Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Դրսում նստած` հիշում եմ արդեն անցյալում մնացած պարապմունքասթրեսային օրերը: Հիշում եմ` մտածում էի, երազում էի, որ քննություններից հետո սկսվելու են «թույն» օրերը…

Հիմա, երբ ամեն ինչ վերջացել է, թվում է, թե սկսվել են անհոգս, անկրկնելի օրերը, բայց միևնույն է, ես ու ընկերներիցս շատերը շարունակում ենք պարապմունքային ուրախ հուշերով ապրելը: Համոզված եմ, որ շատերս ունեցել ենք, իսկ ովքեր շարունակում են նույն կերպ ապրել, խորհուրդ կտամ, ինչպես ընկերս ասաց. «Ազատվեք այդ հուշերից, շարունակեք փնտրել նորը, որովհետև դրանք ավելի շատ կխանգարեն, քան կօգնեն (որը դեռ այդքան էլ լավ չի ստացվում…):

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Սակայն այս հարցում պապս վարպետ է: 86 տարեկան հասակում չի դադարում աշխատել, գտնել նոր զբաղմունքներ, ինչպես «Գևորգ Մարզպետունու» մեջ «անհանգիստ մարդը» (Լավ, է… Էլի պարապմունքներս հիշեցի):

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Երբ հարցնում եմ, թե՝ պապ, ի՞նչ կա, ինչո՞ւ ես տխուր, սկսում է հիշել կոլխոզում, սովխոզում անցած-գնացած օրերը, ու դրանց հաջորդում է ամենասիրած արտահայտությունը` «Էն ժամանակ թուրս աջ ու ձախ կտրում էր»… Բայց հետո անմիջապես թեման փոխում է` հիշեցնելով, որ գործերը շատ են, արագացնեմ, չենք հասցնի (նույնիսկ այն դեպքում, որ անելու բան ընդհանրապես չկա): Միշտ փորձում է գործունյա մարդու տպավորություն թողնել, որը, ի դեպ, շատ լավ էլ ստացվում է:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ահա և լուծումը, որը պապս օգտագործում է ութսունվեց տարի շարունակ՝ ամեն օրը սկսելով յուրովի:

Չնայած նրան, որ քունս տանում էր, ինձ կարողացա զսպել և ամբողջ ճանապարհին չքնեցի: Օձունի ճանապարհին կակաչների մեծ դաշտ կար, որի մոտով անցնելիս կակաչների հոտը պատուհաններից ներխուժում էր ներս և մնում ավտոմեքենայում երկար ժամանակ: Օձունի եկեղեցին վերանորոգման մեջ էր, բայց դրանից իր գեղեցկությունը չէր կորցնում: Եկեղեցին երկար տարիների պատմություն ունի: Կառուցվել է 6-րդ դարում, բայց համարվում է առաջին դարի սրբավայր: Ասում են, որ այստեղ Թովմաս առաքյալը օծել է քահանաների ու եպիսկոպոսների, և Օձուն անունը ծագել է հենց «օծել» բառից: Փոքր ժամանակ, երբ հայրս Օձունում ինչ-որ շինարարական աշխատանքով էր զբաղված, միշտ պատմում էր եկեղեցու մասին, բայց զբաղված լինելու պատճառով, ինձ իր հետ չէր տանում՝ չնայած իմ բոլոր ջանքերին: Ուրախ եմ, որ վերջապես տեսա եկեղեցին: Սանահինում շատ բան չհասցրեցի տեսնել, բայց եկեղեցու ճանապարհին տեղավորված տաղավարները, որտեղ հայկական ազգային նախշերով պայուսակներ, տիկնիկներ և արձանիկներ էին վաճառում, հնարավոր չէր չնկատել: Սանահինում, ի տարբերություն Օձունի, զբոսաշրջիկներն ավելի շատ էին: Եկեղեցու հատակը փոխարինում էին տապանաքարերը: Այդ քարերի վրայով քայլելիս, անկեղծ ասած, ինձ վատ էի զգում: Ամաչո՞ւմ էի երևի, չգիտեմ:

Պետք է ասեմ, որ Հաղպատի եկեղեցին շատ տպավորեց ինձ. նման գեղեցիկ վայրում դեռ չէի եղել: Եկեղեցուն կպած փոքրիկ արգելապատնեշ կար: Եթե երազանք պահես և կարողանաս մինչև վերջ անցնել այդ հատվածը, երազանքդ կկատարվի: Ես էլ փորձեցի, բայց ճանապարհի կեսից վայր ընկա: Բայց ես չեմ հուսահատվում, ես ինքս էլ կարող եմ իմ երազանքները իրականության վերածել, առանց ինչ-որ հրաշքների:

Հաղպատից Ախթալա գնալու ճանապարհը հիացնում էր իր գեղատեսիլ բնությամբ: Ախթալայի եկեղեցին շրջապատված էր կանաչ, բարձր սարերով: Եկեղեցու բակում` գետնին, գեղեցիկ քարեր կային: Մի խումբ երեխաներ դրանք վերցնում էին գետնից ու փորձում վաճառել զբոսաշրջիկներին: Ինձ էլ առաջարկեցին, որոշեցի գնել, բայց մանր գումար չունեի ու չգնեցի: Հետևիցս վազեցին ու նվիրեցին: Գումարս մանրեցի ու մեկն էլ ես գնեցի: Կողքից քննադատում էին, որ գնել եմ: Ասում էին.

-Նրանք խարդախություն են անում, դու էլ քաջալերո՞ւմ ես:

Հնարավոր է՝ ընկերներս ճիշտ են, բայց այն երեխան, որը 5-6 տարեկան հասակում կարողանում է գումար վաստակելու եղանակներ գտնել, հնարավոր է ապագայում հասնի մեծ հաջողությունների: Միշտ լսում ենք, որ միլիոնատերերը մինչև հարստանալը լավ չեն ապրել, խնձոր են վաճառել և այլն: Իսկ որտեղի՞ց վերցնել առաջին խնձորը: Չէ, ես չեմ ասում, որ իմ գնած մի քարով նա կգնի իր առաջին խնձորը, բայց եթե շատ քարեր վաճառի, հնարավոր է՝ գնի, չէ՞: Ես ինքս էլ չգիտեմ՝ ինչու սա պատմեցի, և ինչ կապ ուներ այս պատմությունը եկեղեցու հետ: Պարզապես հուսով եմ, որ իմ արարքը ճիշտ էր, և նոր, ավելի մեծ խարդախություններ չի բերի այդ երեխաների կյանք:

Լոռվա մարզը հիասքանչ է և՛ իր բնությամբ, և՛ իր պատմամշակութային կոթողներով: Ցավալին միայն այն է, որ Լոռվա մարզում զբոսաշրջությունը զարգացած չէ, և այս կոթողները մնում են ստվերում. քչերը գիտեն դրանց մասին:

Ամառն ամենալավ շրջանն է Լոռի այցելելու:

Ամառը եկավ, զգացինք իհարկե: Օրերը տաքացան, բակում երեխաներ հայտնվեցին: Դե, բուրդ ու խալի լվանալու սեզոնն էլ բացվեց։ Մեր բակը հարմար է նման գործողությունների համար, ու հետևաբար, թաղի բոլոր կանայք հավաքվում են այստեղ ու լվանում գորգերն ու բուրդը: Օգնում ենք միմյանց, ու այդպես ավելի հեշտ է լինում, նաև՝ ուրախ։

Այսօր էլ սովորականի նման նրանք հավաքված էին մեր բակում: Ես էլ առիթը բաց չթողեցի ու լուսանկարեցի:

Տարիների ընթացքում Կողբը ունեցել է բազմաթիվ ձեռքբերումներ, և այդ ձեռքբերումների շարքը համալրվեց Թումո կենտրոնի բացմամբ: Կողբում շուտով կկառուցվի Թումո, շուտով 600-1000 երեխա կայցելի Թումո, և այդ 1000 երեխայի 0.1 տոկոսը կկազմեմ ես:

Հունիսի 6-ին տեղի ունեցավ Թումո և Կողբ նախագծի շինարարության մեկնարկը՝ տեղադրվեց առաջին քարը: Միջոցառմանը ներկա էր նաև ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը և բազմաթիվ հյուրեր Հայաստանից և արտերկրից:
Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել «Կողբ» հիմնադրամին, հատկապես Արթուր Աբովյանին, ում ջանքերով ընդամենը մի քանի ամիս անց մենք՝ սահմանին ապրող երեխաներս, կայցելենք Թումո, և ես ու ինձ նման շատ երեխաներ հնարավորություն կունենան հմտանալ տարբեր բնագավառներում:

Շնորհակալ եմ բոլոր նրանց, ովքեր իրենց ներդրումն են ունեցել այս նախագծում, և շնորհակալ եմ հինգերորդ Թումոն Կողբում բացելու համար:

Հունիսի 10-ին Սյունիքի մարզի Տաթև համայնքի Խոտ բնակավայրում գտնվող Սյունիքի անասնաշուկայի տարածքում տեղի ունեցավ «Ոչխարների խուզման փառատոնը», որի նպատակն էր՝ առավել ճանաչելի դարձնել Վայոց Ձորի և Սյունիքի մարզերի տեղական արտադրանքը, ավանդույթներն ու մշակույթը, ինչպես նաև նպաստել զբոսաշրջության զարգացմանը: Արդեն երեք տարի է, ինչ անցկացվում է փառատոնը: Երկու տարի անընդմեջ անց է կացվել Հալիձոր գյուղում՝ Տաթևի ճոպանուղու հարակից շրջանում, իսկ այս տարի՝ Խոտում: Փառատոնի մասնակիցներին իրենց ուղերձները հղեց ՀՀ Գյուղատնտեսության փոխնախարար Աշոտ Հարությունյանը:

-Ոչխարաբուծությունը Հայաստանում ունի հազարամյակների պատմություն և այժմ էլ հանդիսանում է անասնաբուծության կարևոր ճյուղերից մեկը: Սյունիքի մարզն ունի նպաստավոր պայմաններ ոչխարաբուծության զարգացման համար, և տևական ժամանակահատվածում ձևավորվել է հարուստ փորձ: Պատահական չէ, որ այս գեղեցիկ միջոցառումը, վերջին տարիներին, հենց Սյունիքի մարզում է կազմակերպվում, քանի որ այս տարածքում դարեր շարունակ բուծվել են հայկական լեռնաշխարհին շատ հարմարված և ժողովրդական սելեկցիայի արդյունքում ստեղծված ոչխարի այնպիսի արժեքավոր ցեղատեսակներ, ինչպիսիք են` մարզեղ, խոզբախ և Ղարաբաղի ցեղերը: Ավելին, այս տարածաշրջանը աչքի է ընկել նաև գորգագործության հարուստ ավանդույթներով, որոնցում պատկերվել են զանգեզուրյան ոճին բնորոշ զարդանախշեր,- իր ողջույնի խոսքում ասաց փոխնախարարը,- հարգելի հյուրեր, սիրելի գործընկերներ, թույլ տվեք մեկ անգամ ևս ողջունել արդեն ավանդույթ դարձած «Ոչխարների խուզի» փառատոնի անցկացման կապակցությամբ, ցանկանալ հաճելի օր, ուրախ ժամանց, իսկ փառատոնի մասնակիցներին մաղթել հաջողություններ:

Ողջույնի խոսք հղեցին նաև Տեղական Ինքնակառավարման վարչության պետ Աշոտ Գիլոյանը, Սյունիքի փոխմարզպետ Վարդան Դավթյանը և այլոք: Փոխմարզպետը հատուկ շնորհակալություն հայտնեց այս հետաքրքիր փառատոնի գաղափարը հղացողներին, մասնավորապես Նորվեգիայի Թագավորության պատվո հյուպատոսին, ինչպես նաև միջոցառման աջակիցներին, կազմակերպիչներին, «Տաթևի Վերածնունդ», «Հայրենիք» հիմնադրամներին, Շվեցարական զարգացման համագործակցության գործակալությանը և իհարկե, Ռազմավարական զարգացման գործակալությանը:

Ոչխարների խուզմանը փառատոնին մասնակիցները Վերիշեն, Սվարանց, Կոռնիձոր, Խոտ, Քարահունջ, Հալիձոր, Գորայք, Նորավան, Բռնակոթ համայնքներից էին: Վիճակահանությամբ ընտրվեց մասնակիցների հաջորդականությունը: Չորսական մասնակից՝ յուրաքանչյուր փուլին մասնակցելու համար: Ժյուրին հաշվի էր առնում ոչ միայն արագությունը, այլև վնասվածքները և որակը: Մինչ իրենց հմտություններն էին ցուցադրում ոչխարների խուզման մասնակիցները, բեմը տրամադրվել էր համերգային խմբերին ու երգիչներին:
Փառատոնի բարձր տրամադրությունը ապահովում էին The time project-ը, լարախաղաց Վլադիմիր Հակոբյանը, Dj Mish-ը և Անահիտ Ամիրխանյանը և Դավիթ Հակոբյանը:

Շուտով ժյուրին հայտնեց առաջին երեք հորիզոնականը զբաղեցրած մասնակիցների անուները:
Երրորդ հորիզոնականը զբաղեցրեց Էդգար Զաքարյանը՝ Սիսիանի տարածաշրջանի Շաքի համայնքից, երկրորդ տեղը` Ռոմանոս Սարգսյանը՝ Գորիսի Տաթև համայնքի, Շինուհայր բնակավայրից, իսկ առաջին տեղը զբաղեցրեց ՊավլիկԿիրակոսյանը , Գեղարքունիքի մարզի Ճամբարակ համայնքի Վահան գյուղից:

Հաղթողները ստացան խրախուսական նվերներ, բոլոր մասնակիցներին տրվեցին շնորհակալագրեր:

Արդեն երեք տարի է ինչ մասնակցում եմ փառատոնին, միշտ հետաքրքիր և յուրովի է կազմակերպվում այն: Քանի որ այս տարի միջացառմանը միացել էր նաև Վայոց Ձորը, հետաքրքրությունը ավելի էր մեծացել: Հերթով մոտենում էի տաղավարներին, լուսանկարում, յուրաքանչյուր տաղավար տարբերվում էր: Սեղաններին այնքան հետաքրքիր ձեռագործ աշխատանքներ կային, որ ոչ ոք չէր կարողանում անտարբեր անցնել: Զբոսաշրջիկների ուշադրությունը գրավում էին հատկապես ձեռագործ աշխատանքները: Հետաքրքիր միջոցառումները շատ էին և գրավիչ:

Երեխաների համար էլ կազմակերպվել էին խաղեր, նրանց խաղահրապարակը առանձին էր: Հատուկ երեխաների համար գառնուկներ կային, և նրանք հերթով մոտենում էին, հիանում, շոյում և քննարկում, թե իրենք որ գույնի գառնուկից ունեն, սև՞, թե՞ սպիտակ: Իսկ բատուտի համար իրար հերթ չէին տալիս: Նրանց բատուտի մեջ տեսնելուց, ինչ մեղքս թաքցնեմ, ես էլ ուզեցի մտնել, բայց ինձ ստիպելով հրաժարվեցի:
Շատ էին նաև օտարերկրյա զբոսաշրջիկները: Մի ռուս աղջիկ մոտեցավ, խնդրեց, որ իրեն լուսանկարեմ, դե չմերժեցի, հեռախոսը տվեց, անցա գործիս: Մի քանի անգամ նկարելուց հետո, եկավ , վերցրեց, նկարները նայեց, խնդրեց, որ մի քանի անգամ ևս նկարեմ, նկարեցի, շնորհակալություն հայտնեց և հեռացավ:

Փառատոնն այնքան հետաքրքիր էր, որ խորհուրդ կտամ չբավարարվել միայն կարդալով և լուսանկարները դիտելով: Հաջորդ տարի այս օրերին հիշեք, նորից է լինելու: Կսպասեմ ձեզ այնտեղ: