jemmapetrosyan

Էս էլ վերջացավ

-Պապի, բարև, էս ի՞նչ ես անում:

-Հեչ, բալա ջան, խոտերն եմ մաքրում։

-Հա, բայց ինչի՞: Կչորանա, համ էլ կփտի, էլ ինչի՞ ես քեզ տանջում։

-Է՜, բալա ջան, որ ասեմ՝ անելու բան չկա. կհավատա՞ս:

-Դե, գիտեմ, սովորությանդ համաձայն մի բան կգտնես, բայց ցրտել ա արդեն, արի գնանք տուն, կմրսես։

-Չէ, դու գնա՝ չմրսես։ Հեսա էս էլ անեմ ու կգամ։

-Դե, սպասեմ՝ վերջացրու, իրար հետ կգնանք, համ էլ քեզ ընկեր կլինեմ։

-Դե, եթե չես մրսի, մնա: Ի՞նչ ասեմ:

-Պապ, հիմա էս, որ մաքրում ես, մեկ ա, գարունն էլ ես մաքրում: Էլ ինչի՞ ես քեզ տանջում:

-Հլը մի հատ ասա՝ ձմեռ:

-Ձմեռ, է, հետո՞ ինչ:

-Հետո էն, որ ինչ կա-չկա, ձյան տակ ա:

Գիտեի, թե ինչ պիտի ասեր պապիս, բայց ուզում էի ևս մեկ անգամ իմանալ, քանի որ հազվադեպ է լինում, երբ զրուցում ենք իրար հետ, ոչ մեկս ժամանակ չի գտնում։

-Դե սկսվավ պարապ գործերի մինիստրությունը։ Փեչ, չայ ու երևի հնդկական սերիալ։

Դե երևի հասկանում եք, որ պապս գործ չունենալու պատճառով պետք է միշտ նստեր վառարանի կողքին, իր սովորության համաձայն տաք թեյի բաժակը ձեռքին ու դիտեր հեռուստացույց։

-Հա, ի՞նչ վատա։ Կհանգստանաս, էլի։ Համ էլ դու չէի՞ր ասում, որ մեջքդ ցավում ա: Էնքան գործես անում էս այգում, որ արդեն մեջքի ցավից ես բողոքում։

-Չէ, ըտենց չի։ Իմ մեջքը նոր ա սկսել ցավել, այսինքն, արդեն անելու բան չկա։

-Հը՜մ, մոռացել էի, որ եթե քո ինչ-որ մի տեղը ցավում ա, ուրեմն անելու բան չկա։ Բա հիմա քեզ համար ի՞նչ գործ գտնեմ, որ չհիվանդանաս, ու քեզ համար անտանելի էս երեք-չորս ամիսը շուտ անցնի։

Կատակի տալով, մի փոքր ցրվեցինք։ Այնուհետև օգնելով պապիս, արագ ավարտեցինք գործը, գնացինք տուն, մի-մի բաժակ տաք թեյ խմեցինք ու անցանք մեր մշտական գործերին. ես՝ դաս, պապս՝ հեռուստացույց դիտելուն։

Ծիսական տիկնիկներ

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Նոյեմբերի 30-ին Հովհաննես Շարամբեյանի անվան Ժողովրդական արվեստի կենտրոնում «Հանգույց» հիմնադրամի նախաձեռնությամբ կայացավ ազգագրագետ Ժենյա Խաչատրյանի «Հայ ժողովրդական  տարեկան տոները և դրանց հետ կապված ծիսական տիկին-տիկնիկները ու պարերը նորօրյա որոշ վերապրուկային դրսևորումներով (XX-XXIդդ.)» խորագրով գրքի շնորհանդեսը:

Ցուցադրվեց հեղինակի ծիսական տիկնիկների հավաքածուն, որը նվիրաբերվել է Ժողովրդական արվեստի կենտրոնին:

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Գիրքը բաղկացած է երկու մասից:Առաջին մասում հետաքրքիր պատմություններով ներկայացված են այն  տոները, որոնց ժամանակ պատրաստվել են ծիսական տիկնիկներ: Երկրորդում արդեն ներկայացված է ծիսական տիկնիկների նկարագրություն:

Ժենյա Խաչատրյանը շրջել է տարբեր շրջաններով, հավաքել ծիսական ավանդույթներ և ներկայացրել դրանք ուսումնասիրության տեսքով:

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

-Այս տիկնիկները ստեղծվել են իմ աչքի առաջ: Մենք միասին շրջել ենք և ամեն գյուղում Ժենյան հարցրել է «Ի՞նչ է տիկնիկը, ունե՞ք տիկնիկներ, պատրաստե՞լ եք,- ասում է ազգագրագետ Էմմա Պետրոսյանը:-Շատերը մտածում են, որ սա ուղղակի խաղալիք է, բայց տիկնիկի ֆենոմենը շատ հին հասկացողություն է: Դեռևս Հին Հռոմում պատրաստում էին տիկնիկ, որին փոխանցում էին իրենց ցանկությունները, դժբախտությունները և նետում  գետը, որպեսզի տիկնիկը տանի իր հետ այն ամենը, ինչ կա իր մեջ:

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Լուսանկարը՝ Հեղինե Ենոքյանի

Ցուցադրության ժամանակ տեսա մի քանի տիկնիկ, որոնք շատ նման էին տատիկիս պատրաստած տիկնիկներին: Պատրաստելու համար տատիկս խաչաձև ամրացնում էր երկու նեղ երկար փայտի կտորներ, հետո փաթաթում սպիտակ կտորով: Իսկ որպես տիկնիկի գլուխ օգտագործում էր կոճակ: Մեր ժամանակներում, երբ տիկնիկների պակաս չկա, այդ տիկնիկը առանձնահատուկ տեղ էր գրավում իմ տիկնիկների հավաքածուի մեջ:

Milana Gevorgyan

Մահվան վերելակների ռեվոլյուցիան

Բարև: Ես ապրում եմ բազմաբնակարան շենքի 12-րդ հարկում: Մեր վերելակը շաբաթը 3-4 անգամ գնում է արձակուրդ: Հա, մի՛ զարմացիր, չնայած նրան, որ #փողչկա, միևնույնն է, ինքը հասցնում է տեղ-տեղ օգտվել բարիքներից: Մեր շենքի ջրի խողովակները, որոնք վերելակի հետ այդքան էլ լավ հարաբերությունների մեջ չեն, այնքան հին են, որ նույնիսկ Մովսես Խորենացին է իր «Հայոց պատմություն» աշխատության մեջ հիշատակել, ու այնքան անորակ են՝ կարծես ԱլիԷքսպրեսսից են գնել ու տեղադրել:

Ուրեմն՝ սկսում եմ ամենահետաքրքիր մասը պատմել: Մեր համեստ ու օրվա էլէկտրաէներգիայով ապրող վերելակը կարողանում է հանգստանալ, որովհետև մեր շենքի խողովակները միտինգ են կազմակերպում՝ ջրադուլ կամ ՋՐԱԴՈՒՅԼ, ու ամեն անգամ վերելակի շարժիչի աշխատանքին «վայիս» են լինում:
Անցնում եմ հաջորդ բողոքիս: Օրեր առաջ մեկուկես մետրանոց փոս փորեցին վերելակի դիմաց։ Կմտածեք, թե գանձեր էին փնտրում, բայց արի ու տես, որ որոշել էին խողովակները փոխել: Էդ փոսը դժոխքի դարպասների էր նման։ Ու ես ամեն անգամ՝ 15:30 վերածվում եմ ոչ թե Մոխրոտիկի, այլ Տարզանի: Ըհը, ես վերելակ եմ նստում ցատկոտելով, թռչկոտելով, վերելակի դռներից բռնվելով, որ հանկարծ «յոթն ու քառասունքս մեկ չլինի», ոչ էլ դժոխքի հետ մոտիկից ծանոթանամ:
Միշտ ասում են՝ երազանքին ու նպատակին հասնելու ճանապարհը քարքարոտ է ու դժվար: Հավատացե՛ք, ժողովու՛րդ, ճիշտ են ասում… Որովհետև պիտի ոտքով 12 հարկ բարձրանամ, որպեսզի հասնեմ Սառնարանին:
Մեր վերելակի դռները առավոտյան այնպիսի շխկոց-թխկոցով են փակվում՝ աղմկող հարևանների են հիշեցնում։ Այնքան պիտի խփես դռներին, որ փակվեն ու որոշեն, որ ժամանակն է արդեն աշխատելու ու վերև բարձրանալու:
Լուսավորությունը վերելակում շատ թույլ է, այսինքն մեր տեսողության մասին են մտածում կամ ինչպես ասել է Արամայիս Սահակյանը՝ Արեգակին պիտի հեռվից նայես (մեր դեպքում՝ լամպին): Երևի գիտեր, որ ապագայում այսպիսի վերելակներ են լինելու: Ու քանի որ լույսը նորմալ չի, ու վերելակն էլ մի կերպ է իջնում, հենց տեղ ենք հասնում ու լույս ենք տեսնում, մտածում ենք՝ արդեն երկնքում ենք ։ Հետո պարզվում է, որ պարզապես տեղ ենք հասել:
Ամենաջղային մասը: Ես երբեք ու երբեք չեմ հասկանա խոզերից հինգ պակասներին: Շատերի տան աղբը ինչ-ինչ կերպով հայտնվում է վերելակներում: Երևի տեսողական խնդիրներ ունեն, աղբամանը վերելակի հետ են շփոթում: Հավատացա՛ծ եղեք, չափից դուրս հաճելի է, երբ մաքրություն է տիրում:
Վերելակ մտնելիս մարդիկ խաչակնքում են, իջնելիս՝ աղոթում, դուրս գալիս փառք են տալիս, որ ողջ են մնացել… Կոճակները այնպես են ավիրել, որ սեղմելուց պիտի մատով չսեղմես, որովհետև մատդ կմնա կոճակի մեջ…
Որևէ հարկի ու վերելակի միջև մի քանի սմ տարածք է մնում, ու պիտի աստիճանները դնես, նոր նստես վերելակ:
Լավ, մի խոսքով՝ այս ամենը գրողին (բայց ո՛ր գրողին՝ չգիտեմ), մենք դեռ վերելակ ունենք ու, չնայած այս մի շարք թերություններին, էլի գոհ ենք ու տարվա մեջ մի անգամ բողոքելով անցնում ենք առաջ: Հրազդան քաղաքի վերելակների մեծամասնությունում «մե անմխիթար վիճակ» է տիրում, այսինքն՝ վերելակ էլ չկա, որ անմխիթար վիճակ լինի:
Մի խոսքով՝ արդար է, ժողովու՛րդ, ջնջե՛ք ու շահե՛ք…Բայց թե ի՞նչ կշահեք, Տիեզերքը գիտի…

ofelya hovhannisyan

Ժպիտի տակ թաքնված արցունքներ

Երբ նայում եմ տատիկիս, նա միշտ ժպտում է ինձ: Դրանով նա ցույց է տալիս, որ ուրախ է և ոչ մի բանի կարիք չունի: Սակայն վերջին ժամանակներս տատիկս այլևս այն ժպիտով չի նայում ինձ: Հասկանում եմ, որ եթե կար ժամանակ, որ տատիկս թաքցնում էր իր տխրությունը, հիմա դա շատ դժվար է դարձել: Արդեն 20 տարի է, ինչ տատիկս կորցրել է քեռուս: Նա այնքան է պատմում քեռուս նախասիրությունների, ունակությունների մասին, որ ինձ միշտ թվացել է, թե ես տեսել եմ նրան: Քեռուս մահից 3 տարի անց ծնվեցի ես Ոուսաստանի Դաշնության Կիսլովոդսկ քաղաքում: Տատիկս, մենակ մնալով, որոշում է գալ մեզ մոտ, սակայն 6 ամիս հետո ինձ հետ վերադառնում է Հայաստան: Արդեն 16 տարի է, ինչ ես ապրում եմ տատիկիս մոտ: Ամեն անգամ, երբ հաջողությունների եմ հասնում, տատս ինձ ասում է.

-Ռուսլանս էլ էր քո նման սովորում դպրոցում, բայց ինքը քո նման միամիտ ու խելոք չէր, աշխույժ, ճարպիկ ու կատակասեր էր Ռուսլանս:

Տատս պատմել է, որ մի անգամ ուշ երեկո էր, քեռիս դեռ տուն չէր եկել և չէր էլ տեղեկացրել, թե ուր է գնացել: Տատիկս որոշում է դուրս գալ և դրսում փնտրել, սակայն ոչ մի տեղ չի գտնում: Հիշում է, որ երկու օր առաջ քեռիս ինչ-որ խնջույքի մասին է խոսել: Տատիս մտքով անցնում է գնալ քեռուս մտերիմ ընկերոջ տուն: Հասնելով նրանց տան մոտ՝ տատս լսում է քեռուս ձայնը, թե ինչպես է երգում, իսկ իր երգի տակ բոլորը պարում և ուրախանում են: Տատիկս, չուզենալով խանգարել նրանց, հետ է վերադառնում տուն և մտնում անկողին: Քեռիս, տուն վերադառնալով, մոտենում է տատիկիս անկողնուն և բարձր ծիծաղելով ասում է.

-Անուշիկ ջան, գիտեմ, որ քնած չես: Ես գիտեի, որ կանհանգստանաս, կգաս հետևիցս, դրա համար էլ շատ բարձր էի երգում, որ լսես տղայիդ ձենը, հանգիստ լինես ու չանհանգստանաս:

Այս պատմությունը, որը շատ հետաքրքիր է ինձ համար, տատս մեծ դժվարությամբ պատմեց: Չեմ կարողանում քեռուս մասին շատ հարցեր տալ: Ամեն մի բառից, որը արտասանում եմ նրա մասին, տատս հուզվում է:

Մեր բակում կա մի ցայտաղբյուր, որը նվիրված է քեռուս հիշատակին: Քեռիս մահացել է բանակում: Երեկ նայում էի քեռուս հուշատետրը: Նկատեցի մի քանի բանաստեղծություններ, որոնք նա գրել էր բանակում: Ինձ դուր եկած բանաստեղծություններն արագ վերցրի և դրեցի իմ հուշատետրում:

Գիշերով նստած խավար լույսի տակ՝

Գրում եմ մի փոքրիկ նամակ,

Չգիտեմ՝ ինչպես սկսեմ երկտողս,

Ինչ նամակ գրեմ արտասվող մորս:

Արցունքս լցված կոկորդս է խեղդում,

Ձեռքերս դողում են, էլ չեմ գրում,

Հուշերով մի պահ ընկա ես մեր տուն

Դրսից ձայն տվի, ներսից բաց արին,

Տեսա իմ դիմաց հյուսերով մորս:

Սիրելի մայրս՝ որդուն կարոտած,

Քարացանք մի պահ իրար դեմ կանգնած:

Դանդաղ արցունքներ գլորվեցին ցած,

Սթափվեցի, տեսա՝ նստած եմ հուզված,

Կիսատ նամակս՝ առաջս դրած…

Երբեմն կարդում եմ քեռուս գրածները: Անհնար է դրանք կարդալ առանց հուզվելու: Թեև ես չեմ զգա այն ցավը, որը գրելու ընթացքում նա է զգացել, բայց միևնույնն է՝ սիրով եմ կարդում նրա բոլոր գրածները:

Ոսկորս կանեմ գրիչ,

Արյունս կանեմ թանաք,

Մայրիկ ջան, քեզ համար

Կգրեմ մի լավ նամակ:

Քեռուս մահից հետո տատիկս տառապում է շաքարային դիաբետով: Գնալով նոր բարդություններ են առաջանում, սակայն անգամ այդ ժամանակ տատս չի դադարում պատմել քեռուս մասին, ինձ մեծացնելու դժվարությունների մասին, և այլևս չի կարողանում թաքցնել արցունքները:

«Եկանք բանակ նոր զգացինք

Քաղցրությունը ծնողի,

Շատ դժվար է մարդու համար

Երբ ծնողը կողքին չի»,- գրել է քեռիս:

seroj araqelyan1

Բաղնիքը վառեք, գալիս ենք

Բարև ձեզ: Երկարատև բացակայությունից հետո՝ ես վերջապես եկա: Չէ, չեմ զլացել գրել, ուղղակի ուսանող եմ, քիչ է՝ դրան էլ գումարած ուզում են բանակ տանել: Դե, բնականաբար, զինկոմիսարիատ, հիվանդանոց, ստուգումներ և վերջնական նշանակված օր: Վերջին ստուգումների օրն էլ անցա: Մտա գեներալի մոտ, դեռ չէի հասցրել բարևել, երբ նա ասաց.

-Առաքելյան, բարի ծառայություն, տղա ջան, անփորձանք:

Ասաց և ձեռքը պարզեց: Ես էլ, բնականաբար, սեղմեցի և ասացի.

-Շնորհակալություն, պարոն գեներալ:

Դուրս գալուն պես ինչ նպատակներ ունեի՝ թողեցի բանակից հետո, իսկ ինչը կհասցնեմ անել, սկսեցի երկու ամսվա մեջ տեղավորել: Հասցնելու գործերից մեկն էլ էս պահն է՝ նյութ գրելը: Չնայած ծանրաբեռնված դասերիս ու գերհոգնած աչքերիս՝ ինքս ինձ ասացի.
-Այ մարդ, քնելը կա ու կա: Մի քիչ ուշ կքնեմ: Փոխարենը՝ նյութ կգրեմ:
Լավ գիտակցում եմ, որ գալու է պահ, երբ ասելու եմ՝ բա սենյակումս չլինեի՞, մի հատ նյութ գրեի:
Վերջը գցեցի, բռնեցի, հետաքրքիր ու մի քիչ դժվար պատմության մասին սկսեցի գրել՝ գյուղի լոգարանների կամ «բաղնիք վառելու» օրվա մասին:
…Գիտե՞ք, որ Հայաստանի գյուղերում լոգարանները խիստ տարբերվում են քաղաքի լոգարաններից: Ասեմ՝ ինչի: Դե, քաղաքում, բնականաբար, մարդիկ բնակվում են շենքերում, իրենց բնակարաններում ունեն սեփական լոգարանը: Բայց գյուղերում մարդկանց 80 տոկոսը լոգանք է ընդունում տնից որոշակի հեռավորության վրա գտնվող, առանձին մի փոքրիկ շինությունում: Ներսից այն չի տարբերվում քաղաքի լոգարաններից, ուղղակի հին նախագիծ է: Լավ, գնալով զարգացան, նոր տներ սարքեցին, նախօրոք մտածեցին և լոգարանը կառուցեցին այնպես, որ մուտքը տան միջից լինի: Բայց, կա մի «բայց»: Գյուղի տներում ջեռուցման համակարգեր կան միայն հաշված տներում: «Բաղնիք վառելու օր» լինում է այն տներում, որտեղ ջեռուցման համակարգ չկա: Եթե չկա էլեկտրական տարբերակ՝ տաք ջուր օգտագործելու, ապա դիմում են այս քայլին: Պատրաստում են հատուկ վառարաններ: Վառարան, որի շնորհիվ ջուրը սկսում է մոտ մեկ ժամ հետո եռալ: Ահա և վերջ. բաղնիքը վառված է: Բայց միայն հո վառելով չի, վառելուց հետո պետք է այնպես անել, որ ջուրը պահպանի իր նորմալ ջերմաստիճանը, որպեսզի լողանալու ընթացքում չսառի: Հետաքրքիր է, անգամ, երբ ասում են. «Հազիվ գնում ես, էս երկու փետը հետդ տար, ձեռի հետ կգցես, որ ջուրը չսառի»: Ամեն օր չէ, որ այսպես է: Դժվար է ամեն օր վառարանի չափսերով փայտ կոտրել, ժամերով տանջվել, վառել, և անուշադրության պատճառով մեկ էլ տեսնում ես՝ կրակը հանգել է: Դե, արի ու նորից վառի բաղնիքը: Մի քիչ անսովոր է, բայց կա էսպիսի մի բան. մարդիկ հիմնականում լողանում են կիրակի օրերը: Չզարմանաք, բայց հատուկ ընտրում են կիրակին, որ շաբաթվա գործերն ավարտեն ու կիրակի բաղնիքը վառեն: Հարմար պահ է՝ երեխաները կլողանան, կգնան դպրոց երկուշաբթի: Մարդիկ երբեմն նաև լոգանք են ընդունում բարեկամների լոգարաններում: Պատճառը երևի պարզ է. չկա մշտական տաք ջուր: Քաղաքներում լողանալը ընդամենը մեկ գործողություն է՝ պտուտակը՝ աջ, պտուտակը՝ ձախ: Ձմռանը գյուղում ավելի է դժվարանում բաղնիքի գործը: Քաղաքներում, լոգանքից հետո, մարդիկ լոգարանից քայլում են դեպի իրենց սենյակ, իսկ գյուղերում սառը եղանակին սրբիչի մեջ փաթաթված վազում են դեպի տուն և մոտենում վառարանին, որ տաքանան: Դե, հիմա էլ գնա՝ վառարանի համար փայտ բեր, որ նոր եկողները չմրսեն հանկարծ: Հուսանք՝ այս տարբերակով տաք ջուր ստանալու երևույթը շուտով կվերանա, և լոգանքը այդքան թանկ չի նստի գյուղացիների վրա:

Milena sedrakyan

Մածունը

Մեծ հորաքրոջս տանը միշտ էլ հավես էր անցնում, արկածներով լի, հետաքրքիր: Ամեն անգամ մի դաս քաղում էինք: Երբ փոքր էի, ամառային արձակուրդներին նրանց հյուր էի գնացել՝ Երևան:

Երեք որդի ունեն, բայց այդ ժամանակ երկուսն էին՝ Մարգարը և Գոռը:

Շատ լարված և խաղերով լի օրվա վերջում որոշեցինք մի բան ուտել: Սառնարանը բացելուն պես մեծ տարայով մածունն ընկավ աչքներովս: Իսկույն վերցրինք, ագահաբար լցրինք ինչքան կարող էինք, վրայից էլ՝ շաքարավազ և լավաշ:

Հորաքրոջս ամուսինը մտավ խոհանոց: Տեսնելով մեր ձեռքի գործը՝ ասաց.

-Եթե մինչև վերջ չուտեք, խոհանոցից դուրս չեք գալու:

Այ քեզ բան, դրանից էլ հեշտ բա՞ն: Հիմա կուտենք:

Կերանք, կերանք, չի վերջանում և վերջ: Մեկ գդալ մածուն էինք ուտում, երեք բաժակ ջուր խմում, որ կուլ գնա:

Լավ, էլ ինչ անենք, չենք կարողանում: Ես և Մարգարը Գոռից խորամանկ էինք. մածունը լցրինք անձեռոցիկների մեջ և պատուհանից դուրս նետեցինք: Իսկ Գոռը մինչև վերջ կերավ ու չէր կարողանում շարժվել ստամոքսի ցավից:

Այդ դեպքից վեց տարի է անցել, բայց ես մինչև հիմա ատում եմ մածունը:

Փոքր քույրս՝ Եվան, ուղղակի խելագարվում է մածունի համար: Երբ ծննդյան տարեդարձին տիկնիկ էի գնել, նայեց աչքերիս մեջ և ասաց.

-Միլ, էս գումարին քանի՞ բանկա մածուն կգնեինք:

Հիմա տանը բոլորը սիրում են մածուն, նստում և միասին ուտում են, իսկ ես, անգամ, երբ հոտն եմ առնում, սիրտս խառնում է:

Գոռն էլ չէր ուտում մածուն, երեկ խոստովանեց, որ արդեն սկսել է ուտել, բայց ես չեմ կարողանում և վերջ:

Սրանից դաս քաղեցի, որ պետք է զուսպ լինել, էլ երբեք ագահություն չեմ անի:

astghik hunanyan

Երևի թե խենթ եմ ես

Սովորական դպրոցական օր էր, ինչքան հիշում եմ՝ մարտի 19-ը: Արթնացա զարթուցիչի անբարեհաճ ձայնից, աչքերս մի լավ տրորելուց հետո նայեցի ժամացույցին, հետո՝ պահարանիս: Ժամերով մտորելուց հետո հագա առաջին աչքիս ընկած հագուստն ու շտապեցի խոհանոց՝ նախաճաշելու: Դե, նախաճաշ ասվածը սովորաբար թեյն է՝ հաց ու պանրով, կամ ձվածեղը, որը, սովորաբար, սիրում եմ ուտել 10 գդալ շաքարով շաղախված: Այս անգամ հերթը թեյինն էր: Արագ-արագ թեյեցի այն հույսով, որ եթե արագ խմեմ, քունս շուտ կփախչի, ու կկարողանամ սթափ գնալ դպրոց, չնայած՝ առանց թեյի ազդեցության էլ դպրոց տանող միակ ճանապարհին բնակություն հաստատած հնդիկ ուսանողների ձայները չեն թողնի, որ անսթափ լքեմ այդ փողոցը (տնաշեններն այնքան արագ ու այնքան բարձր են խոսում, որ եփած հավի ծիծաղն անգամ կգա՝ նրանց խոսակցությանն ականատես լինելուց հետո): Մի կերպ ինձ զսպեցի, որ աչքերս չփակեմ, կապեցի կոշիկներիս կապերը, պայուսակս գցեցի ուսերիս ու դուրս եկա տնից:

Սակայն հույսերս չարդարացան. թեյը չօգնեց, իսկ ուսանողները, չգիտես ինչու, մոռացել էին ինձ ուշքի բերելու իրենց պարտականության մասին ու քնել էին: Փողոցը լի էր երեխաների իրար խառնված ամբոխով: «Ահա, հեսա ոնց էլ չլինի՝ կհանդիպեմ ընկերներիցս մեկին, կցրվեմ ու կմոռանամ քնի մասին»,- մտածեցի ես՝ չորս կողմս զննող հայացք գցելով: Բայց չէ, է՜, ախր տաքուկ-փափուկ մահճակալս ինձ է սպասում, ինչպե՞ս թողնեմ նրան մենակ սենյակիս խառնաշփոթի մեջ, ու գնամ դպրոց՝ անցկացնելու հերթական ձանձրալի օրը: Վե՛րջ, հետ եմ դառնում:

Վերադարձա տուն, հանեցի կոշիկներս, մի կողմ նետեցի պայուսակս ու սլացա դեպի սենյակս, որ մայրս չնկատի, բայց, դե ո՞նց չէր նկատի… Զարմացած եկավ հետևիցս, հետո զարմանքին փոխարինեց բարկությունը, բայց տեսնելով, որ մուշ-մուշ քնած եմ՝ որոշեց չարթնացնել: Դուռը փակեց, որ տատիկի «Իչան» ու «Վիրը» չխանգարեն ինձ, ու զգույշ հեռացավ: Երևի 7-րդ երազն էի տեսնում, երբ հեռախոսս ծնգաց: Անակնկալի եկած կամ, ավելի շուտ, վեր թռնելով՝ բացեցի աչքերս, քթիս տակ փնթփնթացի, մի կերպ ինձ ստիպելով հավաքեցի հեռախոսիս մի քանի մետրանոց գաղտնաբառը՝ բնականաբար, մի քանի անգամ սխալվելով: Դա միշտ ինձ նյարդայնացնում է: Ընկերներիցս մեկն էր գրել: Նրա, ինչպես նաև մյուս ֆեյսբուքյան ընկերներիս հետ ծանոթացել եմ Հարի Փոթերի աշխարհի շնորհիվ: Մի խումբ փոթերհեդներ են, ովքեր արդեն մի տարի է՝ կարծես մեկ ընտանիք լինեն, և ի դեպ, ես նույնպես նրանցից մեկն եմ:

-Էս ի՞նչ ա:

-Ը՜, շարադրություն:

-Ինչի՞ համար ես գրել:

-Դասատուս էր հանձնարարել:

-17.am-ի մասին գիտե՞ս:

-Դե, լսել եմ:

-Ուրեմն «Ով եմ ես» թեմայով շարադրություն կգրես ու նկարիդ հետ կուղարկես:

Տեսել էր ֆեյսբուքյան էջումս տեղադրված շարադրությունը, հավանել ու մտածել, որ ես նույնպես պետք է շարադրություններս ուղարկեմ 17.am-ին:

Սկզբից կարևորություն չտվեցի, դա միայն խոսակցություն էր, որն ուղղակի «հարամ էր արել» քունս, հետո սկսեցի մտածել այդ հարցի շուրջը: Ինչո՞ւ չլցնեմ ձանձրալի օրս կյանքով, արկածներով, չէ՞ որ դա կարող էր հենց այն լինել, ինչին այդքան ժամանակ սպասում էի՝ փոփոխության, ու որոշեցի գրել այդ շարադրությունը:

Ոգևորված՝ սենյակիս քաոսի միջից գտա թուղթ ու գրիչ ու սկսեցի գրել: Բայց մի րոպե, ո՞վ եմ ես, ի՞նչ գրեմ, գրողը տանի: Երևի այդ հարցն ինձ երբեք չէի տվել, դե, անհրաժեշտություն էլ չէր եղել դրա մասին մտածելու: Ընդհանրապես, մինչ վերջերս ես շատ քիչ էի մտածում ու չէի էլ նկատում շուրջս տիրող քաոսին միախառնված բնության բազմաթիվ հրաշքերի գոյությունը, հետևաբար իմ մասին գրելը շատ ավելի խրթին էր, քան ես պատկերացնում էի: Ես աղջիկ եմ, ով երազում է, հավատում հրաշքների, ամենուր փնտրում է արկածներ, 15 տարեկան մագլ եմ (այդպես են դիմում մարդկանց Հարի Փոթերի աշխարհում), ով հույսը չի կտրում ու սպասում է Հոգվարթսի իր նամակին: Ունեմ աչքի չընկնող արտաքին, մեծ, շագանակագույն աչքեր, որոնք ամեն ինչի մեջ մի մեծ դույլ յուրահատկություն են տեսնում: Սիրում եմ նվագել դաշնամուր ու երգել, չնայած երգելուցս «ագռավները հավաքվում են շուրջս»: Ունեմ բազմաթիվ վախեր, բայց և այնպես՝ էքստրիմի սիրահար եմ: Ատում եմ ձմեռը, քանի որ շատ շուտ եմ սառչում և չեմ կարողանում նորմալ ձնագնդի խաղալ: Գարունն ատում եմ նրա համար, որ անձրևների պատճառով միշտ կոշիկներս ցեխոտվում են: Ամռանը մեր քաղաքում անտանելի շոգ է լինում, իսկ ծիտիկները ափալ-թափալ կեղտոտում են մարդկանց: Ատում եմ աշունը, որովհետև աշնանն արդեն պաղպաղակ չեմ կարող ուտել, և երկարատև հանգստից հետո էլի պետք է դպրոց հաճախենք: Սպասում եմ իմ 5-րդ եղանակին:

Սիրում եմ ֆանտաստիկ ժանրի ֆիլմերն ու գրքերը: Ըստ ընկերներիս, ովքեր ինձ պես խենթ ու խելառ են, ես, բացի լավ շարադրություններ գրելը, ոչինչ չեմ կարողանում անել: Չնայած մյուս կողմից էլ ասում են, որ եթե հաղթահարեմ ծուլությունս, ամեն ինչի էլ կհասնեմ: Հա՜ մոռացա մի բան ասել. խենթանում եմ բենզինի, նոր գրքերի ու ներկի բուրմունքի համար: Դե, լավ, արդեն ինչ-որ երկար խոսեցի: Երևի ես խենթ եմ, ով փնտրում է արկածներ այնտեղ, որտեղ ըստ մարդկության՝ դրանք լինել չեն կարող:

anna gasparyan aragats

Ինգան

Նրա անունը Ինգա է, 15 տարեկան է, սովորում է 6-րդ դասարանում: Այն նույն դպրոցում, որտեղ սովորում եմ նաև ես: Նա ունի 3 քույր և 1 եղբայր: Քույրերից մեկը կաղում է: Նրա ընտանիքը սոցիալապես անապահով է: Մինչև վերջերս ապրում էին ավտոտնակում՝ համարյա անասունների հետ կողք կողքի: Եղբայրն ու հայրը զբաղվում են անասնապահությամբ: Նրա ընտանիքին օգնում է World Vision կազմակերպությունը: Եղբայրս նույնպես Ինգայի դասարանից է, բայց խուսափում է նրա մասին խոսելուց:

Ինգան հաճախ դասերին չի ներկայանում, որովհետև նրա ծնողները թույլ չեն տալիս: Տան աշխատանքը երբեմն ավելի կարևոր է, քան երեխայի ուսումը: Երբեմն էլ չի հաճախում, որովհետև չունի հագուստ, կամ էլ իրեն մեկուսացած է զգում: Բայց երբ Ինգան օրերից մի օր գալիս է դասի, դասընկերներն անտեսում են նրան, հետը չեն շփվում, սկսում են ծաղրել: Վատն այն է, որ մյուս դասարանի աշակերտներն էլ չեն շփվում նրա հետ: Ինգան ինքն էլ իրեն հեռու է պահում մյուսներից: Դասընկերները նրան ասում են, որ հեռու մնա: Երբ հարցրի, թե ինչու չեն ուզում շփվել Ինգայի հետ, ինչու են հեռու պահում իրենց, ակնկալում էի լսել գոնե մեկ պատասխան, բայց ոչ ոք ոչինչ չպատասխանեց: Երբ դուրս եկա դասարանից, Ինգայի դասընկերներից մեկն ասաց, որ նրա հետ շփվելու պատճառ չունի: Մի աղջիկ էլ ասաց, որ ինքը չի շփվում «ծույլիկ» մարդկանց հետ: Երբ դպրոցում տեսնում եմ Ինգային, նա միշտ իր քույրիկի հետ է, այլ ոչ թե դասընկերների: Իսկ ես նրա հետ շփվում եմ այնպես, ինչպես իր մյուս դասընկերների: Կարող եմ ասել, որ նա շատ բարի է ու հոգատար իր քույրերի հանդեպ: Ուսուցիչներն էլ են նրան վատ վերաբերվում, սկսում են փնովել նրան, վիրավորել դասընկերների մոտ, քանի որ նա դասերին անպատրաստ է ներկայանում:
Եղբայրս ասում է, որ դասընկերներից ոչ մեկը չի ցանկանում դասի ժամին նստել նրա կողքին: Նրա ձեռքից ոչ մեկը ոչինչ չի վերցնում՝ պատճառաբանելով, որ փնթի է: Չնայած դրան՝ նա շատ գեղեցիկ է նկարում և ունի գեղեցիկ ձեռագիր: Հուսով եմ, որ օրերից մի օր Ինգայի բոլոր լավ կողմերն ու տաղանդները կբացահայտվեն: