Դեռ մանուկ հասակից ինձ հետաքրքրել է իմ ընտանիքի պատմությունը, գյուղի անցյալը: Որտեղի՞ց են արդյոք եկել նրանք և ինչպե՞ս հասել իմ գյուղ՝ Սոլակ: Եվ այդ պատճառով այսօր որոշել եմ  հարցազրույց անցկացնել իմ պապիկի՝ Դավիթ Մանուկյանի հետ:

-Բարև, պապ: Գիտե՞ս, երբ ես փոքր էի, կարծում էի, որ դու ու քո պապերը հենց եղել եք Սոլակից, բնիկ գյուղացի:

-Բարև,  թոռնիկս: Իրականում դա այդպես  չէ: Մեր գյուղը ստեղծել են մեր նախապապերը` բնակվելով այստեղ: Նրանք 1827 թվականին եկել են Մուշի Ջուջան գավառից, այսինքն՝ գաղթել են:

-Հետաքրքիր է,  պապ: Լավ, հիմա ինձ ասա, թե ի՞նչ հանգամանքներ կային, որոնք դրդեցին գաղթել Մուշից:

-Պարսիկները այդ ժամանակ հալածանքներ էին հասցնում հայերին, տանջում էին: Իսկ մշեցիները այդ հալածանքներից փրկվելու համար ստիպված գաղթում են:

-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հասան այս կողմերը ու սկիզբ դրեցին գյուղին:

-Թափառելով այս ու այն կողմ, վերջապես Հրազդանի կիրճը կարծես դուր եկավ մեր պապերին, ու նրանք հաստատվեցին Սոլակում, որը սկզբում ծավալվում էր Հրազդան գետի ձախ ափին: Հետագայում, մեծացնելով իր սահմանները, գյուղը դարձավ այսպիսին՝ մեծ ու հարուստ:

-Պապ, մի հարց էի մոռացել: Իսկ ինչո՞ւ է մեր գյուղը Սոլակ կոչվում:

-Դե, երբ հասան Սոլակ, թագավորը դարձավ Ցոլակը: Նրա անունով այն սկզբում կոչվեց Ցոլակակերտ, ապա Ցոլակ, և վերջապես հնչունափոխությամբ` Սոլակ: Գեղեցիկ է, չէ՞ հնչում:

-Շատ, պապ: Մի այսպիսի հարց էլ: Մյուս գյուղացիները գաղթել են Ալաշկերտից, Էրզրումից, Վանից, բնականաբար, գյուղում կան տարբեր ազգանվամբ մարդիկ: Ինչպե՞ս են կոչում այդ ազգանվամբ մարդկանց:

-Ասեմ, գյուղում կային ու կան տարբեր տոհմեր, որոնք սերվել էին իրենց նախապապերից: Ես կասեմ մի քանիսը. «Բավոյի գայլեր» (մեր ազգը)- սերվել են Գալուստ պապից ու իր սերունդներից, «Վռշիկներ»-սերվել են Ռշտունիներից, «Ջաթեյի ու Բռսալոյի ազգերը»- խոշոր ազգեր են, «Գսպեի ազգ»- սերվել են Գասպար պապից:

-Պապ, իսկ ինչո՞ւ մեր ազգը կոչվեց «գայլերի ազգ»: Միգուցե մենք ուժե՞ղ էինք, դրա՞ համար : Ի՞նչ կապ ունի գայլը մեզ հետ:

-Չէ, ջանս: Հիմա կպատմեմ պատմությունը: Գալուստ պապը, լինելով մեծահարուստ, ուներ ոչխարների հոտեր, որոնց խնամում էին  քուրդ  հովիվները: Երբ հովիվների պայմանագրի ժամանակը լրանում է, գնալուց առաջ նրանք գտնում են 5  գայլի ձագ, կտրում են նրանց պոչերն ու ականջները: Երբ ձագերը մեծանում են, բոլորը մտածում են, թե դրանք շներ են: Այդ գայլերը առանց հալածվելու անում են իրենց սև գործը. հոշոտում են ամեն պատահած ոչխարի: Հետո Գալուստ պապը ունենում է 5 որդի, որոնք չեն վախենում ոչ մի բանից: Մեծանալով դառնում են գայլերի նման ուժեղ ու հաստատակամ: Պատժում են նրանց, ովքեր վատ արարք են թույլ տալիս: Այդ անվախության և քաջության համար  ժողովուրդը նրանց անվանում է «Բավոյի գայլեր», իսկ Գալուստի որդիների անուններով  առաջացան մեր ազգանունները:

-Պապ, սկզբնական շրջանում ինչո՞վ էիք  զբաղվում: 

-Սկզբում բոլորը զբաղվում էին անասնապահությամբ և հողագործությամբ:  Հետագայում  երկրի զարգացմանը զուգահեռ փոխվեց մեր առօրյան, կյանքը: Սկսեց գործել  շինարարությունը: Մեր հայրերը  տիրապետեցին մեխանիզմներին, դառնալով մեխանիզատորներ: Իսկ ես ինքս,  պոլիտեխնիկը ավարտելուց հետո, աշխատել եմ աշխղեկ, տեղամասի պետ, այնուհետև ջրմուղկոյուղում`  տեղամասի գլխավոր ինժեներ, հետո անցել թոշակի:

-Իսկ ինչպիսի՞ն  է գյուղը այսօր:

-Առաջ երեխաները խաղում էին  դրսում մինչև գիշերվա կեսը: Իսկ այսօր երեխան չգիտի` ինչ է  պահմտոցին, հավալան, հալամուլան և այլն: Համակարգիչը երեխային կտրել է ամեն ինչից: Այսօր գյուղում ստեղծվել է  կոոպերացիա, որը հոգ է տանում գյուղատնտեսական աշխատանքների մասին: Ժամանակի ընթացքում զարգացել է մեղվաբուծությունը, այգեգործությունը, որոնք գործում են մինչ այսօր, ընդարձակվել է վարելահողի տարածքը: Զարգացել է մշակույթը իր մեծ մշակութային  պալատի շնորհիվ, որը չես գտնի  Հայաստանի ոչ մի մարզում:

«Մարդիկ մոռացել են այն ճշմարտությունը: Բայց  դու մի մոռացիր, որ հավիտյան պատասխանատու ես նրա համար, ում ընտելացրել ես: Դու պատասխանատու ես քո վարդի համար»:

Էքզյուպերիի հենց այս մտքով էլ սկսվում են իմ կյանքի բոլոր լուսապայծառ ու մռայլ առավոտներն արդեն վեց տարի:

Առավոտ է: Աչքերս բացում եմ, նայում ժամին ու զանգում.

-Արևիկ, բարև: Ո՞նց ես:

-Բարի լույս: Ես լավ եմ, դո՞ւ: Գալու ես, չէ՞:

-Գալու եմ, բա ոնց: Առանց ինձ հո չե՞ս մնա:

Էսպես են սկսվում իմ առավոտները` Արևիկի բարի լույսի, որպիսության դրական պատասխանի ու մշտական հարցի հետ:

Դպրոց ենք գնում, տուն գալիս ու որոշում համերգ գնալ երեկոյան:

-Արև, չես մոռացել, չէ՞, որ ժամը վեցին պիտի գնանք:

-Չեմ մոռացել Լիդ: Կգամ:

-Դե տես, չուշանաս:

Ծիծաղում է… Ծիծաղում եմ:
Ասում եմ` չուշանաս, հստակ իմանալով, որ մեկ է, անպայման ուշանալու է: Գնում ենք համերգի մի քիչ ուշացած ու էլի սկսում մեր խենթությունները: Մի աղջիկ երգում է, Արևը կանգնում է աթոռին ու բարձր գոռում, ծափ տալիս, ես մի կերպ եմ զսպում բարձր ծիծաղս, հետո հասկանում եմ, որ չէ, էլ չի ստացվում: Արևիկին վերցնում եմ ու արագ դուրս գալիս դահլիճից: Հետո էլի ամբողջ ճանապարհին ձայներս գլուխներս  գցած մի կերպ տուն ենք հասնում: Պինդ գրկում է ու գնում:

Անցել են տարիներ: Առավոտ է: Վերցնում եմ հեռախոսս ու էլի հետ դնում: Միացնում եմ համակարգիչս, բացում իմ ամենասիրելի, այսպես ասած, «Folder»-ը ու հերթով թերթում նկարները: Ինչքան ուրախ ենք նկարներում ես ու ինքը: Այ, թե հիմա էդ ուրախությունից մի պատառ լիներ:

Էս կյանքում էնպես է ստացվել, որ չենք ընտելացնում, բայց ընտելանում ենք: Ու ամեն անգամ, երբ մեկը թողնում ու գնում է ինձ, ով ժամանակին ընտելացրել ու պատասխանատու էր դարձել ինձ համար, իմ մեջ ինչ-որ բան է փոխվում, բայց փոփոխությունը չեմ համարձակվում կոտրվելուն համարժեք համարել: Չեմ կոտրվում: Չէ: Սակայն տխրություն բառն էլ վաղուց չի բնութագրում այն, ինչ տեղի է ունենում ինձ հետ, երբ լքում է ինձ այն մեկը, ում համար արդեն ես էլ էի հասցրել պատասխանատու դառնալ և ում տվել էի իմ ամբողջ հոգին:

Հետո նորից բացում եմ իմ ամենասիրելի գիրքը`«Փոքրիկ Իշխանը», գտնում ու կարդում եմ հենց այս տողը.
-Երբ թողնում ես, որ քեզ ընտելացնեն, հետո դրա համար կարող է և լաս:

Համակերպվում եմ, մի կերպ համակերպվում եմ ու առաջ անցնում: Առաջ եմ անցնում մտքերիցս ու հիշողություններիցս: Ինքս ինձ խոստանում եմ երբեք չլինել այդպիսին, երբեք չմոռանալ պատասխանատվության մասին: Չէ որ «քո վարդն աշխարհում միակն է»: