Ահա և աշնանային արձակուրդների մեկնարկը տրված է, և բոլոր աշակերտները պետք է հանգստանան, բայց մենք՝ 12-րդ դասարանի աշակերտներս, ցավոք, դրա իրավունքը չունենք:

Չենք կարող քնել գոնե մինչև ժամը 10-ը, չենք կարող մեր սիրելի ֆիլմերը դիտել, երաժշտություն լսել, և այս ամենի պատճառը պարապմունքներն են, տնային հանձնարարությունները, և դասե՜ր, դասե՜ր ու էլի դասերը:

Վստահ կարող եմ ասել, որ հանգստանալու փոխարեն՝ անհանգստանում ենք:

Այս ամենը բավական չէ, հանգստյան օրերին մեզ են միանում անձրևները և զզվելի ցեխը: Արդեն պարտադիր է դառնում շալակած տետրերի և գրքերի հետ միասին չմոռանալ նաև անձրևանոցը: Իսկ ցեխերն էլ մեզ անհարմար իրավիճակի մեջ են դնում, երբ կողքովդ անշնորհք ձևով անցնում է մի մեքենա և ջրափոսի մեջ ընկնելով՝ լողացնում անցորդներին: Պարապմունքից վերադառնալիս լողանալու կարիք է լինում:

Իսկ ինչ վերաբերում է ահանգստանալուն, կարելի է ասել, որ ես միայն հանգստանում եմ այն դեպքում, երբ կտրվում եմ բոլոր պարապմունքներից և 17-ի համար հոդված եմ գրում, կամ էլ մտածում՝ ինչ թեմաների կարելի է անդրադառնալ, ինչ հետաքրքիր մարդու հետ կարելի է հարցազրույց անել: Մի խոսքով, շնորհակալ եմ 17.am-ին, որ գոյություն ունի: Այն իմ աշնանային արձակուրդը իմաստավորում է և մի քանի ժամով կտրում ինձ պարապմունքներից: Դա օգնում է ինձ ավելի թարմ և սթափ մտածել:

Պարապմունքներից հոգնած, երբ նստում ես և բողոքդ պատմում թղթին… Ա՛յ, այսպիսի բան է ստացվում:

Պիտի ձեզ մի «գերծանրաբեռնված» մարդու «հագեցած» ու «բազմաբովանդակ» առօրյայի մասին պատմեմ։ Ըհը, շատ ճիշտ էլ հասկացաք՝ մարդը ես եմ, գրելուս տոնն էլ՝ հեգնական։

Առավոտյան կամ ես ուշ եմ արթնանում և ուշանում եմ, կամ էլ շատ շուտ եմ արթնանում, բայց մտածելով, որ մի սար ժամանակ ունեմ՝ ոչինչ չեմ անում մինչև վերջին վայրկյանը։ Արդյունքում կրկին ուշանում եմ։

Կյանքիս հերթական երկուշաբթին, ժամը՝ 8:00։ «Սուլթան գուզե ջնջը մըզի, զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի»։ Էս մի քանի բառը մի քանի անգամ կարդացեք ու այն էլ՝ գոռալով, որ գոնե մի փոքր պատկերացում կազմեք, թե ինչ եմ զգում ամեն անգամ, երբ Նա ինձ արթնացնում է։ Չէ, խոսքը Նար Դոսի «Նա»-ի մասին չէ, այդ անիծյալ «Նա»-ն զարթուցիչս է. ամեն առավոտ արդեն աննկարագրելի ատելի դարձած բառերը կրկնում է, որ արթնանամ, անհավեսությունից պարալիզացված ձեռքիս երկար-բարակ մատների թեթև շարժումով անջատեմ ձայնը, քանի տնեցիք, ավելի ճիշտ՝ քնած տնեցիք, «ազգ ու տակով» վրաս կռիվ չեն եկել։ Ասում եմ՝ ափսոս աքաղաղ չունենք, է, ինքն առավոտ շուտ «տրիվոգը» կդներ, չէի կարողանա ձայնն անջատել ու անզորությունից ոչ էլ կարթնանայի։

Աչքերս կիսաբաց եմ անում։ Չէ, չէ, էս անգամ ոչ կշարունակեմ հանգիստ քնել, իբր ոչ մի տեղից էլ չեմ ուշանում, ոչ էլ ունեցածս «ահռելի» ժամանակը սպանելու համար մի քսան րոպե անիմաստ ֆեյսբուքիս թայմլայնը կթերթեմ, ինչպես սովորաբար շաբաթվա մյուս օրերին եմ անում, մինչև ուշանամ, քեֆս էլ թողնի։ Երկուշաբթին մեր դպրոցում տողանի օր է ի վերջո (չեմ պատրաստվում ասել, որ ամեն երկուշաբթի ամբողջ դպրոցը հավաքվում է դահլիճում՝ հիմնը երգելու, «Հայր մերն» ասելու ու տնօրենի տարբեր գրքերից գտած աֆորիզմները լսելու, լավ, ասել՝ ասել եմ, ոչինչ)։ Պետք է շուտ վազեմ դպրոց, քանի Երազ տատը դռները չի փակել, որովհետև հետո հավես չեմ ունենա սիրտը շահելու հնարներ փնտրելու, որ ներս թողնի: Նրա սիրտը շահելը համարյա այնքան բարդ է, ինչքան Հայաստանում բարեկեցիկ ապագայի մասին մտածելը։

Ոչ մի անգամ թեյս չեմ հասցնում խմել, մի տասը րոպե խախտված հոգեբանությամբ երեխայի նման որոշում եմ՝ ինչ հագնել, մի տասը րոպե էլ ծախսում եմ որոշելու արդյունքում «Անիի ավերակները» դարձած սենյակս հավաքելու վրա, լվացվում ու վազում դուրս։ Դպրոց մտնելուն պես պիտի շնչակտուր բարձրանամ երրորդ հարկ, որտեղ դասարանս է, NASA-ի ինտերնետի նման գերարագ մի քանի էջ գրավոր գրեմ, նոր վազեմ երգելու։ Ու էս ամենի համար պետք է հավես, որը ես ընդհանրապես չունեմ։ Անցանք։

Դասամիջոցներին հազիվ հասցնում եմ մյուս ժամի տնային հանձնարարությունը կատարել, էդ ի՞նչ հանգստանալու մասին է խոսքը։ Դա է երևի միակ պատճառը, որ ապագա բժիշկ չլինելով հանդերձ, մեկ է՝ բժշկի ձեռագիր ունեմ։ Այ, իսկ երկար դասամիջոցներս երբեք անիմաստ բաների վրա չեմ վատնում. հիմնականում կամ «ծամում եմ», կամ էլ՝ պարում։ Հա ի՞նչ է եղել, որ, մեկը երգում է, մեկը՝ ձայնակցում, մեկը՝ ձևացնում, իբր ձայնակցում է, մի ուրիշը ծափ է տալիս, մնացածս էլ պարում ենք։ Աննորմալ չենք, ուղղակի շատ արվեստասեր ենք (ամբողջ դասարանով հակում ունենք հատկապես դեպի «շախով-շուխով» արվեստը)։

Ժամը մոտավորապես 3-ն է, դասերն ավարտված են, քայլում եմ տուն։ Ավելի ճիշտ՝ վազում, որովհետև ինձ հունից հանում է այն փաստը, որ տանը նոր եփած փլավ կա, իսկ ես նրանից այդքան հեռու եմ գտնվում։ Մտա տուն։ Ոտքերս մի կերպ քարշ տալով հասա խոհանոց. ստուգում եմ՝ ինչ կա կաթսայի մեջ, նոր միայն հետ դառնում՝ կոշիկներս հանելու։ Հաշված վայրկյաններ անց ուտելիքը ստամոքսումս է, ես էլ՝ անկողնուս վրա։

Ժամը մոտավորապես երեքն անց կես է, լիքը դաս ունեմ անելու՝ պարապմունքս չհաշված։ Լավ, հաշվեցի, կարևոր չէ, մեկ է՝ դեռ անկողնուս վրա եմ։ Չէ, չեմ փոխվել, դեռ սպասում եմ, թե երբ է միջիս վաթսունն անց ալարկոտ «ձաձան» հրամայելու, որ հելնեմ, փոխվեմ։ Ժամը հինգն է, ոչ մի փոփոխություն, նույն դիրքով նստած եմ անկողնուս վրա՝ նայում եմ՝ չգիտեմ էլ ուր։ «Ձաձա»-ն էլ դեռ չի շարժվել, կասկածում եմ, որ կշարժվի։ Շարժվե՜ց։ Շարժվեց, երբ ժամը 7-ն էր։ Ու գիտե՞ք՝ ինչ արեց։ Ուղեղիս համապատասան զգայարանին ազդակ ուղարկեց, որ վերցնեմ հեռախոսս ու սկսեմ անիմաստ թերթել ֆեյսբուքյան էջս՝ արդեն խանգարված տեսողությունս էլ ավելի վատացնելով։ Երեկոյան ամենամեծ ցանկությունս շուտ անկողին մտնելն ու ձմեռային վերմակի մեջ փաթաթվելով՝ ջերմություն զգալն է։

Ժամը տասն է, էլի՝ մոտավոր։ Ժամանակն է վաղվա դասացուցակի վրա մի արհամարհական հայացք նետելու, ու «ահ, լավ, հեչ, դասամիջոցներին հաստատ կհասցնեմ գրել» դեմքի արտահայտությամբ քնել շտապելու։

Է՜, մի քանի կադր հետ տվեք. մի լավ հաց եմ ուտում, մի անգամ էլ եմ մի լավ հաց ուտում, էլի մի անգամ, հետո խոզանակում ատամներս ու դրանց վրա փակցված անիծյալ շղթան, նոր ֆանտաստիկ արագությամբ պառկում քնելու։

-Մամ, վաղն առավոտը յոթին կարթնացնես, հելնեմ՝ մի քիչ դաս անեմ։

Առավոտ, ժամը՝ 7:00. քնած եմ։

7:59. մեկ է՝ քնած եմ։

8:00. «Սուլթան գուզե ջնջը մըզի, զարթնիր, լաո, մեռնիմ քըզի»։

Հ.Գ. Որպես կանոն՝ օրվա վերջում անտանելի հոգնած եմ լինում։ Հիմա կասեք. «Պահ, էդ ի՞նչ արեցիր, որ մի հատ էլ հոգնես»։ Ասեմ. միջինում մարդը մեկ րոպեում կատարում է 16-20 շնչառական շարժում։ Հումանիտարի կոպիտ հաշվարկով՝ 24 ժամում կատարում եմ 23040-28800 շնչառական շարժում, մի քանի հարյուր հազար անգամ էլ թարթում եմ աչքերս։ Էդ ո՞վ չի հոգնի էդքան գործողություն կատարելուց։ Համ էլ կասեն՝ ծույլ եմ։ Չէ՞ որ ալարել ալարելու համար էլ մեծ ջանք, եռանդ ու էներգիա է պետք։ Ոչ կինետիկ, ոչ էլ պոտենցիալ, խոսքն այն էներգիայի մասին է, որ տասնհինգ տարեկան եմ, բայց արդեն կորցրել եմ։

Երեկ մեր շենքից երկու շենք այն կողմ կատարվում էին իրադարձություններ, որոնք ցնցեցին ամբողջ Հայաստանը:

Ոչ ոք չգիտեր՝ ինչ կլինի, ոչ ոք չէր սպասում, որ երեխային մանկապարտեզ ուղարկելն անգամ կարող է վտանգ պարունակել իր մեջ, որ ընտանեկան հարցերն ու միջադեպերը կարող էին ազդել երեխաների վրա: Չեմ ուզում պատմել Արմավիրում երեկ պատանդ վերցված մանկապարտեզի երեխաների շուրջ ծավալված դեպքերի մասին, քանի որ անգամ ուղիղ եթերով բոլորը հետևում էին դրանց: Փառք Աստծո, որ երեխային էլ վտանգ չի սպառնում, և հանցագործը չեզոքացվել է:

Ասել, որ արմավիրցիները մեծ շոկ ապրեցին, նույնն է, թե ոչինչ չասել: Տղամարդիկ բոլորը դրսում էին, շրջապատել էին մանկապարտեզի շենքը: Հայրիկս էլ դեպքի վայրում էր: Ծանոթ-անծանոթ, բարեկամ ու հարևան բոլորն այնտեղ էին և բոլորն էլ պատրաստ էին ամեն վայրկյան ներս մտնելու և օգնություն ցուցաբերելու, զայրացած ու լարված ամբոխը դեմ գնալով հորդառատ անձրևին, համառորեն սպասում էր: Երկու կրակոցներից հետո ուժգին ծափողջյուններով դիմավորեցին ողջ ու առողջ դուրս հանված փոքրիկին: Ոչ մեկին էլ չէր հետաքրքրում. ով է ճիշտ, ով է մեղավոր: Կարևոր էր միայն մեկ բան. ոչ ոք իրավունք չունի երեխաների կյանքը վտանգել, ընտանեկան հարցերը երեխաների կյանքի հաշվին քննարկել:

Փառք Աստծո, ամեն բան լավ վերջացավ, սակայն պարապ մարդիկ մինչև ուշ գիշեր կանգնած էին մանկապարտեզի տարածքում, խանգարելով փրկարաների աշխատանքը և վտանգելով իրենց իսկ սեփական կյանքերը՝ հայկական ձևերով քննարկելով եղածը: Ոստիկանության աշխատանքը, խոստովանեմ, բավականին ծանր էր, որովհետև մի կողմից՝ փորձում էին վնասազերծել հանցագործին, մյուս կողմից էլ՝ պարապ ամբոխին փորձում էին հեռու պահել հանցագործության վայրից, որպեսզի չխանգարեն աշխատանքներին: Եվ երևի ամենաշատը դրա վրա էին չարչարվում…

Հիմա, երբ ամեն բան հետևում է, ես էլ ուշ գիշերին գրում եմ այս մասին, մտածում եմ, որ կարող էր այսպես չլինել, եթե…

Եթե իսկապես մեծահասակներն այդքան մտածում են երեխաների մասին, ինչո՞ւ մանկապարտեզների անվտանգությունը չեն ապահովում: Եթե փորձես մտնել որևէ վարչական շենք, որտեղ պաշտոնյաներ են աշխատում, ապա հազար ու մի արգել պետք է հաղթահարես, հաճախ չես էլ կարողանա հաղթահարել: Իրենք իրենց լավ պաշտպանում են: Իսկ մանկապարտեզ, խնդրեմ, մտեք, բաց է, որ անկյունն ուզում եք, պահա՞կ, ի՞նչ պահակ… Չգիտեմ՝ ուրիշ մանկապարտեզներն ինչպես, բայց հենց այդ մանկապարտեզը, որը մեզնից երկու շենք այն կողմ է գտնվում, վաղուց վթարային է, չվերանորոգած, կոտրված պատուհաններով: Սակայն ծնողները իրենց երեխաներին ստիպված են այս մանկապարտեզ բերել, որովհետև ի վիճակի չեն վճարելու ավելին, ցավոք անգամ այս դեպքից հետո էլ:

Ինչո՞ւ է այսպես, ինչո՞ւ ենք ասում՝ ամենալավը երեխաներին, բայց նրանց մասին մտածում ենք վերջին հերթին: Հիմա շատերը մտածում են՝ լավ է, ամեն բան լավ վերջացավ, ոչ մի երեխայի վնաս չեղավ: Բայց վա՞խը, չէ որ այդ երեխաները հոգեկան մեծ ապրումներ ունեցան, և այդ տարիքում դրանք շատ երկար հիշվելու են:

Կասեք՝ էլի բողոքում ես, բայց ինչպես չբողոքեմ, երբ վտանգն ինձնից մի քանի մետր էր հեռու: Համ էլ գոնե հիմա մեծերը դասեր քաղեն: