Եթե ես մի օր հանդիպեմ քեզ, դա իմ ամենաանգույն օրը կլինի, որպեսզի այդ հանգած սևուսպիտակության մեջ միայն քո նվիրած գույները տաքացնեն ինձ: Եթե ես մի օր հանդիպեմ քեզ, այդ օրը ես հիասթափված կլինեմ ամբողջ աշխարհից, որպեսզի ողջ էությունս ազատ լինի միայն քեզնով տարվելու համար: Այդ օրը ես չհասկացված կլինեմ բոլորի կողմից, որպեսզի բոլորի փոխարեն միայն դու հասկանաս ինձ: Բոլորից էլ շատ և… Ինձնից էլ շատ: Եթե ես մի օր քեզ հանդիպեմ, այդ օրը դու էլ հոգնած կլինես աշխարհից, որպեսզի… Նայես աչքերիս մեջ և կարդաս հոգիս… Դու նույնպես այդ օրը փախած կլինես ամենքից ու ամեն ինչից, որպեսզի ինձ հետ լուսին թռչես: Եթե ես մի օր հանդիպեմ քեզ, այդ օրը հորդ անձրև կլինի, որպեսզի մենք լռենք նրա ձայնի տակ:

Ես այդ օրը կհոգնեմ իմ ներսի եղանակից, կխռովեմ ինձնից և, առանց հայելու մեջ նայելու, կգցեմ կարմիր շարֆս ու կգնամ մոտակա սրճարան՝ թեյ խմելու: Այդ օրը, սովորականի նման, ես սուրճ չեմ խմի, որովհետև հոգնած կլինեմ նաև սուրճի բույրից:  Ես կխմեմ միայն մի բաժակ տաք, շա՜տ տաք թեյ, որպեսզի թեյի տաք գոլորշին ձուլվի իմ շարֆի կարմիրին և մի փոքր գույն տա այդ գորշ օրվան: Ես կնստեմ պատուհանի մոտ, կբռնեմ թեյի տաք բաժակը և կնայեմ պատուհանից այն կողմ՝ ինքս էլ չիմանալով, թե ուր եմ նայում: Իսկ պատուհանի այն կողմում անձրև կլինի և մառախուղի խորքում հազիվ նշմարվող կտուրներ: Ես կփակեմ աչքերս, ու այդ պահին ամբողջ աշխարհում գոյություն կունենան միայն այդ հոգնած լռությունը, այդ երեկոյան ժամը, անձրևի կտկտոցը, իմ կարմիր շարֆն ու թեյի տաք բույրը: Եվ ես կկարոտեմ ինչ-որ բան: Չգիտեմ, թե ինչ, բայց հաստատ կկարոտեմ:  Այդ ժամին, այդ անձրևի ձայնի տակ, այդ թեյի բույրի ներքո հնարավոր չէ չկարոտել որևէ բան: Միգուցե մի բան, որը չի էլ եղել: Եվ երբ այդ անհասցե կարոտից չխեղդվելու համար ես կբացեմ աչքերս, դիմացի սեղանին կտեսնեմ էլի մի թեյի բաժակ, որը կուչ եկած կլինի քո ձեռքերում: Դու կլինես հոգնած աչքերով ու կնայես այն հորդ անձրևին: Իսկ ես չեմ ուզենա, որ դու այդտեղ լինես, որպեսզի այդ անձրևին միայն ես նայեմ: Ես շարֆս ուսերիս կգցեմ, և իմ շարֆի կարմրությունը քո հայացքը կխլի անձրևից: Դու կշրջվես և այդ  կարմրության մեջ կուչ եկած կտեսնես մեկին, ով քեզ նման փորձում է թեյի տաք գույնով փրկել իր հոգու սևուսպիտակությունը: Եվ դու անթարթ հայացքով կնայես, թե ինչպես է թեյի գոլորշին թափանցում շարֆիս կարմիրի մեջ:  Իսկ ես կշարունակեմ անձրևին նայել, և այդ պահին անձրևը կլինի միայն իմը:

Քիչ հետո ես դանդաղ ու աննկատ գլուխս քո կողմը կթեքեմ, բայց դիմացի սեղանին կտեսնեմ միայն թեյի բաժակը, իսկ դու… Չես լինի… Ես կմտածեմ, թե գնացել ես, և անձևը ավելի է իմը դարձել: Ու կնայեմ իմ անձրևին, կխմեմ թեյս, կփակեմ աչքերս  և կփարվեմ այդ սև ու սպիտակ լռությանը: Ու այդ լռության մեջ ես կսկսեմ լսել մի անձրևահամ ջազի ծանոթ ակորդներ, որոնք այս մոլորակից չեն լինի: Ես կփաթաթվեմ իմ կարմիր շարֆի մեջ և թույլ կտամ, որ այդ ակորդները կլանեն ողջ էությունս:

Ես աչքերս կբացեմ ու կնայեմ այն ուղղությամբ, որտեղից կհնչեն այդ ակորդները… Եվ  քեզ կտեսնեմ դաշնամուրի առջև նստած: Ես կուրախանամ, որ չես գնացել, ու ինքս էլ կզարմանամ, թե ինչու եմ ուրախանում: Երևի նրա համար, որ ջազի գինովցած ակորդներից առաջ մի բան պակասում էր այդ համատարած սևուսպիտակության մեջ:

Իսկ քո նվագելուց հետո ես չեմ ծափահարի, որովհետև  կափսոսամ փչացնել լռության ու անձրևի կտկտոցի աբստրակտ սիմֆոնիան: Փոխարենը` մի փոքր բարկացած կնայեմ քեզ՝ հասկացնելով, որ քո նվագի ավարտով մի կտոր պակասեց այդ անձրևի, այդ ժամի ու թեյի գոլորշու ստեղծած կտավից: Եվ դու կժպտաս, կարծես, ինչ-որ մի բան մտաբերելով, ու այդ կտավը կլցնես նոր ակկորդներով, որոնց խորքից դուրս կծորա ու այդ հարբած օդին, թեյի բույրին ու անձրևի կտկտոցին կխառնվի քո լուսնահամ երգը: Fly me to the moon… Ես այդ օրվա մեջ առաջին անգամ կժպտամ ու կներեմ քեզ այդ լռությունը փչացնելու և իմ բաժին անձրևը գողանալու համար: Ես ավելի ամուր կփաթաթվեմ իմ կարմիր շարֆի մեջ, սառած դեմքս կմոտեցնեմ թեյի գոլոշուն, կփակեմ աչքերս և կկորցնեմ ինձ քո՝ հին, բայց չծերացած երգի ակորդներում: Եվ այդ պահին աշխարհում կլինեն միայն այդ թեյաբույր օդը, քո երգի հարբած ակորդները, կամաց-կամաց ձյան փոխվող անձրևը, քո ձայնի կապույտը և իմ շարֆի կարմիրը…

Դու կավարտես երգդ, կվերադառնաս քո թեյի միայնակ բաժակի մոտ ու կնայես երկնքից ներքև իջնող նորածին փաթիլներին: Եվ ես մտքումս կզայրանամ այդ փաթիլների վրա՝ իմ կարմիր շարֆից քո հայացքը խլելու համար, բայց քո աչքերը, առանց քեզ հարցնելու, կրկին կշրջվեն իմ կողմը, և դու ուղիղ իմ աչքերի մեջ կնայես: Թեյիդ բաժակը պինդ, կոտրելու աստիճան պինդ կպահես ձեռքերիդ մեջ, չգիտեմ, մատներդ տաքացնելու, թե՝ սրտիդ արագացող զարկերին դիմադրելու համար:  Ու ես կլսեմ այդ զարկերը և կհասկանամ, թե այն հորդ անձրևը ինչու ձյուն դարձավ: Նրա կտկտոցի ուժգնությունը պարտվել էր քո սրտի զարկերին…

Այդ անկառավարելի զարկերը քեզ նորից վեր կկացնեն ու կտանեն, կնստեցնեն դաշնամուրի առջև, և դու քո կապույտ ձայնով կներկես իմ ներսի մռայլությունը: Քո կապույտ ձայնով կարթնացնես իմ սրտի հանգած զարկերը, և այդ անկառավարելի զարկերը, առանց ինձ հարցնելու, այդ թեյաբույր օդի գիրկը կնետեն իմ սառած ձայնը… Ու ես կերգեմ քեզ հետ, ու իմ ձայնը առաջին անգամ կտաքանա, որովհետև դրանից առաջ իմ ձայնի գույնը երբեք չէր կարողացել ձուլվել մեկ ուրիշի ձայնի գույնին: Եվ դու կժպտաս, որովհետև դու էլ առաջին անգամ կգտնես քո ձայնի գույնից:

Երբ երգն ավարտվի, ես կնկատեմ, որ թեյս վերջացել է և մի պահ, կարծես, կսթափվեմ ու կհասկանամ, որ ես պիտի տուն վերադառնամ, պիտի վերադառնամ՝ այդտեղ թողնելով թեյաբույր օդը, լռությունը, հարբած ակորդները և քո ձայնի կապույտը:

Ես վեր կկենամ շատ դանդաղ, որպեսզի մի քիչ երկար մնամ այդտեղ: Շարֆս կքանդեմ, նորից կգցեմ, հետո էլի կքանդեմ ու էլի կգցեմ, կշտկեմ: Ու այդպես մի քանի անգամ, մինչև կհասկանամ, որ էլ ոչ մի բանով ինձ չեմ կարող խաբել՝ այդտեղից հեռանալս ձգձգելու համար: Եվ վազելու աստիճան արագ դուրս կգամ, այնքան արագ, որ չհասցնեմ ոչինչ մտածել, որ հանկարծ այդ անկառավարելի զարկերը քայլերս հետ չուղղեն, որ հանկարծ քո կողմը չնայեմ:

Դրսում ցուրտ կլինի, բայց ես չեմ մրսի, որովհետև այն թեյաբույր օդը, քո հարբած ակորդներն ու քո ձայնի կապույտը ներծծված կլինեմ իմ մեջ: Եվ ես կքայլեմ ձյան տակ՝ մերթ սպառվելու չափ դժվար ու ծանր, մերթ՝ վազելու չափ արագ: Ու ողջ ճանապարհին, որպես մի հեռավոր հուշ, ուղեղումս անդադար կհնչի քո երգի ձյունախառն մեղեդին, և ես կլսեմ քո սրտի ուժգին զարկերը, կզգամ այն թեյի տաք բույրը և կուզենամ շրջվել… Բայց կփակեմ ականջներս ու կշարունակեմ քայլել դեպի տուն՝ համոզված լինելով, որ տանը ես փրկվելու եմ այդ անկառավարելի զարկերից, այդ ջազի գինովցած ակորդներից, այդ թեյի բույրից, քո կապույտ ձայնից: Եվ, մխրճվելով ճռճռան ձյան մեջ, ես կփորձեմ արագացնել քայլերս, ու ճանապարհն այնքան երկար կթվա, կարծես երբեք տուն չեմ հասնելու:

Երբ վերջապես հասնեմ տան մոտ, հոգնած կհենվեմ մեր թաղի միակ լապտերի ձողին, աչքերս կփակեմ և կփորձեմ կուլ տալ թեյի բույրի, անձրևի կտկտոցի ու քո տաք ակորդների համը: Եվ այդ պահին կցանկանամ գոնե մեկ անգամ շրջվել ողջ ճանապարհին ինձ ուղեկցած զարկերի կողմն ու համոզվել, որ դա պատրանք էր: Բայց երբ շրջվեմ, քեզ կտեսնեմ` ինձ պես հոգնած, ինձ պես ձյունոտ, ինձ պես հարբած: Ես կփակեմ աչքերս, էլի կբացեմ, կնայեմ ուրիշ կողմ, հետո էլի քեզ կնայեմ ու նորից կշրջվեմ, էլի ետ կդառնամ` կնայեմ քեզ, որպեսզի համոզվեմ, որ ցնորք չես, որ ողջ ճանապարհին ես զգացել եմ քո սրտի զարկերը…

Դու կնայես ինձ քո խաղաղ աչքերով, և ես կներեմ այն փաթիլներին քո հայացքը Ես կզգամ, որ էլ չեմ կարոտում ինչ-որ բանի, և իմ աչքից մի կաթիլ արցունք կգլորվի: Այն կունենա իմ այն անհասցե կարոտի համը, որը մինչ քո հայտնվելը կանգնած էր կոկորդումս: Դու կմոտենաս ինձ ու կսրբես այդ մի կաթիլ արցունքը, և այդ կեսգիշերվա կախարդական մթության մեջ գոյություն կունենան մի լապտեր, այդ լապտերի դեղին լույսի տակ կանգնած երկու հոգի, այդ երկուսի վրա թափվող սպիտակ փաթիլներ, ձյան կուսական ճերմակություն և այդ համատարած ճերմակությունը փչացնող մի կարմիր շարֆ…

… Եթե ես մի օր հանդիպեմ քեզ, դա իմ ամենաանգույն օրը կլինի, և այդ հանգած սևուսպիտակության մեջ միայն քո նվիրած գույները կտաքացնեն ինձ…

Մենք այսօր բարձր տրամադրություն ունենք: Իսկ դո՞ւք: Ինչ-որ բաներ տխրեցնո՞ւմ են ձեզ: Գիտե՞ք, մեզ հետ էլ են այդպիսի պահեր լինում, բայց մենք փորձում ենք հաղթահարել դժվարությունները` չկորցնելով մեր բարձր տրամադրությունը: Եկե՛ք փորձենք միասին: Կարևորը` մի՛ վհատվեք:

 Նորից միայնակ

Մի անգամ տանը մենակ էի: Դասերս վերջացրել էի, իսկ ուրիշ անելու բան չկար: Երկու ժամ հետո քույրիկս ու մայրիկս եկան տուն: Քույրս մտավ և սկսեց հարցեր տալ.

-Մա՛շ, բա ի՞նչ էիր անում, բա նայեցի՞ր «iCarly»-ն, ինչի՞ մասին էր սերիան:

Ես էլ նրան պատասխանեցի.

-Չէ՛, «iCarly»-ն չնայեցի, բայց դասերս արեցի վերջացրեցի, իսկ դու` չէ:

Քույրս տխրեց և վազեց հեռուստացույցի մոտ.

-Ըհըն, դասերդ արեցիր, իսկ «iCarly»-ն վերջացավ…

Մեկ էլ խոհանոցից լսվեց մայրիկիս ձայնը. հեռախոսով էր խոսում.

-Հա՛, ժամը ութին ձեր տանը կլինենք: Դե, գալիս ենք:

Ես ուրախացած գնացի քրոջս հաղորդեմ, որ հյուր ենք գնում, բայց մայրիկս եկավ և ասաց.

-Նե՛լ, հագնվի՛ր, գնում ենք Զառայենց տուն: Մարինա՛ ջան, իսկ դու տանը մնա, լա՞վ:

Ես տխրեցի, որ նորից մենակ եմ տանը մնալու, իսկ քույրիկս հյուր է գնալու:

Մարինա Հարությունյան, 12 տարեկան

***

Ասում էի, չէ՞

 Երբ հայոց լեզվից գրավոր էի գրում «օ-ո» ուղղագրության թեմայով, ես այդ օրը շատ ուրախ էի: Կողքիս աղջիկ կար, ով ինձ խանգարում էր, բայց չնայած դրան` ես լավ գրեցի թելադրությունը: Հաջորդ օրն ընկեր Կարապետյանը մեզ հայտնեց, որ դասարանի մեծ մասը «երկուսի» է գրել: Ես զարմացա: Երբ ուսուցչուհին կարդում էր գնահատականները, ասաց.

-Կարեն` «երկուս», Միքայել` «հինգ», Էլզա` «մեկ», Ռաֆայել` «ութ». ապրե՛ս, Ռաֆայե՛լ, շատ լավ է: Տեսե՛ք, երեխանե՛ր, Ռաֆայելն ընդամենը մեկ տարի է, որ սովորում է հայերենը, բայց գրավորը ձեզանից լավ է գրել:

Գիտեի, էլի, որ լավ եմ գրել. չէի կարող այդքան բարձր տրամադրությամբ «երկուս» ստանալ:

Ռաֆայել Բաբլոյան, 10 տարեկան

***

Հիշելով անցած-գնացածը

Իմ տրամադրությունը մանրուքներից բարձրանում է: Օրինակ, մի շատ անհաջող օր առավոտից բախտս չէր բերում: Նախ, առավոտյան քնած էի մնացել, հետո անզգույշ գտնվելու հետևանքով զարթուցիչս ջարդեցի, տանից խելագարի պես դուրս վազեցի, հասա մեր բակի աղբարկղին և նկատեցի, որ կոշիկներս չեմ հագել: Հետո, երբ կանգառում կանգնած էի, ինձ մի մուրացկան մոտեցավ և սկսեց հացի փող մուրալ: Կարծես թարս լիներ, կանգառում ես նրա հետ մենակ էի, երթուղայինս էլ ուշանում էր: «Ուռա՜, վերջապես եկավ»,- ասացի մտքումս, երբ հեռվում տեսա իմ երթուղայինը: Բայց այստեղ էլ բախտս չբերեց. երթուղայինում ազատ տեղ չկար, այն լեփ-լեցուն էր և շատ դանդաղ էր ընթանում: Մի կերպ ես էլ խցկվեցի մեջը. ուրիշ ճար չունեի, ախր, արդեն շատ էի ուշացել դպրոցից: Դեռ չէինք հասել դպրոցի կանգառին, երբ երթուղայինը փչացավ: «Համա թե բախտս չի բերում, այ քեզ բան: Հիմա հաստատ ընկեր Բաբայանը, դպրոցի մուտքի մոտ կանգնած, ուշացողների անուններն իր ցուցակի մեջ է անցկացնում»,- մտածեցի ես:

Մի կերպ վազելով հասա դպրոց: Իմ մտավախություններն արդարացան: Իմ անունը գրեցին ուշացողների ցուցակի մեջ, հետն էլ մի լավ գոռացին վրաս: Այ այսպիսի առավոտ էր: Միշտ հիշելով այդ առավոտը` դեմքիս ժպիտ է հայտնվում: Տեսնո՞ւմ եք, նույնիսկ անհաջող օրվա հիշողությունը բարձրացնում է տրամադրությունս:

Թագուշ Բաղդասարյան, 16 տարեկան

***

Բախտս բերեց

Ես պատրաստվեցի, որ գնամ դասի: Այդ օրը մենք քիմիա ունեինք, բայց ես քիմիայի տնայինները չէի կատարել, իսկ ուսուցչուհին զգուշացրել էր, որ ինձ հարցնելու է միանգամից երկու դաս և ստուգելու է տանը հանձնարարված խնդիրների լուծումները: Ռուսերենից հետո մի փոքր վախեցած և անտրամադիր բարձրացա քիմիայի կաբինետ: Արդեն պատրաստվում էի դասին, երբ ուսմասվարը մտավ և ասաց, որ քիմիա չի լինելու: Հետո հանրահաշվից և հայոց պատմությունից ստացա բարձր գնահատականներ: Կարճ ասած, այդ օրը բախտս շատ բերեց:

Նորայր Բարոյան, 13 տարեկան

***

«Իննի» հետևանքը

Հայոց պատմությունից հանձնարարված էր իմ սիրած թեման` Տիգրան Մեծի մասին: Ես օրագիրս դրեցի ուսուցչուհու սեղանին և սկսեցի դասը պատմել: Ուսուցչուհին ասաց.

-Ապրես, «ինը»: Եթե ուզում ես, կարողանում ես:

Իմ դեմքին ժպիտ հայտնվեց:

Զանգը հնչեց: Ես տուն գնացի: Երթուղայինում բոլորը դեմքիս էին նայում: Բայց ինչո՞ւ, չհասկացա պատճառը: Երբ մեր շենքի մուտքի աստիճաններով վերև էի բարձրանում, մեր հարևանը հայտնվեց դիմացս և ժպիտը դեմքին ասաց.

-Ո՞նց ես, Գևո՛րգ ջան:

-Լավ,- պատասխանեցի ես:

Մտա տուն, և մայրիկս հարցրեց.

-Ո՞նց ես: Բան ա եղե՞լ:

Երբ շրջվեցի հայելու կողմը, տեսնեմ` դեմքիս ժպիտը դեռ մնացել է: Նոր հասկացա, թե ինչու էին բոլորը դեմքիս նայում:

Գևորգ Պողոսյան, 13 տարեկան

***

Ուրախ ժամանց

Դեկտեմբեր ամիսն էր: Արդեն արձակուրդ էր: Ծնողներիս համոզում էի, որ թույլատրեն ընկերներիս կազմակերպած հավաքին գնալ: Բոլորն ինձ էին սպասում, թե երբ եմ թույլտվություն ստանալու: Ախր, շա՜տ մեծ հավաք էր կազմակերպվել, բոլորն էլ գնալու էին: Հեռախոսս այլևս ուժ չուներ` դիմադրելու զանգերին: Երկար համոզելով` վերջապես արժանացա այս խոսքերին. «Հա՛, լավ, գնա՛»: Ուրախությունից ճչացի և դուրս վազեցի: Ուղևորվում էի դեպի Կարապի լիճ: Այնտեղ ինձ դիմավորեցին ընկերներս, որոնցից շատերին առաջին անգամ էի տեսնում երկար ժամանակ ինտերնետով շփումից հետո: Մենք գնացինք Հյուսիսային պողոտա` ևս երկուսին դիմավորելու: Շատ էի կարոտել նրանցից հատկապես մեկին, և երբ տեսանք իրար, գոռալով վազեցինք և այնքան ոգևորված գրկախառնվեցինք, որ փողոցով անցնողները հրճված մեզ էին նայում: Իրար ձեռք բռնած` քայլեցինք Հանրապետության հրապարակ, այնտեղ թափառելուց և մնացածներին հանդիպելուց հետո որոշեցինք, որ պետք է Մանկական երկաթուղի գնանք: Արդեն բավականին շատ էինք` մոտ երեսուն հոգի: Տղաներից մեկն իր հեռախոսին բարձրախոս էր միացրել և անընդհատ երգեր էր փոխում: Երկար շարքով թռչկոտելով` մտանք մեր շարքից տասն անգամ երկար թունելը: Հերթական անգամ թունելի պատերն էինք նախշում, երբ հանկարծ լույսերն անջատեցին: Բոլորս ճչալով և ծիծաղելով սկսեցինք վազել դեպի թունելի մյուս ծայրը: Երբ հասանք այգի, առանձնապես ոչինչ չարեցինք. միայն երազկոտ աչքերով գնացքի ռելսերին էինք նայում: Վերադառնալիս ես և ընկերուհիներիցս մեկը նստեցինք նույն երթուղայինը: Զարմանալին այն էր, որ դեռ ոչ մեկիս էլ չէին զանգել տանից և հարցրել, թե որտեղ ենք: Երթուղայինում մի լավ չաչանակեցինք: Ընկերուհուս հետ բաժանվելուց հետո վերադարձա տուն, իսկ մայրիկս նույնիսկ մոռացել էր իմ բացակայության մասին:

Նանե Աբելյան, 15 տարեկան

***

Արժանի ներում

Մոտավորապես հինգ-վեց տարեկան էի: Իմ հեթական չարության հետևանքով նորից հայտնվեցի ննջասենյակում` փակի տակ: Դուռը երեք բանալիով վրաս չէին փակում, բայց այնքան համարձակություն չունեի, որ սենյակից դուրս գայի: Անգործությունից արդեն գժվում էի, և մի միտք ծագեց. «Նրանք բոլորն էլ վրաս բարկացած են, բայց եթե ես ինչ-որ մի լավ բան անեմ, հաստատ կներեն: Բայց ի՞նչ անեմ»: Մի քանի վայրկյան մտածելուց հետո վազեցի գրասեղանի մոտ, վերցրեցի գունավոր թղթերը և սկսեցի կտրատել: Սկզբում սլաքներ կտրատեցի, հետո` մարմին` առանձին ձեռքերով, ոտքերով և գլխով: Այնուհետև այդ թղթե մարմնին հագցրեցի քույրիկիս գիշերանոցը և դրեցի անկողնու մեջ: Շատ էի վախենում սենյակից դուրս գալ. բա որ նկատե՞ն: Բայց պետք է շարեի սլաքները հատակին` ճաշասենյակից մինչև ննջարան: Հաղթահարելով իմ մեջ այդ վախը` ի վերջո ես շարեցի այդ սլաքները և գնացի «քնելու»:

Երբ բոլոր սերիալները վերջացան, և քույրիկներս որոշեցին գալ ննջասենյակ, նրանք անմիջապես նկատեցին ուղեցույցները, որոնք տանում էին դեպի քրոջս` Նարեի մահճակալը: Մի քանի վայրկյան լռությունից հետո հնչեց քույրիկներիս բարձր ծիծաղը: Եվ ես ինձ համարեցի ներված:

Լուսինե Ալեքսանյան, 13 տարեկան

***

Տարօրինա՞կ եմ…

-Բարի լույս, մա՛մ ջան, ո՞նց ես, գիտեմ, որ լավ ես, ես էլ եմ լավ, մա՛մ, ես քեզ էնքան եմ սիրում, չես պատկերացնի:

-Հա՞յկ, էսօր ի՞նչ ա եղել հետդ:

-Իսկ դու ի՞նչ ես կարծում:

-Ինձ թվում ա` մի քիչ տարօրինակ ես քեզ պահում:

-Հը՞…,- չհասկացա ես:

-Ասում եմ` դե, էսօր ոնց որ դու չլինես:

-Գիտեմ,- ասացի,- գնամ լվացվեմ:

-Խոզանակդ չմոռանաս,- հիշեցրեց մայրս:

-Արդեն վերցրել եմ, մա՛մ ջան:

Մի քանի րոպե անց դուրս եկա լողասենյակից ու սկսեցի մրթմրթալ.

-Մա՛մ, էսօր ի՞նչ ես սարքել ուտելու:

-Վերմիշել,- հանգիստ պատասխանեց մայրս:

-Ո՜ւֆ, էլի՞ իմ ամենաչսիրած ուտելիքը,- հոգնած բացականչեցի ես:

-Հա՞յկ, ի՞նչ եղավ հետդ:

-Ի՞նչի՞:

-Մի տեսակ տարօրինակ ես:

Ու ես հասկացա. պետք է միշտ միջին տրամադրություն ունենամ, որովհետև չեմ ուզում մարդկանց մոտ տարօրինակի տպավորություն թողնել:

Հայկ Սմբատյան, 14 տարեկան

***

Երկա՜ր ճամփորդություն

Երբ արտասահման էինք մեկնում, ես արագ անցա անձնագրային անցակետը: Իսկ մայրիկիս կանգնեցրեցին. պարզվեց, որ մայրիկիս նույն անուն ազգանուն հայրանունով մի կին Ինտերպոլի կողմից հետախուզման մեջ է: Նրան տարան` ստուգելու: Ես նստեցի ու մտածեցի. «Ախր, եթե մայրիկիս տանեն բանտ նստեցնեն, ես ի՞նչ եմ անելու: Խեղճ մամաս բանտում հացի ու ջրի վրա է նստելու, ես էլ տանը մենակ կմնամ պապայիս հետ: Ո՞նց եմ ապրելու…»:

Վերջապես եկավ ոստիկանը, իսկ նրա հետ` մայրիկս: Ինձ թվում էր, որ մայրիկիս ձեռքերին ձեռնաշղթաներ են, բայց իրականում այդպես չէր: Պարզվել էր, որ հետախուզվող կնոջ ծննդյան օրը մայրիկիս ծննդյան օրվանից մեկ օր առաջ էր: Ես ուրախությունից թռվռում էի: Բայց իզուր, քանի որ մենք շատ հեռու էինք թռչում` ԱՄՆ, և չորս օդանավակայաններում էլ մայրիկիս ստուգեցին:

Մարիա Զաքարյան, 12 տարեկան

***

Անակնկալ

Ես ու քույրս նստած բողոքում էինք գլխացավից, երբ հանկարծ առույգացա: Տեղիցս վեր թռա և երբ ուզում էի ասել, թե ինչ եղավ ինձ հետ, դռան զանգը հնչեց:

-Լենան ա,- ասաց քույրս: (Լենան մորաքրոջս աղջիկն է):

Ես միանգամից վազեցի դռան մոտ:

-Լե՛ն, Լե՛ն, շուտ արի՛, արա՛գ, արա՛գ,- դուռը բացելով` բղավեցի ես:

-Ի՞նչ ա եղել, հանգստացի՛,- անհանգստացավ Լենան:

Ներս մտնելուն պես նա ասաց.

-Երեխե՛ք, չգիտեմ` հիշո՞ւմ եք, թե՞ չէ, բայց էսօր ձեր մամայի ու պապայի ամուսնության քսանամյակն ա:

-Լենա՛, լավ, էլի, էս կես ժամ ա` կենտրոնանում եմ, որ ասեմ, իսկ դու…,- նեղացա ես:

-Կներես, որ իմանայի` էդ ես ասելու, չէի ասի: Լավ, կարևոր չի, ավելի լավ ա` մտածեք` ի՞նչ անենք, որ ձեր մամային ուրախացնենք:

Տարբեր առաջարկներ եղան, սակայն բոլորը մերժվեցին: Եվ վերջապես.

-Մտածեցի՜,- բացականչեցի ես այնքան բարձր, որ Լենան ու Հասմիկը` քույրս, տեղից վեր թռան,- եկեք գնանք խանութ, կարմիր վարդ առնենք, շոկոլադե տորթ, որ վարդը տորթի սև ֆոնի վրա ավելի սիրուն լինի, լույսերը կանջատենք, սենյակը մութ կլինի, ու 20 թվով մոմերը կխրենք տորթի մեջ:

-Շատ լավ ա, Մա՛ր, ապրե՛ս, տենց էլ կանենք,- արձագանքեց Լենան:

Ես ու Լենան գնացինք խանութ, իսկ Հասմիկը մնաց տանը, ինչպես ինքն է ասում` «շատ ավելի կարևոր»` մաքրության գործերի համար:

-Ուրեմն դու կլինես սենյակում, ես ու Հասմիկը կգնանք դուռը բացելու, հետո շարֆով աչքերը կկապենք, ու ես դուռը կթխկթխկացնեմ, դու մագնիտոֆոնը կմիացնես, կսկսվի Չելենտանոյի երգը, որը մաման շատ ա սիրում: Դե, պարզ ա, բոլոր լույսերն անջատված կլինեն, մոմերը կվառվեն, մենք մամայի աչքերը կբացենք ու կշնորհավորենք: Չէ՛, չէ՛, ավելի լավ ա…

-Մարիա՛մ, վե՛րջ տուր, ամեն ինչ կանենք, ու շատ լավ կլինի,- ասաց Լենան:

Քառասուն րոպեից մենք արդեն ամեն ինչ պատրաստել էինք: Անհամբեր սպասում էինք մայրիկին:

Մոտավորապես կես ժամ կատարյալ լռություն էր տիրում, և վերջապես երեքիս համբերության բաժակն էլ լցվեց:

-Զանգում եմ մամային,- հեռախոսը վերցնելով` ասաց Հասմիկը:

-Հա՛, զանգի՛,- համաձայնեցինք մենք:

Բոլորիս ոգևորվածությունն անցավ, երբ իմացանք, որ դեռ մեկ ժամ պետք է սպասնեք: Բայց երբ հնչեց դռան զանգը, բոլորիս մոտ վերականգնվեց բարձր տրամադրությունը, և այդպիսի տրամադրությամբ իրականացրեցինք մեր պլանավորածը:

Մարիամ Նալբանդյան, 11 տարեկան

 2011թ.

Ութն անց քսանմեկ է. տանից դուրս եկա։

Հիանալի է, հիմա կրկին դասից կուշանամ, դա էլ հերիք չէ, առավոտից ինչ-որ անհասկանալի տրամադրություն ունեմ։ Քայլում եմ այն ճանապարհով, որով ինը տարի շարունակ այս նույն ժամին դպրոց եմ գնացել։ Կարծես ամեն բան սովորականի չափ տաղտկալի է։ Մեկ էլ հանկարծ հանդիպեցի նրանց։ Այդ «նրանք»-ը մայր ու աղջիկ են, որոնց ամեն առավոտ տեսնում եմ։ Երևի իրենք նույնիսկ ինձ չեն էլ նկատել, բայց ինձ համար հարազատի չափ ծանոթ են դարձել։ Այնքան ծանոթ, որ նկատում եմ ամեն չնչին փոփոխությունը իրենց վրա։ Օրինակ՝ մի քանի շաբաթ առաջ այդ նույն աղջիկը մազերը կտրել էր, օրեր անց գույնը փոխեց մազերի, իսկ արդեն երեկ դրանք գանգուր էին, չնայած միշտ ուղիղ են լինում։ Հիմա նրանք ինձ այնքան ծանոթ են, որ քիչ է մնում ասեմ. «Շնորհավոր վերարկուդ, չնայած այն մեկն ավելի շատ էի հավանում»։

Բայց մի վայրկյան։ Մենք մեր բոլոր ծանոթների անունները անկասկած իմանում ենք, չէ՞, բայց ես նրանցը չգիտեմ։ Չնայած բացարձակ կարևոր չէ մարդու անունը իմանալ ծանոթ լինելու համար… Երևի։

Հիմա հասնում եմ դպրոց, հավանաբար հետ գալիս կրկին կտեսնեմ նրանց…

Օսկար Ուայլդի «Դորիան Գրեյի դիմանկարը» գիրքն ընթերցելիս ամեն մի խորիմաստ նախադասություն ինձ հիշեցնում էր մերօրյա գյուղական բնակիչների կյանքը, նաև հակասություններ էր առաջացնում, հիշեցնում մեր ներկայիս պետության ծավալած գործունեությունը։

Գրքի գլխավոր հերոսը՝ Դորիան Գրեյը, իր ապրելակերպի հանդեպ ունեցած պատասխանատվությունը գցեց մի նկարի վրա՝ հենց իր դիմանկարի վրա՝ փորձելով փախչել իրականությունից։ Տեսեք՝ երբ մեր երկրում կային մենաշնորհներ (չենք բացառում, որ հիմա էլ կարող են լինել), և հիմա արդեն բացահայտվում են նրանց հափշտակությունները և այլ մեղքերը, նրանք հանդես են գալիս որպես անմեղ՝ իրենց մեղքը վերագրելով ուրիշին։ Գրքից մեջբերում անեմ․ «Փաստերի իրական աշխարհում մեղսագործները չեն պատժվում, ոչ էլ՝ անմեղները հատուցվում»։

Մեր իրականությունում միշտ է եղել և գործել այս վարկածը, սակայն հիմա երկիրը (կառավարությունը և ժողովուրդը) պատժում են մեղսագործներին, մնում է այդ առաքելությունը հասցնեն իր վերջնական արդյունքին՝ անմեղներին հատուցելով։
Ուզում եմ դիմել բոլոր այն հարուստներին, ովքեր ամեն ինչի հիմքում փողն են տեսնում։ Իրականում ձեզ մի խորհուրդ կտամ՝ ձեր զավակներին ճիշտ դաստիարակեք, մի ներարկեք ձեր մտածելակերպը նրանց, որովհետև դա շարունակվելու է, փոխանցվելու է։ Ձեր երեխաների հետ ճիշտ կերպով շփվեք, կյանքի դասեր տվեք, որովհետև համոզված եղեք, եթե նրանք հիմա ապրում են ձեր հաշվին, հույս չունենաք, որ հետո դուք կարող եք ապրել նրանց հաշվին։ Կրկին մեջբերում անեմ․ «Չարաբախտ գյուղացին, որ հենց նոր մեռավ, ինձանից երջանիկ էր»։ Այս խոսքերը ասում էր Դորիան Գրեյը, որն ամեն ինչ ուներ՝ գումար, շքեղ բնակարան, ծառաներ, համբավ (որը հետո կորցրեց), նույնիսկ ուներ հավերժական երիտասարդություն, որը դուք չունեք, բայց իրեն համարում էր դժբախտ։ Գյուղացին չարաբախտ է համարվում, որովհետև աղքատ է, որովհետև չի կարողանում իրեն թույլ տալ ինչ-ինչ բաներ, ճոխություններ, հաճույք։ Բայց իրական հաճույքը այն է, երբ հայրդ հոգնած գալիս է տուն, իսկ դու՝ զավակդ, ջուր ես տաքացնում ոտքերը լվանալու համար, ինքդ ես ջուրը թափում՝ ընդունելով հորդ հոգնած լինելը։ Իսկ երբևէ մտածե՞լ եք, որ կան մարդիկ, որոնց առողջությունը իրենց չի ներում նման հարցերում, ու հենց իրենց երեխաներն են այդ ամենը անում։

Գրքի հերոսներից Լորդ Հենրին ասում էր, որ գյուղացի բնակիչները բացարձակապես անքաղաքակիրթ են։ Անքաղաքակիրթ են, երևի, այն առումով, որ գյուղացի երեխաները շատ-շատ բաներ չեն տեսել իրենց կյանքում, գլուխ չեն հանում ձեր application-ներից, իսկ տեսնելիս նրանց վարքը կողքինի համար ոչ ադեկվատ է համարվում։ Անքաղաքակիրթ են, երևի, որ տանը ուտելու ոչինչ չլինելու դեպքում ոչ ոք չի բարձրաձայնում իր սոված լինելու մասին, որ մեկը մյուսին չտխրեցնի։ Կամ էլ անքաղաքակիրթ են նրա համար, որ 13-15 տարեկան երեխաները իրենց հիվանդ տատիկ-պապիկներին կամ հիվանդ մորն են խնամում (դեպքերը իրականություն են, եթե կցանկանաք՝ գրեք, կմանրամասնեմ)։
Այսպիսի մի մեջբերում էլ անեմ․ «Ծերության ողբերգությունը նրանում չէ, որ մարդը ծերանում է, այլ նրանում, որ մարդը հոգով երիտասարդ է մնում»։ Գեղեցիկ խոսքեր են, չէ՞, ափսոս, որ գյուղացին 10-11 տարեկանից արդեն կյանքի դառը համն է զգում, հոգով սկսում է ծերանալ և հոգնել, իսկ ֆիզիկապես ծերանալով՝ հոգով արդեն մահանում է։
Իսկ այն մարդիկ, ովքեր իրենց կատարած յուրաքանչյուր սխալ քայլի համար մեղադրում են ուրիշին, մի օր նմանատիպ սխալ քայլի կամ սխալ խոսքի պատճառով վատ ավարտ կունենան, ինչպես և Դորիան Գրեյը:

Քնել չի ստացվում, հատկապես՝ անձրևոտ եղանակներին: Բայց ամբողջ սրտով ուզում եմ քնել, քնել ու մի քանի ժամ խուսափել բոլորից:

Բայց անձրևի կաթիլները «Թամզարա» են պարում տանիքին ու չափից շատ դմփդմփացնում:

Մտածում եմ՝ երբ փոքր էի, ինչ-որ բանի սպասելիս «քնել-զարթնելով» էի հաշվում:

-Մամ, իսկ Ձմեռ Պապը ե՞րբ կգա։

-Երկու անգամ էլ քնես-զարթնես, Ձմեռ Պապը կգա:

Համոզելու այս ձևը միշտ ակտուալ էր թվում: Միայն ոչ հիմա: Երանի էլի Ձմեռ Պապին սպասեի, նա կգա, քեզ նման չէ…

Քանի տերև է ընկել, իսկ դու դեռ չկաս, բայց ոչինչ, մի տերև էլ ընկնի՝ կգաս:

Քանի աստղ է վառվել, իսկ դու դեռ չկաս, բայց ոչինչ, հաջորդի վառվելուց վաղուց եկած կլինես:

Մի անգամ էլ քնեմ-զարթնեմ, հաստատ կգաս:

Սպասելուց հոգնել կա… Երբ գիտեմ, որ չես գալու:

-Լավ, մի անգամ էլ լսեմ ու վերջ։ Ինչ սպիտակ ա էս պատը, միշտ սե՞նց ա եղել։

Ձեռքն առավելագույն չափով ձգեց, որ մի կերպ սեղանի ծայրին դնի հեռախոսն ու շարունակի պատով՝ ավելի ճիշտ առաստաղով հրճվել։ Ջութակների հիմնական թեմայի հետ զուգահեռ հնչում էին փողայինները՝ մարելով, հետո ուժեղանալով ու լցնելով դատարկ սենյակը։ Չէ, սենյակը այդքան էլ դատարկ չէր՝ անկյունում բազմոցն ու սեղանը, լարից ընկած դաշնամուրն էին, մյուս անկյունում՝ գրասեղանն ու նվագարկիչը․ սենյակում կահույքից բացի միայն նա էր՝ բազմոցին պառկածն ու առաստաղով հրճվողը։

-Տենաս` ինչի՞ են հարևաններս տանը բարձրակրունկ հագնում։ Ախր, հարմար չի, ամբողջ օրը դրանցով ես, դրանցով գործի ես գնում, հետո նույն ճանապարհով տուն ես գալիս: Չե՞ս ուզում հանել, որ ոտքերդ մի քիչ հանգստանան։ Չնայած, կարող ա դրսում էդքան էլ հարմար չի բարձրակրունկներով քայլել, իսկ դրանք իզուր չես գնել, մի տեղ պետք է, չէ՞, հագնել։ Էլի մտքերով ընկա ու սիրածս մասը բաց թողեցի։

Նա նորից ձգվեց, այս անգամ, որ վերցնի հեռախոսն ու նորից միացնի ստեղծագործությունը։ Սենյակը նորից լցվեց լարայինների ու փողայինների կարծես թե կատարյալ հնչյուններով։ Դեմքով նորից նայում է մեզ արդեն քաջ ծանոթ սպիտակ առաստաղին։

-Տենաս` պարոն Ֆաուլերը գտա՞վ Պայլին։ Միգուցե Պայլին սպանել են։ Ափսոս, լավ տղա էր։ Իսկ միգուցե գաղտնի գործակալ է և, հավաքելով թանկարժեք փաստաթղթերը, ուղղակի փախել է։ Չնայած այդ տարիներին Վիետնամից փախչելու համար մենակ խիզախությունը հերիք չէր լինի։ Իսկ եթե Պայլը գոյություն չունի՞, և նրան Ֆաուլերն է հորինել, իր վրայից մեղքը հանելու համար։

Այ, եթե մի փոքր տեղից շարժվեր, միգուցե և իմանար Պայլի ճակատագրի մասին, այլ ոչ թե գրասեղանին դրված գրքին նայեր՝ վարկածներ թվարկելով։

-Լավ, էս ժամին, ո՞վ ա փոշեկուլ միացնում։ Գոնե բարձրակրունկներդ հանի, նոր տները մաքրի, հարմար չի տենց։ Էն մի անկյունը չմաքրեցիր, ո՞ւր ես գնում․․․ Էլի չլսեցի սիրածս դրվագը։

Կրկին միացրեց այն ամենասկզբից՝ այս անգամ հեռախոսը ուղղակի դրեց բազմոցի գլխին։

-Իսկ եթե ես լինեի Պայլի փոխարեն, միսս Ֆուոնգի հետ կփախչեի, որ մեզ ոչ ոք չկարողանար գտնել։ Ամերիկա կփախչեի, Պայլը հավանաբար այնտեղ ծանոթներ կունենար։ Բայց ես Պայլը չեմ, ոչ էլ իմ միսս Ֆուոնգին ունեմ, Ամերիկայում էլ դժվար ծանոթներ ունենամ։ Եթե մի օր որոշեմ գիրք գրել իմ Թոմաս Պայլը կամ Ջիմը, կամ էլ Բիլը ամբողջ օր կպառկեր գետնին ու կնայեր աստղերին։ Ֆուոնգն էլ կողքից հարցեր կտար, Պայլն էլ տպավորություն թողնելու համար իր իմացած մեկ-երկու աստղի անուն կասեր կամ կհորիներ, ցույց կտար դրանք։ Բայց ես Պայլը չեմ ու իմ միսս Ֆուոնգին էլ չունեմ։ Էս ճաքը մի՞շտ ա եղել առաստաղի էս մասում։ Ինչ էլ մեծ ա։

Սենյակը նորից դատարկվեց․ լսվում էր միայն ժամացույցի տկտկոցը։ Երաժշտությունը նորից միացնել էր պետք։ Ձեռքի մի թեթև շարժում, ու հեռախոսն ընկնում է ուղիղ բազմոցի հետևը։

-Չէ, էդքան էլ սպիտակ չի առաստաղը։

Գլուխը նորից թեքում է դեպի գրասեղան, տեղից բարձրանում ու վերցնում է գիրքը։

«Սիրելի՛ Թոմաս, ․․․ »