anush davtyan

Երբ դեռ 19 տարեկան էլ չկաս, բայց արդեն հավես չունես

Գրելուցս դեռ երկու րոպե առաջ նստած նայում էի նոութբուքիս էկրանին, մտքերս էի հավաքում, որ կողմնորոշվեմ, թե ինչ գրեմ։ Ինձ ու նյութ շարադրելուն իրարից բաժանում էին տարբեր բաներ։ Հիմնականում էդ լինում էր մի բաժակ թեյը, շարքից դուրս եկած մարտկոցը, որ ոտքով-ձեռքով կապում էր ինձ հոսանքի աղբյուրից, ավելի հազվադեպ՝ հանկարծակի եկած նամակներն ու էս-էն խմբերում արված հրապարակումները։ Բայց գլխավորը չասացի…

«Անցան տարիներ», ու թեման ընտրվեց հավեսը, ավելի ճիշտ՝ դրա բացակայությունը։

Հասկանում եք՝ երբ ուսանողի մոտ գալիս է նոյեմբեր ամիսը, այն անպայման հիշեցնում է, որ հաջորդն էլ դեկտեմբերն է, ու արդեն ժամանակ չի մնում, որ սկսես ուղեղիդ մեջ դարակներով տեղավորել մի կիսամյակ շարունակ ուսումնասիրած նյութերը։ Իսկ մինչև դու փորձես էդ անել, քեզ ծանրաբեռնում են լիքը-լիքը առաջադրանքներով ու ռեֆերատներով։

Նոյեմբերն էն շրջանն է, որի ընթացքում հնարավորություն է առաջանում բոլորի ռեֆերատներին ծանոթանալու ու ներկայացնողից ավելի լավ տիրապետելու էդ նյութերին։ Դու ման ես գալիս ոչ քո խմբեցիներին, որ իրենց առաջ պարապես, իրենք էլ քեզ են փնտրում, որ քսերոքսը պահես, մինչև պատմեն, վերջացնեն։

Ամեն տեղ անպայման ու առանց բացառության լինում է մեկը, որ ամեն օր ասում է «քննություն» ու սարսափեցնում բոլորին։ Հետո տասը րոպե փորձում եք «նախաքննական-նախապարապողական» շոկից դուրս գալ, հանգստանալ, որ վերջապես դասի վրա կենտրոնանաք։

Քննությունները ավելի մոտ են դառնում, լարվածությունը մեծանում է, պատասխանատվության զգացումը դանակը դնում է կոկորդիդ, ու դու դառնում ես կամ կրկնուսույց մնացածի համար, կամ մեկի ուսերին բեռ, որ սովորեցնի քեզ ամեն ինչ։ Մարդկային տեսակի հատուկ առանձնյակներն էլ մենակ են դաս անում։ Էդ ընդհանուր մասսայի մեջ կան մարդիկ, որ առհասարակ չեն պարապում ու բացարձակ ոչ մի բան չգիտեն։ Բայդ էդ կարևոր չի, իրենք քեզնից էլ, ինձնից էլ բարձր են ստանալու։

Քանի որ ես խմբով պարապողներից եմ, գիտեմ, թե ինչ տիպի տանջանք է լեկցիաներից հետո լսարանից դուրս գալն ու մաքուր օդի ելնելու տեղը մի ուրիշ լսարան կամ գրադարան գնալը, որ նորից պարապես, չարչարվես, տանջվես, ուզես արդյունքի հասնել, հետո կես ոգևորված- կես հիասթափված նոր-նոր տուն գնաս ժամը չորսի կողմերը։

Որ ասում եմ՝ խումբ, չպատկերացնեք լիքը մարդկանց։ Ես եմ ու Անետան։ Ու վերջ։ Վա՞տ խումբ ենք։ Դանդաղ, բայց հաստատուն քայլերով առաջ ենք գնում։ Իսկական օրինակ վերցնելու ուսանողներ ենք։

Ինչպես արդեն ասացի՝ քննություններն ավելի մոտ են դառնում։ Բայց ո՞վ ասաց, որ էլ թեմա չկա անցնելու։ Ամեն շաբաթ առնվազն մի դասախոս կլինի, ում դասերից հետո կլորացրած ու բան չհասկացող աչքերով ես տուն գնալու։ Կլինի գոնե մեկը, ով անպայման կզարմանա, թե ինչու դու չես կարողանում էդ հեշտ բանաձևը դուրս բերել, կգա, մարկերը կխլի քեզնից ու ինքը կգրի ամեն ինչ։

Գիտե՞ք՝ ուսանողները շատ քիչ են քնում։ Հա, իրոք։ Էս լարված վիճակից ուզում ես կտրվել, մի քիչ «բզբզում» ես ինտերնետում, հետո հոպ, ու պարզվում է, որ գիշերվա ժամը 11-ն է։ Մինչև մի քիչ էլ դաս ես անում, լույսը բացվում է։ Դե, լույսը բացվելը ո՞րն է, առավոտները գիշերներից էլ ավելի մութ են։

Ու էս ամենի արդյունքում հավես չի մնում։ Կորում է, անհետանում, չքանում, ի չիք դառնում, անէանում, հօդս ցնդում ու նման այլ հոմանիշներ այս բառերին (մի տեղ պիտի երևա, որ հայոց լեզու եմ պարապել, թե չէ)։

Էսքան որ գրեցի, բողոքի նոր ակցիա չէր, չէ, ուղղակի շատ դաս ունեի անելու, մի բանով պիտի զբաղվեի, որ դրանց չանդրադառնայի։

Լավ մնացեք։ Մինչ նոր հանդիպումներ։

Nane Eghiazaryan

Դարի առաջին սերունդը

Մենք ապրում ենք 21-րդ դարում, ու հաճախ մեզ շրջապատող մարդկանց հետ մտքերի ու կարծիքների բախում ենք ունենում: Դասերից մեկի ժամանակ հանկարծ հնչեց մի նախադասություն. «Մենք 21-րդ դարի առաջին սերունդն ենք»: Նախադասություն, որը մեզանից շատերի մեջ պատասխանատվության մեծ զգացում առաջացրեց:

Իսկ ինչո՞վ ենք մենք տարբերվում նախորդ դարի առաջին սերնդից: Սկսեցինք քննարկել շատ տարբերություններ ու նմանություններ: Ու ուսուցիչներից մեկն ասաց. «Մենք՝ ուսուցիչներիցս շատերը, այն հազվագյուտ սերունդներից ենք, ովքեր տեսնում են դարի փոփոխությունը»: Հետո հնչեցին հարցեր, ու պարզվեց, որ ըստ ուսուցչի՝ շատ աշակերտներ գնում են դեպի վիրտուալ աշխարհը, իսկ մյուսներն ավելի ակտիվ են դառնում ու մասնակցում տարբեր միջոցառումների:

Մեզանից շատերը երևի նույնիսկ չեն էլ մտածել, որ ներկայացնում են նոր դարաշրջան, նոր պատմություն: Եթե միայն մի քանի տասնամյակ առաջ մարդիկ մտածում էին, որ ապրում են նորագույն տեխնոլոգիաներով շրջապատված՝ հեռախոս, ռադիո, համակարգիչ, ապա մենք հիմա պարծենում ենք մեր նոր՝ ավելի զարգացած տեխնոլոգիաներով: Հաճախ մեր տատիկ-պապիկները չեն կարողանում հեշտությամբ յուրացնել հեռուստացույցի օգտագործման ձևը, կամ էլ հեռախոսից օգտվելը, իսկ երբեմն «կոմպ»-ին «պոմպ» են ասում, իսկ մենք ծիծաղում ենք: Միայն մի քանի տասնյակ տարի առաջ մարդիկ երազում էին տեսնել իրենց հեռվում գտնվող բարեկամներին, իսկ հիմա դա ամենահեշտ բաներից մեկն է: Մարդկանց գաղափարները, որ թվում էին անիրական, իրականացել են: Իսկ հիմա՞: Ի՞նչ գաղափարներ ունենք մենք, ի՞նչ երազանքներ, որ միգուցե հնարավոր լինի իրականացնել մոտ ապագայում:

tina maqoyan

Հրաժեշտ

-Թռիչքը 3-ի՞ն ա։

-Չէ, հետաձգվեց։

-Ինչի՞ եք տխուր։

Չպատասխանեցի։

-Ոչինչ, նորից կհանդիպեք։

Մեքենայում ինչ-որ հայկական ռաբիզ էր հնչում։ Վարորդը երևի կարդաց մտքերս ու հասկացավ, որ դուր չի գալիս։ Սկավառակը փոխվեց։ Հիմա ինչ-որ ֆրանսիական երաժշտություն էր հնչում։ Երևի կարդաց մտքերս ու հասկացավ, որ սա էր հիմա պակասում ինձ։ Պակասում էր՝ ինձ իսկական ֆիլմի հերոսուհի պատկերացնելու համար։ Երևի կարդաց ու երևի հասկացավ։ Երևի։ Հերոսուհի, ով նոր էր բաժանվել հարազատից ու հիմա ատում էր ամբողջ աշխարհը։ Մի պահ ատում էր։ Մի պահ միայն։ Իսկ հաջորդ պահին նորից շարունակելու էր ապրել՝ կարծես ոչինչ էլ չէր եղել։ Կարծես հարազատից չէր բաժանվել։ Կարծես դեռ մի քանի ժամ առաջ հրաժեշտ չէր տվել։ Պիտի ձևացներ։ Հա դե, ամբողջ կյանքն է լի ձևականություններով։ Պիտի ժպտար։ Չպիտի լացեր մարդկանց ներկայությամբ։ Իսկ մարդիկ պիտի մտածեին, թե «անդարդ» ուղեղն անջատած ապրում է։

Պիտի շարունակեր կյանքին սիրահարված մնալ։ Ապագայի պլաններ կառուցել։ Բայց ներսում՝ բոլորին անտեսանելի մի տեղում, ինչ-որ բան պիտի կոտրվեր։ Ինչ-որ բան պիտի «այնպես» չլիներ։ Չեմ սիրում օդանավակայանները։ Դրանք միշտ հեռացնում են ամենահարազատներին։

Քեզ հետ եղե՞լ է, երբ կարճ ժամանակով հադիպում, բայց երկար (երբեմն նաև՝ անժամկետ) հրաժեշտ ես տալիս։ Այ, հենց էդ անժամկետությունն է ցավեցնում։

Հրաժեշտի պահին ասաց՝ լավ կսովորես, քեզ լավ կնայես, բայց չասաց, թե ինչպես արժանավայել կարոտեմ, տխրեմ։ Ու ես հիմա չգիտեմ՝ ինչպես արժանավայել վերապրեմ հերթական հրաժեշտը։

syuzanna kharatyan

Գյուղից քաղաք

Սկսվել էին աշնանային արձակուրդները: Դե ինչ, պահը բաց չթողնելով՝ ես արդեն Երևանում եմ: Քայլում եմ փողոցներով ու ուշադիր հետևում եմ մարդկանց: Յուրաքանչյուրը փորձում է ամեն գնով իր ապրուստի միջոցը վաստակել (այստեղ կապ չունի ո՛չ գյուղը, ո՛չ քաղաքը, միակ տարբերությունը աշխատանքի մեջ է): Նստում ես երթուղային, նայում ես ճանապարհի վրա գտնվող մարդկանց, ծառերին, տարբեր երևույթների: Երեկոյան ավելի շատ են մարդիկ, չէ, էս էն դեպքը չի, որ դուրս են եկել զբոսնելու, մաքուր օդ շնչելու, բոլորը հոգնած սպասում են իրենց երթուղայինին, որ աշխատանքից վերադառնան տուն: Տանը սպասում են իրենց, իսկ երթուղայինում հաճախ անգամ կանգնելու տեղ չի լինում: Ու թվում է, թե՝ հա, դե, ինչ արած, դու ո՛չ աշխատում ես, ո՛չ հոգնում ես: Մեկ շաբաթ է, կհանգստանաս, կքայլես, կզբաղվես, հետ կվերադառնաս քո տուն: Բայց ինձ միշտ հետաքրքրել են ուրիշների պատմությունները, միշտ նկատել եմ, հասկացել եմ յուրաքանչյուրի դեմքի արտահայտությունը, երբ նրանց մեջ ուժ չկա խոսելու:

Վե՜րջ, քաղաքը ակտիվ է, ուրեմն քաղաքն ի՞մն է, չէ՞ որ ես սիրում եմ ակտիվ միջավայրը: Ո՛չ, ես սիրում եմ իմ գյուղը, իմ մշակույթը, իմ Դսեղում ապրող ժողովրդին, Երևանը իմը չէ, իմ ընկերոջինն է, այդքան հարազատ չէ ինձ: Ուրիշ է իմ համայնքի բառն ու բարբառը, իմ հարազատների զրույցի թեման, նրանց ապրուստ վաստակելու միջոցը: Ոգևորված Անուշ Մկրտչյանի խոսքերից՝ բոլոր ճանապարհները տանում են դեպի դբա լավը, այսինքն՝ Դսեղ:

shushan stepanyan portret

Բոլոր նրանց, ովքեր չեն հավատում մտքի ուժին, ովքեր վախենում են երազել

Ինձ ճանաչողներից շատերը գիտեն, թե ես ինչքան լավատես եմ ու օրվա մեջ քանի ու քանի անգամ եմ ասում, որ ամեն ինչ լավ կլինի: Բայց ինչքան ավելի հասուն ես դառնում, կյանքն ավելի ու ավելի դժվար է թվում քեզ, ու դու հասկանում ես, որ բոլոր ամպիկավոր սպասումներդ ամեն օրվա արևի լույսով մայր են մտնում: Ու մնում է միայն շատ մեծ ու ներքին հույսով հավատալ, որ ամեն ինչ լավ կլինի ինչ-որ մի օր, ինչ-որ մի ժամ ու ինչ-որ մի պահի:

Ինձ հետ շատ է պատահում, որ թվում է, թե ես ոչինչ չեմ կարող անել, ու կյանքը շատ անիմաստ է: Բայց կարճ ժամանակ անց հասկանում եմ, որ դա կյանքը չէ, դա իմ ներսի թույլ ես-ն է, ով չի կարող պայքարել ու փորձում է հաղթել ուժեղ ես-ին: Շատերս էլ հենց դիմացինին կամ մեկ այլ գործոնն ենք համարում մեր ձախողումների պատճառը, ու լոկ հաջողության դեպքում տեսնում ենք միայն ու միայն ինքներս մեզ: Մեր ձախողումներն էլ ենք մենք, մեր անկումներն էլ: Ու դա էլ պետք է ընդունել:

Ինչ-որ թեթև մի միտք գլուխս լցվեց, որ պիտի գրեմ բոլոր նրանց, ովքեր կկարդան, խնդրեմ, որ հավատան, իրոք հավատան ու երբեք մենակ չթողնեն իրենց երազանքներն ու գունաթափ չանեն իրենց պայծառ հոգիները:

Բոլորիդ նման ես էլ երազանքներ ունեմ, նպատակներ էլ, բայց երազանքներն ավելի եմ սիրում, որովհետև ինչ-որ չափով անիրական են, անհույս, բայց նաև զվարճալի ու հետաքրքիր: Մի գաղտնիք բացեմ: Ես գրում եմ, գրում եմ երազանքներս ամեն պատահած թղթի վրա ու պահում գրքումս, պայուսակիս մեջ, նոթատետրիս արանքում, բարձիս տակ եմ պահում, որ քնիս մեջ դրանց ի կատար ածվելը տեսնեմ ու անդադար սպասեմ, որ մի օր գան ու ձեռքս բռնեն: Ընկերներս գալիս էին մեր տուն, ու երբ մտնում էին սենյակս, ծիծաղում էին. պատին թղթի վրա գրված երազանքներս էին: Ու ես ամեն անգամ սպասում էի, որ լրջանան ու հասկանան ինձ: Ծիծաղելու ոչինչ չկար, ախր: Ես հենց այդ թուղթն էի ու այդ տառերը, որ մի կերպ խցկվել էին բարակ թղթի վրա ու կատարվելու մեծ առաքելությամբ անխոս կախված էին պատից: Կկատարվեն հերթով, ես վստահ եմ, ես հավատում եմ: Ախր, առանց հավատի ոչինչ չկա: Տիեզերքում՝ գաղտնի մի անկյունից մեզ լսում են ու տալիս հենց այն, ինչ ուզում ենք, կամ մի պահ մտածել ենք, լուռ երազել ու ինքներս մեզնից թաքուն հավատացել: Մեզ լսում են, այո, գուցե և դա հենց այն մեկն է, ով մեզ ստեղծել է, ում մենք Աստված ենք կոչում, ով մեր քրիստոնյա հավատն է:

Մեծագույն հաճույք է միշտ երազելն ու լուսավորին սպասելը, քո մեջ լույսը երկնքից ներարկելն ու բոլորին տալը:

Ես ապրում եմ, երազում եմ:

Ֆուտբոլի երկրպագու առաջին անգամ

Դասընկերս, ով հաճախում է ֆուտբոլի պարապմունքների, մեկ ամիս է, ինչ գնում էր Երևան՝ խաղերի: Դասարանով շատ էինք ցանկանում գնալ և նրան ոգևորել, սակայն չէինք կարողանում: Մի քանի օր առաջ եկավ և ասաց, որ Սիսիանում ֆուտբոլի դաշտի բացումն է լինելու, և Երևանից թիմ է գալու՝ իրենց հետ խաղալու: Մենք շատ ուրախացանք, քանի որ կարող էինք գնալ և նայել խաղերից գոնե մեկը:

Որոշեցինք, որ պետք է գնանք: Գումար հավաքեցինք, գյուղի տաքսիստներից մեկի հետ պայմանավորվեցինք ու դասերից հետո գնացինք Սիսիան: Ճիշտն ասած՝ աղջիկներով շատ հեռու ենք ֆուտբոլից, բայց քանի որ մեր դասընկերն էր խաղալու, գնացինք: Շատ հետաքրքիր էր իրականում ֆուտբոլ նայելը: Խաղում էին «Սիսիան» ու «Բանանց» թիմերը: Խաղն ավարտվեց 4: 0 հաշվով՝ հօգուտ Սիսիանի թիմի:

Խաղից հետո բոլորս էլ քաղցած էինք, բլիթներ գնեցինք ու վերադարձանք գյուղ շատ լավ տրամադրությամբ, իսկ տղաներին քաղաքապետը հրավիրեց ռեստորան՝ այդպես նրանց խրախուսելով:

aneta baghdasaryan

Ով ում է պատկանում

Արդեն երեք ժամ է, ինչ համացանցում նայում եմ շիզոֆրենիայով և անձի բազմակիությամբ տառապող մարդկանց հետ հարցազրույցները: Կմտածեք՝ այնքան պարապ եմ, որ էլ չգիտեմ ինչով զբաղվել: Իրականում անգլերենով պետք է ներկայացնեմ ինձ տրված ոլորտներից մի որևէ երևույթ, և ինչպես միշտ՝ ընտրեցի գիտական և բժշկական տերմիններով թեմա, որի տակից չգիտեմ, թե ոնց եմ դուրս գալու:

Ինչևէ, համացանցում նյութ չմնաց, որ նայած չլինեմ՝ սկսած կարճ հարցազրույցներից և վերջացրած փաստագրական ֆիլմերով: Հիվանդներն այնքան համոզիչ էին նկարագրում և այնպես էին հավատում իրենց աչքին երևացող հալյուցինացիաներին և լսվող ձայներին, որ ակամա սկսում էի կասկածել՝ գուցե իրականում հալյուցինացիա տեսնե՞լն է ճիշտ, և մե՞նք ենք հիվանդ, այլ ոչ թե նրանք: Գուցե նրանք տարբերվում են մեծամասնությունից, դրա համար էլ նրա՞նց են խելագար համարում, այլ ոչ թե մեզ:

Իսկ ամենից շատն ինձ զարմացրին անձի բազմակիությամբ տառապողները: Երևի լսել եք Բիլի Միլիգանի մասին, որի մեջ «ապրում» էին 24 «ալտեր էգո», այսինքն՝ այլընտրանքային անձ, որոնցից յուրաքանչյուրն ուներ իր առանձնահատուկ խոսելաձևը, պահվածքը, բարբառը և նույնիսկ հիվանդությունները: Ամեն մեկն ուներ իր դերը, և յուրաքանչյուրը կարող էր արթնանալ Բիլիի ուղեղում տարբեր ժամանակ: Նրանցից մեկը՝ Արթուրը, միակն էր, ով ծխում էր և հետևաբար ուներ թոքերի հիվանդություն: Մեկ ուրիշը` Ռեյջենը, դալտոնիկ էր: Այստեղ ես մի պահ քարացա: Այսինքն՝ հենց որ Բիլին դառնում էր Ռեյջեն, դառնում էր դալտոնիկ, հենց փոխվում էր և դառնում Արթուր, թոքերի վիճակը վատանում էր: Ինչպիսի հզորություն և իշխանություն ունի մեր ուղեղը մեզ վրա: Չէ՞ որ այս բոլոր դեպքերում հենց ուղեղն է ստեղծում այդ ուրիշ անձանց, ստիպում հավատալ տեսիլքներին: Ուրեմն ուղեղն է նաև հիվանդի մեջ ապրող անձանց հիվանդությունները կառավարում, հետևաբար այն կարող է մեզ արդեն ծանոթ Արթուրի ի հայտ գալու ժամանակ թոքերի աշխատանքը վատացնել, և հետո՝ առողջ կերպարի ժամանակ, այդ հիվանդությունը չեզոքացնել: Եվ իսկապես, մարդու ուղեղն այնքան քիչ է ուսումնասիրված, որ ոչ ոք վստահորեն չի կարող սահմանափակել նրա կարողությունները: Հիշեցի մի գիտնական կնոջ դասախոսություն, որտեղ նա ասում էր, որ դա դեռ հարց է՝ ուղեղն է մերը, թե մենք՝ նրանը:

Նկատեցի՞ք՝ արդեն ուղեղին «նա» եմ ասում, իբր թե մարդ է: Բոլորս լավ հասկանում ենք, որ այն չի կարող ուղղակի ինքնուրույն գոյություն ունենալ առանց մարդու: Օրինակ՝ ուղեղս իմ տեղը չի կարող դաշնամուրս բացել ու Ռախմանինով նվագել, կամ հաշվապահության բոլոր տոմսերը սովորել: Չնայած՝ շատ ուրախ կլինեի, որ այդպես լիներ:

hayarpi baghdasaryan

Երևան

Ճիշտն ասած` Երևան ասելիս ո՛չ ծնկներս են ծալվում, ո՛չ էլ շրթունքս է ճաքում: Չգիտեմ` ինչու է այդպես, բայց ես սիրում եմ Երևանը: Իսկ ամենից շատ` Պուշկինի փողոցը: Այնտեղ շենքերը մթոտ են ու համեստ կռացած` երևի քաղաքի մյուս հատվածների աժդահա կառույցների ճնշմանը չդիմանալով: Մի օր, երբ իմ տունն ունենամ, ուզում եմ հենց այդ փողոցում լինի. շատ է հարմար:

Ես սիրում եմ Ազատության հրապարակը, իսկ ավելի կոնկրետ` Օպերայի «հետևը». ոնց որ երկրորդ տուն լինի, սիրում եմ Սպենդարյանի արձանը` Թումանյանինից ավելի, որովհետև առաջինի մոտ քիչ մարդ է լինում, և կեսօրվա արևին տաքոտ ստվեր կա միշտ` իսկը կարդալու համար:
Երևանը սիրում եմ Չարենցի փողոցի` ԵՊՀ-ին մոտ թերթի կրպակի համար, որի վաճառողուհին ամեն առավոտ ժպիտը դեմքին ողջունում ու հարցնում է` էլի «Հրապարա՞կ»: Երևանը սիրում եմ Մարի և Սարգիս Իզմիրլյանների անվան գրադարանի նիհարիկ կատվի, այդ կատվին սիրող ու կերակրող մարդկանց համար:
Երևանը մարդիկ են. ասենք` Գոհարիկը, ում հետ պատրաստ եմ առավոտից իրիկուն ոտատակ անել «Երրորդ մաս»-ն ու նամակ բաժանել, Հայաստանի դրոշով գլխարկով Սասուն պապիկը, մի ոտքով, հենակներով ցուցարարը, բայց ո՛չ նրան հարվածող ոստիկանը: Երևանը Շահենն է, ամեն օր նույն տեղում նստած մրգավաճառ տատիկը, Երևանը Միքայելն է, «Թիթեռը», գետնանցումում հինգ հարյուր դրամով գիրք վաճառողը, Երևանը Սուսաննան է` եկեղեցու վերջին նստարանին նստած:
Այս` համարյա 2800-ամյա քաղաքը սերերի քաղաք է` ամեն քայլափոխիդ, և այդ սերերին հաճախ խեթ-խեթ նայող տատիկների, այս քաղաքը մայթերին թողած համբույրների, դառը սուրճի ու թունդ ծխախոտի քաղաք է: Երևանը Բաղրամյան, Խորենացի փողոցների սերունդների, տասը տարի առաջ գարնանը կտրված կյանքերի քաղաք է, և ես, մեկ է, սիրում եմ այն:
Երևանը` ծանր ճոխություն, անիմաստ շենքեր, բայց Ռադիոտան մոտ ` քաղցր երաժշտություն, բայց Աբովյան փողոցում` ծաղկած ինչ-որ ծառ ու նստարանին` ճերմակած մի զույգ: Հուսահատության գազելներն էլ են Երևան, ինքնասիրությունը գրպաններում պահած, էդ գազելները մի կերպ խցկվող, խցկված` երկիրը երկիր չի ասող մարդիկ էլ են Երևան: Բայց ես է’դ քաղաքը չեմ ուզում, ես է’դ հայրենիքը չեմ ուզում, և գիտեմ, որ մի օր, երբ պետությունը պետություն կլինի, երբ հուսահատության գազելներ, մահվան վերելակներ, մշակութային քանդվող արժեքներ չեն լինի, պետության ու քաղաքացու հանդեպ գործած սեփական մեղքերը քավելու համար վրա-վրա եկեղեցիներ չեն կառուցվի «փորավորների» կողմից, երբ կլինի արժեքների’ հեղափոխություն, այ ա’յդ ժամանակ չեն լինի «երկիրը երկիր չի» ասողներ, ու Երևանը սիրելը կդառնա անհրաժեշտություն: Եվ, ինչքան էլ որ Անին չսիրի այդ բառը, բայց Երևանը պոեզիա է և զիլ արձակ, բայց, ճիշտ եմ ասում, ո՛չ պաթոս:

amalya harutyunyan

Մորֆոլոգիայից մինչև պայծառափայլ մտքի մթագնում

Սովորական երկուշաբթի:

Չնայած՝ իմ երկուշաբթիները երբեք սովորական չեն լինում: Իմ երկուշաբթին երկուշաբթի չէ, եթե.
1. Ես կիրակի երեկո չեմ հարդարել մազերս, իսկ առավոտյան արթնացել գզգզված մազերով:
2. Չեմ որոշել շուտ քնել, բայց քնել եմ 1-ին, արթնացել 8-ին և ուշանում եմ երթուղայինից:
3. Տասից ավելի անգամ չեմ որոշել չգնալ դասի, իսկ վերջում լուռ քայլել եմ դեպի համալսարան:
4. Ես չեմ մոռացել «Լուսնայինս» տանը և հետ վերադարձել (այն վզնոց է, որի վրա քաղաք է պատկերված: Նրան նմանեցնում եմ երևակայական քաղաքիս, իսկ քաղաքիս անունը մեր կուրսի Անուշը Լուսնային է դրել):

Համալսարան, մեր լսարանը, նստարանս, շարֆս՝ որպես բարձ, ոտքերս արագ-արագ շարժում եմ, որ տաքանամ, աչքերս՝ փակ, ականջակալներս՝ որպես միակ փրկիչ, նոթատետրը՝ միակ մտքերը դատարկելու դաշտ ու էս ամենի հետ էն անտանելի մորֆոլոգիան: Ու հենց էն պահին, երբ ես որոշում եմ կտրվել աշխարհից, իմ մեջ արթնանում է էն ուսումնատենչ էակն ու ավելի վեր դասում մորֆոլոգիան: Հանում եմ փրկիչներիս, ականջներս սրում եմ ու փորձում լսել շատ ցածր պատմվող ուղեղիկի, ողնուղեղի ու վերջույթների մասին դասախոսությունը: Լսում եմ ևս մի քանի րոպե: Ոչինչ չեմ հասկանում: Ասես չինարենի դասին լինեմ: Նորից դնում եմ ականջակալներս, ու էս միջիս ուսումնատենչ էակը էլի սկսում է բոյկոտը:
Նորից ականջներս փորձում եմ սրել մինչև ձայնի ամենակարճ ալիքը, ուշադրությունս կենտրոնացնում եմ միայն դասախոսության վրա ու հասկանում՝ անիմաստ է:

Անիմաստ ասացի, էլի հիշեցի: Վերջերս Աստղի ու Աննայի նյութերը կարդացի: Էս 2 նյութերը իրար հակառակ են գրված, բայց ախր, ես երկուսն էլ ճիշտ եմ համարել:
Դե, Աստղն ասում է, որ հավես չունի ոչնչի ու հոգնել է:
Ահ, ախր, ես էլ եմ էդպիսին, մեկ ամեն ինչ ուզում եմ, մեկ էլ տեսնես՝ նորից Մորփեոսի ճիրաններում ննջում եմ: Հա, ես էլ 17 տարեկան եմ, բայց մեկ-մեկ այնքան եմ հոգնում: Չէ, է, կյանքից չէ, մարդկանցից էլ չէ, չգիտեմ՝ ինչից, երևի հավերժական պայքարից կամ, ասենք, աններդաշնակ էությունիցս: Լավ, ինչևէ, սա մոռացիր:
Աննան էլ ասում է, թե չի սիրում, երբ ասում են՝ անիմաստ է, ասում է, որ կյանքը իմաստավորել է պետք:
Ըհ, ուզում եմ համաձայնել, բայց բարդ է: Պերցեպտիվ գործընթացների հոգեբանության դասախոսությանս տետրի մեջ շատ տգեղ ձեռագրով, բայց հասկանալի գրված է, որ նշանակություն տալը ընդամենը ըմբռնման հատկանիշ է: Այսինքն՝ այն ամենը, ինչ մենք ընկալում ենք, ինքնըստինքյան նաև իմաստավորում ենք:
Իսկ եթե հոգեբանության ֆակուլտետում չսովորեի ու լինեի ավելի սենտիմենտալ, կասեի՝ իմաստավորիր ամենափոքր բանը կյանքիդ, ու կյանքի իմաստն էլ կհասկանաս:
Դասախոսներիցս մեկը մի օր մի բան ասաց: Չնայած, որ հազար անգամ դա մտածել էի, պրոֆեսորից լսելը լրիվ այլ էր: Ասաց՝ մենք երջանիկ ենք, երբ մեզ սիրում են, բայց ավելի երջանիկ ենք, երբ մենք ենք սիրում: Ասածս ինչ է՝ մարդկանց սիրելով իմաստավորիր կյանքդ:

40 րոպե առաջ ռուսերենի ժամ էր: Անգիր էինք ասում: Երեխեքին թողնես՝ ամբողջ օրը բարկանան այդ անգիրների վրա: Իսկ ես էնքան եմ սիրում: Էն փոքր հասակից էլ գրավորներս կիսատ էի անում, վարժությունները մի կերպ ստիպելով գրում, իսկ եթե ասեին՝ մի մեծ անգիր սովորիր, հավեսով կսովորեի: Միայն մնում է հավանեմ բանաստեղծությունը: Մեկ-մեկ էնպիսի գլուխգործոցներ են լինում, որ էս պայծառափայլ ուղեղս հրաժարվում է ընդունել: Թե բա՝ պաթետիկ է, կամ՝ իմ ոճը չէ: Մեկ-մեկ շատ պահանջկոտ է, բայց որ պահին փորձեն հեղինակի մասին ասել, որ լավ չի գրել, ես կբոյկոտեմ: Ախր, էդ մարդիկ իրենց զգացածն են գրում, հետո ի՞նչ, որ էս մեր պայծառափայլ միտքը մինչև հիմա նրանց զգացածը չի հասկանում:
Տեսնես, որ իմ գրածը կարդում եք, դուր գալի՞ս է, կամ հասկանո՞ւմ եք:
Զընգ, ու էլի էս զանգը: Մորֆոլոգիան անցավ, մնաց ինֆորմատիկան:
Էս զանգը մեկ-մեկ էնքան եմ սիրում, թողնես՝ մենակ դասամիջոց անեմ: Բայց եթե էս զանգը դասինն է, անտանելի է զնգում, մի տեսակ նյարդայնացնող ու անասելի բարձր, որ եթե նույնիսկ չուզենաս լսել, ստիպված ես:
Էս ինֆորմատիկային էլ էդ թվերից, ֆունկցիաներից ու բազմաթիվ ձանձրացնող վարժություններից էս պայծառափայլ միտքս մթագնում է: Ախր, էնքան հոգնեցնող է, էլ դու սուս: Ու էդ պահին պայծառափայլ միտքս լքում է ինձ ու հրաժարվում օգնել, ու ես մթագնած մտքով էդ աշխարհի ամենահիմար առաջադրանքները լուծել չեմ կարողանում: Ու էս միտքս, որ ժամանակին պայծառափայլ էր, մթագնելիս իր հետ բոլոր յուրահատուկ մտքերս ու երևակայությունս էլ տանում է, ու դիմացիս սեղանը էն թռչող ափսեից՝ իր այլմոլորակայիններով, դառնում է համակարգչի մոնիտոր ու կողքին՝ Անահիտի կիթառը:
Ու էդ ճգնաժամային իրավիճակում Անահիտը գալիս ու առաջարկում է խաչբառ լուծել: Իրականում էս պարագայում պայծառափայլ միտքս սկսում է մեկ-մեկ գոնե ազդանշաններ ուղարկել, իրեն էդքան էլ լքված չի զգում:
Ճգնաժամային իրավիճակս նպաստավորի եմ վերածում, երբ վերցնում եմ էն սառած ու անզգայացած ոտքերս ու ավելի հետաքրքիր ժամանակ անցկացնելու ճանապարհ բռնում:
Էդ պահին հասկանում եմ՝ պատճառը երկուշաբթին էր, էն չարաբաստիկ խառը ու նույն պահին կյանքիս ռիթմը ապահովող առօրեական երկուշաբթին:

Սովորական երեքշաբթի: Չնայած՝ իմ երեքշաբթիները երբեք սովորական չեն: Իմ երեքշաբթին երեքշաբթի չէ, եթե…

Եթե չհիշեմ էն պերցեպտիվի դասախոսությունը ու հասկանամ, որ ըմբռնելուց էլ արդեն ուզած-չուզած իմաստ եմ տալիս օրերիս: