Հաղթանակից քիչ էր պակաս… Այդ ի՞նչ տարօրինակ կռիվ է։ Զգոնությունդ կորցրիր՝ կմեռնես, կամ էլ քեզ կուտեն, բայց չեն ծամի, ոչ մեկի երախում չես հայտնվի…

Սկզբում նստած ես, նայում ես դիմացինիդ. լարված է, ափերով տրորում է աչքերը, գիտունիկի դեմքով շարունակում պայքարել։

Կռիվ է։ Այստեղ ձիերին չեն հեծնում, նրանք մենակ են դուրս գալիս ճակատամարտ։

Սա էլ է սևերի ու սպիտակների կռիվ։ Այստեղ զինվորները մեռնում են, բայց կռվի ավարտին հաջորդող պատերազմի ժամանակ վերակենդանանում են՝ այս անգամ ուրիշի վերահսկողության ներքո հայտնվելով։

Ձիերն այստեղ ազնվական կենդանիներ չեն, նրանց ցանկացած պահի կարող են մատներով հրել, և նրանք շրխկոցով կընկնեն, որն էլ կազդարարի որևէ մեկի առավելությունը։

Թագավորներն իշխում են, բայց նրանք էլ մեկի ձեռքերի, ավելի ճիշտ՝ մատների իշխանության տակ են։ Քաղաքականությամբ կամ երկիրը կառավարելով չեն զբաղվում, դիվանագիտական հանդիպումների չեն մասնակցում, երկրի գահին բազմելու համար թեկնածություն չեն դնում. տարօրինակ են այս թագավորները։  Թագուհիները պճնված ու զարդարված իշխանուհիներ չեն, չեն խոսում ֆեմինիզմից և իրավահավասարության ջատագով չեն։

Այս պատերազմի մասնակիցներն առհասարակ խոսել չգիտեն, միայն առաջ են շարժվում՝ տապալվելու կամ տեղում մնալու պատրաստակամությամբ։

Եվս երեք քայլ, և զինվորը տապալվեց հատակին: Սա նման չէ մնացած պատերազմներին։ Այս պատերազմը ուղեկցվում էր անհասկանալի արտահայտություններով, որոնց ենթարկվում էին կռվի մասնակիցները։ Նրանք հայտնվել էին այն իրականության մեջ, որտեղ իշխողին չէին տեսնում, խոսելու իրավունք չունեին, նրանց միակ գործառույթն ու էությունը ենթարկվելն էր։

Մեկի շուրթերից շուտով հնչելու էր այդ երկու բառը, որը կազդարարեր պատերազմի ավարտը։ Բոլորը դրան էին սպասում. զինվորներն ընկած էին, ձիերը՝ նույնպես, թագուհիները ուժասպառ էին, թագավորները՝ կիսամեռ։ Ծանր հևոցներից վերև, հոգնածության ու ոգևորության անհասկանալի ձուլվածքից հնչում էր այդ երանելի արտահայտությունը, որը վերջապես ազդարարեց  պատերազմի ավարտը։

-Շախ և մատ….

Այս խև աշխարհում  դու լուսե աշխարհ,

Երկրի գեհենի անբասիր նշխար,

Քաղցր նայվածքով հար  ժպտում ես  դու

Այնքա՜ն բնորոշ քո Տիգրան որդուն։

 

Դու երգ ես  հուզիչ,  բարեհունչ ու մեղմ,

Պատմություն ես ստույգ, իմաստուն ու սեղմ,

Մայրական  աղոթք՝ ջերմ ու  սրտաբուխ,

Հայրական օջախը  շեն պահող  դու ծուխ։

 

Իմ  ավետաբեր աղավնի՜-երկիր,

Իմ  խաղաղության աղավնի՛, երկնի՛ր,

Բա՛վ է տառապես անշշունջ ու հեզ,

Հաղթանակներով ելի՛ր ասպարեզ…

Հայերենում ասում են․ «Քեզ հետ հաճելի է զրուցել»։

Պոեզիան ասում է․ «Մտքերս արդեն վաղուց քո ձայնով են խոսում իմ գլխում»։‌

Հայերենում ասում են. «Դու մի առանձնահատուկ մարդ ես»։

Պոեզիան ասում է. «Քո ներկայությունը անտեսանելի թելերով հյուսված է իմ զգացմունքների, հույզերի ու հույսերի մեջ, և ամեն անգամ, երբ քեզ տեսնում եմ, կարծես իմ աշխարհը վերագտնում է իր կորցրած գույները»։

Հայերենում ասում են. «Դու ինձ համար կարևոր ես»։

Պոեզիան ասում է. «Քո ամեն մի ժպիտը դառնում է մխիթարություն, և քո հայացքում ես գտնում եմ իմ խաղաղությունը, որտեղ ոչ մի փոթորիկ չի կարող քանդել այն, ինչ ներսումդ ստեղծել ես»։

Հայերենում ասում են. «Ես քեզ կարոտում եմ»։

Պոեզիան ասում է. «Քո բացակայության պահին ժամանակը դադարեցնում է ընթացքը, իսկ լռությունն այնքան ծանրանում է, որ նույնիսկ ամենափոքր հնչյունը դառնում է աղմուկ։ Կարոտը մաշվում է ներսից, և քո անունն է արձագանքում ամեն անխոս անկյունում»։

Հայերենում ասում են. «Ես չեմ կարող քեզ մոռանալ»։

Պոեզիան ասում է. «Քո հիշողությունները թաքնված են ամեն մի առօրյա պահի մեջ՝ առավոտյան սուրճի տաք գավաթում, աշնան թափվող տերևներում և երեկոյան լույսերի մարող ստվերներում։ Ամեն ինչ քեզ է հիշեցնում, որովհետև դու արդեն ժամանակից դուրս ես»։

Հայերենում ասում են. «Դու փոխեցիր իմ կյանքը»։

Պոեզիան ասում է. «Քո գոյությունն իմ կյանքում գույն դարձրեց ամեն մի վայրկյանը, և հիմա, երբ նայում եմ իմ անցյալին, տեսնում եմ, թե ինչպես է քո ներկայությունը հյուսել իմ ներկայի ամեն մի մանրամասն»։

Հայերենում ասում են. «Մենք բաժանվեցինք»։

Պոեզիան ասում է. «Դու հեռացար, բայց քո ստվերն ու քայլերը դեռ շարունակում են ներկա լինել իմ հիշողության ամեն մի անկյունում։ Չկա մի օր, որ քո ձայնը չհնչի իմ մտքերի մեջ, իսկ քո բացակայությունը դարձել է իմ մշտական ուղեկիցը՝ լուռ, բայց ուժեղ»։

Հայերենում ասում են. «Ես միշտ քեզ հետ կլինեմ»։

Պոեզիան ասում է. «Թեկուզ բաժանի մեզ տարածությունը, օրերը, ու մեր ճակատագրերը այլ ուղիներ բռնեն, ես միշտ կգտնեմ քեզ իմ մտքերի մեջ, այնտեղ, որտեղ մեր սիրո պատմությունը շարունակվում է, անգամ եթե կյանքը կանգ առնի»։

Մահվան աչքերի մեջ նայել և չմեռնել․ ծանո՞թ է։ Հիշում եմ՝ երբ փոքր էի, սովորություն ունեի լճի մեջ գլուխս սուզել և ուսումնասիրել, թե ինչպես է ավազը սահում ոտքերիս տակից, թե ստորջրյա աշխարհն ինչ արագությամբ է կուլ տալիս ոտնահետքս, թե հետ-հետ քայլելիս ինչ համառությամբ են ոտքերս գրկում մամուռները, ու թե ինչպես են քարերը փափկում, որպեսզի ինձ վրա ջրերի իշխանությունը հաստատեն։ Գլուխս սուզած՝ ես տեսնում էի, թե ինչպես է գալիս հաղթական ալիքը, ոտքերս պոկում գետնից, խցանում ականջներս, քիթս, լցվում աչքերիս մեջ, ինձ վեր հանում․․․ Ողջ ուժով փորձում էի ոտքի կանգնել կամ գոնե մեջքի շրջվել, բայց մատներս այնքան ծանր էին թվում, ուր մնաց կարողանայի շարժել թևերս կամ մարմինս։ Մի խոսքով՝ միաձուլվել էի ջրերին, ես ջրերի մի մասն էի՝ թաղանթին կպած, ինչպես սպիտակուցը ձվի մեջ, և մինչ կկարողանայի կոտրել ձուն և դուրս գալ, պետք էր նախ չվախենալ և չդիմադրել։ Դա մոգական ծես էր հիշեցնում, և չնայած ամեն անգամ ընտանիքիս անդամների զգոնության շնորհիվ փրկվելիս գիտակցում էի, որ մահը գայթակղիչ է, բայց կյանքն ավելի թանկ, միևնույն է, նույն խաղը կրկնում էի ամեն հաջորդ անգամ, և ամեն անգամ հաջողվում էր փրկվել։ Նման իրավիճակումներում, կամ  օրինակ երբ մեքենան ընթացքից կտրուկ արգելակում էր՝ կանխելով աղետը, երբ մուրճը սահում, ո՛չ մեխին էր խփում, և ո՛չ էլ մատին, ես մտովի միշտ պատկերացնում էի չփրկությունը։ Ես պատկերացնում էի մարմինս անշարժացած ջրից դուրս հանելիս, տաքսի նստելիս մտածում էի, թե ինչպիսի վթարի դեպքում ինչպես եմ վնասվելու, և ֆիզիկական ցավ էի զգում այդ երևակայական պատկերներից։ Ճիշտ է, այլևս լճում չեմ խեղդվում, որովհետև դադարել եմ ջրին մոտ գնալ, բայցև չեմ դադարում պատկերացնել ինձ շրջապատող ամեն ինչի, մատերիայի՝ կենդանու, բույսի ու ծառի, քարի ու աստղերի, մոլորակների չգոյությունը, չփրկությունը, ավարտը․․․

․․․Դիահերձարանը այլ կերպ էի պատկերացրել ողջ կյանքում՝ ինչպես սովորաբար ֆիլմերում է լինում։ Երևի ֆիլմերում սառնարանային հատվածն են նկարում, չգիտեմ, այդ մասը չտեսա։ Հակառակ պատկերացումներիս՝ դիահերձարանը կապույտ չէր ներկված և ամեն կողմից լույսեր չկային։ Մի սովորական մաքուր հիվանդանոցային սենյակ էր, փոքր ինչ տհաճ հոտ էր տարածվել օդում։ Դիահատական սեղանի դիմաց կանգնած էր դիահերձողը՝ բարձրահասակ, չափազանց գունատ ու ոչ մի էմոցիա չարտահայտող դեմքով, կարծես քնից նոր արթնացած և դեռևս աչքերը կիսատ բաց արած, ամեն ինչին արդեն ծանոթ և որևէ բանի չսպասող մի մարդ։ Այդպիսի դեմք կարելի է հանդիպել մուլտֆիլմերում․ իմ առաջին ասոցացիան Ֆինիս և Ֆերբ մուլտֆիլմի Ֆերբի կերպարն էր։ Քիչ անց հասկացա, որ ոչ թե քնաթաթախ է, այլ քեֆն է լավ։ Դե ի՞նչ մեղադրես, սթափ գլխով ո՞վ մարդ կհերձի։ Նրա կողքին երիտասարդ ու գեղեցկատես դատաբժիշկն էր։ Նա միակն էր, ով երբեմն-երբեմն կարողանում էր ժպտալ։ Նա հերթով ուսումնասիրում էր օրգանները, վիրահատական դանակով կիսում ձեռքն առած սիրտը, որպեսզի հասկանար մահացության պատճառը, հաճախ մտածում էր բարձրաձայն, կամ ավելի ճիշտ՝ խոսքերն ուղղված էին դիահերձողին, որը ոչ մի բառ չէր խոսում, ու թվում էր, թե չէր էլ լսում։

Մերկ, բաց որովայնով դին դիահատական սեղանին տեսնելիս էլի մտածում էի մատերիայի ավարտի մասին։ Այո, սա այլևս մարդը չէր, սա այն մարդը չէր, որին բոլորը ճանաչել են, խոսել նրա հետ, դիպչել, սա լոկ մատերիան էր։ Առանց հոգու մատերիան դեֆորմացվել էր, վերաձևվել, դատարկվել։

Մանկուց ինձ տանջող մի հարցի համար ինքս ինձ պատասխան ու եզրակացություն մտածեցի։ Մա՞հն է հաղթում, մա՞հն էր ավարտը, թե՞ մահին են հաղթում։ Մի բան ինձ համար գոնե այդ պահին և այդտեղ պարզ էր՝ հաղթել էր ոգին, որ մահն աչքերում, կես հոգի, կես մատերիա՝ կանգնել էր դիահատական սեղանի առաջ ու աշխատում էր։

 

Բահն ուսին առած՝ Երեմ պապն իջնում էր զառիթափը: Քայլերը շփոթ էին, մի քիչ անփույթ: Չէ՛, ճանապարհից նա երբեք չէր հոգնում: Մտքե՞րն էին ծանրություն անում: Ճակատի ծալքերը օրվա դարդ ու ցավի թարգմա՞նն էին, թե՞ անցնող ութսուն գարունների գծած ակոսները՝ դժվար է ասել: Ինքն էլ չնկատեց, թե ինչպես հասավ կամրջակին, ու թե ինչպես գլխարկն ընկավ ջրի մեջ: Գլխարկը… Ինչու՞ ձեն չհանեց. դե տղամարդ է, պիտի գոռար, խփեր էլ… Բայց ընդամենը դուռը բարկացած ետնափակ տվեց ու  դռան հետ շրխկացրեց դժգոհությունը բախտի՞ց, թե՞ կնոջից.

-Իմ հըմար կնիկ չի սա, ցավ ա…

-Գլխարկը տի՛,  կլուխդ մրսցնես վեչ,- լսվեց Հրանուշի ձայնը ներսից։

Երեմը երեխու պես հնազանդ տուն մտավ գլխարկի հետևից, բայց այս անգամ դուռը կամացուկ հետ արեց՝ կարծեք ուզելով անտես լինել կնկա աչք ու ականջից։

Գլխարկը լողում էր ջրերի վրա, իսկ պապը, որ արդեն անցել էր կամուրջն ու նստել կանաչի վրա, կապույտ մանրիկ աչքերով նայում էր սև գլխարկի ընթացքին: Հիշեց մորը՝ Աստղիկին՝ սև լաչակով… Մոր սառը, տխուր դեմքին հարմարված կապույտ աչքերը նմանվում էին սև շապիկի վրա կարված մի զույգ կապույտ կոճակների: Նմա՞ն էր իր մորը: Փորձեց հոր դեմքը հիշել, բայց հիշեց միայն էն գիշերը, մոր լացը, իր սենյակի խալիչայի վրա կախված թուրը… Հրանուշը երբեք չի հիշի իր հորը։ Բայց փոքր թոռանը տատն էնպես է պատմում հոր ու աքսորի մասին, ասես ինքը  խանձարուրի մեջ փաթաթված, աշխարհից անխռով ու աշխարհի հետ հաշտ քնած չէր էդ գիշեր։ Բայց մի օր պիտի «զարթներ», չէ՞։ Մի օր պիտի խռովեր բախտից, Երեմից, հարսներից ու… հորից։

Հոր աքսորը Երեմին չչարացրեց։ Նա ուղղակի դարձավ զգուշավոր, քչախոս։ Ու դարձավ ավելի ուշադիր իր մորը բախտակից ու անվանակից հարևանուհու՝ Աստղիկի ընտանիքի նկատմամբ։ Ու մի օր էլ սիրտը թպրտաց նրա աղջիկ Հրանուշի պատկերից. երկար հյուսքը ոտքերն էր թակում, մեջքը՝ բարակ, ոտ ու ձեռը՝ լիքը, գլուխը՝ բարձր ու հպարտ։ Ու մի օր էլ գլուխը կախ մտավ Ղազարանց շեմից ներս։ Երջանկություն բերե՞ց Երեմի համար Հրանուշը՝ Երեմն ինքն էլ էր դժվարանում պատասխանել, բայց երեք տղա բերեց, ծառի երեք ամուր ճյուղ՝ նոր ճյուղեր տվող ու ծաղկող ճյուղ։ Ղազար պապի ծառը փարթամացրեց Հրանուշը ու հնազանդության խոստման տեղ ծառի հարատևության խոստում տվեց։

Նստած տեղից Երեմ պապը վեր կացավ, ծնկները մաշված դռան նման ինչ-որ ձայներ հանեցին: Հիշեց գլխարկը, որ արդեն չէր նշմարվում հորիզոնում… Ականջներում արձագանք տվեց Հրանուշի ձայնը.

-Գլխարկը տի՛, կլուխդ մրսցնես վեչ…

Երեմը մտքի մեջ իրար կողքի դրեց կորած գլխարկն ու Հրանուշին, շալվարին կպած հող ու խոտի հետ թափ տվեց սպասվող մի նոր կռվի միտքը, պարապ մնացած բահն ուսին առավ ու քայլերն անշտապ ուղղեց այգին:

Սարերն էլ մեզ պես մարդիկ են հոգնած…

Եղբայրներ անշարժ,

Բարեկամներ հեռու:

Մեկն էլ լիներ իրենց ցավը վերցներ,

Ցավդ տանեմ, հայոց սարե՜ր…

 

 

Մարդիկ չհեռացան գյուղիցս անդարձ։

Գյուղս հեռացավ մարդկանցից հավերժ…

Մարդիկ հեռացան գյուղիցս հանկարծ,

Գյուղս դատարկվեց բոլորից հավերժ:

Գյուղիցս բացի դատարկվեց հոգիս էլ,

Կամ միգուցե դատարկեցին:

Դատարկվեց գյուղս էլ, հոգիս էլ:

Ու՞ր եք…

Գյուղից հավքերն ելան

Ու թռան դեպի հեռուն:

Ու՞ր են…

 

 

Արի քեզ տանեմ այն երկիրը, որը դարերի պատմություն ունի,

Որի ամեն մի քարը մի զինվորի կյանք է արժեցել,

Որտեղ դեմքերն ու դեպքերը փոխվում են, իսկ պատմությունը՝ ոչ:

Կրկնվում է,

Պատմությունը կրկնվում է:

Կա՞ ավելի անջնջելի պատմություն, քան հայինը:

Կա՞ ավելի…

Ա՜խ, ո՞ւմ երկիրն է այսքան ցավ ու դավ տեսել:

Ո՞ր երկրի համար են հազարամյակներ արյուն հեղել,  ինչպես Հայինը:

 

Ո՞ր ազգն է մեռնում հայրենիքի կարոտից, ինչպես հայը…

Աստված ասաց.

-Հորինեք նրանց, ում պիտի սիրեք…

 

Հորինեցի քեզ,

Աչքերիդ հայացքը սևեռուն,

Մտքերիս խավար խորանում

Անփորձ, անմյուռոն մատներով

Մկրտեցի քեզ։

 

Ես անփորձ նկարիչ էի, այս չափազանց փորձված աշխարհում,

Որտեղ օդում կախված հայացքներ են լողում,

Կեռակախ ափերով բարեհամբույրները որսում են դրանք։

Աստված ասաց. քո բաժինը ջուրը գցիր, մի օր ետ կգա։

Ես եսասեր չէի բնավ,

Դու լողալ չգիտեիր։

 

Ու հորինեցի քեզ,

Դիմագծերիդ կարմիրը կարոտե,

Ձեռքերիս անբույր թանաքից,

Կերտեցի մունջ հոգիդ լուսե։

 

Ես հորինեցի քեզ իմ նմանությամբ, բայց ինձանից այնքան տարբեր,

Ու ասացի քեզ «հոգեմոտս», չիմանալով, որ հոգիդ հեռու է գուցե։

Ես հորինեցի քեզ ու սպասեցի, որ կչորանաս թաց մտքերիցս։

 

Եվ Աստված ասաց.

-Եղիցի լույս կավե ժամանակներին։

Մարդահորինման ավետարանում անփորձ մատներս կեսկավ, կեսթանաք գրեցին.

Հորինեք նրանց, ում կորցնելուց հետո կկորցնեք նաև ձեզ,

 

Եղիցի լույս, այն ամենը, որ կհորինեք կկործանի նաև ձեզ։

Մռայլ է դարձել քաղաքն այս փոքրիկ,

Անձրև է դրսում, թախիծ է կաթում,

Ու եղանակն այս մելամաղձ, տխուր

Բոլորիս ինքնին է վարակում։

Մարդիկ դարձել են գունատ ու դալուկ,

Մեգով է լցած բոլորի հոգին,

Ցավն է տիրում նրանց սրտերում,

Անգութ ու անխիճ մի զգացմունք ահռելի։

Եղանակն էլ արդեն այդպես է դարձել,

Ամբողջ աշխարհն է վարակվել ախտով,

Միայն մնացել են սակավ մարդիկ,

Որ պայքարում են ընդդեմ վարակի։

Արև ու լույս են նրանք նկարում,

Գույներով լցնում աշխարհն այս խավար։

Բայց նրանք քիչ են, չեն կարողանում,

Գունավորել աշխարհն ահարկու։

Սպառվում են արդեն ուժերը նրանց,

Հյուծվում են, դառնում դեղին մի տերև։

Ու կարեկցողներ էլ չեն հայտնվում,

Նրանք մենակ են  այս մեծ աշխարհում։

Բայց չեն հանձնվում նրանք երբեք,

Առաջ են գնում մարտիկի նման,

Եթե պետք լինի, նաև կզոհվեն`

Իրենց երազին հասնելու համար։

Անձրևը կրկին գալիս է ուժգին,

Արցունքով ծածկում աշխարհն այս աղոտ։

Ու չեն երևում նրանք էլ արդեն,

Կորել են անծիր մշուշում անհետ։

Հուզումներն ու ժպիտները քչացել են,

Էլ չգիտեմ` ինչքան եմ կշռում ներսիս քարերի հետ,

Ու չգիտեմ վերջում ինչ դուրս կգա,

Անզգայության ու ուժի արանքում ինչ որ մի տեղ եմ,

Ապրածիցս անդին մի անծանոթ տեղ:

 

Հնարավոր ա պատահի, որ սա մի տեսակ գիտափորձ ա,

Ու կոչվում ա «Մարդը պրեսինգի տակ» ,

Ուր պետք ա դառնանք մի քանի անգամ ավելի մարդ,

Կամ մի քանի անգամ ավելի կենդանի,

Ամեն ինչ տեսնելուց հետո:

 

Բախումների ժամանակներ են ինքնիմացության կամ մաքրման,

Մեր էգոն կռվում ա հողի հետ, մեր էգոն կռվում ա ուրիշի ցավի հետ,

Կռվում ա ապրելու բնազդն ու անձնազոհությունը,

Մեր կերած մի կտոր հացի հետ կռվում ա ուրիշի սովը,

Ընդհարվել են բոլորը, որ իմ մեջ կա:

 

Բայց սա ապոկալիպսիս չի, որտեղ բոլորը մեռնելու են,

Ամեն ինչից այն կողմ առավոտները էլի անմեկնելի են,

Օպերայի ցույցերի ետևում, դեռ հնչում ա Ատլանտիկի անճաշակ երգերը,

Մեր ինստագրամը պատրաստ ա անվերջ սքրոլ անել մի հորինած աշխարհ,

Սա արևածագի հետ բացվող պարտադրված ընտրոււթյուն ա,

Ուր մեզ թվում ա, թե դեռ տեղ կա «սովորական կյանքը» ընտրելու:

Մինչև…

Լեռներից, այրերից, հայրերից ծնունդ առած հայրենիքս։

ՀԱՅՐ ՄԵՐ։

Մեր կապույտ երկինքներում չվաստակած կարմիր խաղաղությամբ փնտրում եմ քեզ։

Ո՞Ր ՅԵՐԿԻՆՍ ԵՍ։

Ավետարանաց սրբերի մատուռում եռագույնիդ կողքին թշնամին հանգչող կրակ է որոնում։

ՍՈՒՐԲ ԵՂԻՑԻ ԱՆՈՒՆ ՔՈ։

Դարեդար իր իսկ ոստանում ոտնակոխ, ոտնատակ։

Էլ եղեռն, էլ գաղթ ու մահ։

ԵԿԵՍՑԷ ԱՐՔԱՅՈՒԹՅՈՒՆ ՔՈ։

Ու քո կամքով պատերազմի դաշտից գոյաքարշ դեպի մանկան օրորոց

ԵՂԻՑԻՆ ԿԱՄՔ ՔՈ։

ՈՐՊԵՍ ՅԵՐԿԻՆՍ ԵՎ ՅԵՐԿՐԻՍ։

Ու նորից բախտից, ի դարեր քարից քամեցինք ԶՀԱՑ ՄԵՐ ՀԱՆԱՊԱԶՈՐԴ,

Ու նշխարդ ապաշխարանք ՏՈՒՐ ՄԵԶ ԱՅՍՕՐ։

Հանց մեր խաչը պայքարի ու սուրը Վանաօծ

Եվ ԹՈՂ ՄԵԶ ԶՊԱՐՏԻՍ ՄԵՐ

Հայրերի, հայրերի, որդյաց սուրբ արյունը խղճներիս։

Ինչպե՞ս ԵՎ ՄԵՆՔ ԹՈՂՈՒՄՔ ՄԵՐՈՆՑ ՊԱՐՏԱՊԱՆԱՑ։

Սուր յաթաղանի դեմ՝ սուրբ Ավետարան,

Կույր հրանոթի դեմ՝ հավատի գմբեթ։

ԵՎ ՄԻ ՏԱՆԻՐ ԶՄԵԶ Ի ՓՈՐՁՈՒԹՅՈՒՆ։

Աղոթքս առ քեզ,

Առ մեզ,

Առ մեզ։

ՓՐԿԵԱ ԶՄԵԶ Ի ՉԱՐԷ ։

Պապերից, հայրերից, մայրերից ժառանգեցինք հայրատունը մեր։

Քար ու դավերից, վար ու վերքերից սրտերում մեր նրան պահեցինք անեղծ ու անշեջ։

ԶԻ ՔՈ Է ԱՐՔԱՅՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՎ ԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՎ ՓԱՌՔ։

Խավարից զատվելով, զարկվածդ վերքերով և սուրբ ղողանջով։

Ծնվի’ր,

Վերածնվի՛ր,

Հավիտյանս հավիտենից, Հայաստա՛նս,

Հանուն հավերժացած ամեն քաջի,

Հանուն օրորոցի մեջ անմեղ քեզ կանչի,

Լեռներիդ մեջ դրոշմված ինքնությունդ պատմողի,

Հաղթանակներիդ մասին երգեր հյուսողների,

Ու քեզ հավատացողների,

Հանուն ընդ մեզ և ընդ քեզ

Սուրբ թող լինի ծնունդը քո…