Մամաջանյանի խաշը

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Լուսանկարը՝ Լաուրա Գրիգորյանի

Ասում են` տարիներ առաջ Եղեգնաձոր է գործուղվել մի դատավոր` պարոն Մամաջանյանը: Այդ ժամանակ նա վաթսունին մոտ, քիչ կորացած, բարձրահասակ մարդ էր: Ասում են, թե այնքան է խաշ կերել և օղի խմել, որ այդպիսի հաղթանդամ տղամարդ է դարձել: Նրա վարած դատերը հումորով էին ընթանում, թատերական գործողություններով: Մամաջանյանի ժամանակ մարդիկ հասկացան, որ դատարանում վեճերի լուծումը կախված էր ոչ թե փաստերից, այլ`պարզապես դատավորի կամքից: Իր գործողությունների մեջ ազատ էր և չէր վախենում աշխատանքը կորցնելուց: Նրա կարծիքով,  հանրապետությունն այնքան շրջան ուներ, որ եթե ամեն տեղ երեք տարի աշխատեր, ամբողջ կյանքում աշխատանքով ապահովված կլիներ: Մամաջանյանը խաշի մեծ սիրահար էր: Կովերի նախիր կամ ոչխարների հոտ տեսնելիս` նրա ոտքերն սկսում էին դողալ: Նա դրանց մարմինը չէր տեսնում, նայում էր դրանց գլխին ու ոտքերին, հիացմունքով ու ափսոսանքով ասում. «Գյոզալ խաշը վերցրել են, ու՞ր են տանում»: Ուտում էր ոչ թե սովորական ամանով, այլ հատուկ մեծ ամանի մեջ, որը մի քանի անգամ մեծ էր խաշի սովորական ափսեից: Նրա համար խաշը սեզոն չուներ. ուտում էր կլոր տարին: Պատմում են, թե մի անգամ էլ առավոտյան հեռախոսազանգը արթնացնում է Մամաջանյանին քնից և հրավիրում խաշի: Շփոթված Մամաջանյանն ասում է, որ հեսա կգա ու դնում է խոսափողը: Շտապ լվացվում է, հագնվում, որ դուրս գա տնից ու հանկարծ… Կարծես սառը ջուր լցրեցին գլխին. մեխվեց տեղում. «Ո՞վ  էր կանչողը, ու՞ր եմ գնալու»…

Գողացված Ֆեմիդան

Հոգնեցրել էին այդ խանութի փափուկ խաղալիքներն ու անիմաստ շարված գունավոր տետրերը: Բայց սկզբից մի անտարբեր հայացքով շոշափեցի, իսկ հետո մոտեցա ու սկսեցի մանրակրկիտ ուսումնասիրել արձանը: Այդ արձանի մետաղե դեմքը ծանոթ էր, չնայած աչքերը փակված էին «մետաղե լաթով» : Մի քանի վայրկյան ևս և…
- Ֆեմիդա˜ն…,-բարձր ու զարմացած ճչացի ես:
Սկզբից մայրս մոտեցավ, հետո աշխատակիցները:
-Մա՛մ, մա՛մ նայիր, Ֆեմիդան, արդարության Ֆեմիդան…
-Ի՞նչ Ֆեմիդա, ո՞ր Ֆեմիդան…
Ես մատնացույց արեցի գեղեցիկ արձանը:
- Արդարության, օրինականության Ֆեմիդան:
Մորս վախվորած աչքերը լցվեցին ուրախությամբ, որովհետև ես ուրախացել էի. գտել էի երկու շաբաթ փնտրած Ֆեմիդային:
-Սա Ֆեմիդան չէ, սա կշեռք համաստեղությունն է:
-Ի՞նչ կշեռք, սա Ֆեմիդան է , աստվածուհի է, հասկանո՞ւմ եք…
Ու երկար-բարակ սկսեցի պատմել Ֆեմիդայի մասին: Բայց աշխատակցի անտարբեր հայացքից հասկացա, որ նա արձանի մեջ միայն կշեռքն է նկատել, իսկ Ֆեմիդայի մասին չի հասցրել կարդալ…
-Դե՛, մի երկարացրու , ես սա գնում եմ քեզ համար, ուղղակի նվեր…
-Չէ՛, մամ , ես սա իմ փողերով պետք է գնեմ:
-Դու չես աշխատում, չէ՞:
-Բուֆետի փողերը  չեմ ծախսի, կհավաքեմ:
-Իսկ դպրոցում սոված կմնա՞ս, առողջությանդ հետ խա՞ղ ես անում:
-Առավոտյան կուտեմ, կքայլեմ, առողջ ապրելակերպ, և կխնայեմ նաև տրանսպորտի փողը:
-Իսկ ինչքա՞ն է արձանը:
-2000 դրամ, 10 աշխատանքային օր, 2 շաբաթ, հա մա՛մ , խնդրում եմ, արդարության աստվածուհու արձանը մայրիկիդ փողերով չէ , որ պետք է գնես:
-Լավ, լավ, լավ…
Խանութը դադարեց լսել մեր խոսակցությունը, և շարունակվեց այնտեղ տիրող անառևտուր լռությունը:
«Երկու շաբաթ: 2000 դրամ: Ամեն ինչ ճիշտ է»:
Ուրախ, առողջ, և որ ամենակարևորն է, նպատակասլաց երկու շաբաթ: Ամենադժվարը երկուշաբթին էր. մի քիչ հոգնեցուցիչ, բայց հարմարվեցի 200+200+200…=2000: Այդ երկու շաբաթվա ընթացքում Ֆեմիդան այնքան սիրալիր հայացքներ ստացավ, որ երբևէ չէր ընդունել: Ինչ լավ է , որ նրա աչքերը փակ էին, թե չէ մետաղե արձանը կշիկներ…
…-Բուֆետ կգա՞ս:
-Չէ՛, բուֆետ չէ,- ասացի ես ու կիսաուրախ, կիսահեգնական նայեցի դրամապանակիս 2000 դրամին:
-Գոնե դուրս գանք՝ մաքուր օդ շնչելու:
-Լավ, լավ գնացինք:
Եթե չլսեի ընկերուհուս և դուրս չգնայի  կամ եթե դրամապանակս սեղանին չթողնեի, ապա այդ օրը տուն վերադառնալիս կգնեի Ֆեմիդայի արձանը: Բայց ամեն ինչ այդպես չեղավ, ու դրամապանակս այդ օրը դատարկվեց գողության պատճառով: Չհետաքրքրվեցի, թե ով է վերցրել, չէի ուզում ինչ-որ մեկին մեղադրել գողության մեջ…
Խանութի կողքով անցնելիս Ֆեմիդայի վրա մի արհամարհական հայացք էի ձգում…Ինչ լավ էր, որ աչքերը փակ էին , և ավելի լավ էր, որ աչքերը փակ էին «մետաղե լաթով»: Մանկական պատկերացումներս կյանքի արդարության մասին բախվեցին անարդար կյանքին…Անարդար կյանք, որտեղ Ֆեմիդան ոչինչ փոխել չի կարող:

Նրանք ամենուր են

Հետաքրքիր է, դուրս ես գալիս, քայլում ես ու անկախ քեզնից ինչ-որ բան կամ ինչ-որ մեկը ձգում կամ վանում է: Իմ հազվագյուտ վախերից մեկը վատ մարդկանց աչքերն են: Դեռ փոքր հասակից ես վախենում էի վատ մարդկանց նույնիսկ ինձ ժպտացող աչքերից: Ոնց ասեմ, մի տեսակ դաժանություն կար, որ վախեցնում էր ինձ: Հակառակն էր լավ մարդկանց դեպքում` նայում էի ու սիրահարվում նրանց աչքերի բարությանը: Դա այն ժամանակ է, երբ ես ապրում էի երկիր մոլորակում, բայց դեռ 8-9 տարեկանում տեղափոխվեցի արեգակնային համակարգից դուրս ու տիեզերքի անսահմանության չափ ազատ մի մոլորակ` ինտերնետ: Նոր մոլորակս ինձ շատ էր դուր գալիս, որովհետև ինձ այնտեղ ամեն ինչ թողնում էին, իսկ արգելքներ շրջացելը չափազանց հեշտ էր: Երբ նոր բնակիչ էր ինտերնետում, չէի էլ պատկերացնում, թե դա ինչ է: Հա, մոռացա ասել` Էդ վիթխարի մոլորակում, լիքը երկրներ կային` մեծ, փոքր, միջին, բոյով, կոլոտ, ինչ ասես կար:  Դե, ես էլ ոչ տարա, ոչ բերեցի, միանգամից գերտերության քաղաքացիություն ստացա, հետո երկքաղաքացի դարձա, հետո եռաքաղաքացի ու էսպես այնքան, մինչև բոլոր անձնագրերս կորցրեցի ու մնացի իմ գերտերության գերության մեջ: Էստեղ կյանքս տրամաբանական զարգացում ունեցավ: Ընկերներս մեկից երկու դառան, երկուսից` երեք ու հասան արդեն հարյուրների, ու մի պահ հասկացա, որ սկսում եմ քիչ թե շատ ճանաչվել: Համենայնդեպս, իմ գերտերության համարյա բոլոր գերիները ինձ պրոֆիլով գիտեին, հաստատ անցել էին կողքովս ինչ-որ մեկի թայմլայնում: Մտահորիզոնս էլ փոխվեց ժամանակի հետ, մի քիչ էլ գոռոզացա` դե, ինձ ահագին հանրահայտ մարդիկ էին ընկերություն առաջարկում: Էէէհ, էլի մոռացա ասել. մի ինքնավար հանրապետություն էի բացել. ստեղծագործում էի, ու էդ հանրահայտները կողքի ինքնավար հանրապետություններից էին: Ես զարգանում էի գերտերության մեջ` զարգացնելով իմ սեփական ինքնավար հանրապետությունը: Բայց դե եկավ մի պահ, երբ հասկացա, որ ամեն ինչ իրականում այդքան էլ հեքիաթ չի, ու ես ունեմ նաև թշնամիներ: Օհօօօ… Վախեցա, որովհետև շատ նման էին երկիր մոլորակի վատ մարդկանց, հետո հասկացա, որ հենց իրենք են, որ կան` իմ հին թշնամիներն են արտագաղթել ինտերնետ. պրոֆիլներն ուսումնասիրեցի… Այ մարդ, ճիշտ են էլի ասում` կարմիր կովը կաշին չի փոխի…

Դարձյալ «Երիտասարդական»

Լուսանկարը՝ Աշխեն Հայրապետյանի

Տանը նստած էի` համակարգչով խաղ էի խաղում: Հանկարծ հեռախոսը զանգեց, վերցրեցի, ընկերս էր` Տիգրանը:

-Ժան, մենք որոշել ենք դասարանով հավաքվել, մի լավ ուրախանալ: Կգա՞ս:

-Այո, գալիս եմ, բայց որտե՞ղ ենք հավաքվում:

-«Երիտասարդականում»:

-Էհ, արդեն զզվեցի էտ «Երիտասարդականից»:

-Բա ուրիշ ի՞նչ կառաջարկես, ուրիշ տեղ չկա:

-Լավ, գալիս եմ:

Այսպիսի զրույցները շատ են Եղեգնաձորում: Այստեղ կա ընդամենը մի սրճարան: Ես շատ կցանկանայի, որ Եղեգնաձորում լիներ, օրինակ, կարաոկե ակումբ, բոուլինգ ակումբ, լողի դասընթացներ և այլն: Ես նշեցի կոնկրետ այս վայրերը, քանի որ Եղեգնաձորի երիտասարդները շատ են զգում սրանց կարիքը:

 

Ինչ անել աղբի հետ

Վայքում, ինչպես յուրաքանչյուր քաղաքում, առաջնային խնդիրը աղբահանության խնդիրն է: Աղբամաններ իհարկե կան Վայքում, բայց որոշ մարդիկ չգիտեն, թե ինչպես վարվել դրանց հետ: Նրանք փողոցում դրված փոքրիկ աղբամանների մեջ լցում են կենցաղային աղբը, իսկ եթե աղբամանի մեջ տեղ չի լինում, դնում են դրա կողքին: Մենք բոլորս էլ գիտենք, թե ինչ է լինում այդ կողքին դրված աղբի հետ: Գիշերը թափառական կենդանիները փորփրում են տոպրակները ու տարածում աղբը: Իսկ հիմա տեղափոխվենք այն վայրեր, որտեղ չկան աղբամաններ: Այդտեղ մարդիկ իրենց կենցաղային աղբը հավաքում են ծառի տակ: Վայքի գետի` Արփայի ափերը նույնպես աղտոտված են, այնտեղ «թափառում են» պոլիէթիլենային տոպրակներ և պլաստմասե շշեր: Հիմա կարդալիս կասեք, թե Վայքում աղբահանություն չի կատարվում, բայց սխալվում եք: Վայքում շաբաթական երկու անգամ աղբատար մեքենան հավաքում է կենցաղային աղբը, իսկ մեկ անգամ աղբամաններում լցված աղբը, և  կարելի է ասել, որ աղբատար մեքենան, շաբաթական երեք անգամ հավաքում է աղբը: Այս երկու պատկերների մեջ հստակ երևում է, թե ինչ է կատարվում Վայքում: Սա բոլոր վայքեցիների խնդիրն է: Արի’ մաքուր պահենք Վայքը, չէ՞ որ դա մեր և մեր սերունդների տունն է:

Իմ ընտանիքը

Ընտանիքը մեծ հասկացություն է: Տարիքի հետ այդ հասկացության իմաստը էլ ավելի է մեծանում: Իմ ընտանիքն էլ է նման բոլորի ընտանիքներին, և միևնույն ժամանակ, տարբերվում է բոլորինից: Իմ ընտանիքը միշտ լի է, ու այդտեղ հնարավոր չէ մրսել: Լի՝ բառիս բուն և փոխաբերական իմաստներով: Երբ փոքր էի, ինձ թվում էր, թե դա սովորական ընտանիքի մոդել է, բայց իմ մանկական պատկերացումները լիովին փոխվեցին, երբ սկսեցի այցելել իմ այն ընկերուհիների տները, որոնց ընտանիքի անդամների թիվը չէր անցնում երեքից: Զարմանալի է, նույն մեծության տները ինձ թվում էին ավելի մեծ ու ճնշող, որտեղ միշտ մրսում ես, չնայած լավ ջեռուցմանը: Ընտանիքի իմ պատկերացումներից միայն մի երկու դեպք եմ հիշում իմ մանկությունից (դե, մանկությունը այն ժամանակահատվածն է, երբ ամեն ինչ դրոշմվում է քո ենթագիտակցության և վարքի վրա): Առաջինը, երբ երկրորդ դասարանում իմ ուսուցչուհին մեզ հանձնարարեց նկարել մեր ընտանիքները: Իսկ իմ նկարած նկարը ոչ միայն ուղղակի նկար էր, այլ, կոպիտ ասած, դասակարգում, ըստ տարիքի ու վայելած հարգանքի: Բազմոցին նստած էին տատիկն ու պապիկը, բազկաթոռներին՝ մայրիկն ու հայրիկը, իսկ մենք՝ ես, քույրս ու եղբայրս` աթոռներին ու գետնին: Դա է իմ երազած ընտանիքի իդեալը: Հարգանք, սեր, մեկը մյուսին զիջելու ունակություն… Ահա այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է ընտանիքներին, հայկական ընտանիքներին: Իսկ մյուսը երևի ավելի լավ է տպավորվել իմ մեջ:

Մի վիրավոր ճնճղուկ ձեռքս փողոցից եկա տուն: Մայրս զայրացավ՝արգելելով տանը պահել թռչունին, իսկ ես լացակումած ու

ի հակադրություն մորս, վերցրի թռչունին և փակվեցի սենյակումս: Ընտանիքիս մնացած անդամները հավաքվել էին կողպված դռան մյուս կողմում և խնդրում էին, ինչու չէ, նաև պարտադրում, որ դուռը բացեմ և ազատեմ թռչունին: Բայց ասեմ, որ փոքր ժամանակ էլ էի համառ ու չէի բացի, եթե չլսեի տատիկիս ասածը:

-Տոտոն (այդպես էին ինձ դիմում), տե՛ս, հիմա դու նեղսրտած ես, և

մենք բոլորս անհանգստանում ենք քեզ համար, իսկ այդ ճնճղուկի ընտանի՞քը, չէ՞ որ նրանցն էլ է ընտանիք, նրանք էլ են անհանգստանում, երևի իրենց վիրավոր երեխայի համար կեր պիտի հայթայթեն, իսկ դու նրան վերցրել ու բերել ես տուն:

Ես լցված աչքերով նայեցի ճնճղուկին, հետո կողպեքին, բացեցի դուռը, դուրս հանեցի միայն ձեռքս, ճնճղուկը ափիս մեջ դրած, տվեցի տատիկին, հետո շարունակեցի լաց լինել: Բայց ոչինչ, փոքրիկ ընկերս ինձնից չէր նեղանա, ես կարող էի լաց լինել նաև ցածր գնահատական ստանալու պատճառով: Բայց այդ պատմությունը վառ օրինակ էր ընտանիքի միասնականության:

Այո՛, սա իմ ընտանիքն է, և միևնույն ժամանակ, երջանիկ ընտանիքի իդեալը: