Թինա Մաքոյանի բոլոր հրապարակումները

tina maqoyan

Այլևս երբեք

Բարև: Գիտե՞ս՝ ուզում եմ մի փոքր կիսվել քեզ հետ: Հա, հա, հենց քեզ հետ, մի զարմացիր: Համակարգչի մյուս կողմում նստած անծանոթ (կամ էլ թեկուզ ծանոթ, հետո՞ ինչ): Չնայած՝ չէ, չեմ սիրում, երբ ծանոթներս կարդում են ինձ: Հա, ես էդպիսին եմ: Չէ, մի զարմացիր: Գիտե՞ս՝ ես ընկերներ ունեի, դե, համենայնդեպս, ինձ էդպես էր թվում: Գիտե՞ս՝ էլ էդ ընկերները չկա՜ն:

Չէ, չեմ պատմելու չստացված ընկերության ու դա քանդողների մասին: Գիտե՞ս՝ ինչի: Գուցե կարդան ու գտնեն իրենց տողերիս մեջ: Գուցե ծաղրեն՝ ասեն, որ ոչ մի ընկերություն էլ չկար: Դե, ես հպարտ եմ, չէ՞: Բայց հա՞ որ: Եսիմ… դա էլ դու ասա: Հա, բայց ես սրտիս մոտ էի ընդունել, է, ախր էդ ընկերությունը:

Քեզ հետ պատահե՞լ է, երբ ինքդ քո առաջ պայման ես դրել ու երդվել ոչ մի դեպքում դա չխախտել, բայց հենց հաջորդ պահին խախտել ես:

Երեկ իմ «Ստեղծիր կամ ոչնչացրու» գրքի հերթական առաջադրանքն էի կատարում: Գրված էր՝ շարունակել նախադասությունները և հետևել խորհուրդներին: Մի էջում գրված էր՝ «ես այլևս երբեք», որի կողքին, չգիտես՝ ինչու, հարկ համարեցի գրել՝ մարդկանց ներկայությամբ չեմ լացելու, ամեն ապուշի պատճառով տրամադրությունս չեմ գցելու: Ու հենց հաջորդ օրն էլ խախտեցի էդ գրողի տարած խորհուրդներս: Չէ, իրականում ես ամբողջ օրը թաշկինակը ձեռքիս լաց չեմ լինում, ուղղակի, գիտե՞ս՝ պահեր են լինում, երբ չեմ կարողանում արցունքներս թաքցնել: Հա, նախկին դասարանս ինձ «լացկան» մականունն էր տվել:

-Դու Ռուսաստանում ընկերներ չես ունեցել՝ քեզ միշտ մենակ ես զգացել: Իրենց կողքին ընկերներ են եղել, մենակությունը չեն զգացել՝ ի՞նչ է: Չե՞ն հասկացել, թե ոնց են քեզ ցավեցնում:

Լավ է, որ այս դպրոցում գոնե մեկը կա, ով սրտիցս խոսեց:

Շնորհակալ եմ:

Ամանորյա սեղանից մինչև ամանորյա զվարճանքները

 

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Հարցում Եղվարդի թիվ 1 ավագ դպրոցում

-Ինչպե՞ս եք պատրաստվում Ամանորին և ինչպե՞ս եք անցկացնում այն

-Ամանորը սիրըմ եմ, որ մարդ չգա էդ օրը, բայց գալիս են: Հենց էդ գիշերը, հենց 12-ը խփըմ ա, մեկ էլ գալիս են, բայց ասենք՝ շատ ցանկալի կլներ, որ մենք մեր ընտանիքով ըլնեինք: Է, դե լավ, հաջորդ օրը թող գան, բայց էդ պահին մեկ էլ տենըմ ես՝ գալիս են (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Սովորական, ոնց որ բոլորը: Ընտանեկան սեղանի շուրջ: Սիրում եմ, որ բոլորը էդ պահին ներկա լինեն, անակնկալներ մատուցեն մեկը մյուսին՝ թեկուզ փոքրիկ նվերների ձևով, թեկուզ անակնկալ հյուրեր ունենանք, մենք ինքներս այցելենք որևէ մեկի տուն: Անակնկալ պահեր: Մենք միշտ գնում ենք առաջին հերթին պապիկին շնորհավորելու: Սիրում ենք մեծին հարգել, մտածում ենք, որ մեծերը շատ-շատ մեր կարիքը ունեն: Ոչ թե նյութապես, այլ հոգեպես: Քանի դեռ մենք մեծ ունենք՝ առաջինը այցելում ենք ինքներս (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Ընտանիքում, հետո՝ ընկերների շրջապատում: Տանը սպասում ենք, մինչև ժամը 12-ը խփի, կենացներ ենք ասում, Նոր տարին ենք շնորհավորում, ուրախ տարի ենք իրար մաղթում, հետո դուրս եմ գալիս ընկերներիս հետ (Արթուր Ասատրյան, աշակերտ):

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

-Օյ, Ամանորը շատ եմ սիրում, շատ-շատ: Ամանորյա հեքիաթին մինչև հիմա հավատում եմ: Ձմեռ պապիին չէ, հեքիաթին: Ամենաշատը սիրում եմ էն պահը, որ Ամանորի գիշերը ձյուն ա գալիս: Դա ամենաիրական հեքիաթն ա: Շատ սիրում եմ զանգեր, գույներ, տոնածառ, զարդարանքներ, ամեն ինչ շատ սիրում եմ (Գայանե Մարտիրոսյան, մանկավարժ):

-Սովորական, առաջինը չի: Հնարավորության սահմաններում: Հա, մերը տենց ա՝ տանը (Վարդան Մեջլումյան, մանկավարժ):

-Աշխատում եմ ուրախ դիմավորել, որովհետև հունվարի 2-ին փոքր տղայիս ծննդյան օրն է: Այս տարի առաջին անգամ առանց նրա ենք դիմավորելու, հայոց բանակի սպա է, Մատաղիսում է ծառայում: Այս տարի չգիտեմ՝ ինչպես կդիմավորեմ: Կաշխատեմ ուրախ դիմավորել (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Ամանորը ես միշտ անցկացնում եմ տանը՝ իմ ընտանիքի հետ: Երբեք չեմ մտածել Ամանորին, ինչպես հիմա ընդունված է, մոդայիկ է դարձել, տարբեր տեղեր գնալ, հանգստանալ, տանը չանցկացնել: Ես սիրում եմ ընտանիքիս՝ իմ ամուսնու, երեխաների, թոռնիկների հետ նշել: Սեղան ենք դնում, ինչպես բոլոր սովորական ընտանիքներում, հայկական օջախներում: Սիրում եմ թոռնիկներիս նվերներ տալ (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

-Անցած տարի եմ ամուսնացել, մի տարի արդեն նշել ենք միասին: Դե, տարբերվում էր էնքանով, որ արդեն կինս էլ էր ներկա: Ամանորի գիշերը անցկացնում ենք ընտանիքով՝ քուր, ախպեր, ծնողներ (Վարդգես Սիմոնյան, ծրագրավորող):

-Ընտանիքով: Պարտադիր բոլորը պիտի ներկա լինեն: Դա մեզ համար շատ կարևոր բան է: Փորձում ենք հիշել՝ ինչ կարող էինք անել, որ չենք արել ու ինչ պիտի անենք մյուս տարի, ինչ ձեռքբերումներ ենք ունեցել ու ինչ ենք ակնկալում ունենալ մյուս տարի:

-Ամանորյա ծախսերը չհաշված՝ ինչպիսի՞ էմոցիաներ է առաջացնում Նոր տարվա գալը:

-Հա, ծախսերը, դե սթրեսի մեջ ենք ընգնըմ, հազիվ ուզըմ ենք դուրս գանք, նորից նույնն ա: Ընդհանուր, դե դա էլ ա պետք: Մի քիչ տխրըմ եմ, մի քիչ սթրես եմ տանըմ, բայց շուտ դուս եմ գալի (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Ամանորը, ընդհանրապես, լավ տոն է: Եթե մարդ չունենա նյութական հոգսեր՝ տոնելը բոլորիս համար շատ հաճելի է: Ես հիշում եմ՝ իմ մանկության տարիներին, պատանեկության, ինչպես նաև՝ երիտասարդության, Ամանորին մենք անհամբեր սպասում էինք, Ամանորը մեր սիրած, ամենալավ տոներից մեկն է եղել: Տարիքի հետ, ինչ-որ տեղ՝ նյութական, ընտանեկան հոգսերի պատճառով էլ առաջվա պես նվիրումով չեմ սպասում տոնին (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Ես շատ սիրում եմ Ամանորը: Սիրում եմ գույները, տոնածառը, տոնական առևտուրը: Հնարավոր է, որ մարդիկ կարծում են՝ դա ավելորդ է հայ իրականության մեջ, բայց ես մեծ բավականություն եմ ստանում (Լիլիթ Ղազարյան, հոգեբան):

-Չգիտեմ, լավ: Սիրում եմ, երբ ձյուն ա գալիս: Հետո, որ ցուրտ ա, ու ճանապարհները չեն մաքրվում, շատ դժվար ա քայլելը՝ դա արդեն բարդություններ ա առաջացնում (Գայանե Մարտիրոսյան, մանկավարժ)

-Դե, անկեղծ ասած, ես Նոր տարին սիրում եմ: Սիրում եմ եփել-թափել: Ես հյուրասեր մարդ եմ՝ շատ եմ սիրում մարդիկ ընդունել, ճանապարհել, հյուր գնալ: Ամանորը ինձ համար նաև ընկերներին, հին ծանոթներին, բարեկամներին հանդիպելու ամենալավ ժամանակն է: Ամբողջ տարվա ընթացքում դու կարող է ժամանակ չունենաս ընկերներին տեսնելու, բայց Ամանորին հավաքվում ենք ու շատ լավ ժամանակ ենք անցկացնում (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Ես սիրում եմ Ամանորը: Էն փոքր երեխաների նման սպասում եմ դրան: Սիրում եմ տոնածառը զարդարել, ամեն տարի գեղեցիկ խաղալիքներ գնել, իմ 4 թոռնիկների հետ զարդարել տոնածառը (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

-Ամանորին սպասում եմ, որովհետև ամբողջ ընտանիքս հավաքվում ա: Սպասման մեջ եմ անընդհատ, որովհետև տարիներ են եղել, որ հենց դեկրեմբերի 31-ին են պապաս ու եղբայրներս եկել: Ու շատ եմ սիրում Ամանորյա նվերներ գնել, իմ ամենասիրած զբաղմունքն ա (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

-Միշտ վատից եք, հա՞ սկսում: Իրականում ձմեռը, հենց Ամանորը ես սիրում եմ՝ անկախ ծախսերից, որովհետև դա ընտանիքի տոն է, որի ժամանակ բոլոր մարիկ, ովքեր իրարից հեռու են, հավաքվում են, հանդիպում են: Ինձ համար դա շատ կարևոր է (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Էլիզաբեթ Հարությունյանի

-Տանը քանի՞ երեխա կա: Ինչպե՞ս են տրամադրված Ամանորին: Ձմեռ պապիկին նամակ գրե՞լ են:

-Ունեմ 2 երեխա՝ տղա, աղջիկ, 28 և 30 տարեկան (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Տանը 2 երեխա ենք, բայց քույրս ամուսնացած ա (Արթուր Ասատրյան, 17տ., աշակերտ):

-Իմ երեխաները մեծ են: Չէ, ինչի՞ չեն հավատում, ես ինքս նույնպես հավատում եմ Ձմեռ պապիկին: Բնականաբար, էդ նվերները պարտադիր պայման ենք համարում: Կարևոր չի՝ երեխան որ տարիքում է, բոլորն էլ Ձմեռ պապիկին հավատում են, ակնկալիքներ բոլորն էլ ունեն: Հաճելի է փոքրիկ նվերով ուրախացնել դիմացինին (Մարգարիտա Հովհաննիսյան, մանկավարժ):

-Երկու բալիկ ունեմ: Երկու աղջիկ, մեկը՝ 6 տարեկան, մյուսը՝ 2: Արդեն մեծ աղջիկս տառերը սովորում ա, որ Ձմեռ պապիկին նամակ գրի: Դե, փոքրը դեռևս չի հասկանում, բայց էդ գույների հետ բավանակին մեծ ուրախություն ա ունենում: Տոնածառ դեռ չենք դրել, երևի 20-ից հետո, երբ երեխաները կցանկանան (Լիլիթ Ղազարյան, հոգեբան):

-Երկու, եթե 24, 20 տարեկաններին կարելի ա երեխա համարել: Թոռներ՝ առայժմ ոչ, բայց կարող ա էդ ճանապարհին լինենք (Գայանե Մարտիրոսյան, մանկավարժ):

-Տանը ես եմ երեխա, բայց ընդհանրապես՝ 3: Եղբայրներս 25, 28 տարեկան են (Հեղինե Վասիլյան, 15տ., աշակերտ):

-Դեռ չկա: Դե, էս 18 թիվը կարող ա արդեն լավ ըլնի, էլի (Վարդգես Սիմոնյան, ծրագրավորող):

-Տանը 3 երեխա ենք: Մեկը 13 տարեկան է, դեռ հավատում է Ձմեռ պապիկին, մյուսը 3 տարեկան է, շատ է նեղվում Ձմեռ պապիկից, որ ամեն օր նվեր չի բերում (Սուսաննա Գրիգորյան, 15տ., աշակերտ):

-Պետք էլ չի իմանաս: Որ իմանա՝ կգա կասետդ կճղի, կտանի: Կասի՝ գնացել ես տելեվիզր ես ընգել: Ա, դե կատակ ենք անըմ, այ բալա ջան, ձերն էլ ա կատակ, դու գիդես ի՞նչ ա: 3 հատ: Կարա՞մ հիշեմ: Ես թոռ չունեմ, չեմ պսակվել, որ մի հատ էլ պսակվեմ՝ թոռ կունենամ: Երեսչորս, երեսուն, քսանութ: Հա, ուրիշից չեն՝ սեփական են: Ամուսնացած չեն, չեն էլ ուզում: Սպասում են Եվրախորհուրդ մտնեն՝ նոր (Վարդան Մեջլումյան, մանկավարժ):

-Երեք՝ 17, 15 և 8 տարեկան: Շատ լավ, երեքն էլ շատ սիրում են Ամանորը: Մեծերը՝ արդեն չէ: Իրենք ասում են՝ ինչ ուզում եք, բերեք: Իսկ աղջիկս մինչև էդ գրում էր, իսկ հիմա հայտարարեց, որ մեկ ա՝ չկա (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

 

-Արդյոք մտածե՞լ եք Ամանորը դրսում նշելու մասին: Ինչպե՞ս եք պատկերացնում Ամանորը, երբ դուք երկրում, կամ հարազատ քաղաքում չեք:

-Երբեմն մտածում ենք, բայց միևնույնն ա, գալիս ա օր, որ մտածում ես՝ քանի դեռ մեծեր կան քեզ շրջապատող՝ տատիկ, պապիկ, պիտի իրենց կողքին լինես: Դա էլ ենք մտածում՝ ընտանիքներով գնանք, բայց մեծերին դժվար ա համոզելը, տնից հանելը: Եթե կարողանանք իրենց տնից հանել, հաստատ մենք էլ միասին ինչ-որ մի տեղ կգնանք: Մի քիչ անհոգ կարող ես էդ պահին լինել, խոհանոցային էդ պահերը չի լինի, էդ հոգնած վիճակը (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Հա, մտածել եմ: Մտածել եմ, որ ընկերների հետ նշեմ, բայց հետո եկել եմ էն եզրահանգման, որ ամենալավը ընտանիքի հետ անցկացնելն ա (Արթուր Ասատրյան, 17տ., աշակերտ):

-Ամեն տարի էլ մտածում եմ, բայց հնարավորություն չկա: Հիմա, որ տեսնում եմ, ամբողջ ժողովուրդը նեղվում ա Ամանոր դիմավորելու համար, ֆինանսական պահն ա իհարկե դա, ավելի վատ եմ զգում, ընկճված ու չեմ ուզում որևէ այլ քայլ անել: Բնականաբար, կուզենայինք ավելի թեթև անցկացնել (Մարինե Նալբանդյան, մանկավարժ):

-Հա, իհարկե: Ես երազում եմ հյուսիսային երկրներում անցկացնել՝ Շվեդիա, Նորվեգիա: Նորվեգիայում Ամանոր նշել՝ ինձ թվում է ուղղակի ֆանտաստիկ կլիներ, բայց Նորվեգիայում ամեն ինչն է ֆանտաստիկ՝ գների առումով, դրա համար դեռ չի իրականացել այդ երազանքը: Բայց, օրինակ, չեմ ընդունում Նոր տարուն ամառային երկիր գնալը, ծովափին դիմավորելը: Այ, ինձ թվում է՝ Ամանորը պիտի լինի էդ տրամադրության մեջ, ձյունը պիտի լինի անպայման (Անահիտ Վարդանյան, մանկավարժ):

-Տան ամանորյա զարդարանքով ո՞վ է զբաղվում

-Առաջինը՝ ես, երեխեքի հետ: Իրանք շատ սիրըմ են, որովհետև տարբեր հասակի երեխեք ունենք: Շատ սիրով, զարդ ու ֆնդուֆլուշկեքը առնըմ են, շատ լավ, սիրուն խաղալիքներ ունենք, տոնածառը զարդարըմ ենք միասին (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Տան զարդարանքով զբաղվում ենք ես և մայրիկս: Լինում է, որ ընտանիքով երեկոյան ժամերին հավաքվում ենք ու մտածում ենք՝ ինչ կարելի ա անել (Մարգարիտ Կարապետյան, 15տ., աշակերտ):

-Ճիշտն ասած՝ այս տարի չեմ զարդարի, հիվանդ մեծեր ունեմ տանը: Տատիկն ու պապիկը վատառողջ են, էս տարի տրամադրված չեմ զարդարելու տունը: Իսկ ընդհանրապես, սիրում եմ տոնածառը զարդարել: Հատկապես մեծ տղաս էր սիրում տոնածառը զարդարել: Երբ բանակում էր, էնտեղից զանգում, ասում էր՝ տոնածառը դրե՞լ եք, ասում էի՝ չէ: Ասում էր՝ բա դրեք, ո՞ւմ եք սպասում: Էնտեղից պարտադրում էր, որ տոնածառ պիտի լինի տանը (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Թոռնիկներիս հետ, երեխաներիս հետ: Այ, հիմա արդեն հարս էլ ունեմ տանը: Դե, երիտասարդները հիմա ավելի շատ են, չէ,՞ սիրում ամեն ինչը ավելի ճոխ, գեղեցիկ, ավելի նոր բաներով զարդարել (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

-Աղջիկս էր զբաղվում հիմնականում: Մենակ ենք հիմա, բայց կգա, կզարդարի, կգնա: Խոստացել ա (Սոֆյա Սիմոնյան, մանկավարժ):

-Արդեն կինս: Մինչև էդ՝ մաման: Հա, ես էլ բա: Ասենք՝ տոնածառը «կռիշից» իջացնելն էլ ա զարդարանք (Վարդգես Սիմոնյան, ծրագրավորող):

-Ես, որովհետև ես ամենաշատն եմ դա սիրում: Ինձ համար էդ առանձին ծես ոնց որ լինի: Միշտ Նոր տարվա երաժշտություն եմ միացնում, որ տրամադրություն ստեղծի: Ու ամեն տարի պարտադիր պետք ա մի նոր բան լինի՝ կամ տոնածառի խաղալիք, կամ ինչ-որ պատուհաններին սոսնձելու բան: Ամեն տարի պարտադիր մի նոր բան առնում եմ ու մեծ հաճույքով զարդարում եմ տունը (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

-Ամանորյա զարդարանքների բացումը անում եմ միշտ ես: Հիմնականում մեր տանը դրա պատճառով պատերազմի նման փոքր բան ա լինում, որովհետև ինձ ասում են, որ հետո անեմ, բայց ես հենց էդ պահին, միանգամից՝ հենց մտքովս անցավ, վերցնում եմ ու անում եմ: Փոքր եղբայրս անընդհատ ջարդում ա խաղալիքները (Սուսաննա Գրիգորյան, 15տ., աշակերտ):

-Հայրիկը: Ես ժամանակ չունեմ: Հայրիկը՝ երեխաների հետ (Հայարփի Սահակյան, մանկավարժ):

-Տղաները օգնում էին: Հիմա հասկացան, որոշեցին, որ ես ավելի լավ եմ անում: Դե, տենց հեշտ ա իրանց համար: Աղջիկս հետո վերադասավորում ա (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

-Ինչ-որ հետաքրքրաշարժ պատմություն՝ կապված ձմռան, Ամանորի հետ

-Փոքր էր աղջիկս՝ 3 տարեկան, Ամանորը ինքը վարեց՝ բաժակաճառով, հարևաններին հյուր գնալով: Բոլորի համար նվերներ էր վերցրել՝ փուչիկներ կամ մի փոքր սիմվոլիկ նվեր: Ձյունանուշիկի շորերով էր (Հայարփի Սահակյան, մանկավարժ):

-Շատ տարիներ առաջ դասղեկական դասարան ունեի, և իմ երեխաները փոքր էին՝ մեկը 4 տարեկան էր, մյուսը՝ 6: Մենք գնացել էինք, մոտիկ էինք էլի՝ կեսրարիս տուն, գիշերը Նոր տարի շնորհավորելու: Մհերը զանգեց՝ բա. «Ընկեր Ստեփանյան, բարև Ձեզ, ո՞նց եք: Շնորհավոր: Տա՞նն եք, թե՞ տանը չեք»: Ասացի. «Չէ, տանը չենք, բայց մի քիչ հետո տանը կլինենք»: Մի քիչ հետո եկանք տուն: Ուրեմն՝ Մհերը՝ Ձմեռ պապի շորերով, Մարինեն էր, թե Թամարիկը՝ Ձյունանուշիկի շորերով: Մենք նկարներ ունենք մինչև հիմա: Տոպրակը շալակներին, նվերներով եկել էին մեր տուն: Իսկ իմ երեխեքը իմացան, թե իրենք իրոք Ձմեռ պապի, Ձյունանուշիկ են: Իմ սիրելի աշակերտներն են եղել:

-Գիտե՞ք ինչ կա: Ձնագնդի խաղալը սիրում եմ: Խաղում եմ մեկ-մեկ: Մենք մեծ այգի ունենք, որ ձյունը սկսվում ա, դուրս ենք գալիս, խաղում ենք: Թոռներ չունեմ, ցավոտ տեղս է: Ամուսնացած չեն: Երեխաների հետ, եղբորս թոռների հետ, տեգորս թոռների հետ: Տանը երեխեքի հետ երեխա եմ: Սենց չնայեք խիստ, էլի: Երեխեքի հետ կարող ա վազվզեմ: Սիրում եմ երեխաներին (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Մանկությունս շատ լավն ա ըլե, շատ անհոգ մանկություն ա ըլե, ոչ հմիգվա նման: Երևի թե ձեր տարիքին էինք, դուրս էինք գալիս դաշտը դահուկ էինք բան անըմ: Տանն էլ ունեի իսկական դահուկներ, հիմա չեմ մանըմ՝ տենց լավը կա՞: Դուրս էի գալի, աղբերս ինձանից 3 տարի էր մեծ, ու աղբորս հետ դահուկ էինք քշըմ՝ ամբողջ Եղվարդով: Հետո էն ժամանակ լավ ձուն էր գալիս, երեխեք: Ես էլ մի քիչ տղավարի բան ունեի: Աղբորս հետ պտի էթայի ֆուտբոլ խաղալու: Հմի կարող ա աղբերը չթողի, բայց ես իրա ընգերների հետ դաշտը ֆուտբոլ էի խաղըմ: Դարբասապահ էի, որ հիշըմ եմ, աղջի, զարմանըմ եմ: Հմի որի՞ն կթողենք էթա: Տունն էլ, ասենք, տենց բան չկար՝ հերս չէր սիրըմ տենց բան, ասըմ էր՝ Մայրամին ամեն ինչ կարելի ա, պատկերացրա՝ Հայկին կարելի չէր, բայց ինձ կարելի էր: Դահուկներ շատ քշել եմ գիշերը, ու շատ սիրուն էր: Թաղից թաղ էթըմ էինք դահուկ քշելու: Ոչ մի պրոբլեմ չկար, վախ չկար: Կարող ա էթայինք էն մի մայլեն: Հերս ու մերս էլ չէին անհանգստանըմ (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

Հարցումն անցկացրին Թինա Մաքոյանը և Էլիզաբեթ Հարությունյանը

Ձմեռային հոգսեր

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Առաքելյանի

Հարցում Եղվարդի թիվ 1 ավագ դպրոցում ձմեռվա լավ ու վատ կողմերի, բոլոր հետևանքների ու լուծումների մասին:

-Սիրու՞մ եք ձմեռը: Ինչո՞ւ:

-Ձմեռը չեմ սիրում, որովհետև մենք լավ պայմաններում չենք ապրում, բարեկեցիկ վիճակում չենք, բայց ձմռան հետ կապված տոները շատ սիրում եմ՝ Ամանորը, Զատիկը: Հատկապես՝ Փոքր Զատիկը շատ սիրում եմ, ու սիրում եմ, որ էդ օրը շատ ճոխ սեղան դրված չլինի: Ինձ արարողակարգն է դուր գալիս (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Ձմեռը սիրում եմ, որովհետև այն իր հետ բերում է մաքրություն, պարզություն, ինձ համար նաև ինչ-որ տեղ արդարություն: Սպիտակ գույնը ինձ համար արդարության նշան է, անմեղության, ազնվության: Տեսեք, շատերն ասում են, որ չեն սիրում ձմեռը, ցուրտ է, բայց չէ՞ որ դա էլ տարվա սովորական եղանակ է: Դա բնության եղանակների հերթափոխություն է: (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Ձմեռը սիրում եմ շատ, յուրովի եմ սիրում, տարվա եղանակների մեջ հատուկ տեղ եմ տալիս ձմռանը (Մարգարիտ Կարապետյան, 15տ., աշակերտ):

- Ձմեռը ամենահետաքրքիր եղանակն է: Ձմռան հիմնական երևույթը ձյուն գալն է, որը ես շատ եմ սիրում: Գեղեցիկ տեսարան է, հաճելի (Արթուր Ասատրյան, 17տ., աշակերտ):

-Ձմեռը սիրում եմ Նոր տարվա համար, բայց դժվարությունների համար՝ ոչ (Էդգար Դանիելյան, 16տ., աշակերտ):

-Սիրում եմ, երբ ձյուն է գալիս, պարզ է երկինքը: Սիրում եմ էդ պահերը (Մարգարիտա Հովհաննիսյան, մանկավարժ):

-Բոլոր տարվա եղանակներն էլ սիրում եմ՝ իրենց երևույթներով, բնականաբար: Որ ասեմ շատ եմ սիրում ձմեռը՝ չէ, որովհետև ֆինանսական վիճակն է տուժում միշտ ձմռանը (Մարինե Նալբանդյան, մանկավարժ):

-Ինչպես տարվա բոլոր եղանակները՝ ձմեռն էլ իր գեղեցկությունն ունի: Եվ, իհարկե, եթե երազող մարդ եք՝ նայել ձյան փաթիլներին ու չհիանալ նրանց գեղեցկությամբ՝ անհնար է, ինձ թվում է: Հայաստանյան պայմաններում՝ հոգսերի հետ կապված, մի քիչ դժվար է ձմեռը սիրելը, բայց որպես տարվա եղանակ, իհարկե, շատ գեղեցիկ եղանակ է (Անահիտ Վարդանյան, մանկավարժ):

-Շատ էի սիրում երիտասարդ ժամանակ, բայց հիմա որ վառելիք չունեմ՝ չեմ սիրում: Եղա՞վ (Վարդան Մեջլումյան, մանկավարժ):

-Ես սիրում եմ տարվա բոլոր եղանակները, բայց ձմեռը՝ երևի թե ավելի շատ, որովհետև ձմռանն են իմ ծննդյան օրը և Ամանորը: Ամանորը ես շատ-շատ եմ սիրում: Ու բացի այդ՝ ձմեռը երևի թե ձյան համար եմ շատ սիրում (Հեղինե Վասիլյան, աշակերտ):

-Ոչ, չեմ սիրում ձմեռը, որովհետև շատ ցուրտ է: Իմ նախընտրած եղանակները՝ աշուն և գարուն (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Ձմեռը սիրում եմ մաքրության, ճերմակության համար: Մանկուց սիրել եմ Նոր տարին: Նոր տարին ինձ համար մի ուրիշ տոն է եղել, յուրահատուկ, անհամբեր սպասել եմ: Հիմա էլ, կարելի է ասել՝ էլի սպասում եմ, որովհետև էդ Նոր տարին մանուկ օրերի հուշեր է արթնացնում: Դրա համար գերադասում եմ էդ ճերմակության մեջ նշել Նոր տարին: Ձյուն լինի, անպայման ձյուն լինի (Սոֆյա Սիմոնյան, մանկավարժ):

- Ձմեռը սիրում եմ, որովհետև ոնց որ էլի երեխա դառնամ: Ոնց որ առաջին ձյուն տեսնելիս հինգ տարի առաջ ուրախանում էի, թռվռում, նույն ձևով էլ հիմա եմ ուրախանում: Ու միշտ հրաշքի էի սպասում, հատկապես՝ Նոր տարվա գիշերը: Բայց ինչքան մեծանում ես, էդքան էդ զգացողությունը Նոր տարվա, հրաշքի զգացողությունը քիչ-քիչ պակասում, մարում է (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

-Սիրում եմ ձմեռը, որովհետև աշնան չոր ծառերից հետո գալիս է սպիտակ ձյունը, ու ինչ-որ նոր կյանքի շունչ է տալիս, թարմություն (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

-Ինչպե՞ս եք ջեռուցում տունը: Գո՞հ եք

-Փայտով, փայտի վառարան: Ուղղակի՝ ջեռուցման համակարգ է (Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

-Տունը ջեռուցում ենք սովորական մարտկոցներով: Որպես վառելիք օգտագործում ենք բնական գազը (Կարինե Ստեփանյան,  մանկավարժ):

-Ջեռուցման համակարգով, բայց ցախի փեչը ավելի լավ ա (Էդգար Դանիելյան, 16տ., աշակերտ):

-Ջեռուցման համակարգով՝ գազով: 45-50 աստիճանի սահմաններում (Հեղինե Վասիլյան, 15տ., աշակերտ):

-Վառարանով, բայց ինձ հաճելի է, որովհետև ոչ ես եմ վառում, ոչ էլ… (Էլեն Խաչատրյան, 15տ., աշակերտ):

-Փայտի վառարանով: Փայտի ջերմությունը, անկեղծ ասած, բոլորովին ուրիշ է, և այս ցրտաշունչ ձմռանը շատ տեղին է: Ամբողջ առաջին հարկը ջեռուցում է: Ցախի ուժը, այ դա է (Անժելա Աղայան, մանկավարժ):

-Բնական գազով: Մեր դպրոցում շատ տաք է: Հիմա, եթե անկեղծ ասեմ՝ ոչ մեկիս տանը երևի դպրոցի նման ջերմ, տաք, էսքան բարձր ջերմաստիճան՝ 23, 24, 25 աստիճան չի լինում: Մեր տներում հազիվ մի 20 աստիճանի հասցնենք (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

-Գազի վառարանով: Գոհ եմ, բայց որ ներքևում հարևան ունեինք, իրենք էլ էին գազ վառում, մեր հատակն էլ էր տաքանում: Հիմա Ռուսաստան են գնացել, ոտքերս սառում են (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

-Ջեռուցման համակարգով: Դժգոհ եմ, որովհետև բյուջեն ճեղքվածք է տալիս (Հայարփի Սահակյան, մանկավարժ):

-Գազով: Դե, իրականում ձմեռը Հայաստանում շատ դժվար է, ծախսատար է: Ուղղակի դժգոհել մի բանից, որ արդեն կա, չեմ սիրում: Գոհ եմ էնքանով, որ բոլոր սենյակներն են տաքանում, բայց աշխատավարձը չի հերիքում: Ձմռանը մոբիլիզացվում ենք մի հատվածում, ամբողջ տարածքը չենք օգտագործում (Լաուրա Թումասյան, մանկավարժ):

-Կա՞ն տարվա այս շրջանը չսիրելու պատճառներ:

-Հայաստանում հոգսն է շատ: Տաքացնելու խնդիրը: Ինձ թվում է, եթե մեծահասակները չեն սիրում ձմեռը, միայն դրա համար չեն սիրում (Անահիտ Վարդանյան, մանկավարժ):

-Ավելի շատ երևի մասնագիտական, կենսաբանության մասնագետ եմ: Ձմռանը բույսերի մի մասը մահանում է, քուն է մտնում: Ճիշտ է՝ բազմամյա բույսերի արմատային համակարգը մնում է, բայց, այնուամենայնիվ, էդ կենդանությունը չկա: Բնությունը կարծես, չեմ ուզում էդ «մահացած» բառն ասել, բնությունը չի մահանում, բայց ժամանակավոր քուն է մտնում: Այ, երբ գարունը գալիս է, ձյունը հալվում է, էլի արևը ժպտում է, ջերմացնում ամեն ինչ, ու մեղուների բզզոցն եմ լսում, թռչունների ծլվլոցը, դա կյանք է արդեն: Բնությունը վերակենդանանում է, արթնանում է, դա եմ սիրում (Հասմիկ Այվազյան, մանկավարժ):

-Տրանսպորտային կամ ճանապարհային խնդիրներ կա՞ն:

-Տրանսպորտը՝ չէ: Իմը մի գծի վրա է, էդ գիծը բռնած՝ գալիս եմ դպրոց, էդ գծով էթըմ եմ տուն: Շատ-շատ մանկապարտեզ եմ էթըմ, էրեխուն վերցնըմ եմ, ըտեղ էլ, դե շատ ծանոթներ կան, անմիջապես ասըմ են, նստըմ ենք, ավտոյով էթըմ ենք տուն: Կամ քայլըմ ենք: Քայլել սիրըմ եմ ես: Նախընտրըմ եմ քայլել(Մարիամ Արշակյան, մանկավարժ):

- Ունենք մեքենա, բայց ես ինքս սիրում եմ քայլել՝ նույնիսկ ձմռանը, մաքուր օդ շնչել: Սիրում եմ դրսում լինել: Դա առողջ ապրելակերպի մի մասն է կազմում ՝ քայլել և թարմ օդ շնչել (Կարինե Ստեփանյան, մանկավարժ):

-Չէ, չունեմ: Տունը մոտ է, գնալ-գալու խնդիր չունեմ: Ոտքով եմ տեղաշարժվում, էդ խնդիրը չկա (Սոֆյա Սիմոնյան, մանկավարժ):

-Միակ խնդիրը էն է, որ շատ երկար ենք սպասում տրանսպորտին: Ուշ-ուշ է գալիս: Սպասելուց սառում եմ մեկ-մեկ: Հիմա որ ցուրտ է, ամեն օր գազելով եմ գալիս դասի (Ալիսա Քոչարյան, 16տ., աշակերտ):

Հարցումն անցկացրին Թինա Մաքոյանը և Էլիզաբեթ Հարությունյանը

tina maqoyan

Գիտեմ, չեք կարդալու

-Ապեր, ինձ կթողնե՞ս Թումո գնամ:

-Գնաս՝ ի՞նչ անես, քույրիկս:

-Ախ, դե էնտեղ տարբեր բաներ են սովորեցնում: Դե, օրինակ՝ մուլտերի ստեղծում, անիմացիա, դե, մի խոսքով տենց բաներ: Ապեր, անվճար ա, ինձ ընդամենը ճանապարհածախս եք տալու ու վերջ:

-Քույրիկս, դու հլը պուճուր ես, գիտես լա՞վ ա հիմիկվանից քաղաք ընկնելը: Մենք էլ հեռու՝ միշտ մտածելու ենք՝ ոնց հասար, ոնց հետ եկար: Դպրոցդ կավարտես՝ որտեղ կուզես, էնտեղ էլ կսովորես: Դասերիդ մասին մտածի, խելոք գնա դպրոց, արի տուն:

-Թին, կուզե՞ս նկարչական գնաս: Ափսոս ա տաղանդդ կորի,-հարցնում է մայրս:

-Հա, մամ, ո՞նց չեմ ուզում:

-Դե էն ծանոթդ որտե՞ղ ա սովորում: Իմացի՝ դու էլ կգնաս:

-Մամ, Դավթաշենում ա:

-Դե Հայաստան հենց գանք՝ կտանեմ էդ դպրոց:

-Ապրես, մամ ջան:

Երկու ամիս հետո.

-Մամ, բա չե՞մ գնալու նկարչական:

-Աղջիկ ջան, ամբողջ օրը էդ հիմարություններն ես նկարում: Քեզ ո՞վ կընդունի էդ դպրոց: Ավելի լավ ա խոսամ՝ ջութակի գնա:

-Ես ոչ մի ջութակ էլ չեմ ուզում՝ նկարչական եմ ուզում:

-Դե չես ուզում՝ նստի տանը: Գումար չկա: Բացի վարձից հազար ու մի ծախս կա: Նկարչական նյութեր ա, ճանապարհածախս ա:

-Միշտ ամեն ինչ սենց եք անում:

-Ձենդ չբարձրացնես, դու ես իմ էրեխեն, ոչ թե՝ հակառակը:

-Մամ, էսօր կարա՞մ «Մանանա» գնամ:

-Չէ, աղջիկ ջան:

-Մամ, լավ էլի, թող գնամ: Տեղից էլ ոչ մի տեղ չեք թողնում:

-Դե եթե դա ավելի կարևոր ա, քան ես՝ գնա:

-Մամ, նկարչական չտարար, գոնե Թումո գնանք էլի, խնդրում եմ:

-Թումո գնաս՝ ի՞նչ անես, աղջիկ ջան:

-Էն, ինչ մնացածը՝ սովորեմ:

-Լավ, վաղը կգնանք:

-Մխիթարը կարո՞ղ ա ջղայնանա:

-Ես կխոսեմ ապերի հետ:

-Ապրես, մամ:

-Քուրիկս, բարև, ո՞նց ես: Էդ ի՞նչ Թումո ես ուզում գնաս:

-Բարև, Արթ: Դե, Թումո, էլի: Չգիտե՞ս էդ ինչ ա:

-Քուրիկս, էդ անկապ տեղ ա: Ով ասես՝ գնում ա:

-Անկապ տեղ չի: Ես էդ «ով ասես»-ի համար չեմ գնում: Գնում եմ՝ սովորեմ:

-Թին ջան, ապերները ասում են՝ պետք չի Թումոն: Թող դասերով զբաղվի:

-Կլինի՞ մի անգամ ես որոշեմ ինձ ինչ ա պետք, ինչ՝ չէ: Մի անգամ մի բան թող իմ ուզածով լիներ: Միշտ ձեր ասածով պիտի լինի՝ անկախ նրանից՝ ճիշտ եք, թե չէ: Ինձ համար ոչ մի բան չեք ուզում անել: Մամա, հետո չասեք, թե ինչի մարդկանց հետ չեմ շփվում, սենյակիցս դուրս չեմ գալիս: Դու եք ինձ փակում՝ թույլ չեք տալիս դուրս գալ, մարդկանց հետ շփվել, զարգանալ: Մենակ դպրոցի տվածը ինձ հերիք չի:

 

Գիտեմ, մամ, չեք կարդալու սա, ոնց մնացած նյութերս: Հենց էնպես, ոնց չեք լսում, էդպես էլ չեք կարդալու: Բայց ես կասեմ՝ շնորհակալ եմ, որ թույլ եք տալիս զարգանալ: Իմ սենյակում: Առանց ընկերներ: Առանց ընտանիքի անդամների

Ես չունեմ ոչ մի բանի իրավունք՝ հա դե ես աղջիկ եմ, չէ՞: Էդպես ո՞նց կլինի. ես 17 տարեկանից մենակ Երևան գնամ: Փոքր եմ, ախր

Իմ արտահայտվելու միակ միջոցը գրելն է: Հա դե, շատ-շատ փոքր տարիքից ինձ բարդույթներով են մեծացրել: Ներսս մտել է, որ իմ կարծիքը միշտ սխալ է՝ ես երեխա եմ ու չեմ հասկանում: Ինձ միշտ ասել են՝ երբ մեծերը խոսում են, դու սուս մնա: Ու ես սուս եմ մնացել: Մինչև օրս: Ու էդ բարդույթով ապրել եմ համարյա 17 տարի

Ոչ ոքի հուզելու մտադրություն չունեմ, ոչ էլ ուզում եմ խղճահարություն առաջացնել: Բարձրաձայնեցի, որովհետև կողքիս նման օրինակներ շատ ունեմ: Գիտեմ, որ ընտանիքս սա չի կարդալու, բայց գրում եմ, որ գոնե ինձ նման մի քանիսի ծնողները կարդան ու գիտակցեն, թե ինչպես են վարվում իրենց երեխայի ապագայի, ինչու չէ նաև հոգեբանության հետ

tina maqoyan

Հրաժեշտ

-Թռիչքը 3-ի՞ն ա։

-Չէ, հետաձգվեց։

-Ինչի՞ եք տխուր։

Չպատասխանեցի։

-Ոչինչ, նորից կհանդիպեք։

Մեքենայում ինչ-որ հայկական ռաբիզ էր հնչում։ Վարորդը երևի կարդաց մտքերս ու հասկացավ, որ դուր չի գալիս։ Սկավառակը փոխվեց։ Հիմա ինչ-որ ֆրանսիական երաժշտություն էր հնչում։ Երևի կարդաց մտքերս ու հասկացավ, որ սա էր հիմա պակասում ինձ։ Պակասում էր՝ ինձ իսկական ֆիլմի հերոսուհի պատկերացնելու համար։ Երևի կարդաց ու երևի հասկացավ։ Երևի։ Հերոսուհի, ով նոր էր բաժանվել հարազատից ու հիմա ատում էր ամբողջ աշխարհը։ Մի պահ ատում էր։ Մի պահ միայն։ Իսկ հաջորդ պահին նորից շարունակելու էր ապրել՝ կարծես ոչինչ էլ չէր եղել։ Կարծես հարազատից չէր բաժանվել։ Կարծես դեռ մի քանի ժամ առաջ հրաժեշտ չէր տվել։ Պիտի ձևացներ։ Հա դե, ամբողջ կյանքն է լի ձևականություններով։ Պիտի ժպտար։ Չպիտի լացեր մարդկանց ներկայությամբ։ Իսկ մարդիկ պիտի մտածեին, թե «անդարդ» ուղեղն անջատած ապրում է։

Պիտի շարունակեր կյանքին սիրահարված մնալ։ Ապագայի պլաններ կառուցել։ Բայց ներսում՝ բոլորին անտեսանելի մի տեղում, ինչ-որ բան պիտի կոտրվեր։ Ինչ-որ բան պիտի «այնպես» չլիներ։ Չեմ սիրում օդանավակայանները։ Դրանք միշտ հեռացնում են ամենահարազատներին։

Քեզ հետ եղե՞լ է, երբ կարճ ժամանակով հադիպում, բայց երկար (երբեմն նաև՝ անժամկետ) հրաժեշտ ես տալիս։ Այ, հենց էդ անժամկետությունն է ցավեցնում։

Հրաժեշտի պահին ասաց՝ լավ կսովորես, քեզ լավ կնայես, բայց չասաց, թե ինչպես արժանավայել կարոտեմ, տխրեմ։ Ու ես հիմա չգիտեմ՝ ինչպես արժանավայել վերապրեմ հերթական հրաժեշտը։

Երբ է սկսում խորհրդավորը

Լուսանկարը՝ Թինա Մաքոյանի

Լուսանկարը՝ Թինա Մաքոյանի

Երբևէ զգացե՞լ եք անտառային լռության ուղեկցությամբ խորհելու, կամ էլ ծովի ալիքների խշշոցից ննջել ու սիրուն երազներ տեսնելու հաճույքը: Դա անբացատրելի է, ինչպես ասել է վան Գոգը՝ դա ոչ ուրախ է, և ոչ էլ տխուր. դա հիասքանչ է:

Ընտանիքիս հետ մեկնել էի հանգստանալու: Ստիպված էի մի ահագին խորդուբորդ բարձունք հաղթահարել՝  ծովին հասնելու համար, մի էդքան էլ՝ մեր «ճամբարը» հետ վերադառնալու: Առաջին օրը շատ լողացի ու մրսեցի, գիշերեցի փայտե փոքրիկ տնակում, իսկ հաջորդ օրն արդեն ջերմում էի: Տաք-տաք հագնված նստել էի անտառում՝ մի բարձր տեղ, ու հիանում էի ներքևում ծփացող ծովի ալիքներով, ծիտիկների դայլայլով, երբ մի մարդ մոտեցավ՝ ձեռքին մի գիրք: Ասաց, որ գիրքը գտել է անտառում: Իր հետ տանել չի ուզում, անտառում ընկած թողնել՝ նույնպես, գուցե ե՞ս վերցնեմ, կամ էլ մեկ ուրիշին նվիրեմ: Ես հաճույքով վերցրի գիրքը, շնորհակալություն հայտնեցի ու գնացի:

Նայեցի՝ վրան գրված էր «Мастера фэнтези», «Джонатан Уайтли», «Лабиринт Теней»: Վրան էլ ինչ-որ ծերուկ է նկարված՝ դեղին թուրը ձեռքին, շրջապատված ինչ-որ չարքերով:

-Մամ, տես՝ գիրք եմ գտել:

-Ի՞նչ գիրք: Որտեղի՞ց:

-Մի մարդ մոտեցավ,- ու պատմեցի՝ ինչ որ եղել էր:

-Վերցնելո՞ւ ես: Կեղտոտ գիրք ա: Սկի քո գրքերը չես կարում վերջացնես, էդքան էլ բերեցիր հետդ Հայաստանից:

Առանց մի բառ ասելու՝ նորից վերադարձա հին տեղս: Հարմար տեղավորվեցի ու սկսեցի կարդալ: Ներքևում ծովն է՝ ծփացող ալիքներով, վերևում՝ ծիտիկները՝ իրենց դայլայլով, ու ես էս ամեն ինչի ներքո խորասուզվել եմ գրքի մեջ:

Լուսանկարը՝ Թինա Մաքոյանի

Լուսանկարը՝ Թինա Մաքոյանի

«Ինչ լավ էր՝ էդ մարդուն հանդիպեցի: Ես էլ չֆայմեցի հետս գիրք բերեմ, ուրիշ զբաղմունք էլ չկա, մինչև իրիկուն էստեղ ենք»:

Բայց մի րոպե. էս ի՞նչ խշխշոց է, չեմ հասկանում: Նայում եմ շուրջս՝ ոչ մի շարժվող առարկա չկա: Նորից սկսում եմ կարդալ: Նորից խշխշոց: Ախ, հա՜, իհարկե, էս շունը կորել է անտառում, տերերն էլ վաղուց գնացել են: Թփերի միջից մի հսկայական սև շուն դուրս եկավ ու նստեց ուղիղ կողքիս: Սկսեցի շոյել գլուխը: Կարծես թե դուր եկավ: Էլ ի՞նչ է պետք կատարյալ երջանկության համար: Հավատարիմ ընկերն էր պակասում՝ դա էլ ավելացավ: Ամեն ինչ այնպես է, ինչպես որ պետք է:

tina maqoyan

Թինան ինչ գիտի

Պատմությունը երբեք չեմ սիրել, իսկ քննություններից հետո նույնիսկ սկսեցի թշնամաբար վերաբերվել այդ առարկային։

Հունիսի 21. պատմության քննությունից մեկ օր առաջ։

-Հըն, Թին, մի բան ստացվո՞ւմ ա։

-Եսիմ, Նել, բոլոր տոմսերն էլ սովորել եմ, բայց չեմ կարողանում հիշել, չի տպավորվում։ Ի՞նչ անեմ։

-Կարդա, ես հարցեր կտամ՝ կպատասխանես։

Հունիսի 22. պատմության քննություն:

Առավոտյան վաղ արթնացա, մի քանի տոմս կարդացի ու գնացի դպրոց։ Ժամը 9:00 արդեն դպրոցում էի, բայց ինչպես պարզվեց՝ մեր դասարանին քննելու էին ժամը 12-ին։ Դե, լավ էր, կհասցնեի կրկնել տոմսերս, բացի այդ էլ՝ կընտելանայի քննական տարածքին։

Նստել էի մի քարի ու կարդում էի, երբ գրա դարանավարուհիներից մեկը ձայն տվեց.

-Մոտդ գիրք կա՞:

Մոտեցա պատուհանին, հանձնեցի բոլոր գրքերը, որոնք մնացել էին մոտս՝ քննություններին պատրաստվելու համար։ Մնացին պատմության դասագրքերը։

-Դրանք էլ տուր։

-Կրկնում եմ, քննությունը վերջանա՝ կհանձնեմ։

-Ոչինչ, տուր, էլ չի կարելի կրկնել, երեկ պիտի կրկնած լինեիր,- քմծիծաղով պատասխանեց գրադարանավարուհին։

Ախր, ո՞նց բացատրեմ, որ առարկան չեմ սիրում՝ հերիք չի, մի բան էլ հիշողություն չունեմ, կարդացածս նույն պահին էլ մոռանում եմ։ Գիտեք, թե հե՞շտ է 100 հարց սովորելը՝ հնագույն շրջանից մինչև նորագույն շրջան, 6-րդ դասարանից մինչև 9-րդի գրեթե բոլոր թեմաները։

-Քննությունից հետո կհանձնեմ. էս գրքերն ինձ պետք չեն,- ժպտալով պատասխանեցի ու նորից գնացի կրկնելու։

Աստիճանաբար սկսեցին հավաքվել դասընկերներս: Մեկը՝ անհանգիստ, մյուսը՝ վստահ, որ բարձր է ստանալու, մեկը առանձնացած աղոթում էր, մյուսը՝ կրկնում, իսկ մի խումբ էլ կար՝ «այլ կերպ» էր խաղում: Դե, իհարկե, ես էլ էի այդ խմբում։ Արդեն ժամը 14-ին մոտ էր, գրեթե բոլորը հանձնել էին քննությունն ու տուն գնացել, մնացել էինք մի քանիսով։ Պատմության ուսուցչուհիներից մեկը դպրոցից դուրս եկավ.

-Էսքա՞նդ եք մնացել։ Թինա, Վալենտինա, հաջորդը դուք կմտնեք։

-Մենք վերջում մտնենք, էլի։

-Չէ, ի՞նչ տարբերություն։ Մի հոգի դուրս գա, դու կմտնես, Թինա։

-Լավ էլի, թող Ալիկենք մտնեն, ես վերջում կմտնեմ։

-Ալիկը չի՞ մտել դեռ։

-Չէ։

-Լավ, ոչինչ, դու ես հաջորդը, էլ չասեմ։

Ահա և եկավ իմ հերթը։

-Բարև ձեզ։

-Բարև, քաշիր տոմսը, ո՞ր համարն է, արի՝ էստեղ ստորագրի։

Վերցրի 22 համարի տոմսս, սևագրության թերթիկ ու նստեցի, որ պատրաստվեմ։

«22։ Ի՜նչ դժբախտ եմ ես։ Ես զգում էի, որ հենց սա եմ քաշելու։ Ինչի՞ հենց սա լավ չսովորեցի»։ Ու մինչ մտածում էի, թե ոնց եմ պատասխանելու տոմսս, երբ ոչինչ չեմ հիշում, եկավ պատասխանելու ժամանակը։

-Դե, Թինա, կարդա հարցը ու սկսիր պատմել։

-Ըմ… «Հայկական պետությունների դիցարանները», ըմ..,- ու սկսեցի պատմել այդ թեմայի շուրջ այն ամենը, ինչ մտքիս էր գալիս։

-Ապրես, հաջորդ հարցը։

-«Հայկական մշակույթը (XV դար-XVII դարի առաջին կես)», ըմ… Չգիտեմ, չեմ հիշում էս թեման։

-Լավ, իսկ ի՞նչ ես հիշում։ Ինչ գիտես՝ դա պատմիր։

Մինչ կհասցնեի ասել այն թեմայի վերնագիրը, որը ամենից լավ էի հիշում, ընդհատեց պատմության ուսուցչուհիներից մեկը, որը մեր դասարանում «Հայոց եկեղեցու պատմություն» էր դասավանդում.

-Թինան ի՞նչ գիտի, որ։ Թինան խելո՜ք, սուսիկ-փուսիկ երեխա է։

Հա, իրականում ես էդ տոմսը լավ չէի սովորել, հնարավոր է՝ ընդունակություններս, կամ էլ հիշողությունս, նաև հուզմունքս չթողեցին ինձ հանգիստ խոսել, բայց Թինան շատ բան գիտի: Ինչքան ես գիտեմ՝ ուսուցիչները պետք է էսպիսի պահերին աշակերտի կողքին կանգնեն և սիրալիր ժպիտով ասեն. «Դու կարող ես»: Ավելի ամոթալի է այն, որ մանկավարժը աշակերտի հոգեբանություն չգիտի:

Լսելով նման արտահայտություն մի ուսուցչուհուց, որի դասերին ես միշտ պատրաստ եմ եղել՝ սկզբում հուզվեցի, հետո որոշեցի, որ պիտի պատասխանեմ ու բարձր ստանամ։ Եվս մեկ հարց պատասխանեցի ու դուրս եկա քննասենյակից, իհարկե, ոչ լավ տրամադրությամբ։ Իսկ երբ քննությունն ավարտվեց, իմացա, որ 16 միավոր եմ ստացել։

tina maqoyan

Առանց ընտանիքի

Գիտե՞ք, թե ինչ է ապրել ընտանիքիցդ կտրված, երբ դու դեռ 15-16 տարեկան ես: Իսկ ես գիտեմ: Արդեն մեկ տարի է, ինչ ապրում եմ առանց ծնողների՝ տատիկիս հետ:

Ընտանիքում ես ամենափոքրն եմ, ունեմ երկու եղբայր՝ Մխիթարը և Արթուրը: Ես 11 տարեկան էի, երբ Մխիթարը մեկնեց Ռուսաստանի Դաշնութուն՝ արտագնա աշխատանքի: Երբ Արթուրը մեկնեց ծառայության, ես 13 տարեկան էի, իսկ մի քանի օր անց հայրս նույնպես մեկնեց արտագնա աշխատանքի: Դե, փաստորեն, ամեն մեկս՝ մի տեղ։ Ու մնացինք ես ու մայրս։

Չորս տարի ես ու մայրս ապրեցինք մեր վարձով բնակարանում։ Թե՛ տխուր, թե՛ ուրախ, թե՛ ցուրտ և թե՛ ջերմ օրեր շատ եղան։ Եվ մի օր էլ մայրս որոշեց, որ պիտի գնանք հայրիկի մոտ։ Այդ ժամանակ ես 14 տարեկան էի: Անկեղծ ասած՝ ես չէի ուզում Հայաստանից գնալ։ Ասել, որ չափից դուրս հայրենասեր եմ, այդ պատճառով չէի ուզում գնալ՝ սուտ կլինի։ Ուղղակի ինչ-որ բան ինձ պահում էր Հայաստանում։ Բացի այդ՝ ես արդեն փոխադրվել էի 9-րդ դասարան: Դե, հասկանո՞ւմ եք, վերջին տարին իմ հարազատ դպրոցում, վերջին զանգ, ավարտական երեկո, հրաժեշտ արդեն հարազատ դարձած համադասարանցիներիս, իսկ Ռուսաստան մեկնելը կնշանակեր թողնել այդ ամենը, մեկ տարի կորցնել ու երկրորդ տարին մնալ 8-րդ դասարանում:

Գնացինք… Երևի թե կյանքիս ամենամութ, ամենատաղտկալի ու անգույն մեկ տարին էր, որ անցկացրի Ռուսաստանում։ Սկսեցի հաճախել տեղի դպրոցը, ամեն ինչ այնքան խորթ էր, բոլորը օտար լեզվով էին խոսում, իսկ ես այնքան էլ լավ չէի տիրապետում այդ լեզվին (հասկանում էի, բայց խոսել չէի կարողանում: Դե լավ, թող լինի այսպես. ցանկություն չունեի):

Հիմա, երբ հիշում եմ, թե ինչպես էր ամեն օր մայրս զոռով արթնացնում, ինչպես էի ամբողջ աշխարհը անիծելով հագնում դպրոցական համազգեստս, ինչպես էի լացելով նստում մեքենան ու գնում դպրոց, ինչպես էի նողկանքով մտնում այդ դպրոցը, ու թե ինչպես էին դասընկերներս ինձ վերաբերվում (իսկ նրանք լավ չէին վերաբերվում ինձ), ուղղակի ուզում եմ հիշողությունիցս առհավետ ջնջել այդ օրերը։

Այդ ընթացքում շատ ինքնամփոփ էի դարձել, չէի շփվում ոչ մեկի հետ, նույնիսկ՝ ընտանիքիս անդամների։ Հայրս դեմ էր իմ Ռուսաստանում մնալուն։ Միշտ հայրս ու մայրս վիճում էին իմ մնալ-չմնալու պատճառով։

-Ախր, էս ռուսաստաններում ի՞նչ կա։ Էս հեչ աղջկա տեղ չի, բա մեղք չի՞ էս էրեխեն, դասերը դժվար ա, չի կարում սովորի, դուրդ գալի՞ս ա։ Ամեն ինչ կիսատ թողեց՝ դպրոցը, պարը, ջութակը։ Բա ափսոս չէ՞ր։ Դու գալիս էիր՝ գայիր, գոնե էս էրեխուն չբերեիր հետդ, թողնեիր՝ տատի մոտ մնար, սովորեր, հետո եթե ուզենար՝ կկանչեինք մեզ մոտ։

-Որտեղ մենք՝ էնտեղ էլ ինքը,- պատասխանում էր մայրս։

Իսկ ես ընդհանրապես չէի մտածում դասերիս մասին, ինձ հետաքրքիր չէր ոչինչ, հետաքրքրությունս կորցրել էի ամեն ինչի նկատմամբ։ Միայն ամբողջ օրը նկարում էի։ Երբ ուսուցիչները դաս էին հարցնում, ու ես հրաժարվում էի պատասխանելուց, օրագիրս էին պահանջում, ու կզարմանա՞ք, եթե ասեմ, որ մեծ հաճույքով տալիս էի օրագիրս: Փոխարենը, երբ այնպես էր ստացվում, որ բարձր գնահատական էի ստանում՝ պահում էի օրագիրս, չէի ներկայացնում։

Աշակերտների մասին ոչինչ չեմ ուզում պատմել՝ տհաճ կլինի։ Միայն կասեմ, որ ամեն օր դիմավորում էին արհամարհանքով ու հետևյալ խոսքերով. «Армянка пришла», «Тина вареф вонц ес, инч ка чка» (ռուսերեն տառերով եմ գրում, որ այդպես էլ կարդաք): Իսկ այդ մի քանի հայերեն բառերն էլ դասարանցիներից մեկն էր սովորեցրել, որը իբր հայերեն գիտեր, բայց երբ հայերեն մի երկու բառ ասացի, ոչինչ չհասկացավ:

Մի կերպ ավարտեցի 2015-2016 ուս. տարին Կրասնոդարում: Արձակուրդ, ոչ մի հետաքրքիր զբաղմունք: Արթուրն էլ էր արդեն եկել մեզ մոտ: Արդեն սկսել էի հաճախակի ժպտալ, տանեցիների հետ ավելի շատ շփվել: Եղբորս հետ ֆիլմեր էինք դիտում ամբողջ օրը, հիմնականում՝ սարսափ: Օրերս ուրախությամբ էին լցվել՝ եղբայրս էր կողքիս: Բայց մեկ ամիս մնալուց հետո Արթուրն էլ գնաց Մոսկվա՝ Մխիթարի մոտ: Ու Թինան նորից մնաց մենակ: Մի որոշ ժամանակ հետո տեղափոխվեցինք այլ բնակարան, և էլի որոշ ժամանակ անց՝ մայրս ինձ բերեց Հայաստան:

Ուրախությանս չափ չկար: Նորից նույն՝ չափից դուրս հարազատ փողոցները, դեմքերը, խանութները, շենքերը… Դեռ չգիտեի, որ այստեղ ևս հիասթափություն է սպասվում: Ես եկել էի այն հույսով, որ արդեն սովորելու եմ ավագ դպրոցում՝ 10-րդ դասարանում, հասակակիցներիս հավասար: Բայց պարզվեց, որ 10-րդ դասարանի համար 9-րդ դասարանի ատեստատ է հարկավոր, որը ես չունեի: Դե, ստիպված համաձայնեցի 9-րդ դասարանին. դպրոցից դուրս գալ չէի ուզում:

Շատ ծանր տարա ինձնից փոքրերի հետ սովորելու փաստը: Բայց, ի ուրախություն ինձ՝ շուտ ընտելացա դասարանիս, դասընկերներս լավն էին ու, եթե հաշվի չառնեմ սկզբնական շրջանում որոշ աղջիկների հետ կոնֆլիկտները, որոնք, իհարկե ժամանակի ընթացքում հարթվեցին, ընդհանուր առմամբ՝ շատ լավ ընդունեցին ինձ իրենց դասարանում:

Որոշ ժամանակ անց մայրս վերադարձավ Ռուսաստան և ես՝ գրեթե չափահասս, որոշեցի, որ ես մեծ եմ, և առանց ծնողների էլ կարող եմ ապրել: Իսկ հիմա հասկանում եմ, որ առանց ծնողների նույնիսկ մեծահասակներն են դժվարությամբ ապրում, էլ ուր մնաց ես՝ 16 տարեկան աղջնակս կարողանամ կարոտին դիմանալ…

tina maqoyan

Իսկ դուք հիշո՞ւմ եք

Տեսնելով մեր բակի երեխաներին՝ ակամա հիշում եմ ինձ այդ տարիքում, հիշում եմ մեր խենթությունները, ու գիտե՞ք ինչ. տարիներն անցել են, իսկ խենթություններն ու մանկական խաղերը նույնն են մնացել։ Համաձայն չեմ այն կարծիքի հետ, թե հիմա երեխաները տարված են համացանցով ու համակարգչային խաղերով։

Աղջիկներ, իսկ դուք նո՞ւյնպես ճակատի մազափունջ եք կտրել ինքերդ ձեզ։

Դուք նո՞ւյնպես քնած եք ձևացել, որպեսզի հայրիկը տանի և պառկեցնի մահճակալին։

Դուք նո՞ւյնպես ընկերներով նույն երաժշտությունը միաժամանակ միացրել եք երկու հեռախոսներով։

Դնչիկը չե՞ն ցավեցրել վերարկուի շղթան քաշելիս, որն, ի դեպ, թթու երկաթի համ ունի։

Իսկ հիշո՞ւմ եք, երբ փոքր էինք, հինգ թերթիկ ունեցող յասաման էինք ուտում ու երազանք պահում։

Իսկ հիշո՞ւմ եք, երբ փոքր էինք, ձեռնոցներ ունեինք, որոնք թելով իրար էին միանում։

Իսկ ինչպե՞ս էինք սենյակներում աթոռներից և վերմակներից տնակներ սարքում։

Իսկ ո՞վ է փոքր ժամանակ օղաբլիթը անցկացրել մատին, իսկ հետո հենց մատի վրայից կրծել։

Իսկ դուք նո՞ւյնպես գրքից տետրի մեջ ինչ-որ բան արտագրելիս փորձել եք մեկ տողի վրա ավելի շատ բառեր տեղավորել, քան գրքում է։

Իսկ հիշո՞ւմ եք, գլուխը լվանալիս մազերով զվարճալի սանրվածքներ էինք անում։

Իսկ հիշո՞ւմ եք, երբ բակում խանութ-խանութ էինք խաղում, տերևները գումարի դեր էին խաղում։

Որևէ մեկը մանկության տարիներին հավատո՞ւմ էր, որ խաղալիքները գիշերը կենդանանում են։

Իսկ դուք նո՞ւյնպես փոքր ժամանակ, երբ ձեր գլխավերևով անցնում էին, վախենում էիք, որ չեք մեծանա և խնդրում էիք, որ նորից հետ անցնեն։

Իսկ հիշո՞ւմ եք, երբ որևէ խաղալիք էինք վերցնում մեզ հետ քնելու, մտածում էինք, որ մյուսները կնեղանան, և վերցնում էինք բոլորին։

Իսկ դուք նո՞ւյնպես գոռացել եք պատշգամբից և արագ իջել ներքև, որ ձեզ չնկատեն։

Հիշո՞ւմ եք, ընկերները մեզ ասում էին՝ ջուր բեր խմելու, իսկ մենք պատասխանում էինք. «Եթե գնամ տուն, էլ չեն թողնի դուրս իջնեմ»։

Իսկ դուք նո՞ւյնպես փոքր ժամանակ սրիչով սրում էիք ոչ միայն մատիտները, այլ նաև գրիչներն ու ֆլոմաստերները։

Իսկ դուք նո՞ւյնպես ժպտում էիք, քանի դեռ կարդում էիք սա։

tina maqoyan

Ների՛ր, մա՛մ

Բարև, մա՛մ։ Ո՞նց ես, ի՞նչ ես անում… Երկար ժամանակ է՝ չենք խոսել։ Գիտե՞ս, մա՛մ, կարոտել եմ քեզ շատ։ Գիտեմ, մա՛մ, քեզ երբեք չեմ ասել, որ կարոտում եմ, որ սիրում եմ շատ-շատ… Կներես, էդպիսինն եմ, ինչ անեմ, չեմ կարողանում զգացմունքներիս մասին խոսել, իսկ դու մտածում ես, թե քեզ չեմ սիրում։

Մամ, ախր քեզնից թանկ էլ ո՞ւմ ունեմ, ո՞նց կարող եմ չսիրել նրան, ում շնորհիվ ես գոյություն ունեմ։ Ուզում եմ էս նամակի միջոցով զգացմունքներիս գոնե 1%-ը նկարագրեմ։ Մամ, կյանքի էս դժվար փուլում մենք միասին չենք։ Էնքան եմ զգում կարիքդ… Գիտե՞ս, էնպես կուզեի հիմա կողքիս լինեիր։ Գլուխս դնեի ծնկներիդ ու մի կուշտ լաց լինեի։ Մանրամասն պատմեի էն բոլոր դժվարությունների ու ձախողումների մասին, որ պատահեցին ճանապարհին էս մեկ տարվա ընթացքում՝ երբ բաժանվեցինք իրարից, երբ որոշեցի, որ ես արդեն մեծ եմ, ես կարող եմ ինքնուրույն որոշում կայացնել ու կարող եմ քեզնից հեռու ապրել։

Խոստովանում եմ, մա՛մ, փոշմանել եմ, սխալվել եմ, խաբվել եմ… Կուզեի բարկանայիր ու ասեիր, որ դու զգուշացրել էիր, իսկ ես քեզ չլսեցի… Բայց, չէ… Դու երբեք էդպես չէիր ասի, այլ ուղղակի ամուր կգրկեիր ու կասեիր. «Ես քեզ սիրում եմ, իմ աղջիկ»։

Մամ, հիշո՞ւմ ես, ինձ հրաժեշտ տալուց ասացիր. «Կներես, իմ աղջիկ, ես չէի ուզի էսպես լիներ, բայց խոսք եմ տալիս՝ շուտ կվերադառնամ»։ Իրականում ես պիտի ներողություն խնդրեի, որ ցավ եմ պատճառել քեզ, որ մենակ եմ թողել։

Մա՛մ, իսկ հիշո՞ւմ ես, հաճախ էիր ասում. «Ի՞նչ էի անելու առանց քեզ, պստլոս, մամայի օգնական…»։ Իսկ ե՞ս, մամ, իսկ ե՞ս ինչ էի անելու առանց քեզ։ Ես էդպես էլ «մամայի օգնական» չեղա։ Ների՛ր, մա՛մ։ Սիրում եմ քեզ։