Չգիտես ինչու, չգիտես ինչպես, բոլորը կարծում են, թե նոր տարին իր հետ նոր կյանք է բերելու: Ու նույն կերպ էլ չես հասկանում, թե ոնց են էն մարդիկ՝ ովքեր բողոքում էին փողի պակասությունից, ամանորյա տրամադրության բացակայությունից ու հավեսից, փռում են լիքը-լիքը սեղաններ՝ որ «եկող տարին էլ էսքան առատ լինի»: Անվերջ սպասումներ են ունենում, որոնք նման են երկուշաբթի օրը անպայման դիետա սկսելուն (հուսամ հասկացաք): Ու այս ամենը համեմված ծանոթ-անծանոթ, սիրելի ու ոչ այնքան, մարդկանց գրկախառնությունների հետ: Իսկ հիմա ուշադրություն, ամենակարևորը. այդ ամենը տեվում է ընդամենը երկու օր: Ու եթե առաջ մարդիկ կերած-խմած «ցմփոր աղաբեկների» նման մի շաբաթ էլ իրենց նվիրում էին սիրելի վերմակին ու սերիալներին, ապա շուտով մեր կառավարության թեթև գրչով չեն կարողանա: Վեր կկենան ու էդպես կերած-խմած, խմիչքի պատճառով Ամանորին կատարվածը դեռ չհիշած, կգնան աշխատանքի: Մարդ չգիտի՝ ուրախանա՞, թե՞ լաց լինի: Իրականում թեմայից մի քիչ շեղվեցի: Ուղղակի ուզում էի ասել, որ Նոր տարուն ամսաթվերից բացի ուրիշ ոչինչ չի փոխվում, ժողովուրդ ջան, (եթե իհարկե նեղություն չքաշեք կշեռքի վրա կանգնել ու հասկանալ, որ մի փոքր խաբեցի, ավել 3 կգ-ներ են հայտնվել ձեր կյանքում): Հարզատներն էլ են նույնը, դպրոցը, համալսարանը, աշխատավայրը, կոլեգաները նույնպես:

Միակ բանը, որ գալիս ու գնում է՝ ժամանակն է, որ դեկտեմբեր-հունվար ամիսներին, կարծում եմ, ռացիոնալ չենք օգտագործում: Նոր տարուց մի ամիս առաջ սկսում ենք մի տարվա պաշար հավաքել, որ ուտենք 10 օրում, մի ամիս հետո էլ փորձում ենք ծածկել այդ ամենը: Էլ չեմ ասում բողոքների մասին, որ պարտքերը հաստատ ավելի քիչ կլինեին, եթե այդ սեղանը չլիներ:

Ասածս ի՞նչ է: Սիրեք և եղեք սիրված: Ազատեք ձեր խեղճ սեղանի (նաև ձեր) ուսերը ամանորյա ծանր բեռից:

Ոչ ամանորյա շնչով բարևներ, ո՞նց եք, երկար ժամանակ է՝ չէի գրում։ Դե, ոչ թե սովորականի պես հավես չունեի, այլ գործերն էին խեղդում։ Հաստատ մտածում եք, որ եկել եմ էլի մի բանից բողոքեմ ու էլի ուղիղ մի ամիս կորչեմ։ Չկռահեցիք, էս անգամ պիտի գովեմ մեկին։ Իսկ այ, ո՞ր մեկին, կիմանաք մի քիչ ուշ։

Դեկտեմբերն էն ամիսն է, երբ մի խղճուկ հայացք ես նետում տարվա սկզբին, որ տեսնես՝ էդ տարում ի՞նչ արեցիր, ի՞նչ թողեցիր ու ինչքա՞ն փոխվեցիր։ Առաջին երկու հարցի մասին ավանդույթը չխախտելով՝ ուղիղ մի ամսից կխոսեմ (կատակեցի, 30 օրից ուշ կլինի արդեն, ես 29 օր հետո կխոսեմ), իսկ այ, երրորդ հարցն էն հարցն է, ինչի համար նորից գրում եմ։ Դե, մարդկանց փոխվելուն շատ բան կարող է նպաստել՝ եղանակը, հանգամանքները, կեղտոտված հագուստը, բայց մեծ հաշվով՝ մարդիկ են փոխում մարդկանց։

Այս տարի ինձ էլ մի մարդ փոխեց, ու պատկերացրեք՝ դեպի աջ (դե, դրական, էլի)։ Էն որ ասում են՝ դրական ու բացասական լիցքերն իրար ձգում են, չի ասվում, որ հետո դոմինանտը իր նման է դարձնում ռեցեսիվին, բայց ես ասում եմ, որովհետև նման մի բան էլ ինձ հետ է եղել։ Մի 1500 տարի առաջ էլ Կորյուն անունով մի աշակերտ ինձ նման նստեց, նստեց ու հասկացավ, որ պիտի իր ուսուցչի՝ Մաշտոցի կենսագրությունը գրի, ու հետո էդ ձանձրալի ստեղծագործությունը կոչի վարք (թե բա՝ սրբերի կենսագրություն)։ Ես ոչ մի սրբի մասին չեմ գրելու, իմ «սենսեյ»-ը հասարակ մահկանացու է՝ առանց սրբի պսակի, հա ու ոչ էլ իր մասին եմ գրելու, իմ նյութն այն մասին է, թե ինչպես ես փոխվեցի մեկի ազդեցության տակ։ Էդ «մեկին» դուք շատ լավ գիտեք, վերնագրից էլ երևի արդեն հասկացել եք, որ Նարեկն է, Բաբայանը, մալիշկեցին, էն 17-ցին՝ ամենասիրուն ունքերով ու ամենահավես ժպիտով։

Մի օր (էդ մի օրը 2017 թվականի փետրվարի չեմ հիշում որ օրն է) սովորականի պես մտա չաթ՝ «Մագեր», որ տեսնեմ՝ ինչ կա-չկա։ Բան չկար։ Էսօրվա պես հիշում եմ, է, սկսեցի «մեսինջերի» ֆուտբոլը խաղալ, մեկ էլ տեսնեմ՝ մեկը 170 միավորով ռեկորդ է խփել, մինչդեռ ես 5-ից ավել միավոր չէի կարողանում հավաքել: Դասական հետաքրքրասերին վայել՝ չաթում հարցրի ռեկորդակրի մասին ու իմացա, որ մի Նարեկ կա, ու որ էդ Նարեկի մասին լեգենդներ են պտտվում։ Վերջ։

Մեկ էլ մի օր էդ չաթի կորած-մոլորած Նարեկը որոշում է վերադառնալ հին ու բարի «մագեր»: Էդպես ծանոթանում ենք, սկսում շատ շփվել, մինչև անգամ դառնում ենք մոգական պատերազմում դաշնակիցներ, «մտքի բլոտ»-ի լավ ընկերներ։ Իրար հետ մոտ մի ամիս վիրտուալ շփվելուց հետո մի անգամ, ու ի դեպ՝ առաջին անգամ, ատամնաբուժարանում տեսնում ենք իրար։ Ես՝ նախկին հիպերկոմպլեքսավորված անձնավորությունս, սկսում եմ էնքան ամաչել, որ կողքին կանգնած՝ ձևացնում եմ, թե չեմ տեսել։ Ինքն էլ գաղտնի նկարում է ու հիմք դնում մեր սեզոնային գաղտնի նկարահանմանը։ Մի կլոր շրջան հենց իրար տեսնում էինք, պիտի գաղտնի նկարեինք, դա օրենքի նման մի բան էր՝ կոմպլեքսներս հաղթահարելու առաջին փուլը։ Դե, կամաց-կամաց էլ չէի ամաչում։ Հետո սկսեցի իր բառերով խոսել, հասկացա, որ կյանքի իմաստը ցանկացած իրավիճակում «օկ» կամ «հեհե» ասելն է, մտածելակերպս փոխվեց, աշխարհայացքս, սկսեցի հասարակը, պարզն ու հինը սիրել ու դրանց մեջ տեսնել կյանքի իմաստը։ Ձևամոլությունն ու պերճամոլությունն էլ արմատախիլ եղան միջիցս։ Էն «բա ամոթ չի՞» արտահայտությունն էլ թշնամացավ հետս էն դեպքում, երբ լեքսիկոնիս կարևոր արտահայտություններից մեկն էր։ Ասենք՝ հարցնում էր՝ կուզե՞ս 17-ի թղթակից դառնալ, ու ես պատասխանում էի՝ բա ամոթ չի՞։ Ամոթ եմ անում, որ էդպիսի ճղճիմ մտածելակերպ եմ ունեցել։ Երկար մտորելուց ու «չէ, ամոթ չի» մտածելակերպին հասնելուց հետո վերջապես դարձա 17.am-ի թղթակից։ Նարեկը սովորեցրեց, թե ինչպես ճիշտ ու հավես գրեմ նյութերը, որ պաթոսով գրելուս ու փիլիսոփայելուս վերջ տամ։ Չգիտեմ՝ գիտակցաբար, թե անգիտակցաբար, բայց սկզբից, որ նյութեր էի ուղարկում՝ կարդար, ասում էր՝ շատ լավ ա, երբ իրականում ահավոր վատ էին ստացվում, ու ես ոգևորվում էի ու շարունակում գրել, մինչև իսկապես սկսեցին նորմալ ստացվել։ Հիշո՞ւմ եք, մի նյութ եմ գրել 17-ի՝ ինձ փոխելու մասին, եթե մի քիչ անկեղծ լինենք՝ Նարեկն ինձ արդեն իսկ փոխել էր, դե, իսկ Նարեկին փոխել է 17-ը, ստացվեց, որ ինձ էլ է էս մոգական կայքը փոխել։ Հետո Նարեկն իր քայլերով հասկացրեց, որ կյանքի իմաստը միլիոն հատ անկապ, դեմքը փակ սելֆիների մեջ չի, ու որ բնական տեսախցիկից լավը չկա։ Նարեկից սովորեցի, թե որն է իսկական ընկերությունը, ինչն էլ ահռելի չափով անդրադարձավ իմ ու մոտ ընկերուհուս՝ Մարիամի վրա (էդ էս տարվա ամենամեծ ձեռքբերումներիցս էր)։ Նարեկը դարձավ իմ մոտիվացիան, ամբողջ մի տարի ոնց որ մրցակցության մեջ լինեի հետը։ Համ էլ լավ զրուցակից է, ինչից ուզես՝ կարող ես հետը խոսել, օրինակ՝ ունքերից, ունքերից, էլի ունքերից, ուղիղ ունքերից, հանած ունքերից, մի խոսքով՝ շատ թեմաներ կան։ Մի շրջան էլ կար, երբ գիշերները հենց օնլայն չէր լինում, պիտի պարտադիր գրեի ու օրս վերլուծեի, կիսվեի, ոնց դու արջուկիդ հետ կխոսես՝ ամենայն անկեղծությամբ ու ինչից ասես։ Դա օգնում էր սեփական սխալները վելուծել ու ուղղել դրանք։ Ու հետո էլ ո՞վ առավոտյան համբերատար կկարդար միլիոն հատ նամակ, եթե ոչ սենսեյ Շպակլին (դե, Նարեկը, էլի)։ Մի խոսքով՝ հասանք նրան, որ ես հիմա ուղղակի ատում եմ նախկին Աստղիկի նման մարդկանց։ Ապրես, եղբայր, ազգը քեզ չի մոռանա։

Հ.Գ. Ասում եմ՝ Նար, քեզ ե՞րբ էին էսքան գովել։

Դպրոցում մեր առաջ սահմաններ են դնում, սովորեցնում, որ այդ սահմանները երբեք չպետք է խախտվեն, ու մենք միշտ պետք է հիշենք, թե որտեղ է աշակերտը, որտեղ՝ ուսուցիչը:

Երեկվա պես հիշում եմ, թե ինչպես առաջին անգամ դպրոցում այդքան հայտնի կենսաբանության ուսուցչուհին մտավ մեր դասարան ու սկսեց ծանոթանալ մեզ հետ: Առաջինը ես էի: Դեռ բերանս չէի բացել, նա ասաց.

-Անիի քույրի՞կն ես:

-Հա:

-Նմանեցրի: Անիի պես կանգնեցիր: Հուսամ՝ իր պես լավ կսովորես:

Այսպես ես զգացի ինձ վրա պարտավորություն՝ լավ սովորելու մի առարկա, որին մասնակի էի ծանոթ: «Ուժեղ կին է»,- այդպես էի մտածում նրա մասին, ու դեռ հետո պիտի շարունակ համոզվեի դրանում: Մեր առաջին հանդիպումից անցել է չորս տարի, իսկ իմ կարծիքն էդպես էլ չի փոխվել: Բայց փոխվել են փոխհարաբերություններն ու նրա կարգավիճակը: Հիմա նա մեր դասղեկն է, ու որ ամենակարևորն է՝ մեր ընկերը: Մենք չունենք սահմաններ ու կարիք՝ նրանից հեռու մնալու, մենք ունենք անսպառ սեր ու հարգանք նրա հանդեպ: Նեղանում է, երբ ասում եմ՝ տղամարդ կին եք, բայց, ախր, էնքան դժվարություններ է տեսել, որոնք մենակ է հաղթահարել: Գիտեք՝ հե՞շտ է 11-րդ դասարանի տղաների հետ լեզու գտնել, փախչել դասարանի հետ դասերից՝ իմանալով, որ պատասխանատվությունն անխուսափելի է, հե՞շտ է բոլորի առաջ պաշտպանել սխալ գործածներիս, իսկ մենակ մնալով՝ խրատել: Գիտե՞ք՝ նա ավելին է, քան դասղեկը, քան ընկերը, նա մեզնից մեկն է: Կխաղա, կերգի ու կպարի մեզ հետ, մենք ունենք անվերջ թեմաներ իրար հետ խոսելու, բայց դասը՝ դաս, ներում-բեկում չկա: Հենց էստեղ են մեր սահմանները՝ ընկերության ու աշխատանքի մեջտեղում: Ու նա չի վախենում մեզ հետ կիսվելուց, մեզ մոտ թողնելուց, որովհետև նա ուժեղ է ու նույնքան թույլ: Մեծանամ, նրա նման եմ լինելու: Չէ, ես մի քիչ ուրիշ կլինեմ, ես ես կլինեմ, բայց պարտք կվերցնեմ նրանից իր ուժեղ կամքը:

Հ.Գ. Ընկեր Հովսեփյան, մենք Ձեզ շատ ենք սիրում, երբեք չնահանջեք:

«It’s the most wonderful time of the year»: Հուսով եմ՝ երգելով կարդացիր, թե չէ Andy Williams-ը կնեղանա: Ես էլ: Էս երգը լսելուց մի տեսակ Նոր տարվա շունչ եմ զգում, բայց անջատելուց հետո՝ ոչ մի բան: Ախր, հեչ Նոր տարվա շունչ չկա, է: Մի քանի օրից կսկսվի մարդկանց եռուզեռը: Իսկ ես տանը վերմակս գրկած կնստեմ ու ֆիլմ կնայեմ: Հա, մեկ էլ տոնածառ դնելուց ես էլ կխառնվեմ ու գոնե մի խաղալիք անպայման կկախեմ, դե դա Նոր տարվա օրենքներից է, չէ՞: Մեկ էլ Նոր տարվա օրենքներից է ուտելը, չէ, շա՜տ ուտելը: Դե, կարծում եմ՝ մարդկանց 90%-ը դրա համար է սիրում Նոր տարին: Հա, էլի կերեք, բան չասացի, բայց հո մենակ դրա համար չի՞ Նոր տարին: Նոր տարին նաև բարեկամներին տեսնելու համար է: Գալիս են, հեռու-հեռավոր, սկզբից նախ ծանոթանում ես, հասկանում ես, որ այդքան էլ բարեկամ չեն, իսկ նրանք ասում են.

-Էս ինչքա՞ն ես մեծացել, էսքան երեխա էիր:

Ու դու ուզում ես ասել.

-Մարդը աճող օրգանիզմ ա, դա նորմալ երևույթ ա:

Բայց, դե, չես ասում: Կամ որ գալիս գրկում են դարերով: Մի անգամ մեր բարեկամը էնպես գրկեց, որ ակնոցս մխրճվել էր ու օգնություն էր խնդրում: Մի երկու ժամ որոնելուց հետո վերջապես գտա ու ուշքի բերեցի: Չգիտեմ՝ ասածներս բողոք, թե քննադատություն կընդունեք: Ոնց ուզում եք: Իսկ հիմա ասեմ, թե ինչն եմ սիրում:

Մանդարինի հոտը:

Երբ ցրտից սառած տուն եմ գալիս, մտնելուն պես ակնոցիս ապակիները սպիտակում են ու բան չեմ տեսնում: Մերոնք սկսում են ծիծաղել:

Երբ թարթիչներիս ձյուն է նստում:

Երբ ժամը 00:00-ին երազանք եմ պահում ու հետո մոռանում եմ, թե ինչ երազանք էի պահել:

Նվերներ տալ ու ստանալ:

Հրավառություն նայել:

Երբ առանց ակնոց նայում եմ տոնածառի լույսերին:

Հա, մեկ էլ «չարազի» միջի «ֆստուշկան» եմ սիրում:

Երեկ նստած էի, երևի այս ամիս առաջին անգամ փորձում էի հանրահաշվի տնային կատարել, ու ի՞նչ… Գագիկ Սուրենյանը հայտարարեց, որ Հայաստանի ողջ տարածքում ձյուն է սպասվում: Ըմ, լավ: Այդ նորությունն ինձ համար բոթ էր, որովհետև ես չեմ սիրում ձյունը: Այո, այո, ես գոյություն ունեմ:

Անխոս, ձյունը շատ գեղեցիկ է: Ես ուղղակի էսթետիկական հաճույք եմ ստանում, երբ նայում եմ արծաթե թիթեռնիկներին՝ պոկված կապույտ հեքիաթներից: Սիրում եմ նկարել այն, բայց հավատացեք, իմ կյանքի առաջին ձնագնդին եղել է անցած տարի ձմռանը, երբ դասընկերներս որոշեցին գնալ խաղալու, իսկ ես գնացի, որպեսզի «վախս» հաղթահարեմ: Դա իմ առաջին և մինչ օրս վերջին ձմեռային ամենազվարճալի խաղն էր:

Շատ եմ մտածել, թե ինչու չեմ սիրում, ուրիշների նման, երբ ձյան փաթիլները, հպվելով դեմքիս, միանգամից անէանում են: Թե ինչու չեմ սիրում քայլել ձյան միջով, ինչպես մյուսները, կամ խաղալ ձյան փաթիլների հետ և այլն: Ինձ հուշել են պատասխանը: Ինձ թվում է, որ ես ու ձյունը նման ենք իրար: Կամ ես ու ձմեռը, ես ձմեռն էլ չեմ սիրում նույնքան, ինչքան ձյան հետ խաղալը: Լսել եք, չէ՞, որ ասում են՝ եթե մարդիկ բնավորությամբ իրար նման են լինում, ապա միասին չեն կարող գոյատևել անգամ:

Ես էլ եմ ձմռան պես սառն ու գունատ: Բայց ընկերներիցս քչերը, ովքեր ինձ լավ են ճանաչում, ասում են, որ իմ մեջ ավելի շատ գույն կա, ավելի շատ եմ երջանկացնում մարդկանց, քան մյուսները: Ձմեռն էլ է, չէ՞ էդպիսին: Նա էլ առաջին հայացքից շատ հանգիստ ու գունատ է, սառն է: Բայց երբ սկսում ես շփման մեջ մտնել նրա հետ, շատ ես երջանկանում: Կթվա, թե ինձ եմ գովում: Լավ, թող թվա: Միևնույնն է՝ ես, ձյունն ու ձմեռն իրար նման ենք, դրա համար իրար տանել չենք կարողանում: Իրար հետ չենք կարողանում ապրել:

Նա ինձ համար անկոչ հյուր է, ես նրան ուրիշների պես չեմ ընդունում իմ դեմքի կամ մատների վրա: Բայց, դե ձմռանը ձյունն անխուսափելի է: Դրա համար ձմեռն էլ է ինձ համար նույն հարթակի վրա, ինչ ձյունը:

Չնայած ասում են՝ շատ մի ատիր, սիրել կա: Հնարավոր է, ես էլ ձմռան հետ ընկերանամ, ու այն դառնա իմ եղանակը: