Ինչպես անցկացնել աշնանային արձակուրդները

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Արդեն մի քանի օր է, ինչ սկսվել են դպրոցական աշնանային արձակուրդները, որոնք մեկ շաբաթ են տևելու: Մեզ շատ հետաքրքիր էր, թե ինչով կարող է զբաղվել դպրոցականը իր արձակուրդի ընթացքում: Այդ պատճառով մեր թղթակիցները հարցումներ անցկացրին տարբեր մարզերում, քաղաքներում և գյուղերում: Տեսնենք, թե ինչ են խորհուրդ տալիս ամենատարբեր տարիքի ու մասնագիտությունների մարդիկ դպրոցականներին. ինչ անել, ուր գնալ, ինչով զբաղվել աշնանային արձակուրդների ժամանակ: 

Տավուշի մարզ, գ. Ներքին Կարմիրաղբյուր 

-Խաղերով զբաղվի, դասերով զբաղվի, էլ ինչո՞վ զբաղվի, թող ծնողին օգնի (Լաուրա Սազբանդյան, 71տ., վաճառողուհի):

-Էս սահմանի՞ն, ստեղ րեխա կա՞, վեր մեկ էլ հանգստանա: Եթե սահմանըմ ենք` վետներս մեր կարպետնու գորա պետք ա մեկնենք (Ռոմիկ Ադամյան, 80 տ.):

-Պետք ա քնան՝ մի տեղով մակարդակնիքը փոխեն, ես 50 տարի աղաք եմ դպրոցը պրծել: Էն ժամանակ կոմունիստների վախտն ա լել, էն ժամանակ սկի ծնողնիքը հիլ չեն արել՝ րեխեքը տանից տուս կան: Իրավունք չեն ունեցել, վեր կինո քնան, էն վախտ նոր էր «վեչեր-մեչերը» ադաթ ընգնըմ: Բայց հմի կարան րեխեքը ազատ էքսկուրսիա քնան, տա շատ լավ ա (ժենյա Առաքելյան, 67 տ.):

-Մեծերի տուն գնացեք, օգնեք իրենց, հնարավոր է՝ փայտերը կոտրած լինեն, դասավորած չլինեն, գնացե՛ք օգնեք, ձեզ էլ լավ կզգաք (Էմմա Ադամյան, 53 տ.):

-Ֆիզկուլտով թող զբաղվեն, տատիկ-պապիկին էլ չմոռանան (Վեներա Ադամյան, 69 տ.):

-Տասերո՛վ, տասերո՛վ, ջա՜ն, մաթեմը, մաթեմը շատ եմ սիրըմ (Արտյոմ Գալստյան, 9 տ.):

-Եթե դրսում մարդ ունեն, թող գնան՝ հանգստանան, օդը փոխեն, մեր էս գյուղիցը մի շաբաթով կտրվեն, իսկ եթե չկա էդ մարդը, թող ծնողներին օգնեն, գյուղում տհենց հետաքրքրություն չկա, վեր րեխեն դպրոցից դուրս զբաղվի (Նարգիզ Հովհաննիսյան, 44 տ.): 

-Թող գրականություն կարդան, թող Աստվածաշունչ կարդան, ամենալավ պանն ա (Սվետա Չոբանյան, 47 տ.):

-Գործ արեք ծեր տներըմը, ընկերների հետ խաղ արեք, վատ գործերով չզբաղվեք, ծեր ընկերների հետ լավ ժամանակ անցկացրեք (Վերա Ադամյան, 83 տ.):

-Գիրք կարդան առաջինը, ամենավստահելին գիրքն է, շախմատ թող խաղան, միտք զարգացնեն (Աստղիկ Առաքելյան, 33 տ.):

Լիա Ավագյան

***

Երևան

-Առաջարկում եմ, որ դպրոցականները գնան կինո կամ թատրոն, կարդան գրքեր և ամեն առավոտ գնան վազելու (Էսթեր Մխիթարյան 28տ., գրող, հրապարակախոս):

-Գիտե՞ք` արդեն աշնանային տոներին գումարվել է ևս մեկ, այն էլ մեկ շաբաթ տևողությամբ աշնանային արձակուրդը: Բայց դե, եկեք լիարժեք չտրվենք «տոնին»: Վերջապես հիշենք վերոնշյալ տոնի իմաստը. hանգստանալ դպրոցական առօրյայից, ոչ թե ուսումից: Հետևաբար, չմոռանանք օրվա որոշակի, թեկուզ չնչին հատվածը տրամադրել դասերի կրկնողությանը կամ ամրապնդմանը: Նաև մի՛ մոռացեք, որ դրսում ամենագեղեցիկ եղանակն է ընկերների հետ հավաքվելու, կինոթատրոն կամ թատրոն գնալու ու պարզապես միմյանց հետ լավ և առողջ ժամանակ անցկացնելու համար (Լիլիթ Խլոյան, 26տ., ուսուցիչ):

Լուսանկարը` Անուշ Աբրահամյանի

Լուսանկարը` Անուշ Աբրահամյանի

-Միանշանակ, ազատ ժամանակ թող շատ կարդան: Դա կարևոր է: Ես չեմ կարդացել, գոնե իրենք թող կարդան (Անդրանիկ Հարությունյան 35տ., դերասան, հումորիստ):

-Իմ փորձից ելնելով՝ հորդորում եմ, որ ընկերների հետ ավելի շատ ժամանակ անցկացնեն խաղահրապարակում և հաճախեն սպորտային մարզումների (Հովհաննես Բաչկով, 25տ., բռնցքամարտիկ):

-Ես կարծում եմ, որ հանգիստը լավ բան է, երբ տրվում է թե՛ մեծերին, թե՛ փոքրերին: Խորհուրդ եմ տալիս դպրոցականներին էդ մի շաբաթը հանգստանալ: Ուղղակի հանգստանալ: Ուրիշ բան անել պետք չի: Նաև կառաջարկեի աշնանային զբոսանքներ, արշավներ, ընկերների հետ անտառային պիկնիկներ: Նաև ուղեղի հանգիստ` բառախաղերի և գրադարաններ այցելությունների միջոցով: Հայրենասիրական, մայրական քնարերգության թեմաներով ասմունքի երեկոներ կան: Ցանկալի է, որ գան լսեն ու հարստացնեն իրենց գիտելիքների պաշարը (Լիանա Զուրաբյան, 38տ., ասմունքող):

-Թող միանան ԱԿԿ-ին (ակտիվ կամավորների կազմակերպություն) և մեզ հետ անցկացնեն արձակուրդները պրոդուկտիվ, ընկերական ու զվարճալի միջավայրում: Դպրոցականները ձեռք կբերեն աշխատանքային փորձ և իհարկե, նոր ընկերներ (Արեգ Գալոյան, 16տ., դերասան, ԱԿԿ ղեկավար):

-Վերջերս կենդանաբանական այգում էի, բավականին փոխվել է։ Վստահ եմ՝ հետաքրքիր կանցնի։ Բուսաբանական այգին էս սեզոնին շատ սիրուն է, կարող եք գնալ ու սիրուն տերևներ հավաքել: Այս սեզոնին Գեղարքունիքի մարզում կարտոֆիլ են հավաքում ու սիրուն մի արարողություն կա՝ կոչվում է փուռ։ Աթարի մեջ կարտոֆիլ են եփում, շատ համով է ու հետաքրքիր: Կարող եք գնալ Գեղարքունիք (Զոհրաբ Հարոյան, 32տ., լրագրող):

-Խորհուրդ կտամ կազմակերպել կամ մասնակցել ճանաչողական ու զարգացնող միջոցառումների, էքսկուրսիաների և այցելությունների (Թամարա Հակոբյան, 34տ., աշխարհագրագետ, մանկավարժ):

-Նստել տանը, ուտել և քնել, ապա դասերն անել (Հարութ Բալյան, 21տ., օպերատոր):

-Խորհուրդ կտամ երեխաներին այդ մեկ շաբաթը հնարավորինս օգտակար անցկացնել: Ճիշտ է՝ հիմա շատ են բարկացած իրենց դասերից, բայց թող վերցնեն մի գեղարվեստական գիրք, որը խորհուրդ են տալիս հարազատները կամ ընկերները, և սկսեն կարդալ: Եվ ի վերջո, չմոռանան լավ ու որակով երաժշտություն լսելու մասին (Վահե Մարգարյան, 20տ., երգիչ):

-Գիրք կարդալուց լավ հանգիստ չկա դպրոցականի համար: Հետո կարդալու ժամանակ չի լինում, բայց պետք է (Վահագն Դավթյան, 25տ., գրող, ռեժիսոր):

-Այցելություններ թանգարաններ և կինո (Արկադի Գրիգորյան, 38տ., պատմաբան, լրագրող):

-Լավ է, երբ հնարավորության դեպքում աշխատող մարդը մեկնում է հանգստի Հայաստանի տարբեր գեղատեսիլ վայրեր: Խորհուրդ կտամ 7-օրյա հանգստի մեկնելիս վերցնել սիրած գրականությունը և վայելել այն բնության գրկում (Սավուղ Չիլինգարյան, 68տ., ինժեներ):

-Արձակուրդը հաճախ ամենաարդյունավետ ու հագեցած ժամանակահատվածն է լինում ուսումնական տարվա մեջ, եթե, իհարկե, հաջողվում է այն լավ կազմակերպել։ Այն օգտագործեք որպես լավ հնարավորություն՝ գեղարվեստական գրականության մի քանի լավ նմուշ կարդալու համար:

Եթե կան համապատասխան կարճաժամկետ դպրոցներ նշված ժամանակահատվածի համար, ըստ հետաքրքրության՝ կարելի է հաճախել ու նոր հմտություններ ձեռք բերել:

Ձեռքի աշխատանքի սիրահարների համար իդեալական է համացանցից վերցնել մի ուսուցողական հոլովակ ու ինչ-որ կահույքի մաս կամ դեկոր սարքել դպրոցի կամ տան համար: Աշնանային եղանակը շատ տրամադրող է մի քանի գլխարկ, շարֆ, կիսաշրջազգեստ կամ այլ հագուստ գործելու համար (Աշխեն Հակոբյան, 26տ., լեզվաբան, ազգագրագետ):

-Թող կարդան շատ գրքեր և գնան «Սուպեր մամա 2»-ը նայելու (Ռուբեն Եսայան, 21տ., սցենարիստ):

Վալենտինա Չիլինգարյան, Արարատի մարզ, գյուղ Ավշար

***

-Ի՞նչ ասեմ, աղջիկ ջան: Շատ զբաղմունքներ կան: Իրենք պետք է գտնեն իրենց համար զբաղմունք: Իրենք պետք է իմանան՝ որն է իրենց համար լավ, որը՝ վատ (Ալոյան Անահիտ, 60 տարեկան, գործազուրկ):

-Մաքուր օդի դուրս գան, գնան թանգարաններ, գրքեր կարդան, հեռուստացույցով քիչ նայեն էդ ապուշ ֆիլմերը: Ընկերների, ընկերուհիների հետ գնան զբոսանքի՝պուրակում, այգում, Հյուսիսային պողոտայում, Կասկադում (հրաժարվում է նշել անունն ու տարիքը, մոտ 58-60 տարեկան տղամարդ): 

-Դպրոցականները պիտի ունենան իրենց ազատությունը, բայց նաև չպիտի մոռանան հանձնարարականների մասին: Լրիվ կտրվել դպրոցից չեն կարող, բայց պիտի զբաղվեն սպորտով, կողմնակի զբաղմունքներով, իհարկե, ծնողը պիտի կարողանա ծրագրել, որը խիստ կասկածելի է մեր օրերում, որովհետև ծնողները չունեն դրա ժամանակը (Հովհաննիսյան Անահիտ, 60 տարեկան, ուսուցիչ, դասախոս):

-Դպրոցականները կարող են ամեն լավ բան անել: Զբաղվել ամեն ինչով՝ բացի ձեր այդ ձեռքի հեռախոսներից, ամբողջ օրը դրանով զբաղվում են էլի (Նաիրա Սարգսյան, 58 տարեկան, փոստատար):

-Գիրք կարդան: Ով ինչ սիրում է, թող էն էլ անի, բայց լավ բաներ անի: Չբամբասեն: Ավելորդ բաների վրա ժամանակ չծախսեն: Էդ էն տարիքն է, որ ավելի շատ պետք է ուսումով զբաղվեն, էլի, հետո արդեն ուշ կլինի, էդ տարիքը պիտի օգտագործել ճիշտ (Գևորգ Մարտիրոսյան, 24 տարեկան, երգիչ):

-Ես ամեն օր խաղում եմ, բայց գրավորներս բոլորը գրել եմ: Ֆուտբոլ եմ խաղում, պահմտոցի, հիվանդանոց: Ես 7 օրում պիտի աղյուսակը լավ սովորեմ (Կորյուն, երկրորդ դասարանի աշակերտ):

-Մի շաբաթում ձեռագիրս կսիրունացնեմ, վարժ կկարդամ, տենց, էլի, տենց բաներ (Ալեքս, երկրորդ դասարանի աշակերտ):

Անուշիկ Մկրտչյան, Արագածոտնի մարզ, գյուղ Արագած (հարցումներն անցկացրել է Երևանում)

***

Գեղարքունիքի մարզ, գյուղ Ներքին Գետաշեն

-Դե, Ներքին Գետաշենում ժամանցի վայրեր չկան, որտեղ կարող է իր օրն անցկացնել դպրոցականը, բայց կարծում եմ՝ այս օրերին ավելի հարմար կլինի դպրոցի դասերից կտրվել և գեղարվեստական գրականություն կարդալ (Կարինե Ավետիսյան, 38 տ.):

-Կարծում եմ՝ դպրոցականը այս օրերին պետք է ավելի շատ կարողանա օգնել իր ծնողներին, որովհետև աշուն է, և գյուղում շատ անելու բան կա: Բացի այդ՝ կարող է նաև իր օրերն անցկացնել որևէ հարազատի տանը (Տաթևիկ Սահակյան, 34 տ.):

-Արձակուրդի ժամանակ դպրոցականը պետք է հանգստանա և շատ չծանրաբեռնվի այլ բաներով: Կարող է մեկ շաբաթն անցկացնել տատիկի տանը կամ, օրինակ, ճամաբարում: Թե չէ՝ գյուղում նա մեծ հնարավորություններ չունի իր օրը ճիշտ կարգավորելու համար (Անուշ Պողոսյան, ուսուցչուհի):

-Դպրոցականը ավելի շատ կարող է իր օրը անցկացնել գրադարանում՝ հետաքրքիր գրքեր ընթերցելով ու որևէ հետաքրքիր բան սովորելով (Զանիկ Գորանցյան, 57տ., տնային տնտեսուհի):

-Դպրոցական արձակուրդներին աշակերտը պետք է ուղղակի հանգստանա ու փորձի տրամադրվել ավելի լավ սովորելուն: Այսքանը (Սարիբեկ Գևորգյան, 67տ., հաշվապահ, այժմ արտագնա աշխատող):

-Դպրոցականի համար համապատասխան վայրեր չկան, բայց նա կարող է այդ օրերին ինքնակրթվել, որևէ հետաքրքիր բանով զբաղվել կամ մասնակցել արշավների (Ժաննա Մալխասյան, ուսուցչուհի):

-Այ, աղջիկ ջան, հիմա ո՞վ է մեզնից խորհուրդ հարցնում ու լսում: Հիմա դպրոցականի դեմքն էլ է կորել, սովորելու ցանկությունն էլ: Էս օրերին գոնե մի օգտակար բան թող անի, իր ծնողին օգնի (Կազբեկ Գևորգյան, 75տ.):

Անուշ Աբրահամյան

***

Լոռու մարզ, գյուղ Դսեղ

-Աշնանային արձակուրդները դպրոցից հանգստանալու հիանալի հնարավորություն են: Այս օրերին ես նախընտրում եմ ավելի շատ բնության գրկում լինել, ֆուտբոլ խաղալ կամ տեսանյութեր մոնտաժել: Չի կարելի ասել, թե հետաքրքրությունները շատ են մեզ մոտ, բայց անձամբ ես նախընտրում եմ աշնանային արձակուրդները գյուղում անցկացնել, այլ ոչ թե քաղաքում: Այստեղ այնքան շատ վայրեր կան այցելելու, որոնք այս եղանակին ուղղակի հեքիաթային են: Ինձ թվում է՝ քաղաքացիներն էլ շատ կցանկանային հիմա մեզ մոտ լինել: Ձանձրանալու ժամանակ չի լինում: Շաբաթվա մեջ մի քանի անգամ ֆուտբոլի թիմով ենք հավաքվում՝ մարզվելու: Կարևոր է նաև ինքնակրթությունը. համակարգչային ծրագրերով եմ աշխատում ու փորձում եմ խորացնել հմտություններս: Հա, մեկ-մեկ էլ ֆրանսերեն եմ սովորում: Գրքեր քիչ եմ կարդում, կամ ավելի ճիշտ, համարյա չեմ կարդում: Եթե կարդամ էլ, միայն վատ եղանակին, իսկ հիմա ավելի շատ պետք է դրսում լինել (Սյուզի Ղուլինյան, 13 տ.):

Անի Ղուլինյան

***

Կոտայքի մարզ, գյուղ Արզական

-Նստեն իրանց դասերը սովորեն, չարություն չանեն, խելոք լինեն, հիրանց տատիկներին, պապաներին չջղայնացնեն (Արմեն Հովհաննիսյան, 40 տարեկան, գործազուրկ):

-Քանի որ մեկ շաբաթ է արձակուրդը, թող ամեն մեկն իր ցանկությամբ անցկացնի և ամենակարևորը՝ լիարժեք հանգստանա (Անահիտ Մարկոսյան, 38 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Հագուստ գործելով, օրինակ՝ ժակետներ, գլխարկներ, ձեռնոցներ: Քանի որ աշուն է, թող պտուղ-բանջարեղենը հավաքեն, երաժշտություն լսեն, տարբեր միջոցառումներ անցկացնեն (Քնարիկ Ասատրյան, 50 տարեկան, թոշակառու):

-Հիմնականում պետք է զբաղվեն գրքով, ընթերցանությամբ, հետաքրքիր միջոցառումներ կազմակերպեն, ոնց որ առաջ է եղել (Սյուզի Սողոմոնյան, 31 տարեկան, տնային տնտեսուհի):

-Բնականաբար, արձակուրդները երեխաների հանգստանալու համար են՝ սակայն միշտ չէ, որ պարապ-սարապ պիտի թրև գան: Անհրաժեշտ է լինել Հայաստանի տեսարժան վայրերում, ընթերցել, լինել Լեռնային Ղարաբաղում, հայրենաճանաչությունը շատ մեծ դեր ունի երեխայի ընդհանուր զարգացման համար, այդ իսկ պատճառով պետք է լավ ճանաչել հայրենիքի յուրաքանչյուր ծառ ու թուփը, կենդանական և բուսական աշխարհը, մարդկանց կենցաղը, սովորությունները և անպայման ընթերցել, որովհետև ընթերցանությունն է, որ մարդուն տանում է գիտելիքների մեծ տաճարը, որտեղ մարդը դառնում է բազմակողմանի զարգացած անձնավորություն: Այնպես որ, արձակուրդը նրա համար չէ, որ պարապ-սարապ թրև գան, անհրաժեշտ է ռացիոնալ օգտագործել յուրաքանչյուր պահը, յուրաքանչյուր րոպեն, յուրաքանչյուր ժամը, որովհետև կյանքն էնքան կարճ է, շատ արագ է թռչում, ինչը որ կորցրիր, այլևս հետ բերել չես կարող (Սուսաննա Մանասյան, 67 տարեկան, թոշակառու):

-Օգնեն այգիներից միրգը հավաքել, ծառերի տերևները հավաքեն վառեն, ձմռան համար ցախ հավաքեն, էլ չեմ մանըմ (Գոհար Սուքիասյան, 93 տարեկան, թոշակառու):

-Ազիզ, իմ թոռնիկները դուրսն են, լավ էլ սովորում են, հըմի իրանք հանգստով են, դասերով են, իրանց խաղերով են, գրքեր են կարդըմ, կինոներ են նայըմ (Ռազմիկ Մնացականյան, 63 տարեկան, գործազուրկ):

-Կուզեմ, որ գնան ծովափ, հանգստանան ու հետ գան երեխեքս (Հայկանուշ Գրիշիկյան, 41 տարեկան, աշխատող):

-Ուղղակի լավ անցկացնեն իրենց արձակուրդները (Նատալյա Մկրտչյան, 75 տարեկան, թոշակառու):

-Գնան անտառ արշավի, կրկնեն հիրանց դասերը (Պետրոսյան Էլիդա, 71 տարեկան, թոշակառու):

Էլադա Պետրոսյան

sveta davtyan

Շատ եմ կարոտում

Շատ էի սիրում, երբ հյուր էիր գալիս: Սիրում էի քեզ հետ խաղալ, խոսել, ժամանակ անցկացնել: Ավելի շատ սիրում էի, երբ ես էի քեզ հյուր գալիս, ու ինձ հետ միշտ բերում էի ծաղիկներ: Տուն գնալու մասին անգամ չէի մտածում, կարող էինք անվերջ քայլել և զրուցել: Գիտե՞ս՝ ասում են, որ աչքերս շատ նման են քո աչքերին: Գիտե՞ս՝ եթե կարողանայի, քեզ անպայման կվերադարձնեի, քեզ հետ միասին կվերադառնար նաև շատերի ժպիտը: Շատ եմ ափսոսում, որ ավելի շատ ժամանակ չեմ անցկացրել քեզ հետ, չեմ ասել, որ քեզ շատ եմ սիրում: Կուզեի տանն ինձ սպասեիր, և ես, պատվոգիրը՝ ձեռքիս, ուրախ ժպիտը՝ դեմքիս նետվեի գիրկդ, իսկ դու համբուրեիր: Եթե ես իմանայի, որ վերջին անգամ եմ քեզ տեսնում, ես կասեի, թե ինչքան շատ եմ քեզ սիրում: Եթե իմանայի, որ այլևս չեմ տեսնելու, կգրկեի ամուր, որ կարոտս առնեմ: Եթե իմանայի, որ գնում ես ու հետ չես գալու, թույլ չէի տա: Հիմա այցի եմ գալիս, խոսում շիրիմիդ հետ, ես գիտեմ՝ դու ինձ լսում ես և տեսնում: Միայն թե կուզեի ես էլ քեզ տեսնել, լսել, գրկել, համբուրել:

Հորաքո՛ւյր, կարոտում եմ քեզ շատ:

Anushik Mkrtchyan

Արձակուրդային բաղադրատոմս

Աշնանային արձակուրդները քաղաքի երեխաների համար լավ ժամանակ անցկացնելու միջոց են, իսկ գյուղացիների համար՝ հողամասերի գործերի «փակում»: Գյուղի երեխաները արձակուրդներին, կարելի է ասել, հանգստանում են գործերից, այլ ոչ թե դասերից: Քաղաքի երեխաները կարող են այդ մի շաբաթում գնալ ֆիլմ դիտելու, զբոսնելու, ինչ-որ սրճարաններ: Դե, ինչ-որ ժամանցային տեղ: Գյուղերում չկան առօրյան հետաքրքիր անցկացնելու վայրեր, և ամբողջ արձակուրդներին տանն ենք: Բայց գիտե՞ք՝ դա էլ իր հետաքրքրությունն ունի: Ասեմ: Դե, պատկերացրեք: Մրսած մտնում ես տուն ու տեսնում ես վառարանը միացրել են, վրան թեյն է եռում, կամ էլ մի տաք, համով ապուր: Բա լավ չի՞:

Հիմա արձակուրդներ են, և ես էլ որոշեցի կարճատև արձակուրդս անցկացնել Երևանում: Դե, այդքան էլ վատ չէ: Ասացի՝ վատ չէ, այսինքն՝ լավից հանած մեկ: Մի տեսակ անհետաքրքիր է անցնում՝ բացի նախորդ ուրբաթ օրվանից: Այդ օրը «Մանանա» եմ գնում: Երևանում՝ ազգականիս տանը, որտեղ անց եմ կացնում արձակուրդս, տանն ապրում են հինգ հոգի, որոնցից չորսն աշխատում են, իսկ մեկն էլ՝ սովորում: Սովորողը գալիս է մյուսներից ավելի շուտ՝ ժամը 3-ին: Բայց, դե, դրանից հետո էլ դասերով է զբաղված: Ուսանող է:

Այնուամենայնիվ, չեմ կարող ասել, որ ընդհանրապես ոչինչ չունեմ անելու: Պարապությունն էլ առիթ է հանդիսանում նյութ գրելու: Ու դրա համար ուզում եմ մի քանի բան ասել. ինչ արժե անել, երբ պարապ եք:

Ամենալավը՝ գիրք կարդալ՝ թեյ խմելով: Իմ դեպքում՝ վառարանի կողքին:

Դե, իհարկե, ֆիլմ նայել՝ փոփքորնով կամ էլ էլի թեյով:

Մտածել ինչ-որ հավես հոդվածի կամ հարցազրույցի մասին ու անպայման իրականացնել:

Ընկերներով հավաքվել ու ինչ-որ հետաքրքիր բան կազմակերպել:

Գնել «Ստեղծիր կամ ոչնչացրու» առաջադրանքների գիրքն ու հավեսով լրացնել:

Կամ էլ, ինձ նման, ինչ-որ ուտելու բան փորձել պատրաստել: Խոսքս առօրյա ուտեստների մասին չէ, այլ նոր մի բանի:

Իրականում շատ ավելի հետաքրքիր բաներ կարելի է անել մի շաբաթ տևող արձակուրդների ընթացքում: Կարևորը՝ շեղվել արթնանալ-լվացվել-հաց ուտել-քնել հաջորդականությունից:

Երբեք պետք չէ հիասթափվել

Իմ կյանքի առանձնահատուկ, կարևոր և հիշարժան օրերից մեկն էր. առաջին անգամ գտնվում էի նախագահի նստավայրում: Հանդիպեցինք և անձամբ շփվելու հնարավորություն ունեցանք վարչապետ Կարեն Կարապետյանի, Սփյուռքի նախարար Հրանուշ Հակոբյանի, Կրթության և գիտության նախարար Լևոն Մկրտչյանի, հանրապետության նախագահ Սերժ Սարգսյանի հետ: Ամեն տարի բարձր առաջադիմություն ցույց տվող աշակերտները խրախուսվում և պարգևատրվում են նախագահի կողմից: Այս տարին նույնպես բացառություն չէր: Հանրապետության նախագահի նստավայրում տեղի ունեցավ տեղեկատվական տեխնոլոգիաների ոլորտում Հայաստանի Հանրապետության նախագահի 2017 թվականի կրթական պարգևների հանձնումը: Պարգևատրվեցին լավագույն առաջադիմություն ցուցաբերած 17 աշակերտներ և 26 ուսանողներ 6 բուհերից և 8 ավագ դպրոցներից: Այս տարի աշակետների կողքին էինք գտնվում նաև մենք, քանի որ մասնակցել էինք «Technovation» աշխարհի խոշորագույն տեխնոլոգիական մրցույթին և մեր ստեղծած «Ժեստերի լեզու» հավելվածով դարձել հաղթող: Շատ ուրախ եմ, որ հնարավորություն ունեցանք այս պարգևների հանձման արարողությանը ներկա գտնվել: Ինչպես իր ելույթում նշեց նախագահը՝ երբեք պետք չէ հիասթափվել, միշտ պետք է շարունակել սովորել, կատարելագործվել և քայլ առ քայլ մոտենալ երազանքին:

Anushik Mkrtchyan

Ապարանի գյուղերը

Ապարան քաղաքը ունի 21 գյուղ, որից 4-ը մեր գյուղին՝ Արագածին (նախկին անվանումը՝ Ղազնաֆար) մոտ են:

Որոշեցի ներկայացնել այդ չորս գյուղերի ու մեր գյուղի դրական և բացասական կողմերը:

Առաջինը սկսեմ Շենավանից (նախկին անվանումը՝ Բլխեր): Այս գյուղում բոլորը զբաղվում են առևտրով: Գյուղում չես հանդիպի մեկհարկանի առանձնատուն: Բոլորինն էլ երկհարկանի են: Գրեթե բոլոր փողոցներն ասֆալտապատված են: Իսկ բացասական կողմը կապված է ժողովրդի հետ: Նրանք ժլատ են, ես այդպես եմ կարծում:

Երկրորդը Ծաղկաշենն է (նախկին անվանումը՝ Թաքարլու): Այս գյուղի ժողովուրդն այնքան լավն է, համեստ: Նրանք չեն խառնվում ոչ մեկի գործերին: Սակայն գյուղում շատ քիչ են փողոցները, որոնք ասֆալտ ապատված են: Աչքի ընկնող վայրեր չկան:

Հաջորդը Վարդենուտն է (նախկին անվանումը՝ Շիրախալա): Գյուղում փողոցներն ասֆալտապատված են, բնակչությունը՝ շատ: Գյուղը աչքի է ընկնում իր անասնապահությամբ, ինչն էլ գյուղ մտնելուն ես անմիջապես զգում ես (դե, հոտից):

Արայի (նախկին անվանումը՝ Բազառջուխ): Այս գյուղը շատ մաքուր է, փողոցներն ասֆալտապատված են: Աչքի է ընկնում գեղեցիկ բնությամբ. չորս կողմդ ծառեր են, դաշտեր: Սակայն վատն այն է, որ բնակչությունն է քիչ:

Շատ եմ սիրում մեր բոլոր գյուղերը: Բոլոր գյուղերից ունեմ ընկերներ, և տարբեր գյուղերից լինելու փաստը չի խանգարում մեր շփմանը:

Հերթը հասավ մեր գյուղին՝ Արագածին: Մեր գյուղը կարելի է համարել թվարկածս գյուղերի շարքում ամենազարգացած գյուղը: Սա չեմ ասում նրա համար, որ մեր գյուղն է, այլ իրոք այդպես է: Թվարկեմ, ասեմ՝ դուք էլ կհամոզվեք: Գյուղն ունի երկու դպրոց, մանկապարտեզ, արվեստի դպրոց՝ իր բոլոր բաժիններով: Ի դեպ, արվեստի դպրոցի սաներից և մանկապարտեզի երեխաներից շատերը վերոնշյալ գյուղերից են: Ունի երկու հանդիսությունների սրահ, մշակույթի տուն, գրադարան, «Բիստրո» կոչվող սննդի կետ, որը վերջերս է բացվել, հյուրանոց և եկեղեցիներ: Թվարկածներիցս միայն դպրոցն է, որ կա մյուս գյուղերում: Բայց մեր գյուղի ժողովուրդը, հիմնականում՝ մեծահասակները, շատ բամբասկոտ են: Նրանց բոլորին հետաքրքրում է, թե ով ես դու, ում աղջիկն ես, ում թոռն ես, ուր ես գնում, որտեղից ես գալիս: Վարորդները մեքենաներից են ուսումնասիրում, իսկ սա չեմ նկատել մյուս գյուղերում: Մյուս վարորդներին ճանապարհն է հետաքրքրում, ոչ թե ինչ-որ անցորդ:

Եվ վերջում ուզում եմ հետգրություն թողնել: Հնարավոր է՝ նշված գյուղերի բնակիչները նյութը կարդան: Ուզում եմ ասել, որ նյութում գրվածը իմ կարծիքն է, որը կարող է չհամընկնել ձեր տեսակետների հետ:

naira mkhitaryan

Կարևոր դաս

Ֆրանսերենի դասաժամն էր: Դասի թեման… Չէ, թեման հիմա այդքան էլ կարևոր չէ, կարևորը ուսուցչուհուս խոսքերն էին, սովորելու պատգամն ու որպես օրինակ բերված՝ ուսուցչուհուս մոր պատմությունը.

«Մորս անունը Անժելա է, նա ծնվել է 1937 թվականին՝ շինականի ընտանիքում: Իր չորս եղբայրների և երեք քույրերի մեջ միայն ինքն էր անտառաճանաչ մնացել, որովհետև դեռ չորս տարին չբոլորած՝ պայթել էր Մեծ Հայրենականը, և հայրը մեկնել էր ռազմաճակատ: Պատերազմից վերադարձել էր երկու տարի գերեվարվելուց հետո՝ իր հետ բերելով դառը հուշեր ու մի սպի, որը միշտ հիշեցնում էր պատերազմի դաժան տարիները: 1947 թվականին ծնվել էր քույրերից մեկը, որին մայրս պիտի խնամեր՝ իր կրթության հաշվին: Մայրս պատմում էր, որ տատիկս նույնիսկ այրել էր իր գրքերն ու տետրերը, որ դպրոց չգնա: Տետրերի հետ այրել էր մորս ապագան…

Մի անգամ գյուղում ֆիլմ էին ցուցադրելու Չապաևի մասին, ու պապիկս խոստացել էր մայրիկին տանել ֆիլմ դիտելու: Ֆիլմի ժամանակ մայրս տարվել է անկյունում դրված ինչ-որ սարքով, որն ինչպես ասել է մայրս՝ լույս էր վառում ու ձեն հանում: Ֆիլմի վերջում պապիկս մորս ասել է.

-Հլա տե՛ս, հեսա Չապաևին կսպանեն, բալա ջան:

-Ո՞ւր ա, պա:

-Հենա, պատին, տե՛ս,- մատով ցույց է տվել պապս:

Ու մայրս սկսել է լաց լինել, քանի որ ֆիլմն արդեն վերջանում էր, իսկ ինքը չէր դիտել այն:

50-ականների վերջին ռադիո չունեինք ու հաճախ էինք հավաքվում հարևանի տանը, զրուցում: Մի անգամ, երբ հարևանի աղջիկը, որն արդեն ավարտական դասարանում էր սովորում, մորս խնդրանքով կարդաց մի հատված «Սովետական Հայաստան» թերթից, մայրս մի պահ լռելուց հետո ասաց.

-Աստված ջան, կէղնի՞ մեկ օր էլ իմ էրեխեքը մեծնան, դպրոց էրթան, կարդան, ես էլ լսեմ»: Ուսուցչուհուս աչքերից արցունքները հոսեցին:

«6-րդ դասարանում սկսել էի կարդալ «Գևորգ Մարզպետունին», ու մայրս ուշի ուշով լսում էր ինձ, ես ժամերով բարձրաձայն ընթերցում էի նրա համար:

Ձմեռ էր: Անասուններին կեր տալու ժամն էր, ու մայրս պիտի մի քանի րոպեով գնար: Մինչ գնալն ինձ պատվիրեց.

-Բալա ջան, հանկարծ չկարդաս, շուտ հասնիմ, դառնամ:

Իրեն դուր եկած հատվածները խնդրում էր նորից կարդալ.

-Բալա, լա թագուհու ու դայակի երկխոսությունը մեհատլե կարդա՞ս:

Կարդում էի, ու մայրս բառ առ բառ անգիր էր անում լսածը: Անտառաճանաչ մայրս անգիր գիտեր Թումանյանի բանաստեղծությունները:

Հետագայում, երբ մայրս հիսունն անց էր, փորձեց տառերը սովորել, ցավոք, չստացվեց: Ես կատակի էի վերածում նրա խոսքերը՝ սովորել չկարողանալու մասին.

-Լավ, Անժիկ, ձև մի թափի, ո՞նց թե չես կարում սովորես:

-Բալա ջան, կո չեմ կարում էլի»:

Զանգը հնչեց, ուսուցչուհիս դուրս եկավ դասարանից, ես հանեցի թուղթն ու գրիչը ու սկսեցի շարադրել նրա պատմածը: Ես ինձ ամենաերջանիկ մարդն զգացի, որովհետև ունեմ սովորելու հնարավորություն, ինչն այսուհետ ավելի եմ գնահատում ու արժեւորում:

Անկախության սերո՞ւնդ

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Համակարգչիս ստեղնաշարի կտկտոցների տակ ծնված հերոսս այսօր անանուն է:

Անուն ունի, իհարկե: Երբ լույս աշխարհ եկավ, հայրն ուրախ-ուրախ քաղաքացիական կացության ակտերի գրանցման վարչություն գնաց՝ որդուն իր հոր, հորեղբոր կամ մի երևելի ազգականի անունով կոչելու, որ գերդաստանի պատիվն ու հպարտությունը դառնա, երբ մեծանա: Ազգանուն էլ ունի, բնականաբար: Անպայման «յան»-ով վերջացող:

Անցյալի ու ներկայի, հնի ու նորի կռիվը հերոսիս օրվա ամենաէական մասն է: Նորից վախենալով դեպի հինը փախչելն էլ ազգային է, արյան մեջ:

Նրանից, որ քաջություն չունի առաջ նայելու, պայքարելու ինչ-որ նորի, տարբերվողի համար, կամա թե ակամա փարվում է հնին ու այդպես էլ մնում։

Չգիտեմ, երևի քչերը գիտեն՝ որտեղ է սկսվում այդ հինն ու որտեղ պիտի ավարտվի։

Երեկվա սերունդը մեզ անկախության սերունդ է կոչում՝ պայմանականորեն, մենք նրանց՝ պատերազմի սերունդ։ Հիմա ամեն բան խառնվեց։ Արդեն մենք էլ ենք պատերազմի սերնդից։ Նրանք անկախություն չունեին։ Հարց է, թե մենք որքանով ունենք։ Հիմա մենք երևի կիսաանկախ- կիսապատերազմի սերունդն ենք։ Հնի ու նորի իսկական խառնուրդ։

Իսկ իրականում բարդ է այդպիսին լինելը:

Նա 91-92 թվականներին է ծնվել: Անկախության հաստատման, մութ ու ցուրտ կամ պատերազմի տարիներից շատ բան չի հիշում: Նորմալ է: Թերևս միայն հիշի, թե ինչպես մեծերը մի օր ասացին, որ էլ կռիվ չի լինի: Ավարտվեց: Ու նա հավատացել էր: Երևի շատերն էին հավատացել, կամ փորձել իրենց հավատացնել, որ այդպես է: Այդպես կլինի: Հա, մոտ 25 տարի մեզ մի կերպ հավատացնում էինք, որ կռիվ չկա: Էլի մի կերպ՝ հնից կախված, նորերի միջով քայլում ու երկաթե շերեփ կամ, գոնե, գդալ էինք փնտրում: Չէինք գտնում: Բողոքում էինք, ընդվզում, բայց միայն ցածրաձայն, իսկ ավելի ճիշտ՝ մտքում: Չհասկացվելու ու ունեցած-չունեցած անցյալն էլ կորցնելու վախից անգամ չենք էլ շշնջացել:

Նա մեկ էլ հիշում է գրքերում կարդացածը: Այն, որ երևի բոլորս ենք հիշում կամ չենք հիշում:

Մենք գերբ, դրոշ, հիմն ու հազարամյակների պատմություն ունենք: Ավարայր, Սարդարապատ, Արցախ, հիմա էլ պատմության գրքի կես էջի վրա Քառօրյան են տեղավորել:

Ուժեղ երկիր ենք, իրոք: Առանց կատակի ու հեգնանքի: Միայն երբեմն ինքներս մեզ մոռանում ենք գրքերի էջերում: Նոր գրքեր գրելու համար էլ երևի «մոտիվացիա» չունենք։

Հովհաննես Այվազովսկի. «Արարում»

Այս տարի լրանում է Հովհաննես Այվազովսկու 200-ամյակը։ Աշխարհահռչակ ծովանկարչի ծննդյան տարեդարձն ընդգրկված է «ՅՈՒՆԵՍԿՕ»-ի 2017թ.-ի հիշարժան տարեթվերի շարքում։

Սեպտեմբերի 15-ից մինչ 2018-ի հունվար Հայաստանի ազգային պատկերասրահում ներկայացվելու են Այվազովսկու լավագույն գործերը՝ «Նոյն իջնում է Արարատից»-ից մինչև «Քաոս», որն, ի դեպ, առաջին անգամ է Հայաստանում։

Մի քանի կադր ցուցադրությունից։

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Ani avetisyan

Մանկություն չունեցող մարդիկ

Մեզ ոչ ոք թռչել չի սովորեցնելու: Մի կերպ, դժվարությամբ չսողալ են սովորեցնում, ձեռնափայտով, պատերին հենվելով հավասարկշռություն պահել: Չընկնել էլ չեն սովորեցնում: Ոչ ոք, երբևէ չի էլ սովորեցնի: Բայց կանգնած մնալուն հո վարժվել ենք:

…Նրան ամեն օր համալսարանի ճանապարհին եմ տեսնում՝ ավտոբուսի մեջ: Երևի 14 կամ 15 տարեկան է: Անունը շատ եմ լսել, բայց չեմ հիշում: Իսկ եթե հիշեի՝ գուցե ավելի լավ պատկերացնեի՝ անունն իրո՞ք մարդու ճակատագրի հետ որևէ կապ ունի։ Ուղղակի, ճակատագրին էլ չեմ հավատում։

Ուսանողների ու աշակերտների հետ նույն տրանսպորտով է գնում-գալիս: Բայց դպրոց չի գնում: Աշխատում է: Ամեն օր, ժամը 8-ից դեռ շատ շուտ: Բոլորը այդ կանաչ կամ կարմիր երկաթե սարքի մեջ մտածում, խոսում են դասերի, դպրոցի ու համալսարանի մասին: Խոսում են աշխարհի ամենակենցաղային թեմաներից։ Նույնիսկ նրանք, որ իրենից մոտ տասը տարի մեծ են: Իսկ ինքն աշխատում է: Վաղուց: Նրա համար դա կյանքի ամենակարևոր պարտականությունն է։ Գիտի՝ ինչ է նշանակում գումար աշխատել սեփական ձեռքերով։ Ինչքա՞ն։ Ինչպե՞ս։ Նրա համար միևնույնն է։ Միայն թող բավական լինի էլի մի օր աշխարհիս երեսին «մարդավայել» ապրելու համար։

Չգիտեմ՝ մտածու՞մ է դպրոց գնալու մասին, թե չէ: Գուցե կարծում է, որ իր գործն ավելի կարևոր է: Իսկ   եթե իրո՞ք այդպես է:

Ցավոք, բայց այդպես է։ Երևի։

Գիտեմ, որ նա ոչ մեկն է, ոչ էլ միակը: Բայց, հենց նա՝ մեկն է առանց ձեռնափայտի, առանց պատերին հենվելու կանգնած մնացողներից: Մեկն է, որ ինքնուրույն թռչել էլ կսովորի, եթե միայն բաց թողնեն ձեռքերը։ Եթե միայն մեկնումեկն ասի, որ ինքը կարող է, կկարողանա: Իսկ ինքը կարևոր գործ ունի․գոյությունը պահել, մեր կլոր-կլոր երկրագնդում մի անկյուն գտնել ու ապրել:

Այս  հասարակության ամենամեծ խնդրի մարմնացումն է ու ամենամեծ առավելության իրական կրողը։ Գիտի, որ ընտանիքն իր կարիքն ունի։ Երևի ընտանիքն էլ գիտի, թե ինչի կարիք ունի նա։

Միայն նա չէ, բոլոր նրանք, որ տասը տարեկանից մոռանում են երեխա լինելու մասին։ Իսկ նրանք շատ են։ Դա է իրենց կյանքը։ Ճակատագրի հավատացողները կասեն՝ այդպես պիտի լիներ։ Չգիտեմ՝ ինչ կասեին լավատեսները։

Աշխատանքի պատճառով դպրոց չհաճախող երեխաները երևակայություն չեն։ Նրանք մեր կողքին են։ Գրեթե  ամեն քայլափոխի։ Ըստ պաշտոնական տվյալների՝ աշխարհում մոտ 215 միլիոն երեխա աշխատում է, մոտ 115 միլիոնը՝ վատթարագույն պայմաններում։ Հայաստանում աշխատող երեխաների թիվը հասնում է 1100-ի։ Ըստ պաշտոնական տվյալների։ Ըստ դրա՝ մեր երկրում վատթարագույն պայմաններում աշխատող երեխաներ չկան։

Ըստ պաշտոնական տվյալների Հայաստանում մոտ 3 միլիոն մարդ է ապրում։ Ըստ նույն այդ պաշտոնական տվյալների , գյուղի կեսից ավելին համարվում է ասֆալտապատ։ Որովհետև մեր գյուղի պաշտոնական տվյալներն անցնում են Երևան- Էջմիածին ճանապարհով։

Վաղը, մյուս օրն ու շատ հետո էլի կխոսեն Հայաստանում կրթության որակի մասին։ Կգրեն, կքննարկեն, կգտնեն կամ չեն գտնի միջոցներ այդ որակը բարձրացնելու։ Գուցե մի անգամ էլ նրա մասին խոսեն։ Ասեն, որ արգելված է անչափահասների աշխատանքը, որը չի համապատասխանում օրենսգրքի երկար- բարակ կետերին։ Կասեն՝ թող ուշադիր լինեն, տեղյակ պահեն, իսկ իրենք կկանխեն։

Իսկ եթե ուշադիր լինեն, որ երեխաներն ուղղակի կարիք չունենան մանկության հաշվին ընտանիքի հոգսերն հոգալու։