Շիրակի պատանի թղթակիցներով գնացել էինք գյուղ Ազատան ֆոտոներ անելու: Շատ հետաքրքիր էր գյուղացիների ապրելակերպը: Ես նկատեցի մի ծեր մարդու՝ քարին նստած: Մոտենալով ասացի.
-Բարև ձեզ:
Պատասխան չստացա:
-Ինչըխ ե՞ք:
Կրկին պատասխան չկա:
Սկսեցի ներկայանալ.
-Ես Դավիթն եմ: «Մանանա» կենտրոնի սան եմ և եկել եմ նկարել սովորելու: Հո դե՞մ չեք, որ ձեզի նկարեմ:
-Ի՞նչ է էղե, տղա ջան:
Դարձյալ նույնը.
-Ես «Մանանա» կենտրոնի սան եմ: Եկել եմ նկարել սովորելու:
Վերջապես հնչեց այդքան երանելի պատասխանը.
-Տղա ջան, դու մեր Սարոյի թոռը չե՞ս:
Հասկացա, որ պապիկը այդքան էլ լավ չի լսում, բայց ալարեցի այդքանը կրկին ասել:
-Հա, պապ ջան: Հա: Կթողնի՞ս նկարեմ:
Հայացքին ավելացնելով ժպիտ ասաց.
-Նկարե, տղա ջան: Սպես լա՞վ է:
-Շատ լավ է:
Ես նկարեցի նրան և ժպիտով հաջողություն մաղթեցի շատ բարձր ձայնով: Սակայն կասկած մնաց իմ մեջ.
-Տեսնես լսե՞ց, թե չէ՞:
-Էդ ի՞նչ կենես, այ տղա,- ձայնին տալով բարձր տոն՝ հարցրեց մի ուրիշ տատիկ:
-Հեչ: Նկարեմ գը, տատ ջան: Ավելի ճիշտ, սորվիմ գը նկարել:

Արդեն ձայնը փափկացնելով հարցրեց.

-Նկարելուց բացի կարող ա՞ ուրիշ բան ուզես, բալա:

-Չէ, տատ ջան:

-Աղջիկ էլ չէս ուզե՞:
-Դէ չէ:
-Իյա՜: Հասմիկ, Տաթև, Վարդ… Արեք:
Իմ դիմաց կանգնեցին 7-ից 15 տարեկան 7 աղջիկ:
-Որի՞ն կուզես, բալա:
Սկզբում փորձեցի մտածել` ում ընտրեմ: Հետո ինքս ինձ սաստելով պատասխանեցի.
-Ոչ մեկին:
Ծիծաղելով ասաց.
-Դե, որ աղջիկ չես ուզե, գոնե բդի մեր բաղչի խաղողը ուտես: Հասմիկ, Տաթև, Վարդ… Հլը խաղողը բերե՛ք:
Խաղողը շատ համեղ էր, բայց հասկացա, որ եթե մի քիչ էլ երկար մնամ, դժվար կարողանամ գնալ տուն, մի խոսքով, եկավ հրաժեշտի պահը՝ մի հուզվել, մի լաց, ոնց որ լինեի նրանց կորած տղան: Ես քիչ-քիչ հեռանում էի:
-Էլ չե՞ս գալու,- օգտագործելով վերջին ճիգը անհանգստացած բղավեց նա:
-Մնա` հինգ տարուց կերևամ,- նրան հանգստացնելով ասացի ես ու հեռացա ինքնավստահ քայլով:

Տարվա եղանակներից ինձ ամենից շատ դուր է գալիս ձմեռը։ Ինչպես ուրիշները՝ ես ձմեռը չեմ տեսնում ձյան, ամանորի, ցուրտ եղանակի մեջ, այլ ընդամենը մեկ փաթիլի մեջ։ Այդ մեկ փաթիլում ես տեսնում եմ ամեն ինչ, և՛ ձյունը, և՛ ամանորը, և՛ ձմռան զանազան այլ հիանալի երևույթներ։ Բնությունն ունի հեքիաթային  երևույթներ, որոնք ապշեցնում են բոլորին։ Ձմռանը ես մեծ մասն անցկացնում եմ տանը, վառարանի կողքին նստած։ 

Ինչո՞ւ հենց մեկ փաթիլ ձյան մեջ, պատասխանը պարզ է, որովհետև հենց այդ փաթիլով է սկսվում ձմեռը։ Այդ փոքրիկ փաթիլները նման են մարդկանց, թե ինչո՞ւ, հիմա կասեմ։ Եթե մի քանի փաթիլ ընկնեն գետնին, միանգամից կհալվեն, իսկ եթե միլիոնավոր, միլիարդավոր փաթիլներ ընկնեն գետնին, ապա կծածկեն ողջ տարածությունը։ Այդպես էլ մարդիկ։ Եթե մարդը միայնակ է, ապա նրա մոտ դժվար թե ինչ որ բան ստացվի: Իսկ եթե միասնական լինեն, նրանց առջև կբացվեն համարյա բոլոր դռները։
Այդ մեկ փաթիլում ես տեսնում եմ ամեն ինչ։ Դժվար թե մարդիկ ինձ հասկանան։ Ամեն մարդ իր մտածելակերպն ունի և առաջնորդվում է դրանով։ Մեկը՝ ռոմանտիկ է, մեկը՝ ռեալիստ և այդպես շարունակ։
Ձմռանը շատ հաճախ ընկերներով, այսպես ասած «տղերքով» դուրս ենք գալիս փողոց և խաղում ձմեռվա ամենատարածված խաղը՝ ձնագնդիկ։ 
Հիմնականում ընկերներս ինձ կանչում են.
-Սերոժը տանն ա՞․․․
Թե ասա` ո՞ւր պիտի լինեմ էս ցուրտ ձմռանը։ Ինչպես միշտ, վառարանի կողքին նստած։

-Մյաու, մյաու:
Նորից այս կատուն:
-Մարիամ, դուռը բաց, Ցուկին եկել ա:
Եվ ես պետք է շտապեմ դուռը բացելու: Շատերիդ մոտ հարց կառաջանա, թե Ցուկին ով է: Ցուկին մեր տան կատուն է, իսկ թե ինչու Ցուկի, ապա ասեմ, որ նա կրում է Facebook սոցիալական ցանցի հիմնադրի` Մարկ Ցուկերբերգի անունը:
Ես շատ անգամ նրան անվանում եմ ծերուկ, քանի որ ունի շատ երկար բեղիկներ, չնայած որ դեռ ընդամենը մեկ տարեկան է: Նա շատ հասկացող կենդանի է, և ինձ հաճախ թվում է, թե իր մեջ մարդ է ապրում: Երբ մայրս աշխատանքից տուն է վերադառնում, Ցուկին նրան դիմավորում է: Մռմռում է և նետվում մայրիկիս գիրկը: Նա շատ զգայուն կենդանի է: Զգում է, թե իրեն ով է սիրում և ով չի սիրում: Ցուկին ունի նաև փիսիկ ընկերուհի՝ անունը՝ Յակի. դրվել է ի պատիվ Ցուկիի, որպեսզի համընկնի նրա անվան հետ (Յակի-Ցուկի):Նրանք միշտ միասին են և միշտ պաշտպանում են իրար:

Ցուկին մեծ սեր է վայելում մեր ընտանիքում: Բոլորս էլ սիրում ենք նրան, բայց բոլորիցս շատ նրան սիրում է քույրս` Հռիփսիմեն: Նա ամեն կերպ դիմում է Ցուկիին՝ սերս, միակս, անկրկնելիս, իմ կյանքի իմաստ և այլն, սակայն Ցուկին բացի մայրիկից ուրիշ ոչ մեկին չի սիրում, իսկ քրոջս սերը մնում է անպատասխան:
Քույրս այնքան է սիրում Ցուկիին, որ նույնիսկ նրա ծննդյան տարեդարձին տորթ էր գնել: Ամանորին էլ նվեր էր գնել Ձմեռ պապիկի գլխարկ, որը միայն մեկ անգամ հայտնվեց նրա գլխին, երբ քնած էր: Միակ բանը, որ նա ընդունում է քրոջս նվերներից, կատվի կերն է:
Հիմա էլ, երբ ես գրում եմ այս նյութը, Ցուկին մլավում է դռան ետևում: Երևի ձեզ հրաժեշտ տամ, շտապեմ նրան դիմավորելու:

Երբ ես մենակ եմ լինում, հաճախ եմ մտածում, հիշում հարազատ մարդկանց, նրանց հետ կապված շատ հիշողություններ: Ճիշտ է, ես ընդամենը տասնվեց տարեկան եմ, բայց հիշելու շատ բան ունեմ, օրինակ իմ ՝ ոչ այնքան հեռու մանկությունից: Ու այդ հիշողությունների մի մեծ զանգված կապված է հայրական պապիկիս հետ: Հիշում եմ, թե ինչքան շատ էի կապված նրա հետ:
Պապիկս՝ Շահեն Վահանյանը, ծնվել է 1929 թվականի նոյեմբերի 29-ին, Բանդիվան գյուղում, խորհրդային տարիներին եղել է պահեստապետ, աշխատել է մեր գյուղում: Պապիկիս հետ կապված ուզում եմ մի փոքրիկ դրվագ պատմել: Մի օր պապիկս որոշում է մի քանի օրով գնալ Ստեփանավան քաղաք՝ հորեղբորս տուն: Ու որքան էլ զարմանալի է, նա մնում է այնտեղ ընդամենը մեկ օր: Երևի տասնվեց տարվա ընթացքում ես ամենաշատը այդ մեկ օրն եմ լաց եղել: Ու հայրս նույնպես չի կարողանում մնալ այնտեղ ու վերադառնում է գյուղ: Պատմածս գուցե շատերին անհետաքրքիր թվա, բայց սրանով ուզում եմ ասել, որ երբեք չնեղացնեք ձեր տատիկներին ու պապիկներին, գրկեք նրանց ամուր ու շատ ամուր… Ովքեր կորցրել են նրանց, ապրեք հիշողություններով, հավատացնում եմ, դա կօգնի ձեզ, որ շատ չկարոտեք նրանց: Սիրում եմ պապիս, սիրում եմ նրա հետ կապված ամեն հիշողություն…
Հենց հիմա գրկիր տատիկիդ կամ պապիկիդ ամուր, շա՜տ ամուր…

Լոռու մարզ, գյուղ Բազում… Իմ գյուղը, իմ մանկության տունը, կարոտել եմ: Բայց…
Կան շատ բայցեր: Յուրաքանչյուր մարդու կյանքում գալիս է մի պահ, երբ պետք է թողնես այն, ինչ ունեցել ես, և գնալ այն ամենի հետևից, ինչ ցանկանում ես ունենալ: Երեք ամիս առաջ ես նույն իրավիճակում էի: Բարձրագույն կրթություն ստանալու նպատակով հեռացա իմ ծննդավայրից: Չէ, չմտածեք, որ ես դժգոհում եմ: Այստեղ ամեն ինչ շատ լավ է՝ նոր ընկերներ, նոր ծանոթություններ, նոր շրջապատ, նոր ուսումնական հասատություն… Ամեն ինչ հոյակապ է, սպասվածից շատ ավելի լավ: Բայց ինչքան էլ ամեն ինչ լավ լինի, միևնույն է, կարոտում եմ այն ամենը, ինչը կապված է իմ ծննդավայրի հետ: Կարոտել եմ պարզ ու բարի մարդկանց՝ իմ ընկերներին, հարազատներին: Կարոտել եմ իմ գյուղը` Բազումը, հարազատ դարձած լուսավոր և ոչ լուսավոր փողոցները, մեր տան պատուհանից երևացող մատուռը և սաղարթախիտ անտառները: Նույնիսկ կարոտել եմ այն ամենը, ինչ ինձ անհանգստություն էր պատճառում: Օրինակ՝ փոքրիկ տրանսպորտային միջոցը, որի մեջ հազիվ էինք տեղավորվում, իսկ հիմա այդ ամենը հիշելով ջերմություն եմ զգում:
Կարոտել եմ Լոռվա պարզ ու միամիտ բնակիչներին: Պահ է գալիս, որ ես ինքս ինձ նմանեցնում եմ Թումանյանի Գիքորին, հարցնելով` տեսնես, ի՞նչ է կատարվում իմ գյուղում, ինչպե՞ս են մարդիկ ապրում, ի՞նչ է փոխվել, ամեն ինչ լա՞վ է:
Կարծես թե ցանկանում եմ այս հարցերով փարատել կարոտս:
Իմ գյուղը այն գյուղերից մեկն է, որ պահպանել է հին ժամանակներից եկած ավանդույթները: Այնտեղ մարդիկ բարյացկամ են, հյուրասեր: Մենք գրեթե ճանաչում ենք բոլոր նրանց, ովքեր բնակվում են այնտեղ և, տեսնելով միմյանց, ջերմորեն բարևում ենք, և այդ է պատճառը, որ կարոտում եմ իմ ծննդավայրը:

Ես տասնմեկ տարեկան էի, երբ իմացա, որ քույր եմ ունենալու: Շատ ուրախ էի, որ փոքրիկ արարած է հայտնվելու մեր ընտանիքում: Ուրախությունից երկու օր ուշքի չէի գալիս: Անցան ամիսներ: Նրա ծնվելուն մի քանի օր էր մնացել: Ծնողներս որոշում էին, թե ինչ դնեն նրա անունը: Ես ասացի, որ ուզում եմ Մանե դնենք, նրանք համաձայնեցին: Օրերն անցան, և ծնվեց Մանեն: Մանեի հետ մեր առաջին հանդիպումը կայացավ մեր տանը: Նա այնքան անմեղ ու թախծոտ աչքեր ուներ, իսկական հրաշք: Երբ այդ փոքրիկ հրաշքը հայտնվեց մեր կյանքում, մեր կյանքը լիովին փոխվեց դեպի լավը: Մանեի ծնվելուց անցավ մեկ տարի: Մանեի առաջին տարեդարձն էր: Ես գրկեցի և համբուրեցի նրան և ասացի` ծնունդդ շնորհավոր: Նա բռնեց մազերիցս և քաշեց: Ես բարկացա նրա վրա, իսկ նա սկսեց լաց լինել: Հետո հասկացա, որ չպետք է բարկանայի նրա վրա ու շատ զղջացի արարքիս համար: Նա շատ չարաճճի և քաղցրալեզու փոքրիկ է: Մանեն մեզ` իր մեծ քույրիկներին, չի թողնում, որպեսզի դաս սովորենք, խզբզում է գրքերի, տետրերի մեջ, պատռում տետրերը, գրիչը կոտրում, և էլի նման բաներ:

Հիմա Մանեն երեք տարեկան է: Նա հաճախում է մեր գյուղի` Ներքին Կարմիրաղբյուրի մանկապարտեզ: Սակայն մանկապարտեզում անվտանգ չէ, քանի որ ապրելով սահմանամերձ գյուղում, ամեն վայրկյան կարող են կրակել: Վերջերս մանկապարտեզի մոտ անվտանգության պատ են կառուցել, և երեխաները մի քիչ ավելի ապահով են: Մանեն առավոտներն արթնանում է, հագնվում, լվացվում, վերցնում սանրն ու մազակալները տալիս մայրիկին ու ասում. «Մամ, մազերս կապի, որ գնամ մանկապարտեզ»: Մայրիկը նրան ասում է. «Մանե ջան, դեռ շուտ է, ինչո՞ւ ես այսքան շուտ հագնվել»: Բայց նա նստում և սպասում է, թե ով է իրեն տանելու մանկապարտեզ:
Մի անգամ նրան ես տարա մանկապարտեզ: Չգիտեմ ինչու, բայց նա չթողեց, որ ես հեռանամ, և սկսեց լաց լինել: Սիրտս ճմլվեց, չկարողացա թողնել այդպես լաց լինելով ու ամբողջ օրը մնացի մանկապարտեզում:
Մանեն շատ է տարված Ձմեռ Պապիկով, երբ առաջին անգամ ձյուն եկավ, նա արթնացավ, տեսավ, որ ձյուն է եկել և միանգամից ասաց.
-Բա Ձմեռ Պապիկն ո՞ւր է:
Բոլորն սկսեցին ծիծաղել, որովհետև դեկտեմբերի 3-ին Ձմեռ Պապիկը չի գալիս: Երբ նրան հարցնում ենք, թե ինչ է ուզում, որ Ձմեռ Պապիկը բերի, ասում  է.
-Տիկնիկ և հեծանիվ:
Նա անհամբեր սպասում է Ձմեռ Պապին ու իր ամանորյա նվերներին:

Թեև Վայքը չի փայլում անտառապատ սարերով և կանաչապատ մարգագետիններով: Բայց կան ծառեր, որոնց միշտ ուշադրություն են դարձրել: Այդ ծառերից մեկը Վայքի ավագ դպրոցի դիմաց գտնվող թխկենին է: Ո՞վ է իրականում տնկել ծառը, ոչ ոք չգիտի, բայց հիմա, երբ ծառը դարձել է հայտնի, բոլորը ասում են, թե իրենք են տնկել: Միայն գիտեմ, որ տնկվել է 1977-78 թվականներին, երբ կառուցվել է այն ժամանակվա Ազիզբեկովի անվան միջնակարգ դպրոցը: Հիմա կասեք` սովորական ծառ է, գրեթե բոլոր դպրոցներում էլ կան նմանատիպ ծառեր, բայց այդ թխկենին Վայքի ավագ դպրոցի խորհրդանիշն է:
Շատ քիչ տեղերում կգտնես այնպիսի ծառեր, որոնց ճյուղերը այդպիսի համաչափ փռվածք ունենան: Իսկ տերևների զարմանահրաշ երանգի մասին էլ չեմ խոսում: Թխկենին գրավիչ տեսք ունի ցանկացած եղանակի: Նույնիսկ ձմռանը, երբ տերևները թափվում են, և մնում են միայն մերկ ճյուղերը, ծառը չի կորցնում իր գեղեցկությունը:
Վայքի ավագ դպրոցում չես գտնի մի դասարան, որը միասնական գեթ մեկ նկար չունենա այդ ծառի տակ: Այն ժամանակ, երբ դպրոցը դեռ միջնակարգ էր, առաջին դասարանցիները դասարանական նկարի համար շարվում էին ոչ թե աստիճանների վրա, այլ այդ ծառի տակ:
Ճապոնացի բանաստեղծ Ռյոկանի բանաստեղծությունն ասում է.

Ի՞նչ կմնա ինձնից հետո.

Ծաղիկներ գարնանը, կկուն՝ լեռներում

Եվ թխկիի տերևները աշնանը:


Մեր թխկենին տեսնելիս ես միշտ հիշում եմ այս տողերը:

Այսպես էլ Վայքի ավագ դպրոցում ամեն տարի գալիս են ու կյանք գնում նորանոր սաներ, իսկ ծառը մշտախոհ դիրքով կանգնած է դպրոցի դիմաց: Երբ դպրոցի դռնից դուրս ես գալիս, ծառը միանգամից աչքի է ընկնում իր մեծությամբ ու վեհաշուք պահվածքով: Կարծես հսկում է աշակերտներիս սովորելը:
Ի դեպ, հայրիկս ու հորաքույրս նույնպես սովորել են այդ դպրոցում: Հորաքույրս այսպես է պատմում այդ ծառի մասին.
-Երբ որ մենք էինք սովորում, էդ ծառը շատ փոքր էր ու անշուք, բայց հիմա շատ սիրուն ա:


Մեկ է` ինչքան էլ փոքր ու անշուք լիներ, նկարվում էին: Հայրիկս, հորաքույրս նույնպես նկարներ ունեն ծառի ֆոնին: Մեզ՝ աշակերտներիս համար ծառը շատ թանկ ու հարազատ է: Նրա մեջ ինչ որ խոր իմաստ կա, ու միշտ մտածելու առիթ է տալիս: Նրա տակ նստելիս սկսում ես մտածել ժամանակի մասին: Համեմատում ես անցյալդ ու ներկադ ու սկսում կառուցել ապագադ: