alex hakobyan

37 տարվա պատմություն

Տատիկս` Սեդա Փաշյանը, ծնվել է 1948 թվականին, Վրաստանում, Ախալքալաքի շրջանի Ազավրեթ գյուղում:

-Որտե՞ղ ես ուսում ստացել, տատ:
-Ազավրեթ գյուղի միջնակարգ դպրոցում: Դպրոցն ավարտել եմ 1966 թվականին:
-Դպրոցը ավարտելուց հետո բարձրագույն կրթություն ստացե՞լ ես:
-Բարձրագույն կրթություն չեմ ստացել, բայց հեռակա սովորել եմ Էջմիածնի ակումբա-գրադարանային տեխնիկումում և նաև  37  տարի աշխատել եմ Ազավրեթի գյուղական գրադարանում գրադարանավարուհի:
-Ե՞րբ ընդունվեցիր աշխատանքի:
-1967 թվականի մայիսից: Մեր գյուղում  նոր էր բացվել գրադարանը, և ես, միջնակարգ դպրոցի ատեստատը ներկայացնելով գրադարանի տնօրենին, ընդունվեցի որպես գլխավոր գրադարանավարուհի:
-Սիրո՞վ էիր կատարում այդ գործը:
-Դե, քանի որ ես շատ էի սիրում գրքեր ընթերցել, այս գործը ինձ համար ուղղակի հրաշալի էր:
-Հաճա՞խ էին գալիս գիրք ընթերցելու:
-Գյուղի մեծ մարդիկ, աշակերտներ և հատկապես բարձրագույն  սովորող ուսանողներ գրեթե ամբողջ օրը գրադարանում գիրք կարդալով էին զբաղվում:
-Կայի՞ն մարդիկ, ովքեր գալիս և խնդրում էին տալ այնպիսի գրքեր, որոնք հետաքրքրությամբ կընթերցեն:
-Իհարկե կային: Ես նրանց առաջարկում էի իրենց նախասիրություններին համապատասխան գրքեր:
-Երեխաները հաճա՞խ էին գալիս գրադարան:
-Շատ հաճախ:
-Իսկ ի՞նչն է պատճառը, որ մեր օրերի երեխաները պարզապես գիրք չեն ուզում բացել:
- Որովհետև օգտվում են համակարգիչներից, հեռախոսներից և այլ տեղեկատվական տեխնոլոգիաներից: Բայց ես հոգուս խորքում  շատ եմ ափսոսում, որ այսօրվա երիտասարդները ընթերցանության անունն անգամ չեն ուզում լսել:
-Իսկ, եթե հիմա լինեիր գրադարանավարուհի, ի՞նչ քայլեր կձեռնարկեիր այսօրվա երիտասարդներին, այսպես ասած, ճիշտ ուղու վրա դնելու համար:
-Դե  կկազմակերպեի բացօթյա  ընթերցանություն, միջոցառումներ, հետաքրքիր գրքերի քննարկումներ, չէ՞ որ յուրաքանչյուր գիրք իր մեջ ունի բարոյախրատական որևէ իմաստ:
-Իսկ ի՞նչ հիշողություններ ունես այդ 37 տարիներից:
-Մինչև ԽՍՀՄ-ի փլուզումը հրաշալի հիշողություններ ունեմ, քանի որ հաճախ էի գրադարանի ներսում կազմակերպում միջոցառումներ:
-Իսկ ԽՍՀՄի փլուզումից հետո ի՞նչ փոխվեց:
-Դե, մարդկանց հոգսերը շատացան, մարդիկ չէին գալիս գրադարան, աշխատավարձը իջեցրին, և այդպես շարունակ:
-Իսկ այդ 37 տարին  քեզ ի՞նչ տվեց:
-Այդ աշխատանքի շնորհիվ ես գտա իմ ամուսնուն, մենք հինգ աղջիկ ունեցանք, և հենց իմ ընտանիքը տվեց այդ սքանչելի տարիները:
-Քո աշխատանքը գնահատվե՞լ է կառավարության կողմից:
-Երկու մեդալ ունեմ. մեկը՝ 25 տարի  հավատարիմ և լավ աշխատող, որը ես ձեռք բերեցի իմ աշխատանքի շնորհիվ, մյուսն էլ որպես բազմազավակ մայր:

milena khachikyan

Հետավարտական օրերի եւ նախաքննական սպասումների մասին

Տասնութ, տասնինը, քսան… Մեկ, երկու, երեք, չորս, հինգ, վեց, քսանյոթ… Չէ, ես հաշվել չեմ սովորում, սրանք ընդամենը օրերն են, որ մնացել են իմ ու քննությունների միջեւ: Թվում է՝ ինչքան հանձնեմ, էլի մնալու են հանձնելու. գնում-գնում եմ, դեռ չորսն էլ կան: Ոնց որ վրեժխնդիր լինեն ինձնից. ոչ կարողանում եմ ուզածս գիրքը կարդալ, ոչ ֆիլմը նայել, տատիս տուն էլ արդեն չեմ հասցնում գնալ. սրանից լավ պատի՞ժ:

-Քիչ մնաց, դիմացի՛ր,- կասեր ինձ մայրս, եթե կարդար այն, ինչ գրում եմ այստեղ Նարեկացուց, Չարենցից մի քանի անգիր կրկնելու փոխարեն: Եվ քանի որ նա հավանաբար մտածում է, թե ես հենց դրանով էլ զբաղված եմ հիմա, ուրեմն հաստատ չեմ լսի ամենալուսավոր «քիչ մնաց»-ը, ինչը միայն մաման է կարողանում այնպես ասել, որ իսկապես հավատամ:

Ուրեմն՝ բարեւ: Ես սովորական մեկն եմ, ով, երեք տարի տառապելով ավագ դպրոցի լծի տակ, շուտով հայտնվելու է համալսարանում:

-Մի փոսից դուրս ենք գալիս, ընկնում մյուսի մեջ,- ասում է Մինասյան Լուսինը: Ո՞վ է նա. նա մի աղջիկ է, ում քամիները եւս բերել-հասցրել են ԵՊՀ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ: Բայց դա ուրիշ պատմության նյութ է:

Չէ, իրականում իմ պատկերացումները համալսարանական կյանքի մասին ավելի լավն են, սպասելիքները՝ շատ ուրիշ, որքան էլ կողքից հուշեն, թե ամեն ինչ նույն ձանձրալին է, անհետաքրքիրը: Ամեն ինչ չի կարող նույնը լինել գոնե սկզբնական շրջանում, քանի դեռ նոր են մարդիկ, միջավայրը: Հետո գուցե հոգնենք, գուցեեւ՝ հակառակը: Չնայած՝ ինքներս պիտի հետաքրքրություն մտցնենք, թե չէ առանց դրա միշտ եւ ամենուր նույնը կլինի, չէ՞:

Հիմա քննությունների ավարտը այնքան անիրական է թվում, որքան մի քանի ամիս առաջ՝ դպրոցն ավարտելը: Իսկ դրան այսօր արդեն միայն մի քանի օր է մնացել: Պատկերացնո՞ւմ եք: Ես՝ դեռ չէ: Շուտով այլեւս ստիպված չեմ լինի օրերիս մեծ մասը ուղարկել գրողի ծոցը՝ ծախսելով ժամանակ եւ անսպառ նյարդեր, ինչը սպասվում է բոլոր նրանց, ովքեր դեռ մեկ տարի էլ ունեն դպրոցում: Խոսքը մեր մեջ՝ նրանց ընդհանրապես չեմ նախանձում ու եթե հանկարծ հայտնվեմ ընտրության առաջ՝ կրկնել տասներկուերորդ դասարանը թե հանձնել բոլոր քննությունները նորից, վստահաբար կընտրեմ վերջինը, որքան էլ այն դեպրեսիոն է ու լարված, կարեւորը՝ առանց շտեմարան: Դպրոցը դպրոց է, կյանքի սովորական մի շրջան, որ յուրաքանչյուրի հետ պատահում է յուրովի, դառնում լավագույնը կամ հոգնեցնում, իրենից թողնում վերքեր կամ հակառակը: Բայց ինչ էլ որ լինի, hետ դառնալու կարիք չկա: Ի վերջո, ապրածը ապրած է արդեն: Հա, ի դեպ, առանց շտեմարան ապրելը մեծ անհոգություն է, ազնիվ խոսք: Դրա համար բոլոր պարապողներին միայն ծով, դեռ ծով էլ չէ, օվկիանոս համբերություն եմ մաղթում, որովհետեւ այս խառնիխուռն շրջանում ամենալուսավորը միայն վերջին դաս-վերջին զանգ օրերն են, չստացված փորձերն ու թաքուն լուսանկարներն են, մեկի անկեղծ լացը, մյուսի զվարթ ծիծաղը, որ պահելու եմ ինձ հետ մշտապես: Իսկ դպրոցը կարոտելու մասին հայտնի լեգենդները ծալում-դնում եմ մի կողմ. մենք կարոտելու ենք մեր ընկերներին, մեր մարդկանց, նրանց հետ ապրած ամեն խելառ արարք, միասին բարձրացած ամեն դժվարին աստիճան, կարոտելու ենք ուսուցիչների, ովքեր դպրոցի դասերից բացի նաեւ կյանքի դասեր են տվել, ովքեր թողել են իրենց մեծ հետքը մեր մեջ, կարոտելու ենք անհոգ օրերի այն շղթան, որ մշտապես կախված ենք պահելու մեզանից, բայց դպրոցն ու դասերը այս ամենի հետ ոչ մի կապ չունեն: Եվ կարոտելու ենք հատկապես այն դեպքում, երբ ներկայում այդ ամենից ինչ-որ բան պակասի մեզ հանկարծ: Հա, երեւի փոխվել եմ:

-Ծերանում ենք, Խաչիկյա՛ն, ծերանում ենք, սիրելի՛ս, – կասեր Պարույր Սեւակը, եթե հանդիպեր ինձ մի օր:

Ծերանում չէ, բայց հաստատ մեծանում ենք: Եվ մեծանալով ենք սովորում արժանապատվորեն տանել թե՛ հաղթանակ, թե՛ պարտություն, մեծանալով ենք սովորում լինել դավաճանված, մնալ հավատարիմ, սովորում կարոտել, հասկանալ, ներել, կորցնել, սովորում մարդկանց: Մեծանալով ենք սովորում սովորել:

-Ե՞րբ ա հաջորդ քննությունդ:

-Չորեքշաբթի:

-Վախ կա՞:

-Բա առանց դրա՞:

Չնայած՝ մեկ էլ տեսար, ի՞նչ կա որ:

Տասնինը, քսան, մեկ, երկու, երեք…Հետո՞:

Անգիրներս մնացի՜ն:

gohar zaqaryan

Երբ քեզ չեն մոռանում

-… Հորքուրի պատկերն ա է, շա՜տ նման ա,  մեր երկրորդ Լուսինեն ա…

Այս խոսքերը մանկուց եմ լսել, դեռ փոքրիկ երեխա էի, երբ մեր տուն հյուրեր էին գալիս, կամ մենք էինք հյուր գնում, միշտ ասում էին, որ հորաքրոջս եմ նման տեսքով, անգամ ինձ հաճախ Լուսինե էին անվանում: Վերջում անպայման ավելացնում էին` հուսանք նրա նման լավ կսովորի և բարձունքների կհասնի:

Երբ առաջին անգամ գնացի դպրոց, ինձ մոտեցավ մի տատիկ և ասաց.

-Վա՜յ, էս իմ պուճուր Լուսինեն ա: Է՜ս ինչ նման ա, բայց դու՝ Գոհարիկ ջան, պետք ա հորքուրիդ նման փայլուն սովորես, որ քեզնով էլ էնքան հպարտանանք, ինչքան մեր Լուսինեով:

Երբ նա գնաց, մայրիկին հարցրեցի, թե ո՞վ էր, իսկ նա պատմեց, որ հորաքրոջս դասղեկն է եղել և շատ է սիրել ու հպարտացել նրանով:

Երբ դեռ փոքր էի, չէի հասկանում նրանց խոսքերը, թե ինչով եմ նման հորաքրոջս, բայց հիմա հասկանում եմ և հպարտանում, որ նման եմ նրան: Նա մեր դպրոցի, մեր գյուղի պատիվն ու հպարտությունն է եղել, մեր դպրոցի ամենալավ սովորող աշակերտուհիներից մեկը: Հաղթել է բազմաթիվ մրցույթներում և հանրապետական օլիմպիադաներում: Պատկերացրեք, թե ինչ մեծ պատիվ է ինձ համար, երբ ինձ համեմատում են նրա հետ:

Հորաքույրս և նրա ընտանիքն այժմ արտերկրում են ապրում և մեզ շատ ուշ-ուշ են այցելում: Շատ եմ կարոտում նրանց: Գյուղում բոլորն են նրան կարոտում, հատկապես դպրոցում: Ահա թե ինչ է նշանակում` բարի հետք թողնել: Հուսամ, ինձ էլ վաղը կհիշեն նույն ջերմությամբ:

ելզա զոհրաբյան

Ես միայն ասացի…

Չորեքշաբթի էր: Ինչպես միշտ, ժամը երկուսն անց քսաներկու մտա տուն: Պապիկս էր նստած: Ասացի, թե ինչ եմ ստացել և միացրի հեռուստացույցը: Ալիքները շրջեցի, հետո պապիկիս ասացի, որ նայելու բան չկա: Պապիկս ասաց.

-Վայ, վայ, վայ… Մենք, երբ փոքր էինք, էնքան լավ և ուրախ էինք օրը անցկացնում: Ձմեռները ձնով էինք խաղում, սահնակ, դահուկ, ձնագնդի… Բա ամռանը ինչ լավ էր: Հիշում եմ, ինձ ու ընկերոջս միասին անցկացրած ամառները, ինչ լավ ժամանակ  էր…

Մարզիչների մոտ չէինք լողալ սովորում, այլ ինքներս մեզ: Հիշում եմ, ընկերոջս հետ գնացինք գետում լողալու: Ես էլ լողալ չգիտեի: Ընկերս ասաց՝ հետ չնայես: Այդպես լողացի մինչև մյուս ափը՝ հարյուր մետր: Այդ դեպքից հետո էլ լողալը չեմ մոռանա:

Ըհը, իսկ հեռուստացույց չէին էլ նայում… Իսկ ես զբաղվելու բան չունեմ:

Ժաննա, բայց ոչ դ’Արկ

Ծանոթացե՛ք, Ժաննան է (Ժաննա Կիրակոսյան, 16տ.)` իմ ամենամոտ ընկերուհին ու համադասարանցին: Նա շատ է սիրում նկարել ու հիանալի «լեզու է գտնում» թղթի, մատիտի ու ներկերի հետ: Սակայն իր տաղանդի ձեռքը «կրակն է» ընկել. դպրոցում բոլորն անընդհատ նրան են փնտրում.

-Ժա՛ն, միջոցառում ենք անում, պիտի դասարանը ձևավորես…

-Ժաննա՛, Սևակին նվիրված պատի թերթ պիտի պատրաստես…

Ու այսպես շարունակ: Բայց նա բնավ չի զլանում ու չի հոգնում: Միշտ պատրաստ է բոլորին աջակցելու, ամեն ինչ գեղեցկացնելու: Նրա թեթև ձեռքով անգամ ամենաանպետք իրերը` թղթերը, պոլիէթիլենային տոպրակներն ու տատիկի հին զգեստները, նոր շունչ են առնում` վերածվելով համաշխարհային նորաձևության ու ժամանակակից արվեստի գործերին չզիջող նմուշների: Ավելին, այս տարի նա դպրոցում ունեցավ իր անդրանիկ ցուցադրությունը:

Ժաննան երազում է դառնալ հայտնի ու սիրված դիզայներ-նկարիչ, ունենալ սեփական բրենդն ու իր մոդելավորած զգեստները: Ասացի` երազո՞ւմ: Ո՛չ, ո՛չ, նա արդեն փոքրիկ, բայց վստահ քայլերով իրականցնում է այն: Մի օր նա ինձ ասաց.

-Անի՛, շատ լավ միտք ունեմ: Ուզում եմ` մեր բիզնեսը հիմնենք: Ես կնկարեմ, կտպենք շապիկների և բաժակների վրա ու կվաճառենք:
Դե՜, կատակեցինք, անցավ: Բայց, դու մի ասա, ամեն ինչ շատ ավելի լուրջ էր: Այդ դեպքից որոշ ժամանակ անց Ժաննան եկավ ու ինձ ցույց տվեց իր պատրաստած կրեատիվ վզնոցները: Իսկ թե ինչպե՛ս է դրանք պատրաստում, որտե՛ղ վաճառում՝ կիմանանք հենց իրենից:

-Ժա՛ննա, ինչպե՞ս որոշեցիր հենց վզնոցներ պատրաստել:

-Հաճախ եմ լինում պապիս արհեստանոցում և փնտրում հետաքրքիր իրեր: Մի անգամ գտա շատ ամուր կտոր և որոշեցի վրան նկարել: Սակայն այդքան էլ հեշտ չէր. ներկերը չէին երևում: Բայց ամենատարբեր նյութերով փորձելուց հետո գտա հարմար եղանակ և մտածեցի, որ կարելի է վզնոցներ պատրաստել: Մի քանի անհաջող փորձից հետո ամեն ինչ լավ ստացվեց:

-Իսկ ի՞նչ էիր անում պատրաստածդ վզնոցները:

-Սկզբում վզնոցների նկարները տեղադրեցի իմ ֆեյսբուքյան էջում, և դպրոցի երեխաներից մի քանիսը դրական արձագանքեցին ու ցանկություն հայտնեցին, որ իրենց համար էլ պատրաստեմ` առաջարկելով անպայման վճարել: Հիմա արդեն շատ պատվերներ եմ ստանում:

-Դու ծնվել ու մեծանում ես մտավորականի ընտանիքում (ծնողները մանկավարժներ են), ըստ քեզ, արվեստագետի ձևավորման գործում գենի՞, թե՞ դաստիարակության գործոնն է ավելի կարևոր:

-Ճիշտ է, չեմ կարող ժխտել ծնողներիս դերն ու մեծ ներդրումը իմ արժեհամակարգի ձևավորման գործում, բայց նաև շատ եմ կարևորում ժառանգականության դերը, քանի որ նկարելու ջիղը ժառանգել եմ հորական պապիս կողմից:

-Իսկ ո՞րն է կերպարվեստի մեջ քո սիրելի ոճը, և ո՞վ է քո սիրած նկարիչը:

-Ոճերից շատ եմ սիրում ռոմանտիզմը, իսկ նկարիչներից` Վան Գոգին ու Դալիին եմ շատ սիրում: Թեև նրանք ստեղծագործում են տարբեր ոճերում, բայց երկուսի կտավներում էլ ինձ համար ընդհանուր ու հոգեհարազատ նրբություններ կան:

-Ո՞վ կամ ի՞նչն է քեզ համար ոգեշնչման առիթ հանդիսանում:

-Երաժշտությունը: Երբ փակում եմ աչքերս ու լսում իմ սիրած երգերը, պատկերացնում եմ իմ հագուստների ցուցադրությունը և մոդելներին` իմ նախագծած զգեստները հագած: Հենց այդ պահին վերցնում եմ թուղթն ու մատիտը և թղթին փոխանցում տեսածս:

-Դու արդեն առաջին քայլերդ կատարել ես այդ բնագավառում: Արդյոք Հայաստանում տեսնո՞ւմ ես քո պատկերացրած ապագան:

-Իհարկե, շատ եմ սիրում իմ երկիրը ու ցանկանում եմ հենց այստեղ ապրել ու ստեղծագործել: Ցավոք, գիտակցում եմ նաև, որ, ինչ խոսք, Հայաստանում առավել ևս արվեստագետների համար, շատ ավելի դժվար է լուրջ քայլեր անելը, հաջողությունների հասնելը:

-Երիտասարդների ապագան ավելի լավը դարձնելու համար ի՞նչը կցանկանայիր փոխել Հայաստանում:

-Յուրաքանչյուր երեխա ու երիտասարդ պետք է ունենա ինքնաարտահայտվելու լիարժեք հնարավորություն: Կցանկանայի, որ տարբեր խմբակներ ու ժամանցի կենտրոններ լինեին նաև մարզերում ու գյուղերում: Ամեն ինչ կենտրոնացված չլիներ մայրաքաղաքում ու քաղաքներում: Եվ չնայած դրան, եթե մենք ապրում ենք գյուղում, չի նշանակում, որ տեղյակ չենք արվեստից, մոդայից ու չենք քայլում ժամանակին համընթաց:

Դե ինչ, ծանոթացա՞ք, Ժաննան է, և եթե մի օր տեսնեք նրան հեռուստացույցով՝ հայտնի ու կայացած, հիշե՛ք, որ դուք արդեն ծանոթ եք:

Դասընկերս բռնցքամարտիկ է

Հարցազրույց համադասարանցուս՝ Վիրաբ Բաբայանի հետ (15 տարեկան, Արմավիրի մարզի Սարդարապատի միջնակարգ դպրոց)

-Ես գիտեմ, որ երկար ժամանակ է, ինչ զբաղվում ես բռնցքամարտով, կպատմե՞ս մի փոքր` ինչպե՞ս եղավ, որ որոշեցիր զբաղվել այդ մարզաձևով:

-Դա 8 տարի առաջ էր: Նախքան բռնցքամարտի գնալը, գնում էի ֆուտբոլի, բայց հայրս տեսնելով, որ ինձ ֆուտբոլը այդքան էլ չի հետաքրքրում, որոշեց ինձ տանել բոքսի, ինչին մայրս ի սկզբանե դեմ էր։

-Իսկ ի՞նչ հաջողությունների ես հասել այս տարիների ընթացքում։

-Դարձել եմ հաղթող բազմաթիվ միջազգային մրցույթներում: Հաղթել եմ միջազգային խաղեր` Բելառուսում եւ Աբխազիայում։ Ունեմ KMS, որը ստացել եմ 2013 թվականին: Ունեմ 137 պատվոգիր, 37 գավաթ և 46 մեդալ:

-Քանի՞ պարտություն ես ունեցել: Եղե՞լ են դեպքեր, երբ այդ պարտությունը շատ ծանր ես տարել:

-Ընդհանուր ունեցել եմ 6 պարտություն, որոնցից յուրաքանչյուրի համար էլ, իհարկե, տխրել եմ, բայց կարծում եմ, որ այդքան հաղթանակների մեջ 6 պարտությունը բավական լավ ցուցանիշ է:  Եվ պարտությունը ի վերջո ևս մարզիկի համար է:

-Որտե՞ղ ես ճամփորդել, և դեռ ի՞նչ երկրներ կան, որ պետք է մեկնես մրցումների։

-Անցած տարի եղել եմ Դանիայում, Ռուսաստանում, իսկ այս տարի պետք է մեկնեմ Լատվիա, որտեղ պետք է մասնակցեմ Եվրոպայի մրցումներին։

-Իսկ ի՞նչ պլաններ ունես ապագայի հետ կապված, որոշել ես այդ ուղղությա՞մբ գնալ, թե՞ ուրիշ մասնագիտական կողմնորոշում ունես։ 

-Մայրս ուզում է, որ դառնամ ատամնաբույժ, բայց քանի որ ես չեմ սիրում, որոշել եմ դառնալ բռնցքամարտի պրոֆեսիոնալ մարզիչ։ Մայրս միշտ էլ դեմ է եղել, որ ես շարունակեմ բոքսը, որովհետև ամեն մրցումից հետո բավականին շատ վնասվածքներ եմ ունենում, ինչը ոչ մի ծնողի համար հաճելի չէ:

-Իսկ ազատ ժամանակ ինչո՞վ ես սիրում զբաղվել, ի՞նչ նախասիրություններ ունես։

-Ազատ ժամանակ շատ քիչ եմ ունենում, որովհետև շաբաթական ունեմ 6 պարապմունք` օրական երկու անգամ, որոնք տևում են 3 ժամ: Առավոտյան գնում եմ վազելու 10 կիլոմետր։ Մնացած ազատ ժամանակն էլ փորձում եմ անցկացնել ընկերներիս հետ: Օրինակ, գնում ենք միասին թենիս խաղալու։

-Իսկ այդ երկարատև պարապմունքներդ չե՞ն խանգարում դասերիդ։

-Համենայնդեպս, փորձում եմ հասցնել դասերս, բայց քանի որ ամեն օր ստիպված եմ լինում երեք ժամ շուտ վերջացնել, այդքան էլ չի ստացվում: Երբեմն էլ լինում են դեպքեր, երբ վնասվածքների կամ մրցումների պատճառով ընդհանրապես չեմ կարողանում հաճախել դպրոց:

-Իսկ մարզիչդ գո՞հ է քեզանից, ի՞նչ հույսեր է կապում քեզ հետ։

-Դե, կարելի է ասել, որ մարզիչիս ամբողջ հույսը ես եմ։ Երբ մեկնեմ Լատվիա` մրցումների, պետք է մնամ և պարապմունքներս շարունակեմ էնտեղ, որովհետև էնտեղ ունեմ ավելի շատ հնարավորություններ` նպատակներս իրագործելու համար: Իհարկե դա նաև մարզիչիս նպատակն է, և ինչպես ինքն է ասում, ես իր լավագույն մարզիկներից եմ, ով ունի առաջ գնալու բոլոր շանսերը։

-Լավ, իսկ ի՞նչ կուզեիր ավելացնել վերջում։

-Կուզեի ավելացնել, որ սպորտը ինձ համար ապրելակերպ է, և ես չեմ պատկերացնում կյանքս առանց սպորտի: Սպորտը առողջ ապագա է, հետաքրքիր ժամանակ, և իհարկե, կարծում եմ, որ ցանկացած տղա պետք է գոնե մի որոշ ժամանակ հատկացնի սպորտին: Եվ ինչու չէ, աղջիկները նույնպես պետք է զբաղվեն սպորտով։

Ինչպես առաջ էր

Ես ապրում եմ Աշտարակում, բայց ծննդավայրս Գյումրին է: Կյանքիս առաջին հինգ տարիները անցկացրել եմ Գյումրիում: Ես այդ ժամանակ փոքր էի և չէի հասկանում, թե ինչու ծնողներս որոշեցին, որ պետք է Գյումրիից տեղափոխվենք Աշտարակ: Բայց երբ հիմա այցելում եմ Գյումրի, հասկանում եմ նրանց այդ քայլի դրդապատճառը: Իսկ պատճառն այն էր, որ ոչինչ այնպես չէր, ինչպես առաջ էր…

 

***

Ծնողներս ասում են, որ մինչև 1988 թվականի երկրաշարժը Գյումրին զարգացող, կյանքով լեցուն քաղաք էր: Այնտեղ կյանքն ավելի բարեկեցիկ էր, քան մայրաքաղաքում: Սակայն 1988 թվականի դեկտեմբերի 7-ը փոխեց ամեն ինչ: Կարիք չկա ներկայացնելու այն դեպքերը, որոնք հաջորդեցին այդ եղերական իրադարձությանը, որովհետև քաղաքի ներկայիս իրավիճակը ինքն է խոսում այդ մասին:

Երբեմնի ուրախ ու եռանդուն քաղաքը վերածվել է խորը հակադրությունների կենտրոնի: Իհարկե, շատ հայրենանվեր մարդկանց շնորհիվ քաղաքը կարողացավ ոտքի կանգնել և վերականգնել իր նախկին տեսքը: Բայց վերականգնվեցին միայն քարե կառույցները: Չվերականգնվեցին մարդկանց աշխատատեղերը, չվերականգնվեցին քաղաքի արվարձանները, որտեղ առ այսօր հարյուրավոր մարդիկ տնակներում են ապրում: Չվերականգնվեց գյումրեցու խաղաղ ու բարեկեցիկ կյանքը:

Բայց մնաց ու չկոտրվեց գյումրեցու կամքը, լավատեսությունը և արարելու եռանդը: Այսօր Գյումրին բարեկարգ կենտրոնով, բայց բնակավայր չհիշեցնող տնակային թաղամասերով, հումորի մեծ զգացումով մարդկանցով, բայց միևնույն ժամանակ, օրեցօր քաղաքը լքող բնակիչներով մի քաղաք է:

Գյումրեցիներն ապրում են այն համոզմունքով, որ Գյումրին կրկին կդառնա հայոց հայրաքաղաքը` իրեն բնորոշ հակադրություններով, մշակութային մայրաքաղաքին վայել կյանքով: Կգա օրը, երբ այլևս չեն լինի տնակներում ապրող մարդիկ, իսկ այդ տնակների տեղում կկառուցվեն նոր գործարաններ, նոր աշխատատեղեր, որտեղ կրկին կստեղծի ու կարարի գյումրեցին:

Ինչպես առաջ էր…

ANush Hovhannisyan

Դաժան օրեր

Քննություններ, այս բառը վերջին շրջանում բոլոր շրջանավարտների սարսափ-երազն է դարձել: Եկեք խոստովանենք, որ երբ քննություններին շատ ժամանակ կար, բոլորս էլ բավականին վստահ ու անհոգ էինք, իսկ երբ մոտեցան այս դաժան օրերը, լարվածությունից ուղղակի գժվել կարելի է:
Ես ավարտում եմ հիմնական դպրոցը, իններորդցի եմ: Արդեն հասկացաք` մենք էլ քննություններ ենք տալիս: Չգիտեմ ինչու, բոլորը կարծում են, թե մեր քննությունները շատ հեշտ են, ու կարիք չկա լարվելու: Այդպես էի կարծում նաև ես, բայց հիմա քննության ժամանակ այնպես եմ լարվում, որ անգամ իմացածս եմ մոռանում:

Առավոտյան դպրոցի բակում մինչ ներս մտնելը այնքան աղոթքներ ես լսում, խղճահարություն առաջացնող և հուզված աչքեր տեսնում, որ անկախ քո կամքից սկսում ես դու էլ միանալ նրանց:

Ուսուցչական կազմը աչքիդ զինված մի զորք է թվում, որոնց դեմ պետք է պայքարես միայն ու միայն գիտելիքով: Այդ վեց քննությունները դարձել են մեր օդն ու ջուրը, ամեն պահ մտածում, գրում, ջնջում ենք այնքան, որ անգամ երազներում ենք տեսնում:

Հետո, երբ հաջողությամբ հանձնենք բոլոր քննությունները, կգա ևս մեկ դժվար փուլ` ավագ դպրոց: Ամեն օր երանի եմ տալիս իմ գյուղի բոլոր ընկերներին, ովքեր ավագ դպրոց չեն գնում, այլ մնում են հարազատ դպրոցում:
Իսկ այս ամենն ամփոփելով, ուզում եմ բոլորիս հաջողություն ու խիզախություն մաղթել:

արիգա

Թութոն

Ամառը սովորաբար ես անցկացնում եմ տատիկիս տանը՝ Օձունում: Մեր գյուղը գտնվում է սարերի մեջ՝ հարթավայրի վրա:
Մի օր սովորականի նման նստած զրուցում էինք և որոշեցինք գնալ Դեբեդ գետը։ Հաջորդ օրը ես, մորաքույրս, մեր գյուղի հարևանը ու նրա շունը՝ Թութոն, պատրաստվեցինք ու ճանապարհ ընկանք։
Դեբեդին հասնելու համար պետք է իջնեինք ձորը։ Ծառերի ճյուղերը, թփերի փշերը, ցեխն ու ջուրը հաղթահարելով՝ հասանք մի արահետի։ Անցնելով մի քանի կիլոմետր՝ իջանք Դեբեդի ափը։ Նստեցինք մի քիչ հանգստանալու, լողացինք գետի մեջ, հաց կերանք, զրուցեցինք ամեն ինչից մի քիչ։ Արդեն արևը մայր էր մտնում։ Հոգնած սպասում էինք մեքենայի, իսկ մեքենա չկար: Բայց քանի որ արդեն մթնում էր, որոշեցինք բարձրանալ ոտքով։ Ոլորանները շատ երկար էին։ Վերջապես եկավ մեր բարեկամներից մեկը, որ մեզ տուն տանի, բայց նա չհամաձայնեց վերցնել Թութոյին։

Մինչև հասանք գյուղ, տեսանք շունն արդեն տան մոտ մեզ է սպասում։ Ես ինձ շատ վատ զգացի, որ  մենակ ենք թողել մեր արդեն հավատարիմ դարձած ընկերոջը։

Մեր հայկական դշխո միրգը

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Ծիրանենին՝ «ամենահայկական ծառը», ի բնե սերված, մերված է այս բիբլիական հողին…

Այսօր ուզում եմ հիշեցնել, որ ծիրանի «սեզոնը» արդեն բացվել է, կամ էլ կարելի է բացված համարել։

Ծիրանենին հայոց բնաշխարհի հրաշալիքն է։ Մեր նախնիները ասում էին, թե ծիրանը ուտելով մարդ ազատվում է տասներկու հիվանդություններից։

Պապիկիցս բազմիցս լսել եմ․ «Արարատյան դաշտում աճած ծիրանը դշխո է, իսկ մյուս երկրներում աճողը՝ նաժիշտ, ծիրանը մեր հողի ամենաքաղցրահամ միրգն է»։

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Հիշում եմ, երբ մի օր անցնում էի փողոցով, մի տատիկ ինձ ծիրան հյուրասիրեց, իսկ ես մերժեցի: Բայց նա ասաց, որ ծիրանը մեր երկրի բնաշխարհի թագուհին է, և ես իրավունք չունեմ այդ համեղ միրգը ճաշակելուց հրաժարվել: Լսելով այս ամենը, ես չսպասեցի տատիկի նորեն հյուրասիրելուն, վերցրեցի ու հաճույքով սկսեցի ուտել։

Ծիրանը զարմանալի միրգ է: Մեր տատիկ-պապիկները միշտ ասում են` լավ է ծիրան ուտել, և դեղորայքին փող չտալ: Իսկ «բուժման» բաղադրատոմսն ամեն եղանակի այլ է` թարմ ծիրան, ծիրանի չիր, ծիրանի հյութ, մուրաբա…

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Սակայն, ցավոք, գյուղացիները շատ հաճախ կանգնում են խնդրի առջև, քանի որ ծիրանը շուտ ցրտահարվող միրգ է, և չդիմանալով գարնան ոչ բարենպաստ եղանակին, կարող է ցրտահարվել։ Բոլորս էլ գիտենք, որ ծիրանը լիովին հասունանում է 5-10 օրվա ընթացքում և որոշ ժամանակ անց, եթե ծառից պտուղը չքաղեն, պոկվելով վայր է ընկնում գետնին ու սկսում որդնել և փչանալ։ Սա ևս խնդիր է գյուղացու համար, քանի որ մեծ թվով սպառողներ են իրենց հարկավոր ճիշտ ժամանակին միրգը սպառելու համար։ Ճիշտ է, կան ծիրանենու տարբեր տեսակներ, որոնք մեկը մյուսից մի փոքր ուշ կամ շուտ են հասունանում, բայց ծիրանի մեծ և հիմնական մասը հասունանում է հունիսի վերջից մինչև հուլիսի կեսերը։

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Պետրոսյանի

Հիշում եմ 2014 թ.-ի ապրիլի սկիզբն էր, առավոտյան արթնացա և վազեցի պատուհանի մոտ: Եվ ի՞նչ տեսնեմ․ բոլոր ծաղկած ծառերն ու ջերմոցները ձյունով էին ծածկվել։ Այդ օրը մի կողմից ուրախ էի, իսկ մյուս կողմից տխրել էի, որովհետև ընտանիքիս միակ ապրուստը այլևս չկար, հօդս էր ցնդել։ Այսօրվա պես հիշում եմ ընտանիքիս ապրումները։ Ամեն մեկը տարակուսած մի անկյունում նստել էին ու ընկել մտորումների գիրկը, և ես չէի համարձակվում մի բառ անգամ խոսել: Մտածում էի, որ անիմաստ կլիներ մխիթարական և հուսադրող խոսքեր ասել։ Այդ դեպքից հետո սկսեցի ձյունը չսիրել։

Բայց փառք Աստծո, այդ ամենից հետո մինչ այսօր ոչ մի նման աղետ չի եղել։ Ճիշտ է, եղել են անձրևներ, նույնիսկ ահավոր ուժեղ կարկուտ, բայց քիչ թե շատ օգտվել ենք այդ դշխո մրգից։

Հիմա նորից ծիրանի ժամանակն է, մեր գյուղի` Ակնալճի երեխաներն այգիներում են` բերքահավաքի։