Երկրորդ օր: Ավելի շատ տպավորություններ…

Առավոտը հետաքրքրասիրությամբ լցված իջանք նախաճաշի, քանի որ գիտեինք՝ գիշերը մեր սերբ ընկերները շատ ուշ ժամանել էին ու արդեն հյուրանոցում են: Երկար ճանապարհից հոգնած՝ նրանք առավոտյան մեր աշխատանքներին չմիացան, բայց մինչ մեր ծանոթությունը, պատանի թղթակիցներս հասցրինք մեր՝ մոնտաժային աշխատանքի տեխնիկական գիտելիքները հարստացնել գործնական աշխատանքով:

Հետո բոլորս հանդիպեցինք ճաշարանում ճաշի ժամին, ծանոթացանք, ապա անցանք մեր աշխատանքային առօրյային. մեր «Մանանա» կենտրոնի և Մեդիա Կրթության սերբական կենտրոնի մասին տեղեկատվություն տրվեց մասնակիցներիս, ներկայացվեցին աշխատանքներ, որոնք արվել են կենտրոնների կողմից: Հետաքրքիր էր, որ մեր սոցիալական խնդիրները ներկայացնող ֆիլմերից մեկը դիտելուց հետո մեր սերբ ընկերները նշեցին, որ Սերբիայում էլ նման խնդիրներ կան. աղքատություն, գործազրկություն, երիտասարդության պասիվություն: Հենց այստեղ էլ հասկացանք, որ մենք շատ ընդհանուր խնդիրներ, գծեր ու նմանություններ ունենք սերբ ժողովրդի հետ, և որ մեր աշխատանքը, անկասկած, շատ ավելի արդյունավետ և հետաքրքիր է լինելու:
Տղաները շատ էին հավանել մեր ուտելիքը, նրանք ասացին, որ նման է սերբականին, անգամ՝ ավելի համով է: Ափսոսացին, որ Արարատյան դաշտի վրա փռված ամպերն ու մառախուղը թույլ չեն տալիս տեսնել Արարատ լեռը: Հուսանք՝ այս օրերին առիթ կունենանք, որովհետև մենք ինքներս հավերժ կարոտ ենք Արարատին:

Երեկոյան ուրախ երեկույթ կազմակերպեցինք բացօթյա լողավազանի շուրջ. երաժշտություն, պար, մրգեր, քաղցրավենիք և, կարծես, հատուկ պատվիրված քամի: Երեկոն ավարտվեց կիթառի նվագակցությամբ: Ծովինարը երգում էր մեր սիրած երգերը, որին ձայնակցում էինք բոլորս: Մեր թիմն այսօր շատ ավելի համախմբված և աշխույժ է: Արդեն անհամբեր սպասում ենք ֆիլմերի գաղափարների քննարկմանը:

Վարսեր Զաքարյան

Ճամբարի առաջին նկարահանումները

-Արշակ, շրջապատում ինչ հետաքրքիր բան տեսնում ես, նկարիր,- ասաց պարոն Արան՝ ինձ մեկնելով տեսախցիկը:

Ես անցա գործի: Որոշեցի սկզբում նկարել Երաժշտական ակադեմիայի, որի մասին ֆիլմ էինք նկարում, դահլիճը: Հանրապետության որակով երրորդ, ինչպես շատ էր սիրում նշել ակադեմիայում մեզ ուղեկցող կինը, ռոյալից բացի որևէ այլ հետաքրքիր բան դահլիճում չգտնելով՝ որոշեցի դուրս գալ պատշգամբ: Ուշադրությունս անմիջապես գրավեց բնության մեջ առանձնացող եկեղեցին, որն էլ որոշեցի նկարել: Այնուհետև սկսեցի շրջել շենքի ներսում: Աստիճաններով իջնելիս նկատեցի գեղեցիկ ձևավորված ձեռագործ խողովակաձև ջահ: Ակադեմիայի շենքի ներսում նկատեցի նաև գրքեր, ձայնասկավառակներ, հետաքրքիր կավե իրեր, որոնք, ինչպես պատմում էր ակադեմիայի տնօրենը, հայտնաբերվել են շենքի մոտ գտնվող այգուց՝ պեղումների արդյունքում: Նկարելու ընթացքում լսում էինք տնօրենի պատմությունները շենքի կառուցման վերաբերյալ և հետագա ծրագրերի մասին: Սա նախնական ծանոթություն էր Բյուրականում գործող Երաժշտական ակադեմիայի հետ, իսկ հիմնական նկարահանումները դեռ առջևում են. Մի քանի օրից այստեղ անցկացվելու է դասական կիթառի վարպետության դասեր, ահա թե երբ երաժշտական կյանքը կխլացնի ու իրենով կծածկի ամեն բան:

Արշակ Խուդավերդյան

DSC_0881Առավոտս բացվեց այն ժամանակ, երբ սենյակակիցներս` Մանեն և Նելլին պատրաստվում էին գնալ վազելու: Նրանք որոշել են այստեղ էլ հավատարիմ մնալ իրենց ռեժիմին. Վեր կաց ու վազք առավոտյան 6-ին և քնել գիշերը 10-ին: Վեր կացն առայժմ ստացվում է:

Չեմ  ցանկանա մանրամասնել ամբողջ օրվա ընթացքը, բայց կան մի քանի հետաքրքիր իրադարձություններ, որոնք կցանկանայի նշել: Նախքան մեր սերբ ընկերները ճանապարհից կթոթափեին իրենց հոգնածությունը, մենք սովորում էինք ու թարմացնում մեր գիտելիքները նկարահանումների ու մոնտաժի մասին: Հատկապես բացատրում էին այն սխալները, որոնք սովորաբար անում են նկարահանելիս: Մեր ժամանակը արագ ու հագեցած է անցնում, ու չկա այլևս առաջին օրվա կաշկանդվածությունը:

Հռիփսիմե Եղիազարյան

Բացի դասընթացներից, ինձ շատ են դուր գալիս նաև նոր շփումները և ծանոթությունները: Մասնակիցները Հայաստանի տարբեր մարզերից են ու Երևանից, և զրուցելիս շատ նոր բաներ ենք իմանում նաև մարզերի մեր հասակակիցների մասին: Իսկ այսօր արդեն սկսում ենք ծանոթանալ մեր սերբ հասակակիցների հետ: Առաջինը` սերբերեն «բարև» բառն է, իսկ երեկոյան հասցրեցինք սովորել նաև սերբական պար: Մի խոսքով, այս օրերի ընթացքում կհասցնենք «փոխանակվել»  նաև մեր մշակույթներով, ինչը ինձ շատ է ուրախացնում: Առաջին օրն էր, և մեր սերբ հասակակիցները մշակութային շոկ էին ապրում. Առաջին անգամ էին լսում հայերեն խոսք, ուտում հայկական կերակուրներ, անգամ երբ դիտում էին մեր նկարած ֆիլմերը, դիտում լուսանկարները:

Այսօր նաև ծանոթացանք մեր երկու կենտրոնների կատարած աշխատանքներին, ցուցադրեցինք մեր ֆիլմերը: Մեր սերբ ընկերները շատ էին հավանել «Մանանայի»-ի նկարահանած ֆիլմերը:

Նելլի Խաչատրյան

Մեդիա Ճամբար. Օր առաջին

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

«Մանանա» կենտրոնը Սերբիայի Մեդիա կրթության կենտրոնի հետ համատեղ  հուլիսի 15-23-ը նախաձեռնել է Մեդիա Ճամբար։ Ճամբարը կազմակերպվում է “Երիտասարդների արտահայտման ազատության խթանումը քաղաքացիական լրագրության միջոցով” ծրագրի շրջանակներում, որը ֆինանասավորվում է Եվրոպական Միության կողմից։ Ճամբարի ընթացքում հայ և սերբ երիտասարդները հնարավորություն կունենան աշխատելու միասին ֆիլմերի, ֆոտոպատմությունների եւ հոդվածների վրա, կիսվելու գաղափարներով և մտքերով: Այսօր ճամբարի առաջին օրն էր, ու թեև մեր սերբ ընկերները դեռևս չեն միացել մեզ, բայց,  մեր՝ Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի www. 17.am կայքի թղթակիցներիս շրջանում արդեն սկսվել են ակտիվ քննարկումները, ստեղծագործական գաղափարներն ու բանավեճերը: 

Ու մինչ  ճամբարում ստեղծագործական մթնոլորտ էր, որոշեցինք կիսվել մեր առաջին տպավորություններով: Եվ այսպես, օր առաջին, լիքը տպավորություններ ու… 

-Սկսել եմ համագործակցել «Մանանայի» հետ 2014 թվականից, երբ Վայոց Ձորի մարզի այն պատանիների հետ, ովքեր ուզում էին դառնալ պատանի թղթակից, անց էին կացվում  մեդիա-դասընթացներ: Այդ ժամանակվանից մինչ այսօր թղթակից եմ: Հիմնականում գրում եմ, ֆոտոներ էլ եմ անում, բայց այդքան էլ չի ստացվում, ավելի նախընտրում եմ գրելը: Մեծ սպասելիքներով եկել եմ մեդիա ճամբար, այս ստեղծագործական կոլորիտը շատ կարևոր է, երբ ուզում ես ստեղծագոծել, կապ չունի՝ գրել, թե ֆոտո անել: Ուզում եմ շատ գրել և գրելու եմ:

Լուսինե Կարապետյան, Վայք

 

-Սիրում եմ լուսանկարել, պատանի թղթակից եմ արդեն երկու տարի: Սկզբում ֆոտոն հոբի էր, բայց հիմա ուզում եմ զբաղվել պրոֆեսիոնալ լուսանկարչությամբ: Սպասելիքներս են այս ճամբարից՝ հնարավորություն ստանալ խորացնել գիտելիքներս ֆոտոյի, կինոյի, ժուռնալիստիկայի ոլորտներում: Ավելի շատ ուզում եմ մասնագիտանալ ֆոտոյի մեջ և, իհարկե, կինոյի:

Հռիփսիմե Եղիազարյան, Հրազդան

 

-«Մանանայի» հետ սկսել եմ համագործակցել մոտ 2-3 տարի առաջ: Գրել եմ մի քանի հոդվածներ, որոնք տպագրվել են «Խաբարբզիկում»: Նկարել ենք մի քանի ֆիլմեր, դրանցից մեկը՝ «Դեպի փոփոխություններ» ֆիլմը «Ես եմ» միջազգային կինոփառատոնում դարձել է մրցնակակիր: Այսօր ճամբարի առաջին օրն էր, շատ հետաքրքիր անցավ: Ակնկալում եմ նոր գիտելիքներ ձեռք բերել՝ հատկապես կինոյի բնագավառում:

Սամվել Մքոյան, Վանաձոր 

 

-Ավելի շատ սիրում եմ ժուռնալիստիկա, քան ֆոտո, կամ կինո: Այսօր առաջին օրն էր մեդիա ճամբարի, և ես շատ մեծ ակնկալիքներ ունեմ: Մեջս ինչ-որ քնած գաղափարներ կային, որոնք մեծ թափ առան, ընդլայնվեց մտահորիզոնս: Ավելի շատ ուզում եմ գրել, խորանալ ժուռնալիստիկայի մեջ: Ուզում եմ գրել զինվորական գործերի, երիտասարդների բանակ գնալու և հայրենիքը պաշտպանելու գործի, զինվորների հոգեկան վիճակի մասին:

Մանե Սարգսյան, Ճամբարակ

 

-Ես արդեն 2 տարի է թղթակցում եմ www.17.am կայքին: Այս ճամբարի ընթացքում ուզում եմ հասցնել այն ամենը, ինչ կա օրակարգում, ուզում եմ ընդգրկվել բոլոր աշխատանքներում, որպեսզի ավելի խորացնեմ գիտելիքներս: Ուզում եմ ճամբարից միայն լավ հիշողություններ մնան, և հուսով եմ սերբերի հետ կունենանք հետաքրքիր մշակութային փոխանակություն:

Վարսեր Զաքարյան, Իջևան

 

-Ակնկալում եմ ստեղծագործական եռանդուն կյանք, կրեատիվ օրեր, հետաքրքիր դասընթացներ, հետաքրքիր ֆիլմեր: Շատ ուրախ եմ, որ համագործակցում ենք սերբերի հետ: Շատ եմ կարևորում ճամբարի թեման, շատ կարևոր է ազատությունը: Ինքնաարտահայտման ազատությունը Հայաստանում շատ արդիական թեմա է, ուզում եմ այն լայն մասշտաբ ստանա, որ երիտասարդները չվախենան արտահայտվել, քանի որ դրանից է կախված մեր երկրի ապագան: Ուզում եմ շատ ֆոտոնախագծեր անենք, սոցիալական թեմաներով ֆիլմեր նկարենք:

Լիլի Նալբանդյան, Գյումրի 

Ես տարբերվելու համար չեմ անում

Լուսանկարը՝ Էլիանորա Սարգսյանի

Լուսանկարը՝ Էլիանորա Սարգսյանի

-Բայց էս աղջիկը… Ինչ մի տեսակ ուրիշ ա, չէ՞,- ասաց ընկերուհիս, երբ ինչպես միշտ երկար դասամիջոցին բուֆետում ուսումնասիրում էինք բոլորին: 

-Հա,- համաձայնեցի ես` շարունակելով զննել «տարբերվող» աղջկան:

Ոչ մի արտասովոր բան  նրա վրա չկար: Երկար ժամանակ չէի հասկանում, թե ինչով է նա այդքան տարբեր մեզնից:

-Բա սրա մազերը,- շարունակվում էր քննարկումը,- օրը մի գույն ա ներկում:

-Աչքերի գույնը բա, բնակա՞ն ա:

-Մարիամին ցույց տվեք, կասի,- ընկերուհիներս հեռախոսով մեր դպրոցից անծանոթ աղջկա նկար ցույց տվեցին:

-Գունավոր լինզաներ են,- արդեն պրոֆեսիոնալի պես որակավորեցի ես:

«Ինչի՞ են բոլորը ուզում մի անսովոր բան անեն,- մտածեցի ես և հայացքս ընկավ իմ բազմաթիվ թևնոցների վրա: -Չէ, չէ, հաստատ չէ: Ես տարբերվելու համար չեմ արել: Ուղղակի դուր է գալիս, շատ թևնոցներ եմ կապում: Դե հա, գունավոր լինզաներով աղջիկն էլ նույնը կասի: Չէ, բայց թևնոցն ու լինզան նույնը չի, ինքը հաստատ տարբերվելու համար ա արել,- շարունակում եմ ինքս ինձ խոսել ես,- վրայից էլ երևում է, որ ձևիստի մեկն է»:

-Ինչո՞վ էր ուրիշ որ,- կարծես քնից արթնացա ես:

-Ո՞վ,- ընկերուհիներս արդեն լրիվ ուրիշ բանից էին խոսում:

-Էն աղջիկը, որ ոչ մի արտասովոր բան չուներ:

-Դե, եսիմ…

Լռեցի և շարունակեցի զննել բուֆետում հավաքված ամբոխին: Մեկը ամեն օր գեղեցիկ զգեստով և սանրվածքով է դպրոց գալիս, մյուսը հակառակը` աղջիկ է, բայց տղայի նման է հագնվում: Համարյա բոլորը իրենց մազերից մի փունջ ուրիշ գույն են ներկել, և ես էլ ինքս ինձ հաճախ եմ բռնացնում այն մտքի վրա, որ ես էլ այդպես կուզեի: Մեկը չափից դուրս մեծ ականջակալներով է միշտ, իսկ մյուսը իմ նման` բազմաթիվ թևնոցներով: Նայեցի, թե ինչպես է «տարբերվող» աղջիկը դուրս գալիս բուֆետից, և հասկացա, թե ինչով է նա այդքան տարբերվում: Նա ոչ մի բան չէր արել անսովոր կամ օրիգինալ լինելու համար: Ոչ մազերն է ներկել, ոչ վառ գույներով հագնվել և ոչ էլ կոպիտ է խոսում, «բնավորությամբ աղջիկ» երևալու համար: Եվ այս միօրինակ «տարբերվող» ամբոխի մեջ դարձել է իսկապես տարբերվող: Մտածում եմ, որ նա ճիշտ է անում, բայց, միևնույնն է, թևնոցներիցս չեմ հրաժարվի: Ես տարբերվելու համար չեմ անում:

Շատ կարևոր հարցեր

Այսօր մեզ՝ երիտասարդներիս, շրջապատում են բազմաթիվ խնդիրներ, որոնցից ես կցանկանայի առանձնացնել մասնագիտական կողմնորոշումը: Մեզանից շատերը մտածում են բարձրագույն կրթություն ստանալու մասին, ինչ գնով էլ որ դա լինի,առանց քննարկելու այն խնդիրները, որոնք առաջանում են ուսումն ավարտելուց հետո: Այդպիսիք են, օրինակ, աշխատանքի, աշխատատեղերի, մասնագետների պահանջարկի հետ կապված խնդիրները:

Ճիշտ մասնագիտություն ընտրելու համար անհրաժեշտ է նկատի ունենալ մի շարք հարցեր: Դրանք ես պայմանականորեն կարող եմ բաժանել  2 խմբի՝ մինչև բուհ ընդունվելը (մոտ ապագայում) առաջ քաշվող հարցեր, ինչպիսիք են, օրինակ, բուհ ընդունվելը, սովորելը, վճարելը և այլն, և բուհ ընդունվելուց հետո առաջացող խնդիրներ:

Առաջին դեպքում, ինչպես արդեն նշեցի, շատերի համար խնդիր է ընդունվելը: Ես դա համարում եմ ոչ մեծ պրոբլեմ, որովհետև մեր կրթական համակարգը, իմ կարծիքով, չի կարևորում որակը, ինչը չափազանց հեշտացնում է ընդունվելը, կոպիտ ասած, «լցնում է դատարկ տեղերը»: Սրա մասին ես պատկերացում կազմում եմ շատ ցածր մակարդակի վրա կազմակերպվող քննություններից: Սա ինքնախաբեություն է, ոչ թե գիտելիքի ստուգում: Առաջին դեպքի տակ կարող ենք քննարկել նաև ուսման վարձը, ինչը գրեթե հավասար է աշխատավարձի այն չափին, որը կարող են կուտակել այդ ամիսների ընդացքում:

Երկրորդ դեպքը, որի մասին ուզում եմ խոսել, արդեն վերաբերվում է հետուսումնական  շրջանին: Ուսումն ավարտելուց հետո շատ երիտասարդներ չեն աշխատում իրենց մասնագիտությամբ: Սրա պատճառները տարբեր են: Դա կարող է լինել մասնագետների քիչ պահանջարկը, աշխատատեղերի սահմանափակ լինելը, աշխատավարձի չափը կամ էլ վատ մասնագետ լինելը:

Այս և այլ հարցերի հետ անհրաժեշտ է հաշվի նստել մինչ մասնագիտություն ընտրելը, որպեսզի սովորենք հնարավորինս հեշտ և ունենանք աշխատանք:

Ամառային դպրոցը արդեն գործում է

Լուսանկարը՝ Մուշեղ Վարդանյանի

Հանգիստ նստած եմ համակարգչի առաջ, հանկարծ մեկը ստատուս գրեց մեր կենտրոնի խմբում՝ «Ժամը 6-ին լինեք կենտրոնում: Ճամբարի համար բան կա քննարկելու»:

Միանգամից առաջին արձագանքը եղավ.

-Մենակ 6-ին չէ, էլի, հարմար չի:

-Բա ե՞րբ:

-Մի քիչ ուշ:

-Լավ:

Վերջապես ժամը որոշեցինք, ուզում էի դուրս գալ, հանկարծ Ասպրամը գրեց.

«Երեխեք ջան, sorry, այսօր չէ, բայց վաղը ամբողջ օրը էստեղ եմ, կհավաքվենք»:

Լավ էլի, Ասպրամ, հազիվ բոլորս կայինք, բայց դե ինչ արած, պիտի սպասենք:

Եկավ հաջորդ օրվա մեր պայմանավորված ժամը, եկանք հավաքվեցինք:

-Սոնան ուրա՞:

-Ջրծաղիկ ա:

-Դինո՞ւլը:

-Պարապմունքի:

-Լավ, շրջանավարտներին հասկացանք, բա Նազիկն ու Դավի՞թը:

-Չգիտեմ:

Ինչպես միշտ մենք ենք` ես, Աննան, Վազգենը, Ասպրամը, Լուսինեն:

-Մուշ, կհիշե՞ս ինչ ենք արել անցյալ տարվա պարագաները:

-Ի՞նչ պարագա,- զարմացած հարցրի ես:

-Դե, անցյալ տարվա ճամբարի իրերը:

-Հաա, դրանք լցրեցինք2 արկղի մեջ ու դրեցինք էն սենյակում:

-Դե գնա բեր:

-Լավ էլի, ինչի՞ ես, միչև գտնեեե՜մ…

-Չէ, դու արա, դու լավ գիտես ինչը որտեղ ա:

-Էտ ո՞նց:

-Դե, դու ես դրել:

Ես անցնում եմ իմ գործին, իրենք`  իրենց: Դժվարությամբ, բայց գտա` ինչ ուզում էինք:

-Լավ, հիմա ինձ բացատրեք, թե ինչ ենք անում:

-Դե, առաջին օրը կծանոթանանք ու կսկսենք խաղեր խաղալը:

-Հաջորդ օրը … Կեսը կիջնեն մարզադաշտ` նախավարժանքի, կեսը կգան այստեղ պարելու:

-Հետո՞:

-Այ, հետոն բարդ ա: Իտալերեն, աշխարհագրություն, անգլերեն, նորաձևություն, թատրոն: Պիտի սրանք տեղավորեն օրերի մեջ, որ իրար հետևից չլինի ու լինի շաբաթական 2-3 անգամ:

-Բա ֆոտո՞ն:

-Ֆոտոն ամենաբարդն ա: Ապարատների պակաս ունենք:

-Դե սևը, մոխրագույնը, մեկ էլ` իրենց կասենք բերեն:

-Բայց ի՞նչ պիտի անես ֆոտոյի ժամանակ:

-Դե, մի օրը կբացատրեմ լուսանկարելու հիմունքները, մի 2 հատ կնկարենք, երկրորդ դասին արդեն շատ ֆոտոներ կանենք:

Այսպես գրել ջնջելով, թղթեր փչացնելով մի քանի օրվա դասացուցակը գրեցինք, ու մեզնից մեկն ասաց.

-Բերեք հիմա թողնենք, վաղը էլի կհավաքվենք:

Բոլորս գնացինք տուն հանգստանալու:

Լուսանկարը՝ Մուշեղ Վարդանյանի

Հանգիստ նստած եմ համակարգչի առաջ, հանկարծ մեկը ստաստուս գրեց մեր կենտրոնի խմբում. «Ժամը 4-ին կգաք կենտրոն: Ճամբարի մնացած օրերի դասացուցակը կազմելու»:

Ու այսպես մի քանի օր իրար հետևից: Մեր ճամբարն արդեն սկսել է գործել Վայքի երեխաների համար:  Մենք` ավագ դասարանցի ջոկատավարներս վաղ առավոտից իրագործում ենք մեր կազմած պլանները: Երեխաների դուր է գալիս, ժամանակն ուրախ և իմաստալից է անցնում: Իսկ ճամբարից հետո մենք նորից այսպես կհավաքվենք, որպեսզի ամփոփենք ամառային դպրոցի արդյունքները:

Ամառ, փոփոխություններ և թարմություն

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Ամառն իրոք որ տրամադրություն է բերում,  փոխում մարդկանց, նոր շունչ հաղորդում… Երևի գյուտ չարեցի, բայց այս հայտնի ճշմարտությունը ես միայն այս տարի զգացի իմ հայրենի Գյումրիում…

Աշնանը կամ առավել ևս ձմռանը, երբ ցուրտ է, տխուր են երկինքը, եղանակը, հետևաբար նաև մարդիկ էին տխրում, թվում էր՝ ապրում ես անմարդաբնակ մի վայրում, որտեղ ոչ ոք չկա, ոչ մի հետաքրքրություն ու ոչինչ: Մեր կենտրոնական վայրերում, ինչպես օրինակ, Վարդանանց կամ Թատերական հրապարակներում, այս եղանակներին մատների վրա կարելի էր հաշվել մարդկանց. այն տպավորությունն էր, ասես քաղաքում ոչ ոք չի ապրում: Դե մենք էլ՝ դիմորդներս, նկատելով ոչ ցանկալի երևույթը, արդեն թևավոր խոսքեր էինք ստեղծել, օրինակ.

-Լեննագան վեցից հետո մենակ պարապողներն էն, էն էլ պարապմունքից տուն կէրթան…

Վերջ այս գորշ պատկերին…

Հիմա ամառ է: Ամեն ինչ փոխվել է. քիչ թե շատ փոխվել են մարդիկ, դեմքերը, գույները, տրամադրությունը…

Ամենուր տեսնում ես ուրախ, վառվռուն երիտասարդների, պաղպաղակ վայելող ժպտերես մանչուկների, նարդի խաղացող ծերերի, ինչ-որ հետաքրքիր խմբերի (մեկը կիթառ է նվագում, մյուսը` երգում, երրորդը պարում), քննության շտապող ուսանողների, ինձ պես միասնական քննությունները հանձնած ուրախ ու երջանիկ դիմորդների և ընդհանրապես ամառվա անուշ բույրը վայելող մարդկանց…

Ախր, շա~տ համահունչ են ամառն ու Գյումրին…

Մի գնա, ամառ:

Թող որ հեքիաթը երբեք չավարտվի անկախ եղանակից…

Հ.Գ. էս քննություններից հէդո ըմբէս չէ, օր լավագույն նյութն է, բայց կարևորը լավ տրամադրություն կստէղծէ, ԸԲԸ…

suren

Անկախ ամեն ինչից

Բոլորս էլ կարող ենք ազատ երգել, պարել, զվարճանալ, սպորտի գնալ, կրթություն ստանալ, մի խոսքով` ազատ ապրել: Գլխավոր խնդիրն ազատության ընկալումն է, որովհետև յուրաքանչյուր ոք ստեղծում է իր ազատության սահմանները և ունի ազատության մասին իր պատկերացումները:

Սակայն միշտ չէ, որ կյանքն այսպես շռայլ է ազատության հարցում: Հաճախ անձը զրկվում է խոսքի և ինքնաարտահայտման ազատությունից, ինչը ազատության անքակտելի տարատեսակներից մեկն է:

Ինքնաարտահայտումը ինձ համար մի հայելի է, որին նայելով՝ կարող եմ կարծիք հայտնել դիմացինիս մասին, ըմբռնել նրա դիքորոշումներն ու նախասիրությունները, համաձայնել կամ չհամաձայնել իր հետ: Սահմանափակելով ինքնաարտահայտման ազատությունը՝ կարելի է հասնել միայն մի բանի` բռնապետության, որտեղ «ազատություն» հասկացությունը այլևս անպատեհ է և չսպասված…

Անկախ ամեն ինչից, մեզանից յուրաքանչյուրը ինքնաարտահայտվում է՝ գտնելով սեփական մտքերը ռեալիզացնելու որևէ եղանակ: Ինքնաարտահայտման ձևերը բազմաթիվ են, բազմաթիվ են նաև անհատի նախընտրած տարբերակները: Ինձ համար ամենահարմար եղանակը գրելն է: Լինում են դեպքեր, սակայն, երբ մտքերս ու զգացմունքներս արտահայտում եմ բանավոր խոսքով: Գրելով ես ինձ ավելի վստահ եմ զգում. ավելին, ենթադրում եմ, որ ինչ-որ մեկը գրածս մի պահ կկարդա, նույնիսկ եթե այդ ինչ-որ մեկը լինեմ հենց ես: Հաճախ եմ մտածում՝ եթե բոլոր մտքերս գրի առնեի, ապա գրասեղանիս կունենայի հաստափոր խորիմաստ և հիմար մտքերի  մի մատյան:

Երկրորդ միջոցը լուսանկարելն է: Երբ ինչ-որ բան չեմ կարող խոսքով նկարագրել, օգնության է գալիս լուսանկարը, և մի քանի վայրկյանում հավերժանում են զգացմունքներս:

Իսկ վերջում՝ փորձված խուրհուրդս. արտահայտեք ձեր մտքերն անկախ ամեն ինչից, վայրից և ժամանակից…

Երազանքս

Սովորական ընտանեկան երեկո էր: Հայրս համակարգչով նորություններ էր կարդում, իսկ մենք` երեխաներս, հորս «մեծ աղջկա»` մայրիկիս գլխավորությամբ հեռուստացույց էինք դիտում: Հետաքրքիր ֆիլմ չկար: Մայրս սկսեց փոխել ալիքները և կանգ առավ ռուսական մի ալիքի վրա: Ֆիլմ էին ցուցադրում հատուկ ծառայության ջոկատայինների մասին: Տեսնելով այդ ֆիլմը, հոգումս ամեն ինչ տակնուվրա եղավ: Ախր, նոր էի համակերպվել այն մտքի հետ, որ չեմ գնալու ռազմական ուղղությամբ ու նորից: Նորից իմ ներքին ձայնը սկսեց ինձ հետ վիճել:

«Ինչո՞ւ չես ուզում գնալ քո երազանքի հետևից: Ինչո՞ւ»:

Նորից սկսեցի համոզել հորս: Բայց ապարդյուն:

Ասում էի` ի՞նչ նշանակություն ունի` ես աղջիկ եմ, թե՞ տղա: Կարևորը ցանկություն ունեմ ծառայելու, ցանկություն ունեմ պաշտպանելու սահմանները, հզորացնելու իմ հայրենիքի բանակը:

Մի պահ ընկա մտքերիս, ավելի ճիշտ, երազանքներիս գիրկը, ու վերացա իրականությունից:

Այո, դա ես եմ: Ես: Այդ համազգեստով, զենքը ձեռքին քայլող աղջիկը ես եմ: Քայլում եմ հպարտ, գյուխս բարձր, մեջքս ձիգ: Ինչո՞ւ պետք է կախեմ գլուխս, ինչո՞ւ: Մի՞թե մենք` հայերս, իրավունք ունենք կախելու մեր գլուխը: Ոչ, ոչ ու հազար անգամ էլ ոչ: Քայլում եմ կողքովս զինվորներ են անցնում:

Զինվորնե՜ր… Ինձ համար արդեն նշանակություն չունի զինվորը աղջիկ է, թե տղա:

Հոգնած եմ, ախր, հենց նոր եմ իջել դիրքերից: Չհասցրեցի հանգստանալ, շտապ պետք է գնամ: Ինձ կանչում են:

Կրակոց… Գնդակների փողից դուրս գալու այդ արագության տակ լսվող ձայնը, ասես իմ սրտի ձայնը լինի: Ամեն ինչ հանդարտվեց: Մենք պաշտպանեցինք մեր սահմանները: Թշնամին նահանջեց: Հանկարծ լսեցի հորս ձայնը և ետ եկա երազանքներիցս, իմ աշխարհից, իմ անկյունից:

Հիմա արդեն որոշում կայացնելու ժամանակը եկել է: Ես որոշեցի, որ չպետք է հանձնվեմ, պետք է պայքարեմ: Պայքարեմ, բայց ո՞ւմ դեմ` հո՞րս: Ոչ, այդ պայքարը հավասարազոր կլինի պարտության: Մեծ հաջողությամբ կպայքարեի թշնամու դեմ, բայց ոչ հորս: Հայրս անցել է այն  ուղին, որը որ մեծ պատասխանատվությամբ կուզենայի և ուզում եմ ես անցնել:

Ինքնության որոնման ճանապարհին

Յուրաքանչյուր մարդ ցանկացած տարիքում կարիք ունի ինքնաարտահայտման: Տարբեր մարդիկ տարբեր կերպ են փորձում ինքնաարտահայտվել, հետևաբար ինքնաարտահայտման հարթակները ու ձևերը միշտ չէ, որ նույնն են: Օրինակ, իմ տարիքի մեկը կարող է ինքնահաստատվել լավ սովորելով, մյուսը` ասենք, լավ  պարել, երգել  իմանալով կամ այլ հմտություն կիրառելով, հաջորդը՝ հասարակական ակտիվություններում  ներգրավվելով, մեկ ուրիշը՝ հասարակության մեջ ագրեսիվ վարք դրսևորելով կամ, ասենք, ծխելով ու ոգելից խմիչք օգտագործելով: Սակայն կարծում եմ, որ խնդիրը տվյալ պարագայում ճիշտ  հարթակ գտնելու մեջ է: Եվ ինչու ոչ, նաև հասանելիության: Սահմանամերձ գյուղում ապրող իմ տարեկիցը չունի այն հնարավորությունները, ինչ, ասենք, ես կամ օրինակ` ես չունեմ այն հնարավորությունները, ինչ  Երևանում ապրող իմ տարեկիցը: Տվյալ պարագայում  մեզանից յուրաքանչյուրն ունի բնությունից օժտված նույն կարողությունները, բայց  ինքնաարտահայտման ձևերը սահմանափակ են մեզանից շատերի համար: Երևույթը կարելի է դիտարկել նաև այլ կողմից: Խնդիրը նաև քո կարծիքը չամաչել արտահայտելու, ճիշտ ներկայացնելու, չկոմպլեքսավորվելու մեջ է, իսկ դա յուրահատուկ մշակույթ է, դաստիարակություն, որ պետք է ձևավորվի դեռ փոքր հասակից: Խնդիրն այն է, թե ինչպես սովորեցնել երիտասարդին խելամտորեն արտահայտել իր տեսակետը, ինչպես օգտվել եղած ինֆորմացիայից, ինչպես կիրառել այն: Որպես ամփոփում, ինքնաարտահայտման ազատությունը ինձ համար հասանելիությունն է և դրանից ազատ  ու ճիշտ օգտվելու կարողությունը:

Ինձ համար ինքնաարտահայտման յուրահատուկ պլատֆորմ միշտ եղել է բեմը: Սիրում եմ նաև հասարակական գործերում ներգրավվել, մասնակցել տարբեր ծրագրերի, իմ կարողությունները դնել մրցության մեջ: Վերջին տարիներին իմ և իմ տարեկիցներին ինքնաարտահայտման հարթակ տվեց նաև «Մանանա» կենտրոնի  ծրագիրը, հատկապես www.17.am  կայքը, որտեղ մենք բոլորս հնարավորություն ստացանք ազատ արտահայտել մեր մտքերը, կիսվել մեր փորձով, խոսել մեզ հուզող  խնդիրների մասին ֆիլմերի, լուսանկարների և հոդվածների տեսքով: Դա ինձ հնարավորություն տվեց բացահայտել իմ կարողությունները, զարգացնել ստեղծագործական, վերլուծական  կարողություններս, մտնել հասարակական շփումների մեջ, այսինքն՝ լավագույնս ինքնաարտահայտվել:

Կրթական համակարգը եւ մեր սերնդի ինքնաարտահայտման իրավունքը

Բարև Ձեզ, ես Տիգրան եմ, ապրում եմ Եղեգնաձոր քաղաքում: Սովորում եմ ավագ դպրոցում: Այս ուսումնական տարում փոխադրվեցի  12-րդ դասարան: Նախասիրություններս բնագիտական առարկաների շրջանակում են, առանձնապես հետաքրքրված եմ ֆիզիկա առարկայով: Սպորտային նախասիրություններս են շախմատը և վոլեյբոլը: Սիրում եմ երաժշտություն լսել, իսկ վերջերս նաև առաջին քայլերն եմ անում դաշնամուր նվագելու: Այս նոր պահանջմունքը, կարծում եմ ինձ համար ինքնաարտահայտման նոր միջոց է դառնում: Իմ կարծիքով Հայաստանում պատանիները ինքնաարտահայտման լայն և ազատ հնարավորություններ ունեն, ինչպես նաև բազմազան միջոցների ընտրության: Այդ տեսանկյունից ինձ համար բարենպաստ միջավայր է ստեղծված նաև իմ ընտանիքում: Ինքնաարտահայտման ազատությունը բերում է  ինքնահաստատման: Համամիտ եմ, որ արվեստը ինքնադրսևորման ավելի կատարյալ միջոց է, այն ազդում է մարդկանց զգացմունքների ու մտքերի վրա միաժամանակ: Մարդու համար երջանկություն է արտաքին և ներքին ներդաշնակությունը, հոգեկան հանգստությունը, որին հասնելու բնական ուղիներից մեկն է արվեստը: Ճիշտ է, այդպիսի ինքնաարտահայտման լայն հնարավորություն է իմ և իմ հասակակիցների համար նաև համացանցը և սոցիալական կայքերը: Դա այն հարթակն է, որտեղ բոլոր նախապայմանները կան ընդհանուր հետաքրքրություններ ունեցող տարասեռ և բազմամշակույթ  շփման և հաղորդակցման, գաղափարների, կարծիքների և դիրքորոշումների վիճարկման համար: Սակայն ունեմ մտավախություններ: Ասում են, որ ամեն մարդ կարող է դառնալ ինքն իր հոգեբանը, գնահատել իր հոգեկան վիճակները, հույզերի դրսևորումները և համապատասխան ձևով կառավարել սեփական վարքը: Ցավոք, Հայաստանում վերջին ժամանակներս շատացել են ինքնասպանության դեպքերը, և որ ավելի ցավալի է` հատկապես երիտասարդության շրջանում: Դեպքեր կան, որտեղ իր մեղքի բաժինն ունի համացանցը: Տեղեկատվության աննախադեպ ազատությունը  իր թափանցիկ գաղտնիքներով, ասես մագնիսական սարդոստայն, իր մեջ խճճում է մարդուն, առավել ևս անչափահասին, ում համար այն թվացյալ ազատություն է, ինքնաարտահայտման և ինքնահաստատման ձև: Իսկ ոմանց համար այն արդեն լուրջ կախվածության վտանգ է ներկայացնում: Մյուս կողմից, բոլոր ժամանակներում դպրոցը և ուսուցիչը  անչափահասների ամենահավատարիմ և վստահելի ընկերն էր: Մինչդեռ այսօր պատկերն այլ, իշխում է  անվստահության մթնոլորտը, հրատապ է  կրթության արժևորման, դպրոցի, ուսուցչի հեղինակության բարձրացման հարցը: Մի առիթով Ճապոնիայի վարչապետին հարցնում են, թե` որն է Ձեր երկրի աննախադեպ հաջողության գաղտնիքը, նա պատասխանում է. «Մենք տվել ենք դպրոցական ուսուցչին նախարարի չափ աշխատավարձ, պատգամավորի չափ կարգավիճակ և կայսեր չափ պաշտամունք»: Իսկ մեր երկրում նույնիսկ  պետական իշխանությունը  ներկայացնող այրերը խայտառակ ձևով հեղինակազրկվում են համացանցում ամեն օր և ամեն ակնթարթ: Էլ ուր մնաց` դպրոցն ու ուսուցիչը: 

Հիմա վերը շարադրվածի առնչությամբ կուզենայի հիմնախնդիրներ ձևակերպել: Վերջերս «Ֆլեքս» ծրագրով  ամերիկյան դպրոցում մեկ ուսումնական տարի սովորած բարեկամուհիս կիսվեց իր տպավորություններով, և ինձ համար պարզ դարձավ ի թիվս այլ թերությունների ևս մի կարևոր թերություն, որ ունի ավագ դպրոցի հայկական կրթական  համակարգը: Ամերիկյան համակարգում ավագ դպրոցականին առարկայացանկից բացի առաջարկվում է ընտրել մեկ կամ մի քանի արվեստի ճյուղ`իր  նախասիրությունների շրջանակում, որի տեսական և գործնական պարապմունքներին սովորողը պետք է  մասնակցի: Իհարկե, պարապմունքները կազմակերպվում և իրականացվում են անհրաժեշտ մասնագիտական և նյութատեխնիկական ռեսուրսների առկայությամբ, որով ապահովված է դպրոցը: Տանը, թե դպրոցում ինձ անընդհատ հիշեցնում են, որ նման երազանքների  իրականացման համար Հայաստանը բավարար ֆինանսական միջոցներ չունի: Իսկ ինչքան «գեղեցիկ»  են շարադրված կրթական այն փաստաթղթերը, որոնց հիման վրա պետք է կառուցվի ազգային դպրոցը և դաստիարակվի ապագա հայ քաղաքացին: Իսկ ուր մնաց համակողմանի դաստիարակության, հունական  իդեալ դարձած «առողջ մարմին և  առողջ հոգի» սկզբունքները: Մի՞թե մեղավոր են այն սերունդները, որոնք ապրում և կրթություն են ստանում իրենց երկրի զարգացման համար  անցումային փուլում: Ավելորդ չի լինի  մեկ անգամ ևս նշել սովորողների վրա  թողած այն բացասական ազդեցության մասին, որը առաջանում է կրկնուսույցների մոտ երկարատև և տանջալից պարապմունքների արդյունքում, չմոռանանք, որ այդ ժամանակը մեր հանգստի և լրացուցիչ հետաքրքրությունների վրա ծախսվող ժամանակն է: Որքան մեծ է լարվածությունը նաև հոգեբանական տեսանկյունից. ծախսված  գումարներ, ծնողների չարդարացված սպասելիքներ, սթրեսային իրավիճակներ: Կարծես թե այդ լարվածության մեջ արդարացված է դպրոցում անցկացրած ժամանակը անարդյունավետ վատնում համարելը: Իսկ եթե այս ամենին ավելացնենք նաև այն հանգամանքը, որ Հայաստանում քչերն են իրենց մասնագիտական որակավորմամբ աշխատանք գտնում, կհանգենք մյուս ծայրահեղությանը. «Իսկ արժե՞ արդյոք սովորել»: Բայց քանի դեռ չենք ընկել ծայրահեղության մեջ, «դեղատոմսեր» են հարկավոր: