Կիրակնօրյա ընթերցանություն խորագրի արխիվներ

Mariam Tonoyan new

Մատերիա և ոգի

Մահվան աչքերի մեջ նայել և չմեռնել․ ծանո՞թ է։ Հիշում եմ՝ երբ փոքր էի, սովորություն ունեի լճի մեջ գլուխս սուզել և ուսումնասիրել, թե ինչպես է ավազը սահում ոտքերիս տակից, թե ստորջրյա աշխարհն ինչ արագությամբ է կուլ տալիս ոտնահետքս, թե հետ-հետ քայլելիս ինչ համառությամբ են ոտքերս գրկում մամուռները, ու թե ինչպես են քարերը փափկում, որպեսզի ինձ վրա ջրերի իշխանությունը հաստատեն։ Գլուխս սուզած՝ ես տեսնում էի, թե ինչպես է գալիս հաղթական ալիքը, ոտքերս պոկում գետնից, խցանում ականջներս, քիթս, լցվում աչքերիս մեջ, ինձ վեր հանում․․․ Ողջ ուժով փորձում էի ոտքի կանգնել կամ գոնե մեջքի շրջվել, բայց մատներս այնքան ծանր էին թվում, ուր մնաց կարողանայի շարժել թևերս կամ մարմինս։ Մի խոսքով՝ միաձուլվել էի ջրերին, ես ջրերի մի մասն էի՝ թաղանթին կպած, ինչպես սպիտակուցը ձվի մեջ, և մինչ կկարողանայի կոտրել ձուն և դուրս գալ, պետք էր նախ չվախենալ և չդիմադրել։ Դա մոգական ծես էր հիշեցնում, և չնայած ամեն անգամ ընտանիքիս անդամների զգոնության շնորհիվ փրկվելիս գիտակցում էի, որ մահը գայթակղիչ է, բայց կյանքն ավելի թանկ, միևնույն է, նույն խաղը կրկնում էի ամեն հաջորդ անգամ, և ամեն անգամ հաջողվում էր փրկվել։ Նման իրավիճակումներում, կամ  օրինակ երբ մեքենան ընթացքից կտրուկ արգելակում էր՝ կանխելով աղետը, երբ մուրճը սահում, ո՛չ մեխին էր խփում, և ո՛չ էլ մատին, ես մտովի միշտ պատկերացնում էի չփրկությունը։ Ես պատկերացնում էի մարմինս անշարժացած ջրից դուրս հանելիս, տաքսի նստելիս մտածում էի, թե ինչպիսի վթարի դեպքում ինչպես եմ վնասվելու, և ֆիզիկական ցավ էի զգում այդ երևակայական պատկերներից։ Ճիշտ է, այլևս լճում չեմ խեղդվում, որովհետև դադարել եմ ջրին մոտ գնալ, բայցև չեմ դադարում պատկերացնել ինձ շրջապատող ամեն ինչի, մատերիայի՝ կենդանու, բույսի ու ծառի, քարի ու աստղերի, մոլորակների չգոյությունը, չփրկությունը, ավարտը․․․

․․․Դիահերձարանը այլ կերպ էի պատկերացրել ողջ կյանքում՝ ինչպես սովորաբար ֆիլմերում է լինում։ Երևի ֆիլմերում սառնարանային հատվածն են նկարում, չգիտեմ, այդ մասը չտեսա։ Հակառակ պատկերացումներիս՝ դիահերձարանը կապույտ չէր ներկված և ամեն կողմից լույսեր չկային։ Մի սովորական մաքուր հիվանդանոցային սենյակ էր, փոքր ինչ տհաճ հոտ էր տարածվել օդում։ Դիահատական սեղանի դիմաց կանգնած էր դիահերձողը՝ բարձրահասակ, չափազանց գունատ ու ոչ մի էմոցիա չարտահայտող դեմքով, կարծես քնից նոր արթնացած և դեռևս աչքերը կիսատ բաց արած, ամեն ինչին արդեն ծանոթ և որևէ բանի չսպասող մի մարդ։ Այդպիսի դեմք կարելի է հանդիպել մուլտֆիլմերում․ իմ առաջին ասոցացիան Ֆինիս և Ֆերբ մուլտֆիլմի Ֆերբի կերպարն էր։ Քիչ անց հասկացա, որ ոչ թե քնաթաթախ է, այլ քեֆն է լավ։ Դե ի՞նչ մեղադրես, սթափ գլխով ո՞վ մարդ կհերձի։ Նրա կողքին երիտասարդ ու գեղեցկատես դատաբժիշկն էր։ Նա միակն էր, ով երբեմն-երբեմն կարողանում էր ժպտալ։ Նա հերթով ուսումնասիրում էր օրգանները, վիրահատական դանակով կիսում ձեռքն առած սիրտը, որպեսզի հասկանար մահացության պատճառը, հաճախ մտածում էր բարձրաձայն, կամ ավելի ճիշտ՝ խոսքերն ուղղված էին դիահերձողին, որը ոչ մի բառ չէր խոսում, ու թվում էր, թե չէր էլ լսում։

