Կգա ժամանակը, ու մենք կփոխվենք տեղերով: Եկավ ժամանակը, ու մենք փոխվեցինք տեղերով: Եկավ այն պահը, որ դու ունես հոգածության ու սփոփանքի կարիք: Այսօր քո հոգին է փշրված, այսօր դու ունես այն միակի կարիքը, որ հատիկ առ հատիկ հավաքի հոգուդ փշուրները:

Կոտրված ապակիներով պատուհանիս առջև նստած` ես անընդհատ մտածում եմ քո, քո հոգու ու սրտի փշուրների մասին: Ես ուզում եմ բառեր հորինել քեզ սփոփելու համար… Քամին ապտակում է երեսս, ու ես սթափվում եմ:

Հիմա լավ, թե վատ, ինչ-որ մեկը փորձում է հավաքել հոգուդ կտորները: Եվ սա ոչինչ էլ չի նշանակում ինձ համար: Կարևորը` հավաքվեն հոգուդ բոլոր մասնիկները:

Ու էլի գիտեմ, համոզված եմ, որ ոչ ոք չի կարողանա անկորուստ հավաքել քեզ: Նրանք քեզնից մի թանկ մասնիկ անպայման կկորցնեն: Ու դու կիսատ կդառնաս: Իսկ ո՞վ կարող է այդպես ապրել… Ես չեմ թողնի, ես պիտի օգնեմ քեզ:

Ուշադրություն

Նա կորցրել է իր հոգու թանկագին մասնիկը: Գտնողներին խնդրում ենք վերադարձնել:

Անհամար թվով կորցրած հոգու մասնիկներ գտնվեցին: Բայց դրանցից ոչ մեկը քոնը չէր: Ու ես հասկացա, որ… Որ միայն ես կարող եմ գտնել, որովհետև իմ ու քո հոգիները իրար շատ նման են: Մեր հոգիները չարենցագույն են` կապույտ, ոսկեգույն ու մանուշակագույն: Ես չէի սխալվում: Ես փնտրեցի ու գտա կարևոր կտորը: Դու վերցրիր ու հեռացար… Ուրիշ ոչինչ չէի էլ սպասում:

Իսկ ի՞նչ պիտի անեմ հարյուր հազարավոր գտնված հոգու կտորների հետ:

Ուշադրություն

Բացվել է կորցրած հոգու կտորների ընդհանուր կենտրոն: Եթե կորցրել եք այն և դեռ ապրում եք, ապա այն կարող է մեզ մոտ լինել:

Տարիներ առաջ, երբ Հայաստանի վիճակը շատ ծանր էր, և մարդիկ ամեն կերպ փորձում էին հեռանալ այստեղից, հայրիկս հրավեր ստացավ աշխատելու Շվեյցարիայում: Ես ինը տարեկան էի և ստիպված էի դպրոց հաճախել: Սկզբնական շրջանում շատ դժվար էր, քանի որ ոչ մի բառ չգիտեի գերմաներեն: Երեխաներն ինձ վատ ընդունեցին: Նրանք ինձ հետ չէին խաղում, չէին խոսում, և երբ ես փորձում էի մտերմանալ, ծաղրում էին ինձ և հեռանում: Տանը ես լալիս էի և մայրիկիս պատմում, թե ինչպես են ինձ հետ վարվում, իսկ նա ինձ հանգստացնում էր: Անցավ ժամանակ: Ես սովորեցի գերմաներեն, աստիճանաբար մտերմացա ընկերներիս հետ, այնքան, որ արձակուրդներից առաջ նրանք նույնիսկ լաց եղան բաժանվելու համար:

Արձակուրդներից հետո մենք նորեկ ունեցանք` թուխ մաշկով, սև, երկար մազերով մի աղջիկ: Ճակատին սև խալ ուներ, իսկ անունը Սիվասինի էր: Սիվասինիի հետ դարձյալ ոչ ոք չէր խոսում, բոլորը կոպտում և վիրավորում էին: Եվ այդ ամենը մաշկի գույնի պատճառով: Ես խղճացի նրան, հիշեցի, որ ինքս էլ եմ եղել նրա վիճակում: Կամաց-կամաց ընկերացանք: Սիվասինին պատմեց, որ իրենք փախստական են, փախել են Շրի Լանկայի պատերազմից: Սիվասինիի դպրոցը պայթեցրել են թշնամիները, իրեն փրկել է մեծ քույրիկը: Պատմելիս նա լաց էր լինում և ասում, որ շատ կուզենար վերադառնալ հայրենիք, ուր աճում են արմավենիներ, և փղեր կան: Կուզենար նորից շնչել այն ծաղիկների բույրը, որոնք աճում էին իրենց պարտեզում և քաղել ծառի կոկոսները, բայց դա անհնար է, քանի որ… Սիվասինին հրաշալի նկարում էր, բայց միայն փղեր, արմավենիներ, ծղոտե հյուղակ և ծաղիկներով լի պարտեզ:

Որոշ ժամանակ անց մենք վերադարձանք Հայաստան: Եվ ես հասկացա, որ աշխարհի ամենից լավ անկյունն այնտեղ է, ուր դու ծնվել ու մեծացել ես, անգամ եթե տունդ ծղոտից է: Եվ էլի մի բան հասկացա մեկընդմիշտ. եթե մեկը պանդուխտ է քո կողքին, փախստական, բռնագաղթված թե պարզապես հյուր, երբեք մի՛ արհամարհիր, մի՛ վիրավորիր նրան: Ո՞վ գիտի, վաղը գուցե դու լինես այդ նույն վիճակում:

Էմմա Մարտիրոսյան, 13տ., 1997թ.

Ամառվա եռուզեռի ընթացքում չենք էլ հասցնում նկատել, թե ինչպես են անցնում օրերը։ Դեռ երեկ էր, որ վերջացրինք դպրոցը, իսկ այսօր արդեն դիմավորել ենք արտերկրից ժամանած հյուրերին և ողջ օրը անցկացնում ենք նրանց հետ։ Երեխաները միշտ էլ մի զբաղմունք գտնում են։ Իսկ մեծերի գործը մի քիչ բարդ է։ Ողջ օրը սեղանի խաղեր ենք խաղում` թղթախաղ, դոմինո, շաշկի,մոնոպոլիա, երբեմն էլ շախմատ։ Իսկ մեծերը պատմում են մի տարվա ընթացքում տեղի ունեցած եղելությունը և հասնում են ամենաբարդ թեմային։

Ինչ պատրաստել ուտելու համար։ Այս խնդրին միշտ էլ մի լուծում տրվում է, բայց լուծում գտնելը երկար ժամանակ է պահանջում։ Բոլորն էլ ամեն օր բախվում են այդ խնդրին, սակայն հյուրերի դեպքում այն սովորականից ավելի բարդ է թվում։ Տան աշխատողներին միշտ թվում է, որ իրենք ավելի բարդ գործ են անում, քան հաց պատրաստողները։ Աշակերտներին թվում է, որ ավելի բարդ խնդիրներ են լուծում, քան հաց պատրաստողները։ Բայց բավական է ընդամենը մեկ օր մնալ տանը,  հաց պատրաստել և հասկանալ, թե օրվա ընթացքում մեր տատիկներն ու մայրիկները որքան դժվարությունների են բախվում մի քանի անգամ հաց պատրաստելու համար։ Խնդիրը ահավոր բարդություն է ստանում այն ժամանակ, երբ ոչ բոլորն են ցանկանում ուտել առաջարկվող ուտելիքը։ Կամ, երբ տանեցիների մի մասը աշխատանքի ու պարապմունքի են լինում, և տան տիկնայք չեն կողմնորոշվում, երբ հացը պատրաստել, որ բոլորը միաժամանակ նստեն սեղանի շուրջ և ուտեն ցանկալի, որոշ դեպքերում ոչ ցանկալի ուտելիքը։ Տնային տնտեսուհիների ուսերին դրված է մեծ պատասխանատվություն, որպեսզի նրանք հիշեն, թե տան անդամներից ով ինչ է սիրում կամ ինչ չի սիրում։ Իսկ հյուրեր ունենալու դեպքում քիչ է մնում տիկնայք դիմեն հյուրընկալության աստված Վանատուրին և օգնություն խնդրեն, որպեսզի օգնի համեղ և որակով պատրաստել ու հյուրերին գոհացնել։

Ինչու ես սկսեցի ամռան մասին նախաբանով, որովհետև ամռանը ամենից հաճախ ենք հյուրեր ունենում և շատ հաճախ ենք բախվում հաց պատրաստելու խնդրին։ Տիկնայք մի փոքր թեթևություն են զգում, երբ օգնության են հասնում տղամարդիկ ու պատրաստում են ավանդական խորոված կամ բերում են որևէ պատրաստի ուտելիք։ Բայց միևնույն է, թե ինչ կպատրաստենք, տարվա որ եղանակին կպատրաստենք, կարևոր է, որ այն լինի ախորժաբեր, համեղ ու սիրով պատրաստված։ Եվ կարևոր չէ, թե ինչ լուծում ունի խնդիրը, անգամ եթե այն լուծում չունի` դա էլ է լուծում։