Ավարտվեց կանանց միամսյակը։ Չնայած՝ տղաներից շատերն են բողոքում, ու շատերն էլ ավելորդություն են համարում, բայց մեր դասարանում գեղեցիկ սովորություն է միամսյակը: Այն տարվա մեջ միակ ամիսն է, երբ տղաները գրատախտակ են ջնջում: Դե, իհարկե, դրանից առաջ ու հետո երբեք նման ճոխություն չենք տեսնում:

Մեր տան ավանդույթի համաձայն՝ միշտ տատիկին ենք առաջինը շնորհավորել ու պարտաճանաչ նշել ենք գեղեցիկ տոնը: Բայց տատիկիս մահանալուց հետո կարծես թե շատ բան փոխվեց մեր կյանքում ու առօրյայում: Տատիկիս հետ շատ էի կապված, որովհետև մյուս տատիկս մահացել է դեռևս իմ ծնվելուց առաջ: Երկու կողմի սերն էլ մի տատիկիցս եմ ստացել, և անկեղծ ասեմ՝ ինձ թվացել է, որ ինձ մի քիչ ավելի շատ է սիրել: Հիշում եմ, ոնց էր ուրախացել, երբ իմացավ՝ նյութ եմ գրել իր զինվոր թոռան մասին: Մեր կռիվներն առաջնահերթ խնդիր էր դարձնում ու սկսում կշտամբանքները: Տատիկս ջղայնանում էր, իսկ պապիկը ժպտալով ասում էր՝ սրիկաներ, մի կռվեք: Նա միշտ սիրել է կարգապահությունը, իսկ մենք միշտ խախտել ենք լռությունը: Այս տարի չնշեցինք, չգիտեմ՝ ինչու: Միգուցե վախեցել ենք տատիկի աթոռը դատարկ տեսնելուց: Կամ էլ ուղղակի կազմակերպիչը չկա:

Շնորհավոր, տատ:

Պատրաստվում եմ քննությունների։ Ամեն ինչ պատրաստ է, ես սովորել եմ 90 հարց։ Ընտիր է, շատ լավ կպատասխանեմ։ Մի րոպե… Ահ, էլի էս «աքասիաների շուքը» մնաց։ Մի 4 օր վերցնում եմ գիրքը, ժամերով կարդում, հասկանում եմ, որ երբեք չեմ սիրի էս աքասիաները, դնում եմ մի կողմ ու քնում։ 15 օրվա ընթացքում չկարողացա սովորել այդ բանաստեղծությունը։ Վերջին օրն է ու ես դեռ չեմ սովորել։ Նստեցի, որ սովորեմ, մեկ էլ մայրս եկավ, թե բա՝ հո 90-ի միջից էդ մեկը չի՞ ընկնի։ Գոնե սկսեմ ուրիշների ասածը լսել, դրեցի ու սկսեցի ասմունք լսել: Մեկ էլ էլի հայտնվեց մայրս: Այս անգամ էլ ասաց, որ իզուր չտանջվեմ։ Հազիվ սովորեցի առաջին երկու քառատողը։ Լավ, էլ չեմ սովորում։ 

Եկավ գրականության քննության օրը։ Տանից դուրս գալուց մամյրիկին սպառնացի՝ եթե էդ անգիրն ընկած լինի, մինչև գալս տնից գնա։
Դե, ես արդեն դպրոցում եմ։
-Առաջին երեք համարձակները,- ասաց իմ շատ սիրելի ընկեր Խաչատրյանը։

Վստահ քայլեցի, առանց վախենալու ու մտածելու։
-Մենակ էն աքասիաները չընկնի,- բոլորը ծիծաղեցին, բայց ես գիտեմ իմ գլխի գալիքը։

Հիմա ես քաշել եմ տոմսը ու սփրթնել։

-Կլինի՞ ես հինգ հատ տոմս պատասխանեմ։
Էլ չկարողացա ինձ զսպել ու սկսեցի լացել, որովհետև այդքան չարչարանքս մի բանաստեղծության պատճառով ջուրն ընկավ։ Չէի մտածում էն մյուս հարցերի մասին, ոովհետև անգիր գիտեմ բոլոր հարցերն իրենց վերլուծությամբ։ Աստված ջան, այդքա՞ն էլ անբախտ։ Դուրս եկա քննությունից ու զանգեցի մայրիկիս, զգուշացրեցի, որ տնից գնա։

Հիմա ես մտածում եմ, եթե ինձ ակացիաներ նվիրեն, կտամ նվիրողի գլխին։
Է՜, Միսաք Մեծարենց… Բա դա անելու բան է՞ր։ 20 ստացա, բայց այդ անգիրը երբեք չեմ կարդա։
Ժողովուրդ, վերջ տվեք լոտոներին ու քննությանը պատրաստվեք:

Մանկություն, անհատի օնտոգենետիկ զարգացման փուլ, որն ընգրկում է ծնվելու պահից մինչև մեծահասակի կյանք մտնելու հնարավորության առաջացման շրջանը… Էս ի՞նչ եմ խոսում։ Դե, կենսաբանությունը չսիրածս առարկան է, բայց հիմա վիճակս սրանով եմ մեկնաբանում։

Գիտե՞ք ինչ ահավոր է նվեր չստանալը տոնի օրով։ Էդ էլ հերիք չի, չեն էլ ուզում շնորհավորեն։ Ոչ բոյ ունեմ, ոչ դիմագիծ, ինչի՞ չեք շնորհավորում։ Ես շնորհավորում եմ բոլոր 13-18 տարեկան երեխաներին։
Մանկության ընթացքում սովորաբար առանձնացնում են մանկիկության շրջանը, վաղ մանկությունը, նախադպրոցական տարիքը, կրտսեր դպրոցական տարիքը:
Փոքր ժամանակ ինձ հերթափոխով են պահել։ Մայրս դպրոցում էր աշխատում, իսկ հայրս հաշվապահ էր: Դրա համար առավոտյան հայրիկիս հետ էի մնում։ Բայց էդքան էլ նեղություն չեմ տվել, որ հայրս բողոքի՝ չհավատաք։ Ինչ ասել են՝ սուսուփուս լսել եմ, դրա համար էլ հիմա տեղը հանում եմ։ Մենակ մի անգամ մայրս առավոտը պահեց, ու կաթով լոգանք եմ ընդունել։ Դե չեմ դժգոհում, բայց եռացող կաթով էդքան էլ հաճելի չի։ Համ էլ ես Կլեոպատրան չեմ…
Ես երկու դպրոցական տարիք եմ ունեցել։ Մայրիկիս հետ գնում էի դպրոց, իբր թելադրություն էի գրում ու նեղանում էի, որովհետև ամբողջ տետրս կարմիր էր։ Բայց շատ աշակերտի պես էի ինձ պահում, մայրիկիս երբեք դպրոցում չեմ ասել՝ մամա, ինքը մեր ընկեր Խաչատրյանն էր, իսկ ես դասարանի լիիրավ անդամը:
Հետո գնացի դպրոց ու շատ-շատ էի սիրում, չնայած հիմա էլ եմ սիրում։ Փոքր ժամանակ ուսուցչուհուն «ուշուչից» էի ասում, առաջին «ուշուչուհիս» ընկեր Ալեքսանյանն էր։ Շատ սիրուն ծաղիկներ ունի։ Դասարանը ոնց որ այգի լինի։
Մանկությանս մեջ ամենավառը եղբայրս է, շատ խիստ ու շատ սիրող։ Քույրիկի հետ շատ էր կռվում, որովհետև չէր թողնում փոքր 500 դրամանոցները տամ ու մեծ 10 դրամանոցները վերցնեմ։ Թե ասա՝ ինչ գործ ունեին 500 դրամանոցներն ինձ մոտ: Ապե՜ր, ես քո 10 դրամանոցները հետ եմ տալու, որովհետև դու տալիս էիր, իսկ ես 500 դրամանոցները չէի տալիս։

Գնում են, հարցնում եմ՝ ինչի՞ եք գնում, ասում են՝ դու փոքր ես: Գնում են, հարցնում եմ՝ ինչնե՞րդ է պակաս, ասում են՝ չես հասկանա: Գնում են, ասում եմ՝ չեք կարոտի՞, ասում են՝ քո գործը չի:

Համ հասկանում եմ, համ էլ՝ չէ: Անապահով ընտանիք լինի՝ թող գնա, կասեմ՝ լավ չեն ապրում: Բայց դու ինչի՞ ես գնում: Դուռդ ինչի՞ ես փակում: Բա հարևանիդ մասին մտածե՞լ ես, որտե՞ղ պիտի «կոֆե» խմի: Մտածե՞լ ես նորություններն ու մեջի եղած հիասթափությունը ում պիտի պատմի: Էգոիստ ես, էլի:
Հիվանդություն է, ու դրսի աշխատանքն էլ փռթած մածուն է երևում: Դե, եթե փռթած է՝ գնա կեր, ինչ ասեմ: Էստեղ քեզ հարիր չի շինարարություն անել, գնա փողոց մաքրիր: Դրսացավ ենք կպել, պիտի ուրիշի մոտ աշխատենք ու ուրիշի երկիրը շեն դարձնենք: Հետո էլ կասեն՝ գնում են ու քաղաքացուն հավասար իրավունքներ պահանջում: Բա իրենց ստեղծածն է, էլ ո՞ւմ տան իրենց իրավունքները: Հայի սովորույթ է` դարերից եկած: Պիտի միշտ տանջվենք, որ պատմության էջերում գրեն՝ հայը աշխատասեր ազգ է: Մեզ դուր է գալիս ուրիշի երկրի տերը լինելը: Ձեզ թուլացրեք, մեկ-մեկ ծուլացեք, որ ամեն աշխատանք կատարելու համար հեշտ տարբերակ գտնեք: Տարածված ու ծեծված խոսք. «Հայաստանը ոչ մի տեղ չնայող պատուհան է»: Հա, հասկացանք, լսել ես, դուրդ եկել է, մտածում ես՝ իմաստուն խոսք է, որովհետև հասարակությունն ընդունում է այդ հասկացությունը, որովհետև քեզ համար հասարակության կարծիքն է կարևոր: Ռուսաստանում պատուհանները դրած, պատրաստ քեզ են սպասում: Ռուսաստանում պատուհանները գալիս ու լվանում են նախագահները, իսկ մեզ մոտ՝ չէ: Պատուհանիդ առաջ դուռ բացիր ու մի սպասիր, որ ես իմ հաջողությունը կտամ քեզ:

Ես նախանձ չեմ, բայց չեմ տա:

Հաղթական բանակ, անկոտրում զինվորներ, կամքի ուժ, մարդկային ծայրաստիճան պնդություն… Հայտնի դարձած տողեր, որոնք բնորոշում են մեր բանակին: Անգիր հնչող ու սառնությամբ արտասանվող բառեր, որ բոլորը գիտեն, բայց չգիտեն նշանակությունը: Բառեր, որ դարերից են եկել: Ամեն ինչ կփոխվի, կփոխվի սերունդը, կփոխվեն զինվորները, կփոխվեն շփման ձևերը, բայց կմնա հայ զինվորի կարևորությունը, կմնա հատուկ վերաբերվելու ձևը:

Բա իրենց զգացա՞ծը, ապրա՞ծը, տեսա՞ծը: Ապրիլից հետո մեր բանակն ավելի մեծ նշանակություն ունեցավ ու տեղ գրավեց մեր կյանքում: Ամեն զինվորի հետ մի մայր գնաց բանակ… Գնաց, ու մարդ չգիտի, ով հետ եկավ, ով՝ մնաց: Եթե չեկան, զինվորի փոխարեն շքանշան տուն եկավ, որը երբեք չի լրացնի էն բացը, որ թողել է զինվորը: Կան բաներ, որ երբեք չեն փոխվի ու երբեք սովորական չեն դառնա:

Մտնում ենք կայքեր ու բոլորն իրենց պաթոսով զարմացնում են: Մտածում եմ՝ էս էն մեր երկիրը փնովողները չե՞ն, իրենք չե՞ն, որ ապրիլին տունը նստել էին ու որպես «հայրենասեր» սրան-նրան էին քննադատում: Ազգս մենակ հունվարի 28-ին է սկսում հայրենասիրանալ: Բայց իրականում ամեն մեկն իր զինվորին է սպասում: Իսկ էսօր իմ զինվորի մի տարին լրացավ, իմ Արմանը, ում մի տարի առաջ Եղեգնաձորի եկեղեցուց ճանապարհեցի: Նստեց ու գնաց, ինչպես վայել է իսկական հայ զինվորին: Իրենք երկու տարվա ընթացքում դառնում են բոլորինը, որովհետև իրենք մեր եղբայրներն են ու մեզ համար են ծառայում: Արմանն էլ իրենց տան երրորդ տղան էր, որ գնաց բանակ՝ օրինակ վերցնելով իր եղբայրներից: Սկզբում մտնում էի իրենց տուն ու չէի համակերպվում, որովհետև համակարգչի դիմաց մարդ չկա, չնստեցի ու չկռվեցի հետը, տատին էլ պադվալից չասաց. «Մէ էն գազաններին ասեք՝ թո հանգստանան»: Վերջին անգամ, երբ եկավ, վազեցի արագ, որ քաչալի հետ խաղամ: Քաչալը չէր սազում, գլխարկը դրած ման թող գա: Չթրաշված չի սազում, թող միշտ թրաշված լինի: Մեր սահմանին կռիվներ չեն սազոմ, թող միշտ խաղաղություն լինի:

Մի խոսքով, շնորհավոր, բանակ ջան, ինչքան ծնունդ նշել ես, հազար հատ այտենց ուրախ, հավեսով ծնունդ նշես, քո զինվորներով միշտ հպարտանաս: Ողջ-առողջ:

Եթե մի քանի տարի առաջ հարցնեիք, միանշանակ կասեի, որ ընտրելու եմ ծրագրավորողի մասնագիտությունը, որովհետև ոգեշնչվել էի Գեյթսից: Իսկ դրանից առաջ, երբ մայրիկս հասկացել էր, թե որքան սխալ մասնագիտություն է ընտրել, ուզում էր, որ ես դառնամ բժիշկ: Շատերն են ուզում, որ իրենց երեխաները դառնան բժիշկ, աշխատեն սպիտակ խալաթով: Ուղղակի իմ չընտրելու պատճառները շատ էին: Նախ ինձ մոտ եկող մարդը չի կարող առողջ և առանց ցավերի տուն վերադառնալ, ես չեմ ուզում մարդկանց դժբախտության պատճառը դառնալ: Իսկ եթե ավելի լուրջ, ես պարզապես հասկացա, որ մարդիկ ընտրում են այն, ինչ ուզում են, ձեռք են բերում այն «թուղթը», որն իրենց հարկավոր է աշխատելու համար, կամ էլ պարզապես գլուխ գովելու, որ ասեն՝ ինքն ավարտել է համալսարան։

Ժամանակի ընթացքում հասկացա, որ կարևորը լավ մասնագիտության ընտրությունը չէ և ոչ էլ մամայի ուզած բաժին ընդունվելը: Ուզում էի գտնել մասնագիտություն, որի մեջ կգտնեմ ինձ։ Իսկ շրջապատում ասում էին, որ ես լավ լրագրող կլինեմ կամ էլ լեզվաբան: Քանի որ իմ լեզուն «շատ լավ վիճակում» է, ընտրեցի լրագրությունը:

Տարեցտարի զարգացող լրագրությունը տպավորություն է ստեղծում, որ ավելի շատ ժամանակ է ծախսվում նյութը մշակելու և դրան ավելի գեղեցիկ վերնագիր ընտրելու համար, քան բուն նյութի համար կարևոր, ճշգրիտ ինֆորմացիա գտնելու համար: Տեղեկություն փնտրելիս ավելի մեծ երկընտրանքի առաջ ես կանգնում, երբ արդյունքում կարող ես գտնել մի 10 000 նյութ: Մարդկանց 90 տոկոսի մոտ ձևավորվել է կարծիք, որ եթե բացում են ինչ-որ կայք կամ բլոգ, իրենց լրագրողական կարիերան արդեն պատրաստ է:

Ես ընտրել եմ լրագրությունը, քանի որ կարծում եմ, որ կգնամ այդ մասնագիտության ճիշտ ու դժվար ճանապարհով․․․