anna khachatryan

Իսկ ո՞ւր էր տարվա մեր եղանակը

Առավոտյան սարսափելի վատ տրամադրությամբ կարթնանաս, կանջատես զարթուցիչի նողկալի ձայնը, կփաթաթվես փափուկ վերմակովդ, մի ձեռքով կբռնես տաք թեյիդ բաժակը, մյուսով՝ դարակիդ խորքերից գտած, խոնավությունից դեղնած էջերով հին գիրքն ու դեմքիդ լուրջ արտահայտություն տված՝ կսկսես ընթերցանությունդ: Հետո վեր կկենաս, կավելացնես թեյդ, կփակես գրքիդ կիսատ էջն ու ծալապատիկ կնստես բազմոցին: Կդնես ականջակալներդ, խլացնելու չափ բարձր կմիացնես ձեր սիրած երգն ու կզգաս, որ թացանում են աչքերդ, որ դուք այդպես էլ չգտաք տարվա ձեր եղանակը, որ դուք անտեղի վատնեցիք ձեր ժամանակը այն գտնելու համար: Այն չեկավ, որովհետև չկար, կամ գուցե եկավ ու աննկատ անցավ ձեր կողքով: Դուք անտեղի չափչփեցիք երևանյան փողոցները, տրորեցիք գետնի չոր ու տանջահար տերևները: Դուք իզուր սրճարաններում սպանեցիք ձեր ժամանակը թեյ խմելով, իզուր իրար աչքերի չնայեցիք ու չխոստովանեցիք իրար, որ ախր չկա այդ անիծյալ հինգերորդ եղանակը: Դուք իզուր իրար գտաք ու իզուր էլ իրար կորցրիք: Դուք իզուր գրախանութներից չգնեցիք Վահան Տերյանի ժողովածուներից ու իզուր իրար համար չարտասանեցիք ինչ-որ սիրուն բանաստեղծություն: Դուք իզուր իրարով անցաք, երբ առաջին անգամ տեսաք իրար ու իզուր իրարից անցաք, երբ պատահաբար հանդիպեցիք փողոցում: Դուք իզուր չուզեցիք խմել ձեր իսկ պատրաստած թեյը, այլ փոխարենը նախընտրեցիք ինչ-որ մեկի պատրաստածը: Դուք իզուր կուչ եկած չնստեցիք բուխարու առաջ: Ի վերջո, իզուր էիք այդքան «քաղաքավարի» իրար հետ. աղջիկն իզուր էր մազերը կոկիկ հարդարում: Ավելի լավ չէ՞ր լինի՝ երկար մազերն անփութորեն պոչիկ աներ, շրթներկ ու դիմափոշի չքսեր, լավ արդուկված վերնաշապիկը չհագներ, իսկ տղան մանրակրկտորեն չածիլվեր ու չհագներ տոնական կոշիկները: Դուք իզուր էիք արևագալի փոխարեն միշտ հանդիպում սարսռեցնող արևամուտին:
Ու դուք այդպես էլ չգտաք այդ կործանարար հինգերորդ եղանակը: Փոխանակ գտնելու՝ կորցրիք իրար, որովհետև իզուր էիք գտել իրար ու այդպես իզուր էլ կորցրել…

tatev telunts

Չմտածված բառերը ձեր

Չգիտեմ՝ ում համար ինչպես, բայց ինձ համար բառերն ավելի խոցող են եղել, քան ուրիշ ինչ-որ բան: Մենք հաճախ ենք արտաբերում բառեր, որոնց մասին չենք մտածում, դրանք երբեմն մեզ համար լինում են սովորական կատակներ, որոնց բնույթը մենք չենք էլ հասկանում, որոնց ազդեցության մասին մտածելիս մեր ներսում թմրում են բոլոր զգացողությունները: Բայց իրականում բառերն ունեն անսահման մեծ ուժ, որոնցով մենք կա՛մ ինչ-որ մեկին ուրախացնում ենք, կա՛մ կոտրում: Օրինակ՝ այն տղային, որի տկար մարմնի կամ ցածր ձայնի պատճառով դու վրան ծիծաղեցիր, երևի տանը քեզ հիշելով թաքուն արտասվել է և ատել ինքն իրեն քո ասած խոսքերի պատճառով, որոնց մասին դու երևի երբեք չես մտածել: Աղջիկը, որին դու անվանում ես գեր կամ անխնամ, օրերով երևի ոչինչ չի ուտում, իսկ դու նրան անտեսում և ծաղրում ես: Ծակ կոշիկներով դպրոց եկած դասարանցիդ երևի քեզ նման գիշերը փափուկ անկողնում չի քնում, մայրիկի պատրաստած համեղ ուտելիքները չի կարողանում ուտել, քանի որ մայրը հիվանդ է, իսկ ինքը գիշերը աշխատում է, որ գոնե հաց և դեղ առնի, այ դրա համար էլ կոշիկներ չունի: Այն կարճ մազերով աղջիկը, որին դու անվանեցիր ոչ կանացի և տհաճ, միգուցե մի ժամանակ ունեցել է գեղեցիկ վարսեր, բայց մի պահ ատել է իր սեփական վարսերը և կարծել է, թե դրանցից ազատվելով կազատվի իր անհանգստությունից ու հոգին կրծող տականքից: Քո ասած կոպիտ բառերի պատճառով ինչ-որ մեկը լաց է եղել, թերագնահատել է ինքն իրեն, խորտակվել է մտքերի մեջ ու մնացել այնտեղ: Իսկ քեզ համար դա պարզապես կատակ էր, դու ինչ մեղավոր ես, որ նրանք կատակդ չեն հասկանում… Նրանք քո կատակը չեն հասկանում, դու էլ նրանց հոգին, նրանք քո անտանելի լպիրշ ծիծաղը չեն հասկանում, դու՝ նրանց հոգին կրծողին:

inesa zohrabyan

Ինչ-որ կարևոր դարակներում

Քաղաք, հետո գյուղ, մի քանի օր հետո ինչ-որ սիրուն բաների համար էլի քաղաք ու էլի ինչ-որ սիրուն բաների համար նորից գյուղ։ Ու դու չես հասցնում կարոտել ու կարոտակեզ ու սիրաշատ տողեր գրել էս երկու բովանդակությամբ լի «տարածքների» համար։ Երբ գալիս եմ քաղաք, շատերին եմ տեսնում ականջակալներով ու մտածում՝ տեսնես ինչո՞ւ են դնում քայլելիս, չե՞ն ուզում լսել ուրիշ խոսակցություններ, թե՞ ուզում են ինքնապաշտպանվել քաղաքի անկյուններից անտեղյակ ու հարցուփորձ անող մարդկանցից։ Օրինակ՝ ես, կյանքիս տասնյոթերորդ տարում որոշեցի, որ էլ չեմ ուզում դպրոց գնալիս գյուղի փողոցներին լսել, հոգնություն կար ու նոր սկսեցի ականջակալներ դնել, ու հիմա մտածում եմ՝ երբ (եթե) տեղափոխվեմ Երևան, արդյոք նույնը կլինի, թե՞ բազմազանությունը չի թողնի։ Չգիտեմ, ես անգիր էի արել բոլոր ձայներն ու շշուկները գյուղիս, չնայած՝ դրանք ամեն օր փոխվում են, ու որոշեցի ականջակալվել մի քիչ քայլելիս։ Արդեն կա՞ն երգեր, որոնք չես հասցնում լսել, բայց և չլսել չես կարող ու ճանապարհն ես օգտագործում քո սիրուն զգացումների վերապրման համար։ Թերևս հավանական ու փոփոխական տարբերակներ։ Ես միշտ ունեմ «երևին» ու երկու բանի մեջ տատանվելը։ Տիպիկ։
Ու շարունակելով Երևանում քայլել առանց ականջակալների, ականջիս են հասնում (չէ, ես չեմ լարում, որ լսեմ, իրոք հասնում են) շատ սիրուն կիսախառը ինչ-որ տողեր՝ «որ շատ զաձեռշկա չլինի», «եղավ լավ», «մինչև ո՞ւր ես գնում», «մի տաս րոպեից կզանգեմ»։ Ու էս ամենի հետ համընթաց ես մի պահ գնում եմ խոսակցի ականջների, հեռախոսի միջով, պատկերացնում սիտուացիան, ձևակերպում ինձ հաճելի կամ սարսափելի ձևով ու դնում եմ հիշողությանս փոքր դարակների մեջ։ Իսկ թե ինչու՝ չգիտեմ, բացահայտման փուլում է, մեկ-մեկ անում ես բաներ պարապությունից, մեկ-մեկ «մեկ էլ տեսար պետք եկավ»-ից ։ Չգիտեմ։ Դեռ։

Mariam Yavrumyan

Մարդ չդարձանք կամ հակառակը

-Խի հանեցիր քնիցս: Քնած էի, էլի:
-Ես չեմ հանել քեզ: Ուղղակի քթիդ մոտ 46 անգամ (գերմանացու ճշտությամբ) ճտտացրել եմ մատներով: Էդ դու արթնացար ու «ճտիկս» կիսատ մնաց:
-Մարդ չդառար, էլի:
Չդառա: Գիտեմ: Եթե գոնե միջին վիճակագրական մարդ լինեի, հիմնական դպրոցում լավ կսովորեի, նորմալ քոլեջ կընդունվեի, անիմաստ ավագ դպրոցներ չէի գնա, չէի մտածի, որ դու լավն ես:
Իրականում դու էլ իմ նման «մարդ չես»։
Դու էլ լավ չես սովորել դպրոցում, հիմա ավագ դպրոցում ձև ես տալիս, իբր սովորում ես ու անգամ մտածում ես, որ ես եմ լավը:
Մենք երկուսս էլ իրար նման ենք: Իրար համար` լավը, ուրիշների համար` անիմաստ երեխեք: Մեր գաղափարները հիմնականում համընկնում են: Բայց մամայենք ատում են էդ փաստը: Իրենք մտածում են, որ մենք ուղղակի «անիմաստ առաջադիմական գաղափարներ» ենք առաջ տանում: Իրենք չեն հասկանա: Հա, էդպես մի նայի, գիտեմ, որ մամաս կարդաց էդ տողերը: Միևնույն է` մեզ չեն հասկանում: Դրանք ուղղակի գաղափարներ չեն, որ ուզում ենք իրագործվեն, կամ ուղղակի կամակոր (էս ինչ բառ էր, աստված իմ) երեխեք չենք: Մենք գիտենք, թե ինչ ենք ուզում: Մենք ուզում ենք, որ մարդը իրոք մնա բարձրագույն արժեք, որ չճնշվի, իրավունքները պահպանվեն: Որ մարդու ով լինելը չսահմանվի իր կրոնական կամ այլ տիպի կողմնորոշումներով: Պիտի կարևորվեն մարդու իրական արժանիքները:
Ուղղակի ինչ-որ հարցում ես քեզ նման չեմ, ու ինչի չէ, ուրախ եմ:

Դե, մեր բարեկամներն ինձ ավելի շատ են սիրում, բացի այն, որ ճաշակով են, նաև ես եմ խելոք: Բարեկամական հավաքների ժամանակ երբեք մտքերս ի ցույց չեմ դնում ու դրա համար իրենք էլ են մտածում, որ գաղափարներովս չեմ տարբերվում:
Սովորի, էլի:
-Ես մարդ դառել եմ, դու քո մասին մտածի, տղա ջան:

Shushan nersisyan

Թեյի սեղան

Ես քեզ թեյի մեկ սեղան եմ պարտք, զրույցի թեման դու ինքդ կորոշես: Հենց որոշես, կհանդիպենք քաղաքի սրճարաններից մեկում, որ թեյ խմենք: Մատուցողն այդ օրն արդեն որերորդ անգամ իրենից գոհ դեմքով մեզ՝ իր համար հերթական թեյ խմող մարդկանց կմոտեցնի թեյերի տեսականին, իսկ մենք կտարբերվենք հերթական թեյ խմողներից, մենք պարզապես տաք թեյ կպատվիրենք, եղածներից ամենատաքը, որի գոլորշին կխառնվի իմ ժպիտին: Շաքարավազի կարիք չի լինելու:

Ես հագնելու եմ թափանցիկ բլուզ, դու՝ վանդակավոր վերնաշապիկ. այդպես դու իդեալական ես: Մազերս հավաքելու եմ ամենաանփույթ տարբերակով, դու կլինես բոլորից կոկիկ (ինչպես միշտ): Շրթներկ չեմ քսելու, ժպտալու եմ, դու լինելու ես լուրջ, մի քիչ գործնական (ինչպես միշտ):

Խոսակցության թեմաները, ինչպես որոշել էի, դու ես առաջարկելու, ես ձևացնելու եմ, թե հետաքրքիր են: Դու խոսելու ես, իսկ ես ձևացնելու եմ, թե հասկանում եմ: Մի քանի հերթապահ հարց կտամ, դու կպատասխանես լուրջ, մանրամասնորեն (ինչպես միշտ):

Իսկ ես լսելու եմ, լսելու եմ ձայնդ, երբեք չփոխվող ձայնդ…

Դու շարունակելու ես խոսել, ես՝ ձևացնել:

Բաժակներում եղած թեյը, ձանձրանալով ձևականություններից, աստիճանաբար սկսելու է սառչել, ու դու թեյնիկում մնացած տաք թեյով տաքացնելու ես առաջինն՝ իմ, հետո քո բաժակի թեյը՝ երկարացնելով մեր հանդիպումը: Ես շարունակելու եմ ժպտալ…

Հետո զգալու եմ հանդիպման վերահաս ավարտը ու երկու ափով գրկելու եմ բաժակս, որ թեյը չսառչի: Դու շարունակելու ես խոսել, ես՝ զգալ ավարտը, դու՝ խոսել, ես՝ զգալ…

Սրճարանից դուրս գալու առաջարկը քոնն է լինելու (ինչպես միշտ), ես երբեք նման առաջարկ չէի անի: Ես չեմ մերժելու: Իմ պատվիրած տաք թեյի համար դու ես վճարելու (դու երբեք թույլ չես տալիս, որ քո փոխարեն ուրիշները վճարեն): Ու ես նորից քեզ մեկ թեյի սեղան եմ պարտք մնալու:

Մենք քայլելու ենք դեպի դուռը (միակ բանը, որ այդ օրը երկուսս միաժամանակ ենք անելու): Դու բացելու ես դուռը, առաջինը ես եմ դուրս գալու՝ թիկունքիս զգալով ներկայությունդ:

Սրճարանից դուրս ենք գալու միասին՝ սեղանին թողնելով երկու կիսատ թեյի բաժակ, որոնցից մեկի թեյն ամբողջովին սառած է լինելու, մյուսը վերջին ճիգերով պայքարելու է չսառչելու համար՝ կարծելով՝ դեռ կերկարացնի հանդիպումը: Այս վերջին բաժակի թեյը ամբողջովին կսառչի միայն այն ժամանակ, երբ զգա, որ հանդիպումն ավարտվել է, ու իր սառչել-չսառչելը ոչինչ չի փոխելու, որ չսառչելու պայքարն անիմաստ է:

Երբ մատուցողը մոտենա մեր սեղանին, գտնելու է երկու արդեն ամբողջովին սառած թեյի բաժակ։

Arman Mkrtchyan

Դատարկ լռությունը

Սովորականի պես արթնանում ես։ Խմում ես մի դույլի չափ ջուր, որպեսզի գոնե մի քիչ փարատես աչքերիդ չորությունը։ Առանց նախաճաշելու` դուրս ես սողում տնից, գլխարկ էլ չես վերցնում. միևնույնն է եղանակը տաքանալու էր, նախորդ օրը ճշտել էիր։ Օդերով ես, ու թեև կանգառը մոտ է, իսկ ավտոբուսի գալուն մի քանի րոպե կա, միևնույնն է, միջինից արագ ես շարժվում։ Երևի ցրտից է։ Հա, այն կայքի կանխատեսումները, որոնք կարդացել էիր, հօդս ցնդեցին, երբ ականջներդ մետաղի սառնություն ձեռք բերեցին։ Անցնում ես դիմացի մայթ` դժվարությամբ համաձայնեցնելով քայլերդ մոտեցող մեքենաների հետ։ Դրանց վարորդները, երևի, Ֆորտ Բոյարդի «տակ են մնացել». հույսները կորցրած փորձում են բացատրել, թե որտեղ է ճանապարհն անցնելու «բանալին»։ Բայց կողքից երևում են միայն մեքենայի դիմացի լույսերի անկապ միացումներ ու անջատումներ։ Գտնելով բանալին, ոգևորված` (ընդհանրապես) այն փոխանցում ես մյուս մասնակցին։ Հաջորդ փուլն ավելի բարդ է. այդ դեպրեսիվ եղանակի ընկերակցությամբ` սպասել քո երթուղայինին։ Որպես կանոն, սպասում ես 5-10 րոպե, ոչ ավելի։ Բայց այսօր… կես ժամ։ Այսինքն շուրջ 30 րոպե դու ստիպված ես խոսել ինքդ քեզ հետ ինչ-որ «ծեծված» թեմաների մասին: Սակայն այս անգամ դու սառած ես, ու ոչ թե, ավելի ճիշտ` ոչ միայն, արտաքինից, այլ նաև ներսից։ Ճանաչելով քեզ` կարող ես ասել, որ շատ սովորական է, երբ ամբողջ օրը ուրախ ես լինում ու մի որևէ պահի վերածվում այտի վրա սառած արցունքի. դառը ու սառը։ Բայց այս անգամ զգացողությունն այլ է. ներսումդ ինչ-որ բան պակասել է։ Ունենալով, միլիոն անգամ նշեցի, թե ինչքան ժամանակ, սկսում ես հետազոտել բոլոր մտքերդ` դրանք ենթարկվելով վայրկյանական զննման։ Քիչ անց հասկանում ես, որ ամեն ինչ կարծես տեղում է. մտքերդ սովորականից ավելի նորմալ են թվում, իսկ տխրության ավազանին դեռ լցվելու տեղ կա։ Դու զգում ես խորը անորոշություն. ներսդ նորից դատարկվո՞ւմ է։

Այդ մտորումներով տարված՝ չես էլ նկատում, որ գրեթե բոլոր սպասողները գնացել են՝ մտածելով, որ ավտոբուս չի լինելու։ Դա, անկախ ամենից, նույնպես նորմալ է, քանի որ վերջին շրջանում երթուղայինի վարորդները հաճախ են գործադուլ անում։ Լավ, ինչևէ։ Քեզ ապուշ զգալով (դե, որովհետև հերիք չի էդքան սպասեցիր ու մեքենան չեկավ` ծակող մտքերն էլ 100% զեղչով «կապեցին» վզիցդ)՝ հետ ես դառնում ճանապարհի մյուս կողմ, բայց առանց որևէ հաղորդման մասնակցելու. անգամ այն վարողներն էին սառել ու հեռացել։ Նստում ես այլ տրանսպորտ, իջնում շրջանի ցածրին մասերից մեկը ու շարունակում ճամփադ` հաջորդ գազելի մեջ խցկվելով։

Սովորականից ավելի սովորական օր ես ունենում ու նույն մտքերով նստում երթուղային։ Սակայն այս անգամ միայնակ չես. փոփ ժանրի արտիստները մերթ շշնջում են, մերթ, անսարք ռադիոյի պես, աղմկում ականջներիդ մեջ։ Դա օգնում է. դու ցրվում ես` վերջապես մոռանալով առավոտվա ծակող մտքերը։ Այդ ընթացքում ձանձրույթից կողքերդ ես նայում, աչքերով շոշափում բոլոր լույսերը և ստվերները, նկատում ամեն մանրուք, բայց այլևս ոչինչ չես զգում` դետալների դերը մեծ համակարգում հասկանալուց հետո։ Ոչ մի զգացմունք։ Աչքերդ լռում են։ Բայց այդ լռությունը ճնշում է, ընկճում… վերջնականապես դատարակում ներսդ։ Մտքերդ չեն կորել, չէ, բայց սառած են. առավոտվա օդից էլ սառն են։

Մեքենան կանգնեց արդեն. տեղում էիք։ Նորից անշարժ նայում ես դուրս. եղանակը քիչ է փոխվել, ներսինդ` նույնպես։

-Չե՞ս իջնում։

Ձայնը հեռվից էր գալիս։ Երևի վարորդն էր։ Դրամը նրան ես փոխանցում ու իջնում։ Փողոցում շատ մարդիկ կային, բայց փողոցը դատարկ էր։

Արդեն տանն ես։ Չես հիշում` ոնց հասար. կարևոր չի։ Սենյակումդ ես։ Դուռը փակ է, պատուհանները` նույնպես։ Բայց սենյակում քամի կա, անտանելի սուր քամի։ Ներսիդ լռությունը քեզ պատռելով դուրս է հոսում, ինչից սենյակն էլ է լռում։ Ու դու վերջապես դատարկվում ես լռության մեջ` լռելով դատարկությունից։

anushik mkrtchyan

Դատարկ սեղանները լրացնելու մտքերով

Բարև: Հուսամ՝ ինձ չեք մոռացել: Հեռախոսիս մեջ ունեմ մի քանի հավաքած կիսատ նյութեր, որոնց սկզբում միշտ նշել եմ, որ վաղուց չեմ գրել, ու սա էլ բացառություն չի կազմում, հետևաբար, վերջապես կարողացա նյութը կիսատ չթողնել ու վերջացնել: Ինձ երբեմն թվում է, որ ընտանիքիս մասին խոսելը ընթերցողի համար դարձել է ծեծված թեմա, բայց քանի որ ես չգիտեմ, թե իրականում ինչ է մտածում ընթերցողը, ավելի լավ է ուղղակի գրեմ:

Մենք ունենում ենք առիթներ, տոներ, խնջույքներ, որոնք նշվում են ընտանիքի բոլոր անդամների ու հարազատների հետ: Մեր սեղանները քիչ-քիչ դատարկվում են: Ասածս կապ չունի մարդկանց կորստի հետ, այլ ուղղակի ներկա չլինելու: Որպես ամենամեծ տոն, ուզում եմ խոսել Ամանորի մասին, որովհետև շուտով այն մոտենում է, բայց սեղանս մնում է դատարկ:

Ես կարող եմ երկար պատմել մեր ընտանիքում նշվող Ամանորի մասին, որովհետև այն հետաքրքիր էր անցնում, ոնց որ ֆիլմերում: Ամենահետաքրքիրը, որ կարող եմ պատմել, դա մամայի մոտեցումն էր Ամանորին: Նա մեզնից շատ էր սպասում Նոր Տարվան, դեռ մեկ ամիս շուտ պատրաստվում ու ամանորյա շունչ հաղորդում: Նա երբեք չէր անհանգստանում այն բանի համար, որ մոռացել է պատրաստել կոտլետը կամ ձեթի մեջ տապակել «բլինչիկ» ասվածը, որովհետև մտածում է, որ Ամանորը դրա մեջ չէ: Դեկտեմբերի գալուն պես սկսում էր զբաղվել իր սիրելի գործով՝ դիզայնով, ու արդյունքում ունենում էինք գեղեցիկ ու օրիգինալ խաղալիքներ ու ոչ միայն: Հետո միացնում էր ամանորյա երաժշտությունը ու ամեն ինչ արտակարգ էր: Հայրիկի մոտեցումը․ նա միշտ մեզ համար գնում էր նոր խաղալիքներ, կպչուն նկարներ, լույսեր, ու առհասարակ, ամեն ինչ Ամանորի հետ կապված: Հենց դեկտեմբերի 31-ին, երբ սկսվում էր Նոր Տարին, չէինք մոռանում մեր ընտանեկան ավանդույթը, ըստ որի պետք էր ունենալ նոր խաղալիքներ, երազանք պահել ու դրանք կախել տոնածառից, իսկ դրանից հետո պարում էինք: Հայրիկը չէր մոռանում ուտել 12 խաղողի հատիկ ու երազանք պահել: Հորեղբայրը՝ ասել ամենասիրուն կենացները: Հորեղբայրը կենաց ասելու մեծ վարպետ է: Հորեղբոր կինը չէր մոռանում մեզ հետաքրքրիր նվերներ մատուցել: Հիշում եմ, որ մի անգամ այդ նվերները դրել էր իր պատուհանին ու ինձ խնդրեց դրանք բերել: Իսկ տատիկն ու պապիկը ուրախանում էին՝ մեր ուրախությունը տեսնելով: Հիմա ամեն բան փոխվել է: Հեռախոսից այն կողմ կենացներ, նվերներ, 12 խաղողի հատիկներ ու ամանորյա երաժշտություն: Դրանք չեն ջերմացնում: Հետաքրքիր չէ արդեն պարելը, որովհետև մեզ մաման էր ստիպում պարել՝ իր բարձր տրամադրությամբ: Շուտով Ամանոր է ու գուցե դրա մասին խոսելը՝ շուտ, այնուամենայնիվ, ուզում եմ ասել, որ ես դեռ սպասում եմ հետաքրքիր Ամանորի ու ուզում եմ ասել, որ տոնածառի խաղալիքները չեն թարմացվել: Հետ գալու ճիշտ ժամանակն է:

Հ. Գ. Անկեղծ ասած՝ 12 խաղողի հատիկներ ուտել ու երազանք պահելը միայն հայրիկը չէր անում: Ու կարծում եմ, որ մեր հատիկների հաշվարկներում մի տեղ սխալվել ենք:

manana arxiv

Լռությունը համաձայնության նշան է

Չեմ հասկանում, թե ով է հորինել այս հիմար արտահայտությունը: Ու ամենահետաքրքիրն այն է, որ գրեթե բոլորը այն օգտագործում են, ու շատ լավ են զգում իրենց:

Ո՞վ է ասել, որ լռությունը համաձայնության նշան է: Ձեր կյանքում երբևէ գրանցվե՞լ է թեկուզ մի դեպք, երբ դուք լռեք, և ձեր լռությունն իսկապես համաձայնության նշան լինի: Հենց ճիշտ այդպիսի դասական դեպք, երբ ձեզ հարց տան, և դուք մռայլորեն իջեցնեք աչքերը, խորունկ հայացքով նայեք գետնին, մտամոլոր կոտրատեք ձեռքերը, ու լռեք, լռեք… Եվ մտովի պատասխանեք այդ հարցին` այո, այո, համաձայն եմ, ճիշտ է, ամեն ինչ հենց այդպես է, որ կա:

Դա ի՞նչ հիմարություն է: Ո՞վ է լռում` ի նշան համաձայնության: Իսկ չե՞ք մտածել, որ լռությունը կարող է լինել, օրինակ, հիմար հարցի նշան: Կամ զրուցակցի` ձեր հարցը չլսելու նշան: Կամ, զրուցակցի, ինչու ոչ, ձեր հարցի վրա թքած ունենալու նշան:

Իմ կարծիքով լռությունը հիմնականում պատասխանը չիմանալու նշան է: Այ, հարցնում են ձեզ, օրինակ, սիրո՞ւմ եք հիմալայան կանաչ սեզից պատրաստված թեյ: Եվ դուք լռում եք, որովհետև չգիտեք, ազնվորեն պատկերացում չունեք` սիրում եք արդյոք հիմալայան կանաչ սեզից պատրաստված թեյ: Ավելին` դուք նույնիսկ չգիտեք, թե ինչ է հիմալայան կանաչ սեզը:  Եվ դուք մռայլորեն իջեցնում եք աչքերը, խորունկ հայացքով նայում եք գետնին… իսկ հարց տվողը, սպասելով մի քանի վայրկյան, ուրախ-ուրախ հայտարարում է, որ լռությունը համաձայնության նշան է:

Ժամանակն է հրաժարվել անիմաստ ասացվածքներից: Բավական է լռեք:

Mariam Yavrumyan

Առաջին սիրահարվածություն

Դու արդեն ոչ ոքի հետ չես շփվում, որովհետև դժվար է նայել ուրիշների դեմքին, երբ դու իրականում միայն մեկինն ես ուզում տեսնել:
Ընկերներ ընդհանրապես չունես:

Ծանոթներիդ տեսնելիս գլուխդ կախում ես, որ նորից անիմաստ հարցեր չտան ու չշեղեն քեզ մտքերիցդ: Ավտոբուս չես նստում, ոտքով ես գնում տուն: Ավտոբուսի` կես ժամվա ճանապարհը ոտքով ես գնում, մոտ 2 ժամում: Հույս ունես, որ ճանապարհին կտեսնես նրան, էլի մենակ, ականջակալներով ու վերջապես երկար դադարից հետո կհանդիպես նրան: Բայց ախր, գիտակցում ես, որ ինքը քաղաքի էդ մասերում բացարձակ գործ չունի: Դուք ապրում ու սովորում եք լրիվ տարբեր տեղերում: Բայց լռեցնում ես ներսիդ վատատեսին ու գնում` հուսալով, որ ինչ-որ պատահականությամբ հայտնված կլինի:
Ինքն էլի չի լինում, ու էլի մեջդ մի բան փշրվում է, վերանում: Ու օրեցօր դու ես սկսում վերանալ, բայց դեռ չես գիտակցում:
Փորձում ես մոռանալ օծանելիքի հոտը, գրկելու ձևը, բայց չես կարողանում: Ակամա սկսում ես համակրել ծանոթներիդ, որոնք նրա հետ ինչ-որ ընդհանուր բան ունեն. նույն վանդակավոր վերնաշապիկից, նույն սիրած երգերից, նույն սիրելի ուտեստից կամ  ոգևորվածությամբ ու երեխայական ուրախությամբ պատմելու իրերից ու երևույթներից, որոնք սիրում են:
Բայց գիտես, որ անթերի թերությունների փունջ, որպիսին միայն ինքն է, էլ երբեք ու երբեք չես գտնի: Ոչ մեկի մեջ: Ոչ ոք թեյերից ու նրանց տեսակներից այնքան գլուխ չի հանի, որչափ որ ինքը: Ոչ ոք մանրուքներին այնքան ուշադիր չի լինի, որքան ինքը: Ոչ ոք Լանա Դել Ռեյ այնքան չի սիրի, որքան ինքը: Ոչ ոք այնքան սիրուն չի նայի քեզ, որքան ինքը:
Ոչ ոք երբեք ինքը չի լինի:

manana arxiv

Ինչն է ինձ հուզում աշխարհում

Ճիշտն ասած, ինձ աշխարհում շատ բան է հուզում: Կոնկրետ այս պահին ինձ ամենաշատը հուզում է այն, որ հիմա ընկերներ ունենալը շատ բարդ է: Եթե փող ունենաս, ընկեր էլ կունենաս: Իսկական ընկերություն գոյություն չունի: Չէ՞ որ ընկերներ փողով չես գնում: Սա ինձ շատ է հուզում, որովհետև չեմ կարծում, թե աշխարհում լինի մի մարդ, որ ընկերների օգնության կարիք չզգա: Սրա պատճառով էլ փոխվում են մարդկանց չափանիշները, ամեն ինչ գնահատվում է հարստությամբ: Հիմա աշխարհում ամեն ինչ կախված է թղթադրամից, որը ցանկացած երեխա կարող է պատռել ու գցել մի կողմ:

Ծովինար Տալյան, 13 տարեկան

***

-Ինձ չեն սիրում, ինձ չեն հասկանում, մեծերը իրենց չգիտեմ ինչի տեղ են դնում, փոքրերը հարգանք չունեն մեծերի հանդեպ, մարդիկ իրարից խուսափում են… Մի՞թե արդեն այդքան հեռուն ենք գնացել, եթե այդպես է, ուրեմն աշխարհի վերջը սա է…

-Վարդան,-կտրեցի ընկերոջս մտքի թելը, և իր տոնով շարունակեցի,-մի՞թե դու այնքան ծերացել ես, որ ամեն ինչը գորշ գույներով ես տեսնում:

-Ես ռեալիստ եմ:

-Քո տիպի ռեալիստներին հոռետես են անվանում:

-Կարող ես ինձ ձեռք առնել, բայց, մեկ է, աշխարհի վերջը մոտ է…

Ընկերս տասնհինգ տարեկան է: Դասամիջոցներին բոլորը հավաքվում են նրա շուրջը, լսում են, վախենում… Իսկ եթե իսկապե՞ս այդպես է…

Էլեոնորա Հարությունյան, 15 տարեկան

***

Ինձ հուզում է ցուրտը: Հենց գալիս է ձմեռը, վախենում եմ, որ լույս չի լինի, ճանապարհները կսառեն, վթարներ կլինեն, մարդիկ կմահանան: Գյուղերում ու սարերում մարդիկ կհիվանդանան ցրտից: Ճանապարհներին մերկասառույց կլինի, ավտոմեքենաները կսայթաքեն և վթար կլինի, իսկ վթարից բոլորը մահանում են:

Հովնան Բաղդասարյան

***

Հաճախ է պատահում այնպես, որ անծանոթ մարդկանց եմ հանդիպում ու պետք է ծանոթանամ նրանց հետ: Ես էլ առաջնորդվում եմ հայտնի երգի բառերով` ժպիտից է ծնվում ընկերությունը: Ու ես ժպտում եմ: Չեք պատկերացնի, ինչպիսի գերագույն հաճույք է, երբ ժպիտիդ ժպիտով են պատասխանում. այնքան ջերմություն է բխում ու փոխանցվում, այնքան հաճելի է…

Իսկ երբ ժպիտդ արհամարհվում է, էլ ի՞նչ հաճույք, ի՞նչ ջերմություն: Մի՞թե դժվար է ժպտալը, թեկուզ` աչքերով:

Ես կոչ եմ անում. եկեք ժպտանք անծանոթներին:

Անուշ Մուրադյան, 15 տարեկան

***

 

 

-Ռիմ, արթնացնիր, դասի ես:

Այսպես ամեն առավոտ ասում է մայրս: Թե ո՞վ է որոշել, որ դասերը շուտ պետք է սկսել,- ամեն արթնանալուց մտածում եմ նույն բանը ու նորից քնում:

-Ռիմ, արդեն ժամը ութն անց կես է:

Ուֆ, շուտ արթնանալը հասկացանք, բա որ մտածում ես, որ վեց ժամ դպրոցում ես լինելո՞ւ: Չէ՞ր կարող ժամացույց հնարողն այնպես աներ, որ գիշերվա ժամերը երկար տևեին, իսկ առավոտվա ժամերը` կարճ: Կամ դասերը շուտ անցնեին, իսկ խաղերը երկար ձգվեին: Ամեն օր դասի ես գնում, երկու ժամ դաս ես սովորում, որ մի հատ «հինգ» ստանաս, ողջ օրը պարապում ես, որ մաթեմատիկայից «չորս» ստանաս: Ո՞ւմ է պետք:

-Ռիմ, ութն անց քառասուն է արդեն:

Լավ, վեր կենամ, այսօր գոնե քառասուն րոպե շատ եմ քնել:

Ռիմա Տոֆանյան, 13 տարեկան

***

Ես միշտ մտածում եմ, թե ինչու երեխաները իրար հետ չեն ուզում ընկերություն անել: Նույնիսկ համադասարանցիները խուսափում են իրարից: Շատ աղջիկներ էլ ամաչում են տղաների հետ խոսել: Վերջերս իմ դասընկերներից մեկի տատիկն էր մահացել: Աղջիկներից մեկը մոտեցավ նրան ու ցավակցեց: Դրանից հետո աղջիկներն անընդհատ ձեռ էին առնում նրան: Եթե ես հնարավորություն ունենայի աշխարհում մի բան փոխել, ապա այնպես կանեի, որ բոլորն ընկերանային իրար հետ:

Մարիամ Մանուկյան, 12 տարեկան

***

-Ճուտ, էս գցիր սեղանիս,- ասաց հսկայական ականջներով ու աչինչ չարտահայտող դեմքով մի տղա` ձեռքի տոպրակը, որ պայուսակ էր ծառայում, տալով փոքրահասակ, թուլակազմ մի տղայի:

«Ճուտը» սուսուփուս վերցրեց տոպրակն ու մտավ դասարան:

-Ինչո՞ւ ես լսում Կարենին, այ, Արման,- բարկացավ աղջիկներից մեկը: Արմանը քթի տակ ինչ-որ բան քրթմնջաց: Հետո սկսեց լեզվակռիվը: Կարենին պաշտպանողներ էլ շատ կան, բոլոր նրանք, ովքեր վախենում են նրանից:

Ես ինձ նվաստացած եմ զգում, երբ իմ կողքին փորձում են ճնշել թույլերին:

Լուսինե Հակոբյան, 14 տարեկան

***

Ինձ ամենից շատ հուզում է սև գույնը: Փողոցներում ամենուր սևազգեստ երիտասարդներ են:Երբ տեսնում եմ նրանց, տրամադրությունս ընկնում է, տխրում եմ: Խեղճերը չեն տեսնում գույները, երկինքը, արևը: Իսկ երբ չեն տեսնում գույները, շատ-շատ բան չեն տեսնում ու չեն հասկանում:

Նանե Սահակյան, 15 տարեկան