Այսպես է վերնագրված հանրակրթական դպրոցի 11-րդ դասարանի «Հասարակագիտություն» առարկայի դասագրքի ամենավերջին դասերից մեկը: Այստեղ խոսվում է պատերազմի և խաղաղության մասին, ջանք գործադրվում պատերազմի պատճառները բացահայտելու, խաղաղության հաստատման ուղիներ փնտրելու համար: Ես կարդում եմ, շարունակ կարդում: Բայց համաձայն չեմ գրեթե ոչ մի մտքի հետ: Պատերազմը՝ որպես հասարակական երևույթ, փորձում են բացատրել բազմաթիվ, բազմազգի ու տարակարծիք փիլիսոփաներ՝ սկսած Պլատոնից ու վերջացրած Կանտով: Վերջինս կարծում է, որ կառավարման հանրապետական ձևի տարածումը կկանխի պատերազմների առաջացումը ու կնշանավորի միջազգային խաղաղության դարաշրջանի հաստատումը: Այս մասը կարդալիս ակամա ժպտում եմ:
-Է՜հ, Կա՜նտ, Կա՜նտ, եթե միայն մեր ժամանակներում ապրեիր..,- ինքս ինձ կամացուկ ասում եմ ես, ապա ավելացնում,- բոլորը ժողովրդավար են, ազատական, բայց… Բայց պատերազմներ են աշխարհի բոլոր անկյուններում:
Հիմա կհարցնեք՝ լավ, ի վերջո, ի՞նչ է այդ պատերազմը: Պատասխանեմ: Գրքում նույնիսկ տրված է դրա պայմանական սահմանումը. «Պատերազմը բռնության ակտ է, որի միջոցով պատերազմող կողմը փորձում է մյուսին պարտադրել իր կամքը»: Բայց մի՞թե: Մի՞թե պատերազմն այս բարդ ստորադասական նախադասությունն է: Չէ՛, հաստատ, չէ՛:
Պատերազմը… Պատերազմը սահմանամերձ գյուղերից երևացող հակառակորդի դիրքերն են, պատերազմը ականների ու փամփուշտների ձայների ներքո խաղացող մանչուկներն են, այդպես ապրել սովորած նրանց ծնողները: Պատերազմը սահմանին կանգնած զինվորական համազգեստով եղբայրներդ ու ընկերներդ են, որոնց վերադարձի օրերն ես անընդհատ հաշվում: Պատերազմը վերջերս տարածված տեսանյութն է, որտեղ հայ դիրքապահները պատժիչ գործողություններ են իրականացնում թշնամու նկատմամբ: Պատերազմն արյուն է ու վիշտ, կռիվ ու ՀԱՂԹԱՆԱԿ: Պատերազմը Քառօրյան է ու այն 100-ից ավելի տղաները, որ անմահացան… Պատերազմը ես ու դու ենք, որ շարունակելու ենք ապրել ու արարել՝ ի հեճուկս աշխարհի…