեպ:
-Ծուլությունը հաճախ ինձ օգնում է, որ ինչ-որ բան անելիս ես հեշտ ուղի գտնեմ, թե չէ՝ ալարելու եմ երկարով գնալ: Այսինքն՝ ծույլ եմ առօրյայում, ինչ-որ մանր խնդիրների դեպքում: Իսկ երազանքի հանդեպ ծույլ չեմ այնքանով, որ անընդհատ ստեղծում եմ պայմաններ, որոնք ինձ կպարտադրեն շարժվել, կստիպեն երազանքս դարձնել նպատակ ու գնալ դրա հետևից: Համալսարան ընդունվելն էլ է այդ պայմաններից. քննությունը ինձ ստիպում է, որ ինչ-որ բան անեմ, այլ հարց է, որ ես այն մեծ հաճույքով եմ անում:
-Քո խոսքով՝ ուսանող լինելը մեծագույն նվաճում է: Իսկ ի՞նչ ասել է լինել ուսանող:
-Լինել ուսանող նշանակում է լինել ցանկացած իրավիճակից ելք գտնող: Ասում են՝ երբ չի լինում ելք ու ճար, խենթերն են գտնում հնար: Այսինքն՝ նշանակում է լինել խենթ: Նշանակում է ունենալ քաջություն ու լինել երիտասարդ. ութսուն տարեկանում էլ կարող ես լինել ուսանող ու երիտասարդանալ: Եվ վերջապես, ուսանող լինել նշանակում է լինել այնպիսի հասարակության անդամ, որը հասել է այն բարձր մակարդակին, որ ստեղծել է համալսարան:
-Գիտեմ, որ մասնակցել ես նաեւ «Ամենախելացի» ծրագրին: Սա սեփական ուժերդ ստուգելու ևս մի փո՞րձ էր:
-Եվ փորձ էր, եւ ժամանց: Դա հեռուստատեսային իմ առաջին խաղն էր: Օրը՝ ապրիլի չորսը, համընկավ Ապրիլյան պատերազմին… Հենց առաջին փուլից դուրս մնացի մեկ միավորի պատճառով, ընդ որում, ես ունեի հինգ հնարավորություն այդ մեկ միավորը ձեռք բերելու, ու ոչ մեկը չստացվեց: Բայց դրանում վատ բան չեմ տեսնում. շոու էր, հետաքրքիր էր: Կարևորը՝ ձեռք բերեցի շատ ընկերներ, որոնցից միշտ կարելի է ինչ-որ բան սովորել, ու որոնց հետ հիմա էլ կապը պահում ենք:
-Ուսումնական դաշտից դուրս ի՞նչ նախասիրություններ ունես:
-Վերջերս ազատ ժամանակս տրամադրում եմ աշխարհում ամենահայտնի խաղալիքի՝ Ռուբիկի խորանարդին: Իսկ առհասարակ, սիրում եմ նվագել. ավարտել եմ Սայաթ Նովայի անվան երաժշտական դպրոցի դաշնամուրային բաժինը: Այլ հաճույք է, երբ երաժշտությունը քեզնից է դուրս գալիս: Ինչքան էլ հեղինակն ուրիշն է, այդ պահին դու ես այն ստեղծում: Դե, նաև կարդում եմ, ֆիլմեր դիտում, հեծանիվ քշում:
-Մի քանի ամսից մեկնելու ես ծառայության, բայց ակտիվությունդ քաղաքացիական կյանքում, վստահ եմ, փորձելու ես պահել: Ի՞նչ ծրագրեր կան:
-Հեռակա ուսուցմամբ կշարունակեմ ուսումս իրավագիտության ֆակուլտետի մագիստրատուրայում, իսկ ծառայությունից հետո կսովորեմ նաև փիլիսոփայության մագիստրատուրայում, ու հավանաբար միասին էլ կավարտեմ: Կուզեմ, որ բանակում կարողանամ իմ զինվորների կյանքը հետաքրքիր դարձնել, նրանց հետ միասին հավեսով ծառայել ու լինել ընտանիք: Իհարկե, կլինեն խնդիրներ, բայց էլ ի՞նչ ընտանիք, որ չլուծի դրանք: Իսկ երբ վերադառնամ, կշարունակեմ ծառայել արդեն գիտության մեջ, հասարակական տարբեր ոլորտներում:
-Ի՞նչն է մոտիվացնում քեզ ամեն հաջորդ օրվա համար:
-Հենց հաջորդ օրը, որտեղ ես ունեմ 86400 վայրկյան՝ առավելագույնս լավ սպառելու: Մոտիվացնում է այն միտքը, որ կյանքը ֆանտաստիկ է: Ասում են հավերժական շարժիչներ չկան, բայց կյանքը հենց հավերժական շարժիչ է:
Դեռ մանկուց սիրել եմ Հնդկաստանը, երազել եմ գոնե մի քանի րոպեով հայտնվել Հնդկաստանում, տեսնել, թե ինչպես են այնտեղ ապրում մարդիկ, ինչ են ուտում, ինչով են զբաղվում…
Ինչո՞ւ սպասված, որովհետև երազանքները վաղ թե ուշ կատարվում են, և այո, համարձակվեցի հայտնել ծնողներիս, որ այս անգամ ուզում եմ գնալ (թեև ամեն անգամ էլ ցանկանում էի)։ Ճիշտ է, վախենում էին միայնակ ուղարկել ուրիշ երկիր, բայց հանուն իմ երջանկության համաձայնեցին, և ինձ վստահեցին նրանց։ Գիտե՞ք, բոլորն ասում էին՝ որ գնաս, հիասթափվելու ես, կարծես հենց նոր էին վերադարձել Հնդկաստանից, ասում էին՝ մենակ ի՞նչ ես անելու, և էլի այդպիսի խոսքեր։ Մի պահ սկսեցի կասկածել երազանքիս, հետո սթափվեցի և գնացի դրա հետևից:
Արդեն մի քանի օր է՝ Հնդկաստանում եմ, և հիացմունքս այնքան մեծ է, որ չկարողացա սպասել մինչև տուն, որոշեցի գրել, և բոլորին պատմել այս հրաշք երկրի, մեր խմբի և խմբի ղեկավարների մասին։ Այս մի քանի օրվա ընթացքում հասցրինք դառնալ մի ընտանիք, ունենալ անմոռանալի օրեր, որոնք դեռ շարունակվում են: Կարծում եմ՝ ուրիշ մարդկանց հետ այս երկիրը չէի էլ կարողանա բացահայտել, որովհետև թիմս ամեն ինչ անում է, որ առօրյան հագեցած և ուրախ անցնի՝ առանց թերությունների: Իսկ ինչ վերաբերում է Հնդկաստանին, այո, այն իմ պատկերացրած Հնդկաստանը չէր, այլ ավելին էր։ Ներկա գտնվեցինք հնդկական հարսանիքների, ճիշտ այնպես, ինչպես ֆիլմերում են… Իսկ հիմա ուզում եմ վստահ ասել, որ երազանքները կատարվում են, ուղղակի պետք է մի քիչ սպասել, հավատալ:
