Ինչո՞ւ

Ջրափոսերի միջով թռվռալով տուն է գնում մի հինգ-վեց տարեկան տղա: Նա ունի մեծ կապույտ աչքեր: Կարմիր բաճկոնով է: Նայեց երկնքին, տեսավ թռչունների մի երամ: Երամն այնպիսի տեսք ուներ, որ փոքրիկ տղային մի պահ թվաց, թե դա մի սլաք է երկնքում և ցույց է տալիս ինչ-որ ճանապարհ: Ո՞ւր էին գնում թռչունները, ինչո՞ւ էին լքում մեզ: Այս հարցերն էին տանջում տղային: Մտավ տուն, հարցրեց մայրիկին.

-Ինչո՞ւ են թռչունները հեռանում:

-Ցուրտ է, բալե՛ս, փակի՛ր պատուհանը:

Տղան կրկնեց հարցը, սակայն պատասխանն այդպես էլ չստացավ: «Միգուցե մայրիկը չգիտի՞ պատասխանը… Ո՜չ, նա գիտի, բայց երևի պետք չի, որ ես իմանամ»,- մտածում էր տղան:

Ես էլ եմ մտածում՝ միգուցե մեր տված հարցերի պատասխանը կարող է վնասել մեզ կամ դարձնել ավելի մեծ… Միգուցե նրանք չեն ուզում, որ մենք իրենցից շատ բան իմանանք… Միգուցե ամաչում են պատասխանել մեր հարցերին… Միգուցե հոգնել են արդեն «ինչո՞ւ, ինչպե՞ս, որտեղի՞ց, ե՞րբ» հարցերից… Չգիտեմ: Ես դեռ մեծ չեմ, բայց երևի պետք է իրենցից հարցնել: Մեծերը հաստատ կիմանան:

Գայանե Մուրադյան, 15 տ.

***

Անհարմար է, չէ՞

Երբ փոքրերը հարցեր են տալիս մեծերին, նրանք անհարմար են զգում այդ հարցերից: Օրինակ՝ ընկերուհուս՝ Մարալի փոքր քույրը՝ Անին, իրեն շատ հարցեր է տալիս: Մարալը շատ է բարկանում: Անին հարցնում է.

-Այդ դերասանին ինչո՞ւ ես սիրում, դե, որ սիրում ես, ամուսնացիր հետը:

Մարալն ասում է Անիին, որ սուս մնա և այլևս այդպիսի բան չասի, այլապես մայրիկին կասի, որ իրեն պատժի:

Անահիտ Վասիլյան, 16 տ.

***

Մի բան ասե՞մ

Մի անգամ մեր ֆիզիկայի ուսուցչուհին, ինչպես միշտ, առանց բացատրելու խնդիրը գրեց գրատախտակին և ճանապարհի՝ S-ի փոխարեն գրեց H, որը մեզ անծանոթ էր: Ոչ ոք ձայն չհանեց, բայց ես ասացի.

-Ընկե՛ր Հարությունյան, H-ն ի՞նչն է:

-Մանե՛, այստեղից էլ երևում է քո բթամտությունը, դա մենք արդեն անցել ենք,- ասաց ուսուցչուհին և այդպես էլ հարցին չպատասխանեց:

Ես շատ եմ բարկանում, երբ մեծերը հարցիս կոնկրետ չեն պատասխանում: Ուրախ եմ, որ իմ ծնողները հարցերիս պատասխանում են, անգամ երբ դրանք անմիտ են լինում:

Մինչ վերջերս ունեի մի շատ վատ սովորություն. ամեն հարցից առաջ ասում էի՝ մի բան ասե՞մ: Մայրս դրանից շատ էր բարկանում, և շատ անգամներ, երբ ես կարևոր բան էի հարցնում, սակայն դրանից առաջ «մի բան ասեմ» էի ասում, նա հարցիս չէր պատասխանում: Եվ ես, տեսնելով, որ շատ հարցեր անպատասխան են մնում, այլևս այդպես չեմ ասում:

Մանե Արշակյան, 13 տ.

***

Հանրահայտները և Հաստ Կողոսկրը

-Ըհը՜, երեք ամիսը լրացավ,- ասացի ես և, մի րոպե դադար առնելով, շարունակեցի,- պա՛պ, հեսա կատուն էլի ձագեր կունենա:

Անցավ ևս քառասուն օր, կատուն մեզ ծանոթացրեց իր ձագերի հետ: Ես անուններ տվեցի՝ Բեգեմոտ, Կառլսոն, Վինի Թուխ, Արքիմեդ և Հաստ Կողոսկր: Բեգեմոտը «Վարպետը և Մարգարիտան» գրքի սև կատվի պատվին է կոչվել, որին ես սիրեցի իր հետևյալ հայտարարությունից հետո. «Сижу себе, никого не трогаю»:

Կառլսոնն ու Վինի Թուխը բոլորիս հայտնի հերոսների անուններն են: Արքիմեդին այդ անունը տվեցի իր չափազանց խելացի հայացքի համար: Միայն խեղճ Հաստ Կողոսկրի բախտը չի բերել: Նրա անունը կապ չունի ոչ մի նշանավոր մարդու կամ կերպարի հետ. ուղղակի կողոսկրերն են շատ հաստ:

-Պա՛պ, էս մեր կատուն ո՞նց է ձագ ունենում, եթե ամբողջ թաղում իրենից բացի ուրիշ կատու չկա,- հարցրեցի մի անգամ հայրիկիս:

-Լուսինե՛, այսօր չէ, վաղը անպայման կասեմ,- ասաց հայրս:

Արդեն յոթ տարի է՝ նա ինձ դեռ պատասխանում է:

Լուսինե Համբարձումյան, 13 տ.

***

Կմեծանաս՝ կիմանաս

Երբեմն մեծերը երեխաների հարցերին չեն պատասխանում՝ կարծելով, որ պատասխանը նրանք դեռ չեն հասկանա: Ես փոքր տարիքից չեմ սիրել ստիպել պատասխանել հարցերիս: Երբ փոքր էի, շատ հարցեր էի տալիս, և երբ մեծերը շփոթվում կամ չէին իմանում ինչպես պատասխանել, ասում էի. «Լավ, կմեծանամ՝ կիմանամ»: Հիմա իմ փոքր եղբայրն է հարցեր տալիս, պատասխանն է՝ կմեծանաս՝ կիմանաս:

Տաթև Ավակիմյան, 13 տ.

***

Հնդիկները, հնդկացիներն ու «Հայոց հարցը»

Պատմության դասն էր: Ուսուցչուհին պատմում էր դասը.

-Եվ այսպես, երեխանե՛ր, երբ օտարերկրացիներն առաջին անգամ ոտք դրեցին Ամերիկա, այնտեղ ստիպված եղան առնչվել բնիկների՝ հնդիկների հետ:

-Ընկե՛ր Քոչարյան, կարո՞ղ եմ մի բան հարցնել,- ասացի ես:

-Սպասի՛ր վերջացնեմ, նոր:

-Լավ:

Նա ամբողջ դասը պատմեց՝ մի քանի անգամ նշելով, որ Ամերիկայի բնիկները հնդիկներն են:

-Դե, հիմա, Լիլի՛, կարող ես հարցդ տալ:

-Ընկեր Քոչարյա՛ն, Ամերիկայի բնիկները հնդիկնե՞րն են, թե՞ հնդկացիները:

Դասարանցիներիցս մի քանիսը, ովքեր համաձայն էին ինձ հետ, ծիծաղեցին դասատուի վրա: Վերջինս իրեն շատ վատ զգաց, որ ես ամբողջ դասարանի առաջ իր սխալն ասացի: Նա սկսեց բղավել ինձ վրա, անպատվել և ամեն գնով ուզում էր ապացուցել, որ ինքն է ճիշտը: Երբ զանգը հնչեց, ուսուցչուհին գնաց ավագ քույրիկիս դասարան, այդ դեպքի մասին պատմեց քրոջս և ասաց, որ վաղն առանց մայրիկի ես դպրոց չգամ:

Դասերից հետո գնացի տուն, մայրիկիս պատմեցի, թե ինչ է եղել իրականում, և հաջորդ օրը նա եկավ դպրոց: Դասատուն այդ գործին էր խառնել նույնիսկ տնօրենին: Այսպիսով, իմ սովորական հարցը նրանք դարձրին «Հայոց հարց». հավաքվեցին, զրուցեցին, որոշեցին, որ ես մեկ ներողությամբ կքավեմ մեղքս: Այդպես էլ արեցի: Բարեբախտաբար, ընկեր Քոչարյանը մոռացավ այս դեպքի մասին… Համենայնդեպս, ես այդպես էի կարծում մինչև այն օրը, երբ մենք նորից մի անգամ դասի ժամանակ անդրադարձանք Ամերիկային:

-Երեխանե՛ր, հիշո՞ւմ եք, նախկինում ձեզ ասել եմ, որ Ամերիկայի բնիկները հնդկացիներն են,- ասաց նա, նայեց ինձ և ժպտաց:

Այնուամենայնիվ, ես ճիշտ էի:

Լիլի Զաքարյան, 14 տ.

***

Հարցեր, հարցեր…

Երբ ես ու ընկերս գնացինք ամառանոց, ընկերս ամեն օր հարցեր էր տալիս, իսկ ես հոգնում էի ու չէի ուզում պատասխանել: Բայց անպայման պիտի նրա հարցերին պատասխանեի, որովհետև անքաղաքավարություն կլիներ չպատասխանելը: Երբ մենք նստեցինք ավտոմեքենա, ընկերս սկսեց հարցեր չտալ:

Մի անգամ էլ մայրիկս հիվանդացավ, իսկ ես մայրիկիս հարցեր էի տալիս: Նա չէր կարող ու չէր ուզում հարցերիս պատասխանել, ձայն չէր հանում, իսկ ես անընդհատ հարցնում էի.

-Մայրիկ, ի՞նչ է եղել:

Արամ Մնացականյան, 6 տ.

***

Երբ տատիկը սերիալ է դիտում

Փոքր էի, նստած էի տատիկիս կողքին, իսկ նա հեռուստացույց էր դիտում: Ես մածուն էի լցրել բաժակի մեջ և շաքար էի ավելացնում.

-Տատի՛կ, որ մածունի մեջ հաց լցնեմ, մածունը կավելանա՞:

Տատիկս կլանված սերիալ էր նայում և չէր էլ լսում իմ հարցերը, այդ պատճառով էլ անտրամաբանական պատասխաններ էր տալիս:

-Հա՛, ավելանում է,- ասաց նա:

-Տատի՛կ, իսկ որ շաքար լցնեմ, մածունը կպակասի՞:

-Այո՛, այո՛, կպակասի,- ասաց նա:

Սերիալից հետո ես նրան ասացի, որ երբ շաքար լցրեցի, մածունը չպակասեց, և նա սկսեց ծիծաղել՝ հասկանալով, որ ուշադրություն չի դարձրել իմ հարցերին և սխալ պատասխաններ է տվել:

Հովնան Բաղդասարյան, 13 տ.

2008թ.

Ես նեղացած նստել եմ անկյունում: Մայրիկս ասում է, որ հիվանդացել եմ շատ հեռուստացույց դիտելուց: Շատ պետքս է, դե թող իրենց սիրելի որդուն նայեն՝ իմ միջնեկ եղբորը, որն իսկի հայերենի դասագիրքը չի կարողանում գտնել, որ տնայինը գրի: Թող փնտրի, իսկ ես կնայեմ:

Մուշն ամեն տեղ փնտրեց, հետո սկսոց խնդրել գրքին.

-Դե, դուրս արի, գիրք, առանց քեզ չի լինի:

Հետո բարկացավ.

-Դե, ի՞նչ անցավ մտքովդ, է… Պետք է, չէ՞, մի կերպ տնայինս գրեմ:

Բայց գիրքը, ինչպես և պետք էր ենթադրել, դուրս չթռավ, նույնիսկ չբացականչեց. «Ահա և ես»:

Մուշեղն արդեն սպառնում էր.

-Ախ, որ բռնել եմ, չէ, էջերդ կպոկեմ, ողջ կյանքում ինձնից չես հեռանա: Նույնիսկ դպրոցի գրադարանը երազումդ կտեսնես:

Բայց գիրքն ասես չէր էլ լսում: Մուշեղն սկսեց առաջարկություններ անել:

-Այ, եթե դուրս գաս, քեզ կկազմեմ, բոլոր բծերդ ռետինով կջնջեմ:

Բայց դա էլ չօգնեց:

Մուշեղն ուժասպառ ընկավ բազկաթոռին:

-Ես էլ չեմ կարող,- հուսահատված ասաց նա և սկսեց երգել,- հեյ, գիրք, ո՞ւր ես, գիրք…

Հետո սկսեց թախանձել հայրիկին, որ նոր գիրք գնի:

Հայրիկը փափուկ սիրտ ունի, իսկույն համաձայնեց, բայց մայրիկի հարցում Մուշեղի բախտը չբերեց: Մայրիկը չի սիրում փողը քամուն տալ:

-Լավ փնտրիր՝ կգտնես: Եթե քո կորցրած ամեն ինչը նորից գնենք, կսնանկանանք:

Զարմանալին այն էր, որ Մուշեղը փնտրում էր անհավանական վայրերում: Նա այլևս ոչ երգում էր, ոչ խնդրում: Փնտրում էր սառնարանի մեջ, լվացքի մեքենայի, անգամ թեյնիկի:

Հետո գործի անցան հայրիկն ու մայրիկը, նույնիսկ կրտսեր եղբայրս: Ես անկողնու միջից հրամաններ էի տալիս և մշուշոտ հայացքով հետևում նրանց: Այ, կարելի էր նաև բահերով փորել, և կստացվեր, որ գանձ եք որոնում: Ես դա առաջարկեցի հայրիկին, բայց նա ինձ սաստեց, մանավանդ, մայրիկն արդեն շատ էր լրջացել, և պայթունավտանգ էր օդը:

Գիրքն այդպես էլ չգտան, օգնության եկավ հարևանի գիրքը:

Առավոտյան, ինչպես միշտ, գնացինք դպրոց: Հանեցի պայուսակիցս Հայոց լեղվի դասագիրքը, և այ քեզ բան. Մուշեղի կորած դասագիրքն է:

Շատ մոռացկոտ և թափթփված տղա է Մուշը, կարող էր նաև իմ պայուսակի մեջ փնտրել:

Գոռ Բաղդասարյան, 12տ., 2000թ.

Ողջույն: Ես Աննան եմ: Արդեն ուսանող եմ: Ընդունվել եմ ՎՊՀ ռադիոֆիզիկայի բաժինը: Հենց սկզբից գիտեի, որ իմ կուրսում աղջիկներ քիչ են լինելու, բայց քանի որ ես սիրում եմ ֆիզիկան, որոշեցի ընդունվել այդ բաժինը:

Այս տարվա սեպտեմբերի 1-ը ամենատխուրն էր ինձ համար, որովհետև իմացա, որ կուրսում միակ աղջիկն եմ ու շատ սրտնեղեցի: Առաջին շաբաթը մեծ դժվարությամբ էի հաճախում դասերին, բայց երբ հասկանում ես, որ շրջապատված ես լավ մարդկանցով, ստիպված համակերպվում ես միջավայրին:

Արդեն անցել է մոտավորապես մի ամիս, և ես հաճույքով եմ հաճախում դասերին, ուսանողական կյանքն էլ է ինձ դուր գալիս: Կուրսում շատ հաճելի մթնոլորտ է, բոլորն ինձ լավ են վերաբերվում: Դասախոսներն էլ են շատ լավ հարաբերությունների մեջ ինձ հետ, ամենաշատը ինձ են վստահում և հենց ինձ են կուրսի ավագ նշանակել: Թեև շատ պատասխանատու գործ է, բայց ես հաճույքով եմ կատարում այն:

Բուհում ես տխրելու ժամանակ չեմ ունենում, ճիշտ է՝ կուրսում աղջիկ չկա, բայց ինձ հետ ուրիշ կուրսի աղջիկներն էլ են շփվում, և ես ինձ երբեք մենակ չեմ զգում:

Կուրսում միակ աղջիկ լինելը իր բացասական կողմերն էլ ունի, ամբողջ դասին միայն ես եմ դաս պատասխանում, լեկցիաները միայն ես եմ գրում, ու մեկ-մեկ մտածում եմ՝ եթե մի օր դասի չգնամ, ով է դասերը պատասխանելու, ումից եմ լեկցիաները արտագրելու:

Չնայած բոլոր տխուր և ուրախ պահերին՝ ես սիրում եմ ուսանողական կյանքը, և չեմ զղջում, որ ընդունվել եմ, քանի որ սովորում եմ իմ ընտրած բաժնում և ամենակարևորը՝ անվճար:

Թեև Դավթյան եմ, բայց Գալստյանների ճյուղի մի տերևն եմ։ Մենք Արագածոտնի շրջանի Կոշ գյուղից ենք։ Թեև Երևանում եմ ծնվել և մեծացել, բայց միշտ կապ եմ պահել մեր գյուղի հետ։ Ըստ ավանդության՝ այստեղ ապրել է Աստվածաշնչում հիշատակվող Քանանի որդի Քուշը, որի անվան ձևափոխումից էլ ստացվել են Կվաշ, Կավաշ, Կուաշ անվանումները։

Գյուղը հիշատակվում է Մովսես Խորենացու, Փավստոս Բուզանդի երկերում: Կոշում է ապրել կուրացած Տիրանը, որը խեղդամահ է արվել որդու՝ Արշակ Երկրորդի կողմից։ Գյուղում նաև մի աղբյուր կա՝ Սուրբ Վարդան աղբյուրը։ Այն այսպես է կոչվում Վարդան Մամիկոնյանի պատվին, քանի որ ամեն անգամ արքայի մոտ գալիս Վարդան Մամիկոնյանը ջուր է խմել այդտեղից։ Կոշում են գտնվում նաև Զաքարյան իշխանների կողմից կառուցված Կուսաբերդ կամ Աղջկա բերդ ամրոցը, 630 թվականին Գրիգոր իշխանի կառուցած Սբ. Ստեփանոս վանքը։

Գյուղում ապրում է մոտավորապես 3300 բնակիչ։ Պապս պատմում է, որ իր ապուպապերը Պարսկաստանից եկել են Կոշ 1828 թվականին։ Օրդուխան պապս ունեցել է 3 տղա՝ Կիրակոսը, Համբարձումը, Գալուստը։ Մենք Գալուստ պապի ճյուղից ենք։ Մենք ունենք նաև մեր տոհմածառը, որն սկսվում է Օրդուխան պապից, իսկ այսօր արդեն եղբորս անունն էլ կա այնտեղ: Մեր արմատների մասին հետաքրքրվել է նաև «Մենք ենք, մեր սարերը» հաղորդաշարը։