Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Այս նստարանները կառուցվել են իմ գյուղում` Անգեղակոթում: Մենք ողջ համայքով շատ էինք սպասում այդ օրվան: Գյուղում նման հաճելի անկյուններ չկային, սակայն մեր գյուղապետի շնորհիվ դա ևս կառուցվեց: Մեծ և ճոխ բացում չեղավ, առաջինը շնորհավորել են մեր գյուղի պապիկները (նկատի ունեմ, որ գյուղապետը փոքրիկ ճաշկերույթ էր կազմակերպել,  որին մեր գյուղի պապիկներն են մասնակցել):

Կառուցման աշխատանքները շատ ձգձգվեցին, քանի որ մեր գյուղում ընդամենը մեկ վարպետ կա, և բացի նտարաններից ցանկապատվում էր նաև գյուղի մանկապարտեզը: Երբ ցանկապատման համար ինչ որ շինանյութ էր պահանջվում, վարպետը տեղափոխվում էր երկրորդ աշխատավայր մինչև շինանյութի բերելը, և հակառակը:

Եկավ սեպտեմբերի 29-ը, և թե մանկապարտեզի ցանկապատի, թե նստարանների կառուցումն ավարտվեց:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Հիմա բոլորս սպասում ենք մեկ այլ նորության. Իսրայել Օրու արձանի տեղադրումն է: Ուզում եմ նշել, որ հենց Անգեղակոթում է տեղի ունեցել Իսրայել Օրու կազմակերպած գաղտնի ժողովը: Ես կուղարկեմ նյութ կապված արձանի հետ, և բոլորդ այն կտեսնեք անկախ գտնվելու վայրից:

Նստարանները թողած արձանից եմ պատմում: Նստարանները կառուցվել են գյուղի մեջտեղում, որը մենք համարում ենք ոչ թե գյուղամեջ, այլ գյուղի հրապարակ: Նստարանների շնորհիվ հրապարակում էլ արդեն լույս կա, որը մինչ այդ չկար: ժամանակի հետ փոխվում է նաև մեր գյուղը, իհարկե, դեպի լավը, և դրա վառ ապացույցը մեր նստարաններն են:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Աթանեսյանի

Ցուրտ Վանաձորին ինչ-որ ջերմություն էր պակասում: Այդ ջերմությունը եկավ սեպտեմբերի 25-ին տաք մարդկանց հետ՝ նույն ավտոբուսով: Ու քանի որ սպասվող իրադարձությունից Վանաձորում քիչ է լինում, ամեն մեկն իր շրջապատին վերցրեց ու եկավ համերգատեղ. դրա շնորհիվ էլ շատերս տեսնվեցինք մեր կորած ընկերների հետ ու մինչ համերգը կսկսեր, մի լավ կարոտներս առանք: 

Լուսանկարը` Դիանա Գրիգորյանի

Առաջին շարքում էինք կանգնած ու էն, ինչ մենք ենք տեսել ու զգացել, չենք մոռանա: Մեջս տպավորվել է Վանի դեպի ձախ՝ մեր կողմ նայելը, Անդրեի՝ աչքերը փակ երգելը, Ալբերտի՝ գժական ելույթը, «Լուսնելույսի» էներգիան ու Մհերի՝  «Քո աչքերը»:

Լուսանկարը` Դիանա Գրիգորյանի

Առաջին անգամ զգացի  «հոգևոր սնունդ» ասվածի իմաստը, զգացի հոգուս վրա՝ ամենանուրբ ձևով: Ու գիտեմ՝ մի քանի օր տանը, դասերին, պարապմունքներին ու քաղաքում քայլելիս քթիս տակ «Նեմրա» եմ երգելու ու համերգ չեկողներին ասելու եմ, թե իրենք ինչ չեն գտել:

Լուսանկարը` Դիանա Գրիգորյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Սուրբ Գրիգորի Բարձրաքաշ վանքը կառուցել են Մամիկոնյանները 13-րդ դարում: Այն գտնվում է Դսեղ գյուղից մոտ 3 կմ հեռավորության վրա, անտառապատ ձորում, Մամիկոնյանների համար ծառայել է որպես տոհմական գերեզմանատուն: Վանքը մեզ է հասել ավերված`մեծ մասամբ երկրաշարժերից:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Տեղանքի խոնավ կլիման նպաստում է վանքի կանգուն մնացած մասի քանդվելուն: Այժմ միջոցառումեր են ձեռնարկվել վանքը իր իսկ քարերով վերակառուցելու համար: Ըստ բանվորների՝ վերակառուցման առաջին փուլը ավարտվելու է մինչև այս տարվա վերջ, մյուս փուլերը առաջիկա տարիներին:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Վանքի պատվին ձորի այդ հատվածը կոչվել է Սուրբ Գրիգորի ձոր: Վանք հասնելու ճանապարհին`ծառերի տակ տեղադրված են գրեթե նույն ժամանակաշրջանի խաչքարեր, որոնք ավելի են զարդարում վանքն ու իր շրջակայքը:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Վանքից մի քանի մետր հեռավորության վրա է գտնվում ձիթհանքի մի մասնիկ, որով նախկինում ընկույզից ձեթ են ստացել գյուղացիք: Հիմա այն զբոսաշրջիկների ու գյուղացիների համար ծառայում է որպես կլոր սեղան «մի կտոր հաց» ուտելու համար:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Ձորում`վանքի հարևանությամբ է գտնվում մի մատուռ, որը հայտնի է Ագռավախաչ կամ Ագռավաքար անունով: Մատուռի հետ կապված մի հետաքրքիր ավանդություն կա, որը փոխանցվել է բերնեբերան, ինձ էլ պապս է պատմել: Ասում են, երբ բանվորների մի խումբ վանքը կառուցելիս է եղել, մի ուրիշ խումբ էլ վանքից մի փոքր հեռավորության վրա նրանց համար ուտելիք է պատրաստել` մեծ կաթսայով: Այն պահին, երբ կաթսայի մոտ ոչ ոք չի եղել, մի թունավոր օձ եկել ու մտել է ուտելիքի մեջ: Տեսնելով սա, ագռավը, որը երկար ժամանակ հսկում էր խոհարարներին, նետվել է կաթսայի մեջ: Մարդիկ տեսել են ու մտածել, որ ճաշը հարամ է: Աստծու կամքով է ագռավը այնտեղ ընկել, ու թափել են ուտելիքը, մեջը տեսել արդեն խաշված ու խեղդված ագռավին ու օձին: Բոլորը հավաքվել են, և որպես երախտագիտության նշան, ագռավի համար մատուռ են կառուցել, անունն էլ կնքել Ագռավաքար կամ Ագռավախաչ, հստակ անունը պատմողները չեն հիշում:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Ձորում է գտնվում նաև «Գիքորի աղպիրը», որից հավանաբար Թիֆլիս գնալիս ջուր է խմել Թումանյանի հերոս Գիքորը:
Ս. Բարձրաքաշ վանքն ու նրա շրջակայքի պատմամշակութային կոթողները գյուղացիների ամենասիրելի վայրերն են, օտարականներին էլ առաջինը այստեղ են առաջնորդում:

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Երկու մեծ լեռներ, իրարից զատ միևնույն ժամանակ իրար հետ, ծեր ու զառամյալ…

Այս լեռներն ունեն առանձնահատուկ գեղեցկություն, դրանք այնքա՜ն մոտ են երկնային գանձերին, աստղերին, լուսնին ու ամպերին…

Ես ապրում եմ Մալիշկա գյուղում, և պատուհանիցս երևացող այս տեսարանն ինձ հետ է շուրջ 19 տարի:

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Այս լեռները դարերով այստեղ են և ամեն օրվա հետ դառնում են ավելի յուրահատուկ:

Չգիտեմ, համաձայն  կլինե՞ք ինձ հետ թե ոչ , բայց ինձ թվում է այն նման է Մեծ և Փոքր Մասիսներին: Դա իմ երկրորդ Մասիսն է, իմ ազա՜տ Մասիսը…

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Իրականում լեռն ունի մի քանի անուն՝ Վարդաբլուր, Կուտկուլաղ՝ գայլի ականջներ: Մարդիկ այն նմանեցնում են գայլի ականջների, և հին ժամանակներում թուրք քոչվոր ցեղերն այն անվանել են Կուտկուլաղ, որը թարգմանաբար նշանակում է գայլի ականջներ:

Լուսանկարը՝ Աստղիկ Իսրայելյանի

Լուսանկարը՝Դիանա Շահբազյանի

Ծննդավայր, բնօրրան կամ հարազատ թաղամաս: Ինձ համար ավելի վեհ արժեք ունի այն վայրը, որտեղ անցկացրել եմ ամբողջ մանկությունս, որի հետ կապված են անցյալի գրեթե բոլոր լավ հիշողություններս, ու որից բացի ուրիշ տեղ չեմ պատկերացնում ապագաս:

Հնարավոր է` ընկալվի որպես կողմնապահություն, բայց ինձ համար Սլոբոդկեն ամբողջ Գյումրու համն ու հոտն է:

Հա, ես, օր կսեմ Գյումրի, առաջինը աչքիս դեմը գուկա Սլոբոդկես: Ստեղ է նկարահանվել «Մեր մանկության տանգոն»  ֆիլմը, իսկ մե քանիմ տարի առաջ ստեղ նկարահանվավ «Գարեգին Նժդեհ» ֆիլմից տեսարաններ: Ստեղի յուրահատուկ փողոցներով է անցե Գյումրու խորհրդանիշը` ֆայտոնը:

Երկրաշարժից հետո շատ քանդված շենքեր մնացին մայլիս մեջ, բայց որ մտնիս գը էդ շենքերի մեջը, ինչխոր նույնիսկ էդ քանդված պատերը շքեղություն թվա: Ինչխոր սպասես, օր հենց հմի բդի լսվի նալերի կտկտունը, ու ֆայտոնը գա, կողքովդ անցնի… Ու մենակ ըսքանը չէ, որի համար շատ կսիրեմ մայլես: Ժամանակը փոխվել է, մարդիկ «զարգացել են», հմիկվա տղեքի մեծամասնությունը կհագնվին աղջկա պես, նույնիսկ դիմահարդարում կենեն, իսկ աղջիկներն էլ կամ չեն հագնվի, կամ էլ թեթևի մեջ:

Լուսանկարը՝Դիանա Շահբազյանի

Բայց Սլոբոդկես, Սլոբոդկիս մեջ ըդբես բան չկա: Ստեղ էլի են` խելքով, իսկ աղչիկներն էլ համեստությամբ, հեզությամբ, չնայած չեմ մոռանա, օր ամեն ինչ հարաբերական է, ու անպայման չէ Սլոբոդկից եղնիս, օր խելք ունենաս:

Էս հին Գյումրվա մթնոլորտն է: Տղեքը աչքի գնկնին իրանց տղամարդկությամբ, ուժով: Իսկական հայը մեկ է, հայ կմնա: Արդեն 15 տարեկան եմ ու ամեն օր գելնիմ մայլովս շրջելու, ու տեյ հմի չեմ հոգնե: Հա, գուզեմ էլի տեսնիմ, էլի զգամ:

Սլոբոդկեն ինչխոր տունս եղնի: Հենց մտնիմ գը մայլա, ինչխոր մտնիմ տուն: Աշխարհում կան էլի ուրիշ սիրուն մայլեք, ուրիշ շքեղ փողոցներ, բայց Սլոբոդկես մեկ է ուրիշ է, ու ինչ շքեղ տեղեր էլ երթամ, ինչ սիրուն մայլեք էլ տեսնիմ, մեկ է, էլի բդի գամ էդ իմ հարազատ Սլոբոդկես:

Ամենից սիրուն, լավ տունը, որ կա,
Էս գորշ խըրճիթն է,
Էս հին խըրճիթն Է,
Գետի եզերքին, 
Ծառերի տակին: 

 Հովհաննես Թումանյան