Մերկ, բաց որովայնով դին դիահատական սեղանին տեսնելիս էլի մտածում էի մատերիայի ավարտի մասին։ Այո, սա այլևս մարդը չէր, սա այն մարդը չէր, որին բոլորը ճանաչել են, խոսել նրա հետ, դիպչել, սա լոկ մատերիան էր։ Առանց հոգու մատերիան դեֆորմացվել էր, վերաձևվել, դատարկվել։

Մանկուց ինձ տանջող մի հարցի համար ինքս ինձ պատասխան ու եզրակացություն մտածեցի։ Մա՞հն է հաղթում, մա՞հն էր ավարտը, թե՞ մահին են հաղթում։ Մի բան ինձ համար գոնե այդ պահին և այդտեղ պարզ էր՝ հաղթել էր ոգին, որ մահն աչքերում, կես հոգի, կես մատերիա՝ կանգնել էր դիահատական սեղանի առաջ ու աշխատում էր։

 

Astghik Ghazaryan

Պապը

Բահն ուսին առած՝ Երեմ պապն իջնում էր զառիթափը: Քայլերը շփոթ էին, մի քիչ անփույթ: Չէ՛, ճանապարհից նա երբեք չէր հոգնում: Մտքե՞րն էին ծանրություն անում: Ճակատի ծալքերը օրվա դարդ ու ցավի թարգմա՞նն էին, թե՞ անցնող ութսուն գարունների գծած ակոսները՝ դժվար է ասել: Ինքն էլ չնկատեց, թե ինչպես հասավ կամրջակին, ու թե ինչպես գլխարկն ընկավ ջրի մեջ: Գլխարկը… Ինչու՞ ձեն չհանեց. դե տղամարդ է, պիտի գոռար, խփեր էլ… Բայց ընդամենը դուռը բարկացած ետնափակ տվեց ու  դռան հետ շրխկացրեց դժգոհությունը բախտի՞ց, թե՞ կնոջից.

-Իմ հըմար կնիկ չի սա, ցավ ա…

-Գլխարկը տի՛,  կլուխդ մրսցնես վեչ,- լսվեց Հրանուշի ձայնը ներսից։

Երեմը երեխու պես հնազանդ տուն մտավ գլխարկի հետևից, բայց այս անգամ դուռը կամացուկ հետ արեց՝ կարծեք ուզելով անտես լինել կնկա աչք ու ականջից։

Գլխարկը լողում էր ջրերի վրա, իսկ պապը, որ արդեն անցել էր կամուրջն ու նստել կանաչի վրա, կապույտ մանրիկ աչքերով նայում էր սև գլխարկի ընթացքին: Հիշեց մորը՝ Աստղիկին՝ սև լաչակով… Մոր սառը, տխուր դեմքին հարմարված կապույտ աչքերը նմանվում էին սև շապիկի վրա կարված մի զույգ կապույտ կոճակների: Նմա՞ն էր իր մորը: Փորձեց հոր դեմքը հիշել, բայց հիշեց միայն էն գիշերը, մոր լացը, իր սենյակի խալիչայի վրա կախված թուրը… Հրանուշը երբեք չի հիշի իր հորը։ Բայց փոքր թոռանը տատն էնպես է պատմում հոր ու աքսորի մասին, ասես ինքը  խանձարուրի մեջ փաթաթված, աշխարհից անխռով ու աշխարհի հետ հաշտ քնած չէր էդ գիշեր։ Բայց մի օր պիտի «զարթներ», չէ՞։ Մի օր պիտի խռովեր բախտից, Երեմից, հարսներից ու… հորից։

Հոր աքսորը Երեմին չչարացրեց։ Նա ուղղակի դարձավ զգուշավոր, քչախոս։ Ու դարձավ ավելի ուշադիր իր մորը բախտակից ու անվանակից հարևանուհու՝ Աստղիկի ընտանիքի նկատմամբ։ Ու մի օր էլ սիրտը թպրտաց նրա աղջիկ Հրանուշի պատկերից. երկար հյուսքը ոտքերն էր թակում, մեջքը՝ բարակ, ոտ ու ձեռը՝ լիքը, գլուխը՝ բարձր ու հպարտ։ Ու մի օր էլ գլուխը կախ մտավ Ղազարանց շեմից ներս։ Երջանկություն բերե՞ց Երեմի համար Հրանուշը՝ Երեմն ինքն էլ էր դժվարանում պատասխանել, բայց երեք տղա բերեց, ծառի երեք ամուր ճյուղ՝ նոր ճյուղեր տվող ու ծաղկող ճյուղ։ Ղազար պապի ծառը փարթամացրեց Հրանուշը ու հնազանդության խոստման տեղ ծառի հարատևության խոստում տվեց։

Նստած տեղից Երեմ պապը վեր կացավ, ծնկները մաշված դռան նման ինչ-որ ձայներ հանեցին: Հիշեց գլխարկը, որ արդեն չէր նշմարվում հորիզոնում… Ականջներում արձագանք տվեց Հրանուշի ձայնը.

-Գլխարկը տի՛, կլուխդ մրսցնես վեչ…

Երեմը մտքի մեջ իրար կողքի դրեց կորած գլխարկն ու Հրանուշին, շալվարին կպած հող ու խոտի հետ թափ տվեց սպասվող մի նոր կռվի միտքը, պարապ մնացած բահն ուսին առավ ու քայլերն անշտապ ուղղեց այգին:

Margarita nahapetyan

Սարերն էլ մարդիկ են անշարժ

Սարերն էլ մեզ պես մարդիկ են հոգնած…

Եղբայրներ անշարժ,

Բարեկամներ հեռու:

Մեկն էլ լիներ իրենց ցավը վերցներ,

Ցավդ տանեմ, հայոց սարե՜ր…

 

 

Մարդիկ չհեռացան գյուղիցս անդարձ։

Գյուղս հեռացավ մարդկանցից հավերժ…

Մարդիկ հեռացան գյուղիցս հանկարծ,

Գյուղս դատարկվեց բոլորից հավերժ:

Գյուղիցս բացի դատարկվեց հոգիս էլ,

Կամ միգուցե դատարկեցին:

Դատարկվեց գյուղս էլ, հոգիս էլ:

Ու՞ր եք…

Գյուղից հավքերն ելան

Ու թռան դեպի հեռուն:

Ու՞ր են…

 

 

Արի քեզ տանեմ այն երկիրը, որը դարերի պատմություն ունի,

Որի ամեն մի քարը մի զինվորի կյանք է արժեցել,

Որտեղ դեմքերն ու դեպքերը փոխվում են, իսկ պատմությունը՝ ոչ:

Կրկնվում է,

Պատմությունը կրկնվում է:

Կա՞ ավելի անջնջելի պատմություն, քան հայինը:

Կա՞ ավելի…

Ա՜խ, ո՞ւմ երկիրն է այսքան ցավ ու դավ տեսել:

Ո՞ր երկրի համար են հազարամյակներ արյուն հեղել,  ինչպես Հայինը:

 

Ո՞ր ազգն է մեռնում հայրենիքի կարոտից, ինչպես հայը…

Satenik Artenyan

Աստված ասաց

Աստված ասաց.

-Հորինեք նրանց, ում պիտի սիրեք…

 

Հորինեցի քեզ,

Աչքերիդ հայացքը սևեռուն,

Մտքերիս խավար խորանում

Անփորձ, անմյուռոն մատներով

Մկրտեցի քեզ։

 

Ես անփորձ նկարիչ էի, այս չափազանց փորձված աշխարհում,

Որտեղ օդում կախված հայացքներ են լողում,

Կեռակախ ափերով բարեհամբույրները որսում են դրանք։

Աստված ասաց. քո բաժինը ջուրը գցիր, մի օր ետ կգա։

Ես եսասեր չէի բնավ,

Դու լողալ չգիտեիր։

 

Ու հորինեցի քեզ,

Դիմագծերիդ կարմիրը կարոտե,

Ձեռքերիս անբույր թանաքից,

Կերտեցի մունջ հոգիդ լուսե։

 

Ես հորինեցի քեզ իմ նմանությամբ, բայց ինձանից այնքան տարբեր,

Ու ասացի քեզ «հոգեմոտս», չիմանալով, որ հոգիդ հեռու է գուցե։

Ես հորինեցի քեզ ու սպասեցի, որ կչորանաս թաց մտքերիցս։

 

Եվ Աստված ասաց.

-Եղիցի լույս կավե ժամանակներին։

Մարդահորինման ավետարանում անփորձ մատներս կեսկավ, կեսթանաք գրեցին.

Հորինեք նրանց, ում կորցնելուց հետո կկորցնեք նաև ձեզ,

 

Եղիցի լույս, այն ամենը, որ կհորինեք կկործանի նաև ձեզ։

Աշնանային տրամադրություն

Մռայլ է դարձել քաղաքն այս փոքրիկ,

Անձրև է դրսում, թախիծ է կաթում,

Ու եղանակն այս մելամաղձ, տխուր

Բոլորիս ինքնին է վարակում։

Մարդիկ դարձել են գունատ ու դալուկ,

Մեգով է լցած բոլորի հոգին,

Ցավն է տիրում նրանց սրտերում,

Անգութ ու անխիճ մի զգացմունք ահռելի։

Եղանակն էլ արդեն այդպես է դարձել,

Ամբողջ աշխարհն է վարակվել ախտով,

Միայն մնացել են սակավ մարդիկ,

Որ պայքարում են ընդդեմ վարակի։

Արև ու լույս են նրանք նկարում,

Գույներով լցնում աշխարհն այս խավար։

Բայց նրանք քիչ են, չեն կարողանում,

Գունավորել աշխարհն ահարկու։

Սպառվում են արդեն ուժերը նրանց,

Հյուծվում են, դառնում դեղին մի տերև։

Ու կարեկցողներ էլ չեն հայտնվում,

Նրանք մենակ են  այս մեծ աշխարհում։

Բայց չեն հանձնվում նրանք երբեք,

Առաջ են գնում մարտիկի նման,

Եթե պետք լինի, նաև կզոհվեն`

Իրենց երազին հասնելու համար։

Անձրևը կրկին գալիս է ուժգին,

Արցունքով ծածկում աշխարհն այս աղոտ։

Ու չեն երևում նրանք էլ արդեն,

Կորել են անծիր մշուշում անհետ։

zarine kirakosyan

Մարդը պրեսինգի տակ

Հուզումներն ու ժպիտները քչացել են,

Էլ չգիտեմ` ինչքան եմ կշռում ներսիս քարերի հետ,

Ու չգիտեմ վերջում ինչ դուրս կգա,

Անզգայության ու ուժի արանքում ինչ որ մի տեղ եմ,

Ապրածիցս անդին մի անծանոթ տեղ:

 

Հնարավոր ա պատահի, որ սա մի տեսակ գիտափորձ ա,

Ու կոչվում ա «Մարդը պրեսինգի տակ» ,

Ուր պետք ա դառնանք մի քանի անգամ ավելի մարդ,

Կամ մի քանի անգամ ավելի կենդանի,

Ամեն ինչ տեսնելուց հետո:

 

Բախումների ժամանակներ են ինքնիմացության կամ մաքրման,

Մեր էգոն կռվում ա հողի հետ, մեր էգոն կռվում ա ուրիշի ցավի հետ,

Կռվում ա ապրելու բնազդն ու անձնազոհությունը,

Մեր կերած մի կտոր հացի հետ կռվում ա ուրիշի սովը,

Ընդհարվել են բոլորը, որ իմ մեջ կա:

 

Բայց սա ապոկալիպսիս չի, որտեղ բոլորը մեռնելու են,

Ամեն ինչից այն կողմ առավոտները էլի անմեկնելի են,

Օպերայի ցույցերի ետևում, դեռ հնչում ա Ատլանտիկի անճաշակ երգերը,

Մեր ինստագրամը պատրաստ ա անվերջ սքրոլ անել մի հորինած աշխարհ,

Սա արևածագի հետ բացվող պարտադրված ընտրոււթյուն ա,

Ուր մեզ թվում ա, թե դեռ տեղ կա «սովորական կյանքը» ընտրելու:

Մինչև…

Satenik Artenyan

Աղոթք

Լեռներից, այրերից, հայրերից ծնունդ առած հայրենիքս։

ՀԱՅՐ ՄԵՐ։

Մեր կապույտ երկինքներում չվաստակած կարմիր խաղաղությամբ փնտրում եմ քեզ։

Ո՞Ր ՅԵՐԿԻՆՍ ԵՍ։

Ավետարանաց սրբերի մատուռում եռագույնիդ կողքին թշնամին հանգչող կրակ է որոնում։

ՍՈՒՐԲ ԵՂԻՑԻ ԱՆՈՒՆ ՔՈ։

Դարեդար իր իսկ ոստանում ոտնակոխ, ոտնատակ։

Էլ եղեռն, էլ գաղթ ու մահ։

ԵԿԵՍՑԷ ԱՐՔԱՅՈՒԹՅՈՒՆ ՔՈ։

Ու քո կամքով պատերազմի դաշտից գոյաքարշ դեպի մանկան օրորոց

ԵՂԻՑԻՆ ԿԱՄՔ ՔՈ։

ՈՐՊԵՍ ՅԵՐԿԻՆՍ ԵՎ ՅԵՐԿՐԻՍ։

Ու նորից բախտից, ի դարեր քարից քամեցինք ԶՀԱՑ ՄԵՐ ՀԱՆԱՊԱԶՈՐԴ,

Ու նշխարդ ապաշխարանք ՏՈՒՐ ՄԵԶ ԱՅՍՕՐ։

Հանց մեր խաչը պայքարի ու սուրը Վանաօծ

Եվ ԹՈՂ ՄԵԶ ԶՊԱՐՏԻՍ ՄԵՐ

Հայրերի, հայրերի, որդյաց սուրբ արյունը խղճներիս։

Ինչպե՞ս ԵՎ ՄԵՆՔ ԹՈՂՈՒՄՔ ՄԵՐՈՆՑ ՊԱՐՏԱՊԱՆԱՑ։

Սուր յաթաղանի դեմ՝ սուրբ Ավետարան,

Կույր հրանոթի դեմ՝ հավատի գմբեթ։

ԵՎ ՄԻ ՏԱՆԻՐ ԶՄԵԶ Ի ՓՈՐՁՈՒԹՅՈՒՆ։

Աղոթքս առ քեզ,

Առ մեզ,

Առ մեզ։

ՓՐԿԵԱ ԶՄԵԶ Ի ՉԱՐԷ ։

Պապերից, հայրերից, մայրերից ժառանգեցինք հայրատունը մեր։

Քար ու դավերից, վար ու վերքերից սրտերում մեր նրան պահեցինք անեղծ ու անշեջ։

ԶԻ ՔՈ Է ԱՐՔԱՅՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՎ ԶՈՐՈՒԹՅՈՒՆ, ԵՎ ՓԱՌՔ։

Խավարից զատվելով, զարկվածդ վերքերով և սուրբ ղողանջով։

Ծնվի’ր,

Վերածնվի՛ր,

Հավիտյանս հավիտենից, Հայաստա՛նս,

Հանուն հավերժացած ամեն քաջի,

Հանուն օրորոցի մեջ անմեղ քեզ կանչի,

Լեռներիդ մեջ դրոշմված ինքնությունդ պատմողի,

Հաղթանակներիդ մասին երգեր հյուսողների,

Ու քեզ հավատացողների,

Հանուն ընդ մեզ և ընդ քեզ

Սուրբ թող լինի ծնունդը քո…

mariam tonoyan

Վերհուշ

Երբեմն ամպրոպի կամ անձրևի ժամանակ բացում էի դեպի Լինցերգասսեն նայող իմ ժամանակավոր տան պատուհանը, հենվում պատուհանագոգին ու նայում Զալցբուրգի փոփոխական եղանակին սովոր անցորդներին։ Այդ փողոցում մշտական բնակիչներ գրեթե չկային, բայց կային դեմքեր, որոնց միշտ կարելի էր հանդիպել։ Հանդիպակաց Goldene Krone հյուրանոցի առաջին հարկի բացօթյա սրճարանն ամենաաղմկոտն էր մոտակայքում։ Սրճարանի տնօրենը՝ մուգ, երկար մազերը ծոծրակին հավաքած հաղթանդամ մի տղամարդ, ամեն օր, առանց մի բառ ասելու, գարեջուր էր հյուրասիրում մայթին ծալապատիկ նստած ցնցոտիավոր մուրացկանին։ Երեկոյան, հատկապես շաբաթ-կիրակի օրերին, Goldene Krone-ից լսվում էին բարձր կենացներ, բռնկուն քրքիջ ու ինչպես իրենք են ասում՝ բաժակի երգերի աններդաշնակ ձայներ։ Այդպես էր հարբում այդ ժողովուրդը. նրանք չէին հայհոյում, չէին վիճում, ոչ մի ծեծկռտուք, երգում էին մինչև լույս, լցնում գավաթներն այնքան, մինչև կանայք չդիմանային մտախոհ հայացքով ծխախոտ վառելու գայթակղությանը, իսկ տղամարդիկ հոգնած, կիսաբաց աչքերով, սեղանին հենված հետևեին ինչ-որ կտուրի տակ դողացող կամ անձրևի տակ ճեմող, մինչև ոսկորները թրջված ժպտադեմ կանանց, որոնց եթե հարցնեիր, կհաստատեին ասույթը, թե չկա վատ եղանակ, կա ոչ համապատասխան հագուստ։ (Հաստատ կգտնվեին մի քանիսը, որոնք կառաջարկեին պաղպաղակ համտեսել՝ գրողի ծոցը անձրևը):

Չգիտես որտեղից ամենահարմար պահին միշտ հայտնվում էր հաստլիկ, ժպտադեմ ծաղկավաճառը՝ ձեռքին ալ կարմիր վարդերի մի հսկա փունջ։ Շրջում էր սեղանների արանքով, տղամարդիկ հաճախ մի ժեստով հրաժարվում էին գնել, իսկ կանայք փորձում էին անտարբեր թվալ։ Արևոտ եղանակներին փողոցը կենդանանում էր, կտեսնեիր իրար հաջորդող թափառական երաժիշտների՝ տարբեր ժանրերի երգ-երաժշտությամբ, օրհնանքի խոսքերով ողջունող անօթևանների ամեն քայլափոխի, օրաթերթ վաճառող օտարերկրացիների, տարեց հեծանվորդների, ճամպրուկը սալահատակի վրա աղմուկով քարշ տվող զբոսաշրջիկների, և մորեխի աչքեր հիշեցնող արևային ակնոցներով այն նորաոճ մարդուն՝ ձեռքին հաստափոր գրքով, որ նստում էր սրճարաններից մեկի առջև այնքան, մինչև հնչում էին կաթոլիկ քաղաքի բոլոր եկեղեցիների թնդաձայն զանգերը։ Ամեն երեկո իմ հանդիպակաց պատուհանից այն կողմ նոր մարդ էր երևում։ Հիշում եմ մեկին՝ հեռախոսով երկար ժամանակ սենյակի մեջ այս ու այն կողմ քայելով  խոսելիս. փորձում էի ինքս վերականգնել ականջիս չհասնող ձայները՝ մտքումս հորինելով նրանց երկխոսությունը։ Անփոփոխ էր երկրորդ հարկի պատշգամբով տան բնակիչների առօրյան. վարդագույն ինտերիերով մի սենյակ, երեկոյան՝ հիմնականում մոմի լուսավորությամբ, բազկաթոռին մշտապես պառկած գիրուկ մի կին՝ վարդագույն տնային հագուստով հեռուստաալիքները թերթելիս։ Պատշգամբ էր դուրս գալիս երբեմն նրանց շունը կամ մի նույնպես գեր տղամարդ՝ միայն ծխելու համար, որ անձրևոտ օրերին պատուհանից դուրս կախված էր վայելում իր ծխախոտը …

….Եթե ես լոկ հոգի լինեի առանց մարմնի, գուցե այդ օրը «թրջվելու դուրս գալու» փոխարեն պատուհաններից ներս թափանցեի և փորձեի գտնել ամեն օր դեռ լույսը չբացված փողոց դուրս եկող ծերուկի տունը, որի մասին ասում էին, որ զարթնում է ժամը 5-ից, քանի որ վախենում է լուսադեմին մահանալուց։ Վախ էր, նախախնամաություն, թե մահից խույս տալու եղանակ՝ չգիտեմ։ Համենայնդեպս հաջորդ առավոտներին էլ չհանդիպեցի նրան։

Այս տարի Զատկի տոնին աշխատավայրում մի զանգ ստացա հերթական գերմանացի հաճախորդից։ Արդեն տրամադրվել էի, որ բողոք-զանգ է։ Կարճ բարևից զգացի, որ դադարը ժպիտի պատճառով է։ Ճիշտ էի։ Բարևին հետևեց մանկականի նման անմեղ, ասես միամիտ մի ծիծաղ, իսկ հետո ջերմ-ջերմ շնորհավորանքներ տոնի առթիվ։ Մարդու շունչը հազիվ էր հերիքում ձայնին ոգևորություն հաղորդելու համար։ Պատասխան շնորհավորանքիցս ուրախացած՝ անկեղծացավ.

-Մտածում էի՝ ո՞ւմ զանգեմ։

… Եթե ես միայն հոգի լինեի առանց մարմնի, երևի ցավ պատճառելու դիտավորությամբ կապտուկի դիպչելուն համարժեք հոգևոր կսկիծ զգայի, եթե դեռևս նրանց մեջ ապրելիս նկատած լինեի այդ մարդկանց խղճալի մենությունն ու իմ անսփոփ օտարությունն այդ իրականության մեջ։ Մենությունը ծերացող ժողովուրդների հիվանդությունն է։ Ես տեսնում էի լեռներում, անտառների մեջ ծվարած մենավոր տներ, քաղաքային մեծ, շքեղ առանձնատներ, որտեղ միայն մի զառամյալ ծերունի էր ապրում՝ առանց ժառանգ, ու միայն հիմա եմ հասկանում, որ իրականում մահը մահ չէ, երբ շարունակվում ես քո սերունդներում։ Ես տեսնում էի խիտ բնակեցված, բայց ասես ամայության մեջ ապրող մարդկանց ու վերջապես հասկանում ու կարեկցում եմ Հեսսեին. «Տարօրինակ է մշուշի մեջ թափառելը. մենություն է կյանքն այդտեղ։ Չի ճանաչում մեկը մյուսին, ու բոլորն են միայնակ»։

…Եվ եթե ես միայն մարմին լինեի առանց հոգու, երևի թե կկարողանայի քնել այս մտքերից հետո։

 

Մարիամ Տոնոյան

Ruben Nersisyan

գիշեր է

***

գիշեր է,

կանգնած ես

պատուհանի դիմաց.

աչքերիդ առաջ

մեռնում է երեկը`

անձայն գոռալով,

ոռնալով

ցավի

ու

կյանքի համար։

աչքերիդ առաջ

դողում է ներկան`

տոկուն թմրությամբ,

վերջին ցոլքի պես

պարզ,

հանդարտ։

միայն թե`

չկա վաղը,

չքացած ու ցմքած է այն,

կամ կգա,

կամ սոթ կտա,

կընկնի սառած ասֆալտին,

ինչպես թռչունը այլ ուղի բռնած,

որ փետրաթափ եղավ։

ու կսատկի,

կսատկի

ձմռան վերջին օրը`

լուսաբացը

չտեսած։

 

 

Ruben Nersisyan

Ու վերջ

էսօր քայլում եմ,

վաղը հեծանիվ կվարեմ,

մյուս օրը կվազեմ,

բայց չեմ կանգնի։

ինձ փոքրուց սովորեցրել են,

որ կանգնելը հարցի լուծում չի,-

«վատ երևույթ է,

բայց ոչ պատժելի»։

ես պիտի ընտրեմ,

տնտղեմ,

պրպտեմ

ու հիշեմ,-

«դա իրավունք է,

և ոչ պարտականություն»։

միայն վատ կլինի փողոցների վիճակը,

կհոգնեն

ամեն օր ինձ լսելուց,

կզզվեն ինձնից,

իսկ ես նրանց շատ եմ սիրում,

իսկ ես շատ մոտ եմ նրանց հետ

ու ամեն գաղտնիք

պատմում եմ պարտադիր։

էսօր քայլում եմ,

վաղը հեծանիվ կվարեմ,

մյուս օրը կվազեմ,

էն մյուս օրը կհոգնեմ,

կգնամ տուն,

(հաստատ կգնամ)

ու

կքնեմ

բազկաթոռի մեջ նստած,

և այդ պահից սկսած`

ես ավարտած կլինեմ իմ դերը,

իրավունքը, որ անվանել են պարտք,

իսկ բառերը, որ նեղացրել եմ վաղուց`

կհեռանան անդարձ,

ու ես ոչինչ կլինեմ,

ու առավոտը կգա հաստատ,

ու փոփոխություն չի լինի

(վստահ եմ,

նույն նստարանը,

նույն կատուները,

նույն աղբամանները,

նույն նույնը)

ու…

ու վերջ։