Լուսինե Կարապետյանի բոլոր հրապարակումները

Lusine Karapetyan

ԱԶՆԱԲԵՐԴ

Վերջերս լրացրեցի այն բացը, ինչի շնորհիվ փոքրիշատե կամբողջանային պատկերացումներս իմ գյուղի մասին: Բայց պատկերացումները լիակատար կդառնային, եթե ես իսկապես տեսած լինեի այն: Կարոտում եմ մի բան, որը երբեք չեմ տեսել: Կարոտս փարատվում է մեկ այլ գյուղով, որը կարծես թե ստեղծված է ոչ միայն իր բնակիչներին ապրելու տեղ տալու, այլև իրենց նախկին բնակավայրի կարոտը այդ գյուղից առնելու համար: Բացեմ փակագծերը: Չնայած նրան, որ ապրել ու ապրում եմ Վայքում, այնուամենայնիվ, հայրենական գյուղս Ազնաբերդն է: Այն գտնվում է Նախիջևանի շրջանում: Կոչվել է Ազնաբերդ, քանի որ եղել է ինչ-որ ժամանակ, երբ այդտեղ ապրել են ազնվական ընտանիքներ: Երկար չեմ կարող պատմել ազնվական ընտանիքների մասին, քանի որ չունեմ բավարար տեղեկություններ: Բայց մի բան հաստատ է, այդտեղ մարդիկ եղել են համառ, չեն ընկճվել ոչ մի բանից և ամուր կառչած են եղել իրենց մի բուռ հողից: Դրա վառ ապացույցն է 17-րդ դարում Շահ Աբասի կողմից կատարված տեղահանությունը, որից զերծ է մնացել մեր գյուղը: Երբ հայրս պատմում է պատմություններ գյուղի անցյալի մասին, հոգիս լցվում է տաքարյուն հային բնորոշ հայրենասիրությամբ, իսկ երբ գեղեցիկ բնությունն ու անծայրածիր խաղողի այգիներն է հիշում, ասածի բացը լրացվում է ճկուն հայուհիների ճկուն պար հիշեցնող քնքուշ մտքերով, և ակամայից ցանկություն է առաջանում լինել այդտեղ: Բայց այդ գյուղի պատմությունը հաճախ ինձ ստիպում է նեղսրտել: Պատերազմ առանց կռվի. այդպես եմ պատկերացնում Նախիջևանի վիճակը 19-րդ դարի վերջին: Մի քանի տարում հայաշատ Նախիջևանից հայեր մնացին միայն մեր գյուղում, և գյուղի բնակիչները ստիպված լքեցին իրենց գյուղը նույնպես, այլապես հայերը  ոչ թե կտեղահանվեին, այլ կբնաջնջվեին այդտեղից: Տեղաբնիկները դուրս էին գալիս՝ ձեռքերում ճամպրուկներ, տոպրակներ, ծաղիկներ, խաղողի որթեր… Խաղողը նրանց համար խորհրդանշական բնույթ է ունեցել: Խաղողը ապրելու հույսն է… Մարդկանց քարավանը անվերջ գնում էր, սկզբից մեծերը, հետո փոքրերը, իսկ նրանց թիկունքը պաշտպանում էին երիտասարդները: Երիտասարդներից հետո քայլում էր հայրս՝ որպես երիտասարդների միջից փորձառուն, ձեռքին` մի փունջ մեխակ: Ինչքան փորձությունների միջով ես անցել, հա՛յ: Բայց հայը միշտ ոտքի է կանգնում, ոտքի կանգնեց և այս անգամ: Ազնաբերդցիները հաստատվեցին Վայոց ձորի և Արարատի շրջաններում: Վայոց ձորի մարզում հիմնվեց մի գյուղ՝ Նոր Ազնաբերդը, որտեղ մինչև օրս ապրում են մեր գյուղացիները՝ անտեսելով օտարի գնդակները:Եվ իսկապես, այդ գյուղը կարծես թե ստեղծվել է ոչ միայն իր բնակիչներին ապրելու տեղ տալու, այլ նաև իրենց նախկին բնակավայրի կարոտը այդ գյուղից առնելու համար:

2014/10/07

Lusine Karapetyan

Երջանիկ մարդու երջանիկ օրը

Ո՞րն է երջանիկ մարդու ամենաերջանիկ օրը:

Ես երջանիկ եմ, երջանիկ եմ նույնիսկ այն բանի համար, որ կարողանում եմ մեծ ոգևորությամբ ասել այդ բառերը: Երևի իմ մեջ ապրող հուզմունքը, նեղսրտությունը, վիրավորանքը գլուխները կախեցին, քանի որ ես նրանց անուշադրության մատնեցի, չնայած այն բանին, որ նրանք ավելի մեծ են, քան երջանիկ օրերս: Երջանիկ օրերս կարող եմ թվարկել ժամերով: Գիտե՞ք ինչու են նրանք այդքան շատ, քանի որ ես երջանիկ եմ համարում և այն օրերը, որոնցում երջանիկ եմ եղել թեկուզ մի քանի վայրկյան: Հետաքրքիր է, մանկությունիցս շատ բան չեմ հիշում, բայց այդ օրը գամվել է ուղեղումս, ու եթե չեմ մոռացել, ապա չեմ էլ մոռանա:

Բոլորը աշխատանքի էին, տանը ես մենակ էի, իսկ այդ օրը բակում «դիմակահանդես» էր, ոչ թե ազնվականների դիմակներով, այլ կենդանական, դրանցով մենք հաճախ էինք միջոցառումներ կազմակերպում: Եվ քանի որ փոքր էինք, շենքի բոլոր մեծահասակները գալիս էին, որպեսզի  մեզ ուրախացնեն: Մեր բակի միակ «կահույքը»  մի փոքրիկ նստարան էր, այն էլ ուրախությունից ճռռում էր, քանի որ այդքան այցելուներ հաճախ չէր ունենում: Մի  տատիկ կար, որին սկզբից չէի նկատել և չէի ճանաչում. մեր շենքից չէր: Նա չուներ նստելու տեղ, կանգնած էր, իսկ այդ միջոցառման բացման  բանաստեղծությունը արդեն սկսել էի: Տեսնելով այդ տատիկին՝ կիսատ թողեցի բանաստեղծությունս, գնացի տուն (մեր տունը երրորդ հարկում էր, ուստի հանդիսատեսները երկար սպասեցին նախաբանի վերջին), վերցրեցի աթոռ  ու իջա ներքև: Աթոռը տվեցի այդ տատիկին ու շարունակեցի  բանաստեղծությունս…

Հենց այս օրն է երջանիկ մարդու ամենաերջանիկ օրը:

Սեպտեմբեր, 2014 

Նպատակի ու հաղթանակի մասին

Տեքստս սկսում եմ երեք կաչաղակների մասին պատմելով, որոնք հայտնվում են պատուհանիցս այն կողմ, ծառի ճյուղերին, որը չգիտեմ, ով է տնկել, ով ջրել կամ ով մեծացրել:

Պատուհանները մարդու կյանքի պատմության մեծագույն բացահայտումներից են, պատուհանը ինքնին բացահայտում է: Հազարամյակներ առաջ  գետնափոր տներին պատուհաններ չեն եղել, հետո եղել են փոքրիկ կլորները` մաքուր օդ կացարան բերելու համար: Ժամանակները փոխվում են, պատուհանները` ևս: Լավ, պատկերացրեք, թե չլինեին  պատուհանները, մեր կյանքը արդյո՞ք նույնը կլիներ:  Հա, միգուցե մաքուր օդ տանդ մեջ չէր լինի, սենյակումդ ու գուցե հոգումդ էլ լուսավոր չէր լինի: Մարդիկ չէին խոսի պատուհանների մասին, և որ հիմա ամենահետաքրքիրն  է, ես չէի տեսնի այդ կաչաղակներին, որոնք փեղկի, ծառի ճյուղերի նստած են, որոնց արմատների մասին տեղյակ չեմ, ու կապույտ երկնքի հետ շատ իրական ու բնական բնանկար չին ստեղծի:

Մեր կյանքի լավագույն մասերը, կարելի է համարել դրանք, երբ նպատակներիդ կամ երազանքներիդ հասնելու ճանապարհին ես գտնվում: Հիանալի է, բայց մենք հիմնական գործը անելով մոռանում ենք այն գեղեցիկը, որը մեր կյանքի աղն է: Այդ նպատակներից մեկի իրագործման համար էլ ես հայտնվեցի Վայոց Ձորի մարզի Խաչիկ գյուղում: Վերադառնում եմ երեք կաչաղակներին, որոնց երևի դուք չտեսնեք, որովհետև հենց փորձում եմ նկարել, միասին թռչում-գնում են:

Տեքստիս շարունակությունը նվիրում եմ Խաչիկում գտնվող բոլոր  այն տներին, որոնց միայն կտուրներն են նշմարվում ձյան հաստ շերտի տակից: Այն կտուրներին, որոնք երկար ժամանակ ծուխ չեն տեսել,մարդկային ձայն չեն լսել, չեն տխրել, բայց չեն էլ ուրախացել: Տուն տանող ճանապարհը` հանգիստ, բայց փակ: Ձյունն էլ մեղմ ու անշտապ է գալիս, գիտի` իրեն մաքրող չկա:

-Ժամանակ կար, ակումբում մեծ խաղեր, երեկույթներ էինք կազմակերպում: Բոլորս գնում էինք, ուրախանում: Հիմա, հիմա դասարանների մեծ մասում մի երկու հոգի են, գյուղի ժողովուրդը քչացել ա, ամեն մեկը իրա խնդիրն ունի, ամեն մեկը իրա տնով,-պատմում են խաչիկցիները:
Երեկոյան քայլքի ժամանակ ձայներ, որոնք ոչ այնքան հեռու գտնվող զորամասից էին գալիս, պարզ արձագանքում էին: Մայրամուտը Խաչիկից աննկարագրելի է, բայց փողոցներում մարդ չկա, վայելող չկա, միայն արձագանքը: Հա, ես իմ նպատակին կամաց-կամաց հասնում եմ, շուրջս եմ նայում վայելելու համար կյանքը. աղը քիչ է: Գրեթե վստահ եմ, որ նույն իրավիճակն է տիրում Հայաստանի համայնքների մեծ մասում: Տեքստս ավարտվում է, կարճ թելի նման, տխրած երկար չեմ գրում, կարծում եմ, որ կարդացողն էլ է տխրում:
Տեքստս ուզում եմ ավարտել: Շատ մարդիկ սիրում են Խաչիկն էնպես, ինչպես ես եմ սիրում իմ հարազատ քաղաքը: Ես չեմ ուզում, որ այստեղի դպրոցի դասարաններում երկու հոգի լինեն, չեմ ուզում միայն զբոսաշրջիկները վայելեն այս գեղեցկությունը, բայց միևնույն ժամանակ, ուզում եմ մասը լինել գյուղի ակումբում իրականացվող միջոցառումների: Վերադարձը հետընթաց չէ, վերադարձը հաղթանակ է: Այստեղ ձեզ սպասում են:

 

Փետրվար, 2016

Lusine Karapetyan

ԱԶՆԱԲԵՐԴ

Վերջերս լրացրեցի այն բացը, ինչի շնորհիվ փոքրիշատե կամբողջանային պատկերացումներս իմ գյուղի մասին: Բայց պատկերացումները լիակատար կդառնային, եթե ես իսկապես տեսած լինեի այն: Կարոտում եմ մի բան, որը երբեք չեմ տեսել: Կարոտս փարատվում է մեկ այլ գյուղով, որը կարծես թե ստեղծված է ոչ միայն իր բնակիչներին ապրելու տեղ տալու, այլև իրենց նախկին բնակավայրի կարոտը այդ գյուղից առնելու համար: Բացեմ փակագծերը: Չնայած նրան, որ ապրել ու ապրում եմ Վայքում, այնուամենայնիվ, հայրենական գյուղս Ազնաբերդն է: Այն գտնվում է Նախիջևանում: Կոչվել է Ազնաբերդ, քանի որ եղել է ինչ-որ ժամանակ, երբ այդտեղ ապրել են ազնվական ընտանիքներ: Երկար չեմ կարող պատմել ազնվական ընտանիքների մասին, քանի որ չունեմ բավարար տեղեկություններ: Բայց մի բան հաստատ է, այդտեղ մարդիկ եղել են համառ, չեն ընկճվել ոչ մի բանից և ամուր կառչած են եղել իրենց մի բուռ հողից: Դրա վառ ապացույցն է 17-րդ դարում Շահ Աբասի կողմից կատարված տեղահանությունը, որից զերծ է մնացել մեր գյուղը: Երբ հայրս պատմում է պատմություններ գյուղի անցյալի մասին, հոգիս լցվում է տաքարյուն հային բնորոշ հայրենասիրությամբ, իսկ երբ գեղեցիկ բնությունն ու անծայրածիր խաղողի այգիներն է հիշում, ասածի բացը լրացվում է ճկուն հայուհիների ճկուն պար հիշեցնող քնքուշ մտքերով, և ակամայից ցանկություն է առաջանում լինել այդտեղ: Բայց այդ գյուղի պատմությունը հաճախ ինձ ստիպում է նեղսրտել: Պատերազմ առանց կռվի. այդպես եմ պատկերացնում Նախիջևանի վիճակը 19-րդ դարի վերջին: Մի քանի տարում հայաշատ Նախիջևանից հայեր մնացին միայն մեր գյուղում, և գյուղի բնակիչները ստիպված լքեցին իրենց գյուղը նույնպես, այլապես հայերը  ոչ թե կտեղահանվեին, այլ կբնաջնջվեին այդտեղից:

Տեղաբնիկները դուրս էին գալիս՝ ձեռքերում ճամպրուկներ, տոպրակներ, ծաղիկներ, խաղողի որթեր… Խաղողը նրանց համար խորհրդանշական բնույթ է ունեցել: Խաղողը ապրելու հույսն է… Մարդկանց քարավանը անվերջ գնում էր, սկզբից մեծերը, հետո փոքրերը, իսկ նրանց թիկունքը պաշտպանում էին երիտասարդները: Երիտասարդներից հետո քայլում էր հայրս՝ որպես երիտասարդների միջից փորձառուն, ձեռքին` մի փունջ մեխակ:

Ինչքան փորձությունների միջով ես անցել, հա՛յ: Բայց հայը միշտ ոտքի է կանգնում, ոտքի կանգնեց և այս անգամ: Ազնաբերդցիները հաստատվեցին Վայոց ձորի և Արարատի շրջաններում: Վայոց ձորի մարզում հիմնվեց մի գյուղ՝ Նոր Ազնաբերդը, որտեղ մինչև օրս ապրում են մեր գյուղացիները՝ անտեսելով օտարի գնդակները: Եվ իսկապես, այդ գյուղը կարծես թե ստեղծվել է ոչ միայն իր բնակիչներին ապրելու տեղ տալու, այլ նաև իրենց նախկին բնակավայրի կարոտը այդ գյուղից առնելու համար:

Հ.Գ. Այս օրերին հայոց նորօրյա գաղթի ճանապարհը բռնեցին Աղավնոյի, Սուսի և Բերձորի հայերը: Մեր գաղթը  ե՞րբ է վերջանալու: Մենք ուզում ենք կանգ առնել և արմատներ գցել հողում, խորը, շատ խորը, հավերժական:

Հուլիս, 2014

 

Lusine Karapetyan

Գողացված Ֆեմիդան

Հոգնեցրել էին այդ խանութի փափուկ խաղալիքներն ու անիմաստ շարված գունավոր տետրերը: Բայց սկզբից մի անտարբեր հայացքով շոշափեցի, իսկ հետո մոտեցա ու սկսեցի մանրակրկիտ ուսումնասիրել արձանիկը: Այդ արձանի մետաղե դեմքը ծանոթ էր, չնայած աչքերը փակված էին «մետաղե լաթով»: Մի քանի վայրկյան ևս, և…

- Ֆեմիդա˜ն…,-բարձր ու զարմացած ճչացի ես:

Սկզբից մայրս մոտեցավ, հետո աշխատակիցները:

-Մա՛մ, մա՛մ, նայիր, Ֆեմիդան, արդարության Ֆեմիդան…

-Ի՞նչ Ֆեմիդա, ո՞ր Ֆեմիդան…

Ես մատնացույց արեցի գեղեցիկ արձանը:

- Արդարության, օրինականության Ֆեմիդան:

Մորս վախվորած աչքերը լցվեցին ուրախությամբ, որովհետև ես ուրախացել էի. գտել էի երկու շաբաթ փնտրած Ֆեմիդային:

-Սա Ֆեմիդան չէ, սա կշեռք համաստեղությունն է:

-Ի՞նչ կշեռք, սա Ֆեմիդան է, աստվածուհի է, հասկանո՞ւմ եք…

Ու երկար-բարակ սկսեցի պատմել Ֆեմիդայի մասին: Բայց աշխատակցի անտարբեր հայացքից հասկացա, որ նա արձանի մեջ միայն կշեռքն է նկատել, իսկ Ֆեմիդայի մասին չի հասցրել կարդալ…

-Դե՛, մի երկարացրու, ես սա գնում եմ քեզ համար, ուղղակի նվեր…

-Չէ՛, մամ, ես սա իմ փողերով պետք է գնեմ:

-Դու չես աշխատում, չէ՞:

-Բուֆետի փողերը  չեմ ծախսի, կհավաքեմ:

-Իսկ դպրոցում սոված կմնա՞ս, առողջությանդ հետ խա՞ղ ես անում:

-Առավոտյան կուտեմ, կքայլեմ, առողջ ապրելակերպ, և կխնայեմ նաև տրանսպորտի փողը:

-Իսկ ինչքա՞ն է արձանը:

-2000 դրամ, 10 աշխատանքային օր, 2 շաբաթ, հա մա՛մ, խնդրում եմ, արդարության աստվածուհու արձանը մայրիկիդ փողերով չէ, որ պետք է գնես:

-Լավ, լավ, լավ…

Խանութը դադարեց լսել մեր խոսակցությունը, և շարունակվեց այնտեղ տիրող անառևտուր լռությունը:

«Երկու շաբաթ: 2000 դրամ: Ամեն ինչ ճիշտ է»:

Ուրախ, առողջ, և որ ամենակարևորն է, նպատակասլաց երկու շաբաթ: Ամենադժվարը երկուշաբթին էր. մի քիչ հոգնեցուցիչ, բայց հարմարվեցի 200+200+200…=2000: Այդ երկու շաբաթվա ընթացքում Ֆեմիդան այնքան սիրալիր հայացքներ ստացավ, որ երբևէ չէր ընդունել: Ինչ լավ է, որ նրա աչքերը փակ էին, թե չէ մետաղե արձանը կշիկներ…

…-Բուֆետ կգա՞ս:

-Չէ՛, բուֆետ չէ,- ասացի ես ու կիսաուրախ, կիսահեգնական նայեցի դրամապանակիս 2000 դրամին:

-Գոնե դուրս գանք՝ մաքուր օդ շնչելու:

-Լավ, լավ գնացինք:

Եթե չլսեի ընկերուհուս և դուրս չգնայի  կամ եթե դրամապանակս սեղանին չթողնեի, ապա այդ օրը տուն վերադառնալիս կգնեի Ֆեմիդայի արձանը: Բայց ամեն ինչ այդպես չեղավ, ու դրամապանակս այդ օրը դատարկվեց գողության պատճառով: Չհետաքրքրվեցի, թե ով է վերցրել, չէի ուզում ինչ-որ մեկին մեղադրել գողության մեջ…

Խանութի կողքով անցնելիս Ֆեմիդայի վրա մի արհամարհական հայացք էի ձգում… Ինչ լավ էր, որ աչքերը փակ էին, և ավելի լավ էր, որ աչքերը փակ էին «մետաղե լաթով»:

Մանկական պատկերացումներս կյանքի արդարության մասին բախվեցին անարդար կյանքին… Անարդար կյանք, որտեղ Ֆեմիդան ոչինչ փոխել չի կարող:

Մայիս 16, 2014

Lusine Karapetyan

Իմ ընտանիքը

Ընտանիքը մեծ հասկացություն է: Տարիքի հետ այդ հասկացության իմաստը էլ ավելի է մեծանում: Իմ ընտանիքն էլ է նման բոլորի ընտանիքներին, և միևնույն ժամանակ, տարբերվում է բոլորինից: Իմ ընտանիքը միշտ լի է, ու այդտեղ հնարավոր չէ մրսել: Լի՝ բառիս բուն և փոխաբերական իմաստներով: Երբ փոքր էի, ինձ թվում էր, թե դա սովորական ընտանիքի մոդել է, բայց իմ մանկական պատկերացումները լիովին փոխվեցին, երբ սկսեցի այցելել իմ այն ընկերուհիների տները, որոնց ընտանիքի անդամների թիվը չէր անցնում երեքից: Զարմանալի է, նույն մեծության տները ինձ թվում էին ավելի մեծ ու ճնշող, որտեղ միշտ մրսում ես, չնայած լավ ջեռուցմանը: Ընտանիքի իմ պատկերացումներից միայն մի երկու դեպք եմ հիշում իմ մանկությունից (դե, մանկությունը այն ժամանակահատվածն է, երբ ամեն ինչ դրոշմվում է քո ենթագիտակցության և վարքի վրա):

Առաջինը, երբ երկրորդ դասարանում իմ ուսուցչուհին մեզ հանձնարարեց նկարել մեր ընտանիքները: Իսկ իմ նկարած նկարը ոչ միայն ուղղակի նկար էր, այլ, կոպիտ ասած, դասակարգում, ըստ տարիքի ու վայելած հարգանքի: Բազմոցին նստած էին տատիկն ու պապիկը, բազկաթոռներին՝ մայրիկն ու հայրիկը, իսկ մենք՝ ես, քույրս ու եղբայրս` աթոռներին ու գետնին: Դա է իմ երազած ընտանիքի իդեալը: Հարգանք, սեր, մեկը մյուսին զիջելու ունակություն… Ահա այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է ընտանիքներին, հայկական ընտանիքներին: Իսկ մյուսը երևի ավելի լավ է տպավորվել իմ մեջ:

Մի վիրավոր ճնճղուկ ձեռքս փողոցից եկա տուն: Մայրս զայրացավ՝արգելելով տանը պահել թռչունին, իսկ ես լացակումած ու ի հակադրություն մորս, վերցրի թռչունին և փակվեցի սենյակումս: Ընտանիքիս մնացած անդամները հավաքվել էին կողպված դռան մյուս կողմում և խնդրում էին, ինչու չէ, նաև պարտադրում, որ դուռը բացեմ և ազատեմ թռչունին: Բայց ասեմ, որ փոքր ժամանակ էլ էի համառ ու չէի բացի, եթե չլսեի տատիկիս ասածը:

-Տոտոն (այդպես էին ինձ դիմում), տե՛ս, հիմա դու նեղսրտած ես, և մենք բոլորս անհանգստանում ենք քեզ համար, իսկ այդ ճնճղուկի ընտանի՞քը, չէ՞ որ նրանցն էլ է ընտանիք, նրանք էլ են անհանգստանում, երևի իրենց վիրավոր երեխայի համար կեր պիտի հայթայթեն, իսկ դու նրան վերցրել ու բերել ես տուն:

Ես լցված աչքերով նայեցի ճնճղուկին, հետո կողպեքին, բացեցի դուռը, դուրս հանեցի միայն ձեռքս, ճնճղուկը ափիս մեջ դրած, տվեցի տատիկին, հետո շարունակեցի լաց լինել: Բայց ոչինչ, փոքրիկ ընկերս ինձնից չէր նեղանա, ես կարող էի լաց լինել նաև ցածր գնահատական ստանալու պատճառով: Բայց այդ պատմությունը վառ օրինակ էր ընտանիքի միասնականության:

Այո՛, սա իմ ընտանիքն է, և միևնույն ժամանակ, երջանիկ ընտանիքի իդեալը:

Հրապարակվել է 2014/04/27 

Աշնան պատառիկներ

Lusine Karapetyan

#տարկետումլինելուԱ

Արդեն վաղը Ազգային Ժողովում քվեարկության է դրվելու «Զինվորական ծառայության և զինծառայողի կարգավիճակի մասին» օրենքի նախագիծը։ Նախագծի հաստատումը իրենից ենթադրում է տղա ուսանողների ակադեմիական տարկետման վերացում, բացառությամբ այն քաղաքացիների, ովքեր կնքում են պայմանագիր հավատարմագրված բուհերի հետ, որ համապատասխան մասնագիտություններ ձեռք բերելուց հետո միայն կանցնեն զինվորական ծառայության։ Ստացվում է այնպես, որ ներկայումս սովորող և ակադեմիական տարկետում ունեցող տղաները, իրենց կրթական շրջանն ավարտելուց հետո և մնացած տղաները՝ համալսարանը նույնիսկ անվճար ընդունվելու դեպքում, պարտադիր պետք է ծառայեն Հայոց բանակում։

Նախագիծը առաջադրվել է Պաշտպանության նախարարության կողմից և իր դրական արձագանքն է ստացել Կրթության և Գիտության նախարարության կողմից։ Սա «Ազգ-բանակ» հայեցակարգի անվտանգության ամրապնդման օրենսդրական արմատներն են դեռ։

Երևի նորություն չի լինի, թե ասեմ, որ յուրաքանչյուր երկրի ու հասարակության շարժիչ ուժը երիտասարդներն են։ Իսկ երիտասարդների ամենաակտիվ ու, պայմանականորեն ասած, փոփոխություն բերող կորիզը մեծամասամբ ուսանողներն են։ Հայաստանը երբեք չի եղել բացառություն։ Լինելով նախկինում զինվորականի դուստր, երկու հնարավոր վերաբերմունք պիտի ունենայի այս հարցի շուրջ․ դրական՝ քանզի փոքրիշատե միլիտարիստական գաղափարների շուրջ եմ մեծացել, չեզոք, քանի որ աղջիկ եմ, ու ինձ երբեք չի սպառնա ծառայելու կամ չծառայելու խնդիրը։ Բայց ամեն ինչ չէ, որ պետք է դիտարկել անհատական մակարդակում։

Այս խնդրի առնչությամբ ստեղծվեց «Հանուն գիտության զարգացման» նախաձեռնությունը՝ կազմված ամեն ինչ անհատական մակարդակում չդիտարկող երիտասարդ աղջիկներից ու տղաներից։ Նախաձեռնությունը արդեն տևական ժամանակ քննարկումներ, հանրային լսումներ, խաղաղ ակցիաներ է իրականացնում նախագծի դեմ։ Կարծիքների և քննարկումների մասին ամբողջական պատկեր կարող եք ստանալ խմբից և ֆեյսբուքյան էջից, ինչպես նաև Վիգեն Սարգսյանին և Լևոն Մկրտչյանին ուղղված բաց նամակից։

Այսպես․ անվճար ընդունված և տարկետում ստացած միայն 140 երիտասարդի համար է սույն տարկետումը դառնում բանակից «խուսափելու» միջոց, որովհետև միայն այդքան երիտասարդ կարող են շարունակել ուսումը ասպիրանտուրայում։ Իսկ բակալավրիատում անվճար տեղերի քանակը տատանվում է 1800-ի, իսկ մագիստրատուրայում՝ 400-ի սահմաններում։ Ինչպես հասկացանք, նրանցից միայն 140-ն է ամբողջապես ազատվելու բանակից, մնացածը՝ ծառայելու են, բայց որոշակի դադարից հետո։

Արծրուն Հովհաննիսյանը հարցազրույցներից մեկում նշում է, որ լրագրողներից մեկի ուսումնասիրությունը հանգեցրել է այն կարծիքին, որ պաշտոնյաների տղաները խուսափում են ծառայությունից երկու հիմնական ոլորտները կոռումպացնելով՝ կրթության և առողջապահության։ Ինձ իրավունք չեմ վերապահում բացառել ասպիրանտուրայում սովորող ոչ ահռելի քանակի երիտասարդներից մի քանիսի՝ համակարգի կոռումպացված լինելու պատճառով այդտեղ հայտնվելու և բանակից ազատվելու փաստը, բայց, արդյո՞ք ամենաօպտիմալ տարբերակն է՝ չորացած ճյուղը կտրելու փոխարեն կտրել ամբողջ ծառը։ Կամ չե՞ք կարծում, որ պետք է աշխատել ոչ թե ակադեմիական տարկետումները վերացնելու, այլ կոռումպացված կառույցների վրա վերահսկողությունը մեծացնելու ուղղությամբ։ Եվ այս մեթոդի օգտագործումը կոռուպցիան ուղղում է միայն առողջապահական ոլորտ․ կաշառք տվողի համար ոչինչ չի փոխվում, բայց երիտասարդ գիտնականների, գենդերազգայուն գիտական ոլորտի և առողջ հասարակության համար շատ բան է տանուլ տրվում։

Ամենաշատը ինձ համար հիասթափեցնող է այն փասը, որ այս օրինագիծը հավանության է արժանացել ոչ միայն Կրթության, այլ նաև Գիտության նախարարության կողմից։ Չէ՞ որ հայրենիքին ծառայելը միայն զենքով պաշտպանելու մեջ չէ, այդ դեպքում ինչի՞ համար են մասնագիտությունները։

Նախաձեռնության դեմ անհատների, ինչպես նաև Արծրուն Հովհաննիսյանի անձնական փորձի վրա հիմնված այն փաստարկին, թե՝ «գիտությամբ զբաղվել ցանկացողը կշարունակի գործունեությունը բանակից հետո», մեծամասնություն կազմող դեպքերում սին են: Ես դա հասկացել եմ իմ փոքր դիտարկումների արդյունքում՝ և՛ իմ կուրսում, և՛ ծառայած ընկերների շրջանակում։ Չընդհանրացնելով ուղղակի ասեմ, որ բանակից հետո տղաների ընկալումները աշխարհի նկատմամբ փոխվում են՝ հաստատ ոչ հօգուտ գիտության։

Այնուամենայնիվ, ևս մի դիտարկում․ ամենաուշը 4 տարի հետո զորակոչիկները կլինեն բացառապես 18 տարեկան, և տարիքային բազմազանությունը, ինչպես որ հիմա է, պարտադիր զինծառայողների շրջանում կվերանա ակադեմիական տարկետման հետ միասին, և միգուցե իրականանա նախագիծը կազմողների երազած սոցիալական արդարությունը՝ գիտնականներին դեմոտիվացնելով, և «վերացնելով կոռուպցիան» պաշտպանության ոլորտում։