Ես սերում եմ մի տոհմից, որի նախապապերը եղել են քահանաներ: Պապիս հետ զրուցելիս` բազմաթիվ անգամ անդրադարձել ենք մեր տոհմին և նրա ծագմանը: Բնականաբար ինձ շատ հետաքրքիր էին բոլոր պատմությունները, որոնք լսում էի պապիկիցս: Մի օր որոշեցի ավելի մանրամասն ծանոթանալ իմ պատմությանը: Սկսեցի տարբեր տեղեկություններ հավաքել տոհմի և նրա արմատների մասին: Թե պապիկիցս, և թե տանեցիներից ստացած տեղեկությունները մի տեսակ քիչ էին թվում: Երբ ես իմացա, որ մեր տոհմից երկու քահանաներ իրենց հետ Հայաստան գալով բերել են Գրիգոր Նարեկացու գիրքը, որոշեցի ծանոթանալ նաև գրքի պատմությանը: Հաջորդ օրը առավոտյան գնացի մեր ազգակիցներից մեկի տուն: Լսել էի, որ նրանք լավ գիտեն մեր ազգի պատմությունը, և նրանց տանն է գտնվում Նարեկագիրքը: Անկեղծ ասած, ես նրանց դեռ չէի էլ ճանաչում:

-Բարև ձեզ, Տանյա տատիկ…

-Բարև…,-զարմացած, բայց սիրալիր ձայնով պատասխանեց ինձ:

Ներկայացա, թե ով եմ ու ինչ եմ ուզում, իսկ նա ժպտաց ու ներս հրավիրեց:

Երկար զրուցեցինք, պարզվեց, որ մենակ էր ապրում մինչև իր աղջկա գալը արտերկրից, ով կարճ ժամանակով է եկել: Ես նրան պատմեցի իմ մտադրության մասին: Նա ասաց, որ ուրախ կլինի օգնել ինձ, բայց իր աղջիկը ավելի լավ է տեղյակ մեր տոհմի մասին, քան ինքը:

-Ըհ, բալես , եկանք,-աղջկա հետ սենյակ մտավ Տանյա տատիկը:

Դե, իհարկե, զարմանալի է, որ աղջիկը ավելի տեղյակ է, ասեմ, որ սկզբում ինձ համար ևս, բայց մեկ օր անհամբեր սպասելուց հետո ամեն ինչ պարզ դարձավ, երբ ես ու Շուշանիկը գնացինք այդ կնոջ հետ հարցազրույցի:

-Ինչպե՞ս է պատահել, որ Դուք ՝ տիկին Հայաստան, ավելի լավ եք ծանոթ մեր տոհմի պատմությանը:

-Նախ ասեմ, որ իմ հայրը զբաղվել է տոհմագրությամբ, տատս և պապս աստվածատուր շնորհ են ունեցել մարդկանց բժշկելու, որոնց ականատեսն եմ եղել ես: Ես ավելի հետաքրքրված եմ եղել իմ պատմությամբ, քան մյուսները: Այդ պատճառով էլ ես ավելի շատ բան եմ տեսել և հիշում:

-Ո՞ր թվականին են Հայաստան գաղթել Տեր-Հակոբյանները և ո՞րտեղից:

-1822 թ. գաղթել են Արևմտյան Հայաստանից: Եկել են երկու քահանաներ՝ տեր Երեմը և տեր Հակոբը, և դրա համար մեզ ասում են «տերտերի ցեղ»:

-Ի՞նչ պատմություններ կան կապված քահանաների հետ:

-Երբ աքսորում էին բոլոր հոգևորականներին, Տեր Սահակին ասում են` կամ պետք է մորուքը խուզի, կամ պետք է աքսորեն: Տեր Սահակը չի համաձայնվում մորուքը խուզելու պայմանին: Բռնի ուժով խուզում են նրա մուրուքը և աքսորում: Բռնադառողներին Տեր Սահակը ասում է. «Որդյակս, հավատը մորուքի մեջ չէ, այլ սրտի»:

-Նրանք գալով Հայաստան, իրենց հետ բերել են Նարեկացու մատյաններ: Որտե՞ղ են գտնվում այդ գրքերը հիմա:

- Դրանք երկուսն են եղել: Մեկի մասին տեղյակ չենք, բայց մյուսը` փոքրը, մեզ մոտ է, մեր տանը:

-Իսկ ինչպե՞ս է հայտնվել ձեր տանը:

-Այդ գիրքը Տեր Երեմից սերնդեսերունդ եկել է ու հասել պապիս: Պապս ունեցել է մի եղբայր, բայց նրան չեն տվել, տվել են իմ տատիկին և պապիկին, որովհոտև նրանք եղել են շատ բարի մարդիկ:

-Ի՞նչ կպատմեք Ձեր պապիկի և տատիկի մասին:

-Նրանք մեր գյուղի բոլոր որբերին բաժանել են ցորեն, հաց… Իմ պապիկը բժշկել է շատ մարդկանց: Նա Նարեկագրքի կողքին նստած ինչ որ բաներ էր մրմնջում ու բուժում էր անբուժելի հիվանդություններ: Պապիկիս մահից հետո դրանով զբաղվել է տատիկս: Էդ շնորհը մեր տոհմի մեջ է եղել: Նա նույն կերպ էր բուժում: Նա, հիշում եմ, որ իր բուժումները կատարում էր շաբաթվա մեջ երեք օր. Երեքշաբթի (չորեքմուտ), հինգշաբթի (ուրբաթմուտ) և շաբաթ (կիրակմուտ):

-Դուք ինչպե՞ս էիք արձագանքում նրա բուժման պրոցեսին:

-Մենք, քույրերով, նույն գործողությունները կատարում էինք մեր տիկնիկների վրա:

-Ի՞նչ պատմություններ կան կապված գրքի հետ,-հարցս ուղղեցի Տանյա տատիկին:

-Շատ փորձանքներից ա փրկել: Ուրեմն, իմ 7 երեխեն էլ մի սենյակում էին քնում, ես էլ քնելուց առաջ փակում էի սենյակի դուռը: Մի օր, քնած ժամանակ, երազիս մեջ լսեցի, որ մեկը գոռում էր` Տանյա՜,Տանյա՜… Վեր թռա… Գնացի սենյակ, տենամ` արդուկը մոռացել էի երեխեքի սենյակի բազմոցին, էն էլ վառվե իջէ տակ մինչև… Ու հետո պատմեցի սկեսուրիս, ասեց, որ էտի մեր Նարեկն ա փրկե:

-Իսկ Դուք ի՞նչ կավելացնեք, տիկին Հայաստան:

-Ես հիշեցի, որ տատիկս ասում էր, որ եթե երազանք պահես ու բացես Նարեկի էջերից մեկը, կարդաս, երազանքդ կկատարվի:

Մենք խնդրեցինք, որ մեզ ցույց տան Նարեկագիրքը: Չմերժեցին: Ես ու Շուշանիկը հետևեցինք ավանդազրույցին. երազանք պահեցինք:   

Մեր ազգանունը ամբողջ մարզում միակն է: Բայց պապիկս ասում է, թե այս ազգանունը ամբողջ Հայաստանում է միակը` Կուրեխյան: Եվ դրա համար է, որ բոլորը նրան դիմում են ազգանունով` Կուրեխյան: Վայքում և հարակից գյուղերում չես գտնի 40-ն անց մի մարդ, որ չճանաչի պապիկիս, նույնիսկ, երբ հարևանները տաքսի են պատվիրում, ասում են` եկեք «ավտոբուսի շոֆեռ Հայկազենց տան մոտ»: Պապիկիս անուն-ազգանունը սկզբից եղել է Հայկազ Բաղդասարյան: Այն գյուղում, որտեղ ինքն է ապրել, եղել է նաև Վաչիկ Կուրեղյան անունով մարդ: Նրանք եղել են նույն տարիքի: Վաչիկ Կուրեղյանը ինչ-ինչ պատճառներով անհետ կորավ:

Բանակում ծառայելուց հետո պապս վերադարձավ հայրենիք: 20 տարեկան հասակում, երբ արդեն պապիկը գնաց անձնագիր ստանալու, նրա անուն-ազգանունը շփոթեցին և գրեցին Վաչիկ Կուրեղյան` Հայկազ Բաղդասարյանի փոխարեն: Նա ստիպված եղավ ծառայության մեկնել  նորից արդեն որպես Վաչիկ Կուրեղյան: Նա ծառայել է 4 տարի 3 ամիս: Այնտեղ նրանից խլեցին անձնագիրը, մի կերպ վերադարձավ տուն և դիմեց նոր անձանգիր ստանալու: Արդեն ինքն ուզեց, որ գրեն ոչ թե Հայկազ Բաղդասարյան կամ Վաչիկ Կուրեղյան,այլ` Վաչիկ Կուրեխյան: Ինչո՞ւ Կուրեխյան, ոչ թե` Կուրեղյան, նա բացատրում է այսպես`«Հոպարս ասում էր, եթե ուզում ես դնել Կուրեղյան. բեր ղ տառը փոխենք խ-ով, թող դառնա Կուրեխյան,Կուրեխ  համ էլ մեր պապի անուննա», էդպես էլ արեցին: Ի վերջո, Բաղդասարյան Հայկազը դարձավ Կուրեխյան Վաչիկ: Ծառայության ժամանակ նա սովորեց ավտոդպրոցում, եղավ հրամանատարի անձնական վարորդը: Վերադարձավ տուն, մի քանի տարի աշխատեց հովիվ, հետո 60-ական թվականներին սկսեց վարել տարբեր տեսակի բեռնատար մեքենաներ, բայց տեսնելով, որ այդ գործը իր համար շատ հոգնեցուցիչ է, խնդրեց իրեն տալ ավտոբուս` որևէ ուղղությամբ վարելու համար: Նրան չմերժեցին` ստացավ ավտոբուս և սկսեց վարել Ազիզբեկով-Ջերմուկ ուղղությամբ մոտ 2 տարի (Ազիզբեկովը Վայքի հին անունն է): Հետո տեսնելով, որ պապիկս շատ լավ վարորդ է, նրան  հանձնեցին ավելի լավ ավտոբուս` արդեն Ազիզբեկով-Երևան ուղղությամբ վարելու համար: Բացի դրանից վարել է նաև տուրիստական ավտոբուս: Ընդհանուր թվով, պապիկս վարել է երեք ավտոբուս, մեկ տաքսի, երեք բեռնատար մեքենա և մեկ «Վիլիս» մակնիշի ավտոմեքենա: Վերջին մեքենան եղել է դեղին գույնի «Պազիկ» ավտոբուսը: Պապիկը դա վարում էր այն ժամանակ, երբ արդեն ԽՍՀՄ-ը փլուզման եզրին էր: Սովորության համաձայն, նա միշտ իր մեքենաները կանգնեցնում էր տան մոտ, ոչ թե  ավտոպարկում, բայց մի գիշեր որոշում է կանգնեցնել այնտեղ, քանի որ նրան ասել էին, թե ստուգողներ պիտի գան: Ցավոք, դա սուտ էր: Հենց այդ գիշեր կայանատեղից գողացան նրա ավտոբուսը: Պապիկիս խոստացան, որ կվերադարձնեն ավտոբուսը, սակայն շուտով ԽՍՀՄ-ը  փլուզվեց: Իհարկե, պապիկի պատմությունը այս ամենով չի ավարտվում: Ես դրանք կպատմեմ հաջորդիվ:

Լուսանկարը` Անուշ Ավագյանի

Գարուն էր: Գարուն, որn այդպես էլ իր հետ գարուն չբերեց Սարգսյանների ընտանիքի համար:

- Որդիս, լավ կնայես մորդ, մինչև որ գամ:

Վերջին խոսքերը եղան հոր, որն ասաց որդուն:

Անցել էր մի քանի ամիս, և կարծես թե ամեն ինչ լավ էր ընթանում: Հեռախոսազանգ…

Լսափողը վերցրեց Հայկը:

-Չէ… Պապ ջան… Ինչի՞ համար, Տեր Աստված: Ասում էինք` մի գնա…,- և նրա աչքերը լցվեցին արցունքով:

-Ի՞նչ է պատահել, տղաս:

-Մամ…,- Հայկը լռեց:

Հայրը բարձրահարկ շենքի տանիքում աշխատելիս ցած էր ընկել: Նրան հնարավոր չէր եղել փրկել:

Զանգ, որ փոխեց ամեն ինչ:

Ընտանիքի կյանքը բարելավելու, օրվա հացը վաստակելու համար՝ ինչպես և բոլոր հայրերը մեր օրերում, մեկնել էր արտերկիր`աշխատելու:

Չգնա՞ր, բայց դա նույնպես ելք չէր:

Մի գնա… Ինչքան հեշտ, և միևնույն ժամանակ, ինչքան դժվար է ասել այդ խոսքերը, և մի՞թե այդ մի գնան ինչ որ բան կփոխեր:

Բայց իմ ընթերցող,՝դու, որ կարդում ես, դու չգնաս:

Լուսանկարը՝ Սոնա Ղևոնդյանի

Մի քանի օր առաջ համացանցում մի աղջիկ գրեց ինձ: Ես նրան չճանաչեցի: Ապա նա ինձ ասաց.

-Ես Նաստյան եմ, քո հարսիկը:

Այս խոսքերը կարդալով հիշեցի եղբորս արկածները:

Այն ժամանակ մենք ընտանիքով ապրում էինք Ռուսաստանում: Մենք մանկապարտեզի արձակուրդներին  ցանկանում էինք գալ Հայաստան և, գնալով մանկապարտեզ, բոլորին ասացինք, որ գնում ենք Հայաստան: Եղբայրս վերջին օրերին տխուր էր և ասում էր, որ չի ուզում ընկերներին թողնել ու գնալ Հայաստան:

Մի օր մեր տուն զանգ եկավ: Մայրս վերցրեց լսափողը, լսեց և  ծիծաղելով ասաց` անպայման կասեմ, չէ, մի անհանգստացեք: Ամեն ինչ լավ կլինի: Երբ նա անջատեց հեռախոսը, հարցրեցի, թե ինչ էր եղել: Նա պատասխանեց.

-Էս ախպերդ գնացել ա մանկապարտեզ, Նաստյային ասե լա.«Նաստյա, ինչ իրեր ունես` հավաքի: Գալիս ես ինձ հետ Հայաստան: Մամայիդ էլ ասում ես, որ Վովայի հետ ես գնում»… Ու հիմա Նաստյան գնացել ա տուն ու շոր ա հավաքում, ասում ա. «Ես գնում եմ Հայաստան Վովայի հետ>>:

Մենք սկսեցինք համոզել եղբորս, որ Նաստյային ասի, որ չգա…

Ի վերջո, նրանք հասկացան և իրար հրաժեշտ տվեցին: Նաստյան եղբորս նվիրեց մի թևնոց, իսկ մյուսը պահեց իր մոտ… 

Լուսանկարը` Դավիթ Ասլանյանի

Էլի ականջակալներս վերցրի ու …

-Հաջող, մամ, ես գնացի
-Այդքան շո՞ւտ: Դեռ 8:05 է:
-Դե, տնօրենն ասաց, որ հաջորդ անգամ նախավարժանքին չհասնեմ, դպրոցի շուրջը երեք շրջան պիտի վազեմ … Գիտե՞ս ինչքան մեծ է մեր դպրոցը:
-Լավ, բարի օր քեզ:
-Քեզ էլ, մամ…
Բայց ես այնքան էլ չէի ուշանում, պարզապես սկսել եմ դանդաղ քայլել ու հիանալ փոքրիկ ու հանգիստ քաղաքովս: Ասեմ, որ ապրում եմ Վայքում: Ընկերներս ամեն օր ասում են, որ օրերն են հաշվում, թե երբ պետք է վերջացնեն դպրոցը ու գնան Երևան՝ ուսումը շարունակելու, իսկ ովքեր արդեն Երևանում սովորում են, ասում են, որ օրերն են հաշվում, թե երբ է արձակուրդ լինելու, որ գան Վայք: Սրանից կարելի է լավ հետևություն անել. ուղղակի սիրել այն վայրը, որտեղ ապրում ես: Իսկապես հրաշալի տեղ է Վայքը, երբ այս ժայռերին ու քարերին նայում ես տուրիստի աչքերով: Քանի որ տուն-դպրոց ճանապարհը երկար է, և ես նախընտրում եմ դպրոց հասնել քայլելով, ճանապարհի կեսից փոքրիկ քաղաքը սկսում է ակտիվանալ: Փոքրիկ քաղաք, որտեղ իրար հետ կողք-կողքի ապրում են տարբեր տարիքի ու խառնվածքի մարդիկ: Մարդիկ, ովքեր նարդի են խաղում, մարդիկ, ովքեր հաց են առաքում, մարդիկ, և ինձպեսներ, ովքեր ուղղակի քայլում են , հիանալով փոքրիկ քաղաքի գեղեցիկ անկյուններով: Եվ իսկապես այն շատ գեղեցիկ է, յուրօրինակ գեղեցկություն ունի: Երբ նայում ես Վայքի ընդհանուր համայնապատկերին, աչքերի խորքում ժպիտ պահած տխուր մարդու կերպար ես պատկերացնում: Նա կարոտում է իրենից հեռացողներին և անհամբերությամբ սպասում նրանց վերադարձին:
Օ՜, իմ սիրած երգը  Louis Armstrong What A Wonderful World: Ինչ լավ է, որ ականջակալներս վերցրի, այլապես առանց մտքում մենախոսելու կհասնեի դպրոց :
Այս երգի հնչյունների տակ ուղղակի անհնար է չընկնել մանկության գիրկը: Մանկություն , որտեղ ամեն ինչ այնքան անրջային էր , այնքան հեքիաթային: Մանկություն, երբ ծնողների հետ քայլում էինք փողոցով ու վայելում գիշերային քաղաքի լույսերը: Տարիքն է ուղղակի մեծանում  ու, չգիտես ինչու, տարիքիդ hետ մեկտեղ  մարում են քաղաքի լույսերը ևս: Ու ամենացավալին այն է, որ ես էլ, ընդամենը մեկ տարի հետո ստիպված կլքեմ այս քաղաքը, լոկ այն պատճառով, որ ցանկանում եմ ուսումս շարունակել,  ցանկանում եմ բարձրագույն ուսում ստանալ…
-Լուսինե, նորից ուշացար…
-Կներեք ընկեր Հակոբյան, էլ չի կրկնվի:

…Այս փոքրիկ ու դժգույն քաղաքում,
Քամին է միայն լուռ ոռնում,
Քաղաքը շշմում ու լուռ քնում,
Անուշ երազ է տեսնում իր քնում:

Քնի մեջ այգիներն են գալիս,
Շենքերն են ուրախությունից լալիս:
Հիշում է փոքրերին խաղալիս,
Մեծերին էլ անհոգ քայլելիս:

Հիշում է փառքերն իր երբեմնի,
Հիշում է ջահերն իր արթմնի,
Հիշում ու տխուր լալիս,
Քաղաքում անձրև է գալիս: