Վտանգավոր ընկերը

Երբ հնչեց դասամիջոցի զանգը, դասարանի աղջիկներով իջանք դպրոցի բակ՝ զբոսնելու: Ես ու Եվան մտանք բուֆետ: Հանկարծ բուֆետի դուռը բացվեց, վազելով ներս մտան Ինեսան, Սվետան և Անին: Անին լացելով թուլացած ընկավ հատակին:

-Անի՞, ի՞նչ ա եղել,- անհանգստացած հարցրեցինք բոլորս:

-Վայ, էդ գազան շունն արձակվել ա ու հարձակվել մեզ վրա, բայց, բարեբախտաբար, չի կծել, իսկ Անին էլ շներից շատ ա վախենում, դրա համար էս վիճակում ա,- ասաց Սվետան, ով Անիի հետ էր եղել այդ պահին:

Մեր դպրոցի բակում ապրում են երեք մեծ շուն: Սկզբում եղել է մեկը, այնուհետև նա ունեցել է ձագեր, և մեր տնօրենը, խղճալով նրանց, պահել է դպրոցի բակում: Նրանք միշտ կապված էին, սակայն, չգիտեմ ինչպես, այդ օրն արձակվել էր նրանցից ամենավտանգավորի կապը:

Անին ուշքի չէր գալիս: Անընդհատ դողում էր և չէր կարողանում խոսել: Մենք կանչեցինք դասղեկին, և բոլոր ուսուցիչները մոտեցան Անիին՝ փորձելով օգնել. դեղ տվեցին, թեյ տվեցին, որ խմի:

Պարզվեց, որ մեր տնօրենը վաղուց էր մտածում շներին հեռացնել բակից, սակայն դպրոցի հավաքարարը միշտ ասում էր նրան.

-Լավ էլի, Լոլա Միխայլովնա, ես շատ եմ կապվել այս շան հետ, խնդրում եմ, թողե՛ք նրան մեզ մոտ:

Մոտ երկու ժամ անց եկավ հատուկ ծառայության մեքենա, և մեծ շանը տարան:

Դպրոցից տուն գնալիս տեսա դպրոցի հավաքարարին, ով նստած լացում էր իր «ընկերոջ» համար:

Մանե Արշակյան, 14 տարեկան

 

Անունս ինձ սազում է

Ուշ գիշեր էր: Բոլորս քնած էինք: Իմ երազի շարունակությանը հադգնեցին խանգարել դրսից լսվող դհոլն ու զուռնան:

-Աս ի՞նչ է, քա՛,- անհանգստացավ տատիկս:

-Ոմանք դրսում գիտեն, թե ստեղ իրենց գեղն ա՞,- բողոքեց եղբայրս:

-Լավ, առանց հիստերիայի,- հանգստացրեց մայրիկս, ով նայում էր պատուհանից,- սրանք շուտով կգնան:

-Այնքան լավ կըլլար, որ երրորդ հարկում ապրեինք: Ասոնց գլխուն ջուր կլեցնեի,- առաջարկեց տատիկս:

-Լավ, եկե՛ք քնենք,- կոչ արեցի բոլորին:

Իհարկե, լսվում էին նաև մյուս հարևանների բողոքները: Դե, գիշերվա կեսին ի՞նչ հարսանիք: Նաև լսվում էին մուղամի տակ պարողների ձայները, ովքեր նույնպես հավանաբար բավականին հոգնած էին արդեն: Նրանցից մեկը նույնիսկ դիմեց փեսային.

-Ընկե՛ր ջան, ենթաստամոքսային գեղձիս վերին հատվածը շատ ա ցավում:

-Ընձի չի հետաքրքրում,- համառ տոնով պատասխանեց փեսան՝ հասկացնելով, որ պարը պետք է շարունակվի:

Բոլորս վախեցանք, երբ կայծակը ճայթեց, և սկսեց անձրև գալ: Քեֆ անողները փախան:

-Շա՛նթ, քո մատը խա՞ռն էր էս կայծակի գործում,- հարցրեց եղբայրս:

-Երևի, չգիտեմ: Իսկ հիմա, «հոգսաթափ» եղած, եկե՛ք քնենք:

Շանթ Հակոբյան, 14 տարեկան

 

Նկատողություն

-Վայ, դե, Մարիա, մի քիչ էն կողմ նստի, գրելու տեղ չունեմ,- զայրացա դասընկերուհուս վրա, ով «պառկում» է սեղանին և ինձ տեղ չի թողնում,- հլը նայի, գիրքդ մի կողմ ա, տետրդ՝ մյուս, թևերդ էլ նենց ես դրել, ոնց որ մենակ դու լինես:

-Հա՞, եղավ… Մենակ քո մասին ես մտածում:

Ես նեղացած տեղս փոխեցի:

-Ուֆ, դու էլ ամեն ինչից նեղանում ես,- ասաց ընկերուհիս՝ կարծես փորձելով ավելի նյարդայնացնել ինձ:

-Ես չեմ նեղանում, վայ, ուղղակի չեմ սիրում, որ կողքիս նստողը նենց ա նստում, ոնց որ գահին ա բազմում ու վախենում ա, որ կորցնի: Ու դա դեռ հերիք չի, մի տասը անգամ ասելն էլ չի օգնում, որ հասկանա՝ գրելու տեղ չունեմ,- չնկատելով, որ բղավում եմ, և բոլորն ինձ են լսում, ասացի ես:

Մարիան հուզմունքից չգիտեր ինչ անել կամ ասել, բայց միայն նրա՝ ինձ ուղղված հայացքը բավական էր, որ ես հասկանայի սխալս: «Հա, լավ, ոչինչ,- մտածեցի ես,- համենայնդեպս անտեղի տեղը չարեցի, սրանից հետո միշտ կողքս կնստի իր հաշվին և ինձ չի խանգարի»:

Մերի Սիմոնյան, 14 տարեկան

 

Դե, ես էլ այսպիսին եմ

Ես սիրում եմ ինքնուրույնություն և շատ եմ բարկանում, երբ ինձ ստիպում են անել այն, ինչ ես չեմ ցանկանում:

Մայրիկս մրսկան է և երբ մի թեթև սառնություն է զգում, տաք-տաք հագնվում է և ինձ էլ ստիպում տաք հագնվել: Հերթական դեպքը մի քանի օր առաջ էր, երբ ասաց.

-Գնա շոր հագի, ցուրտ ա:

-Մամ, բայց ես չեմ մրսում:

-Դու չես զգում՝ մրսու՞մ ես, թե՞ չէ:

Այս խոսքերն ինձ շատ են բարկացնում. ինչպե՞ս կարող եմ չզգալ՝ մրսու՞մ եմ, թե՞ ոչ:

Ես շատ եմ բարկանում նաև, երբ ինձ անտեղի նկատողություն են անում: Օրինակ՝ մի անգամ դպրոցում դասամիջոցին մի քանի հոգով գնացինք ճաշարան: Ճաշարանում հերթ էր, և մեր սնվելու գործընթացը ձգձգվեց: Զանգն արդեն վաղուց հնչել էր, մեր դասարանն էլ շատ հեռու էր ճաշարանից: 15 րոպե ուշացած մտանք դասարան և լսեցինք ուսուցչի վիրավորանքը:

-Ձեր փորները լցնելու պատճառով իմ դասը հարամվեց,- բարկանում էր մեր ուսուցիչը,- չեմ հասկանում, առավոտները հաց չե՞ք ուտում:

Չգիտեմ ինչու, նա այդ ամբողջ ընթացքում միայն ինձ էր նայում. կարծես էս մեղավոր էի, որ քաղցած էի, և դասամիջոցի տևողությունն էլ հինգ րոպե էր: Նա նույնիսկ արգելեց այլևս ճաշարան գնամ: Բայց միայն ես չէի ուշացել, և պետք չէր հատկապես ինձ շեշտել:

Եվա Հախվերդյան, 15 տարեկան

 

Ի՞նչն է փոխվել իմ մեջ

Առաջ:

-Մանե՛, իջի՛ր խանութ,- ասաց սովորականի պես մայրս:

-Կիջնեմ ու պաղպաղակ էլ կառնեմ, լա՞վ,- սովորականի պես հարցրեցի ես:

Հիմա:

-Մանե՛, իջի՛ր խանութ,- ասաց մայրս:

-Չի լինի՞ դու իջնես,- սովորականի պես հարցրեցի ես:

-Լավ, իջիր, պաղպաղակ էլ կառնես:

-Չէ՛, ի՞նչ պաղպաղակ, հո երեխա չե՞մ:

Կամ, ասենք… Առաջ:

-«Երկուս» ես ստանում, հենց հիմա օրագիրդ բեր,- ասում է ուսուցչուհիս՝ բարկությունից կարմրած:

-Լավ, խնդրում եմ, էլ չեմ խոսի, չբերեմ, էլի…

Հիմա:

-Հենց հիմա «երկուս» ես ստանում մատյանում,- ասում է ուսուցչուհիս՝ բարկությունից կարմրած:

-Օրագիրս բերե՞մ,- առանց շփոթվելու ասում եմ ես:

Եվ այսպես, կարող եմ հազարավոր օրինակներ բերել… Հիմա անում եմ այն, ինչ երբեք չէի պատկերացնի, որ կարող եմ անել: Ուսուցիչներս ասում են, որ վատ շրջապատից է, մայրս հավաստիացնում է, որ անցումային շրջան է, իսկ ընկերներս ասում են, որ լավ եմ անում, դա էլ է քիչ ուսուցիչներին:

Մանե Ենգիբարյան, 14 տարեկան

 

Զրույց Էմինեմի պաստառի հետ

Մի անգամ մտա տուն և, ոչ ոքի հետ բառ անգամ չփոխանակելով, մտա իմ սենյակ ու փակվեցի: Պառկեցի անկողնուս վրա, և հայացքս ընկավ Էմինեմի պաստառին: Ինքնաբերաբար սկսեցի հետը խոսել.

-Չեմ հասկանում… Էխ… Ո՞նց եղավ, որ սենց եղավ…

Հանկարծ դուռը բացվեց, և մայրիկս ասաց.

-Բալե՛ս, սոված չե՞ս:

-Չէ՛, մա՛մ, խնդրում եմ, դուռը փակի…

«Էլի խանգարեցին… Գիտե՞ս, դու այնպիսի մեծ աստղ ես, բայց համոզված եմ, իմ տարիքում դու էլ ես ունեցել ընկերական կռիվներ ու պրոբլեմներ: Էսօր կռվեցի ընկերուհուս հետ: Հավատս չի գալիս, որ նեղացավ ինձանից, ախր, ոչինչ չէի արել… Թե՞ արել էի… Էհ… խառնվել եմ… Ո՛չ իրենից եմ բան հասկանում, ո՛չ էլ ինձանից: Բայց դասատուն ընկերուհուս հեռախոսն իմ ձեռքից վերցրեց… Չէ՛, ոնց որ ես եմ մեղավոր, բայց, ախր, իմն էլ իր ձեռքից էր վերցրել: Ո՞նց ա, ես իրենից չեմ նեղանում, չեմ ասում. «Դե, ապրես, Լուսինե՛, քո պատճառով հիմա պետք ա ուսուցչուհուց ներողություն խնդրեմ, որ տա, էն էլ չգիտեմ՝ կա՛մ կտա, կա՛մ էլ՝ չէ»: Ու դեռ ասում ա, որ մոտիկ ընկերուհիս ա: Գիտե՞ս, վերջում ես էլ գնացի, ուսուցչուհուց ներողություն խնդրեցի, երկուսիս հեռախոսն էլ վերցրեցի: Հետո, երբ իրենը վերադարձրի, բան չասեց, շրջվեց ու գնաց: Դե, հիմա ասա, ե՞ս եմ մեղավոր, թե՞ ինքը: Եթե ես եմ, իմ մեղքը կընդունեմ, կզանգեմ ու ներողություն կխնդրեմ… Բայց եթե ինքն ա…»,- մտքերս էի կիսում Էմինեմի պաստառի հետ, երբ լսեցի մայրիկիս ձայնը.

-Տա՛թև, արի հեռախոսի մոտ, Լուսինեն ա…

Վա՜յ… Ոնց որ հասկացել ա իրա մեղքի բաժինը… Դե, լավ, գնացի…

Տաթև Հակոբյան, 15 տարեկան

Հանդիպման ժամից մի քիչ ուշ է գալիս։ Ինչպես միշտ խառն է, վազքի մեջ։ Բացում ենք գրասենյակի դուռը, ու փայլող աչքերով սկսում է պատմել ձեռքի երկու նվերների մասին։ Անապահով ընտանիքի երկու  երեխա նամակ են գրել Ձմեռ պապիկին։ Ինքն էլ որոշել է իրականացնել նրանց երազանքը։ Մանե Խաչատրյանի հետ  զրույցը շարունակվում է տարիքի մասին խոսելով: «Արդեն 25 տարեկան եմ, նոր է լրացել, ու առաջին անգամ եմ ասում, որ 25 տարեկան եմ։ Շատ պատասխանատու տարիքում եմ, քանի որ փոքր տարիքում միշտ մտածում էի, թե արդեն 25 տարեկանում մարդ պետք է ամեն ինչի հասած լինի, ամեն ինչ ունենա»։

Իսկ Մանեն 25 տարեկանում աշխատում է երկու վայրում` Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամի ուսանողական ծրագրային թիմի Լոռու մարզի կոորդինատորն է և ՀԿ կենտրոնում ՀԱՄԱՏԵՂ ծրագրի համակարգողը։ Մանկության հուշերին ենք հասնում։ Պատմում է, որ իրեն հիշում է երեք տարեկանից։

«Եղել եմ շատ խելոք` ի տարբերություն եղբորս։ Մեր տան խելոքը ես էի, հետաքրքրասեր եմ եղել, բայց միշտ գիտական առումով եմ հետաքրքրասեր եղել»։ Չնայած խելոք ու համեստ լինելուն Մանեն ուժեղ ու անվախ երեխա է եղել.

«Փոքր ժամանակ ես ընդհանրապես վախկոտ չեմ եղել, իսկ եղբայրս հակառակը` վախկոտ էր։ Մեր ու հորեղբորս ընտանիքը մի շենքում էր ապրում, ու երբ մութ էր լինում, ու եղբայրս ուզում էր գնալ հորեղբորս տուն, ես էի իրեն տանում, ես 4 տարեկան էի, ինքը արդեն 8։ Դա միշտ հիշում ու ծիծաղում ենք»։

Կարոտով է հիշում դպրոցն ու իր դասարանը.

«Մեր դասարանը լավ էր սովորում, ու ակտիվ էինք։ Բայց հասարակական կյանք դպրոցից ընդհանրապես չենք վարել։ Մեզ միայն ուսմանն էինք տվել»։

Դպրոցն ավարտելով Մանեն կատարում է մասնագիտական ընտրություն։ Առաջին մասնագիտությունը ստացել է Վանաձորի պետական համալսարանում` Անգլերեն լեզու և գրականություն բաժինը ընտրելով: Մանեն հույս ուներ հետագայում հեշտ գտնել աշխատանք։  Բայց ավարտելով այս բաժինը` անգլերեն լեզվի մասնագետը հասկանում է, որ իրեն ավելի հոգեհարազատ մեկ այլ բան պետք է սովորի։ Այդ այլ բանը հոգեբանությունն էր, որն էլ սովորում է մագիստրատուրայում:

«Հոգեբանությունը իմ անձնային աճին շատ մեծ նպաստ է ունեցել։ Հոգեբանությունը ամեն տեղ է պետք, յուրաքանչյուր հարաբերությունում։ Մի քիչ բարդ է, որ մարդկանց հետ շփվում ես, ավելի խորն ես ուսումնասիրած լինում հոգեբանությունը, ժեստերից հասկանում ես, որ իրենք քեզ այդ պահին խաբում են, բայց պետք է ցույց չտաս, այդ առումով կյանքդ դժվարանում է»։

Հասարակական ակտիվություն ցուցաբերել սկսում է ուսանողական տարիներից։ Առաջին կուրսում դառնում է Ջինիշյան հիշատակի հիմնադրամի կամավոր և մինչ օրս աշխատում է այնտեղ։ «Այս կազմակերպությունը շատ մեծ ներդրում ունեցավ իմ անձնային աճի վրա։ Ու այդտեղ հասկացա, որ կամավորական աշխատանքը, հասարակական աշխատանքը այն է, ինչը ես անում եմ միշտ։ Ես տեսել եմ ինչ-որ խնդիր հասարակության մեջ ու փորձել եմ դա լուծել։ Ինքնս ինձնով նախաձեռնել եմ, բայց չեմ հասկացել, դա ինչ է»։

Ինչպես հայկական շատ ընտանիքներում` Մանեի ընտանիքում էլ սկզբում դեմ էին նրա հասարակական ակտիվությանը, բայց նա կարողանում է համոզել ընտանիքին, որ իր արածը փոփոխություն է դեպի լավը։

Մանեն նշում է, որ կամավոր լինելը մեծ ազդեցություն ունի մարդու վրա։

Իր մեջ էլ շատ բաներ փոխվել են։ Ծիծաղելով է հիշում իր մասնակցած առաջին սեմինարը.

«Փոքր ժամանակ ես բավականին ամաչկոտ էի։ Հիշում եմ նույնիսկ առաջին սեմինարին, որ պիտի մասնակցեի, կանգնեցի իմ անուն ազգանունը պիտի ասեի ու ինչ նախասիրություններ ունեմ, ձայնս դողում էր, կարմրել, կապտել էի»։

Ամաչկոտ աղջիկը քիչ-քիչ բացվեց, սկսեց ձեռք բերել շատ ծանոթներ, բայց ընկերները քիչ են.

«Ես ունեմ իմաստուն ընկերներ, մենք իրար լրացնում ու հասկանում ենք»։

Մանեն իր արած գործերի մասին չի սիրում բարձրաձայնել։ Սա վատ գիծ է համարում։

Իսկ Մանեի գործը հիմնականում կապված է երիտասարդների հետ, որոնց այսպես է բնութագրում. «Երիտասարդները հիմա շատ ազատ են, ու դա շատ լավ է: Իմ տարեկիցները ունեն շատ կոմպլեքսներ։ Շատ լավ երիտասարդներ կան, որոնք այնպիսի նախաձեռնություններով են հանդես գալիս, որ հիանում եմ»։

Նախասիրություններ շատ ունի, դրանք բոլորը կապված են արվեստի հետ, ասում է, որ արվեստագետ չէ, բայց իրեն համարում է արվեստի մարդ.

«Սիրում եմ նկարել, թեպետ լավ չեմ նկարում, նվագել, թեպետ էլի լավ չեմ նվագում, սիրում եմ գրել, էլի ցույց չեմ տալիս ոչ մեկին իմ գրածները»։

Վերջերս իր հոբբիներից մեկը դարձավ բիզնես գաղափար։ Մանեն ամուսնու հետ ուզում էր պլաստիկի վերամշակմամբ զբաղվել, պլաստիկից ինչ որ հետաքրքիր հուշանվերներ պատրաստել։ Դիմել են ՄԱԿ-ի ծրագրին։ Այժմ  պլաստիկի վերամշակումը մի քիչ դանդաղում է, բայց նրանք նույնը անում են փայտից։ Հետաքրքիր հուշանվերներ են պատրաստում, քանոններ, առօրյայում օգտագործվող տարբեր իրեր։

«Այս ամենը արվեստի է նման, քանի որ մենք ինքներս ենք գծում, ներկում մշակում»։

Այժմ Մանեն իր կյանքի ամենամեծ ձեռքբերումը համարում է իր երկու ընտանիքները` առաջինը, որտեղ մեծացել է, երկրորդը, որն ինքն է ստեղծել: «Կյանքում լավ ընտանիք ունենալուց լավ բան չկա»։

Ձայնագրիչը անջատում եմ, Մանեն վազում է կողքի սենյակ ու սկսում մանրամասն ուսումնասիրել նվերներն ու հարցնում. «Ի՞նչ ես կարծում, էրեխեքին դուր կգա՞»։

Փողոցներից նորից մանդարինի հոտ է գալիս:

Գիշերը էլ մութ չէ: Երբ աչքերդ կկոցում ես, քաղաքը մեծ, գունավոր լաքա է դառնում:

Նոր տարիներից միշտ էլ մանդարինի հոտ է եկել: Ուղղակի առաջ, երբ սեղանի մի ծայրից մյուսը ուտելով գալիս էիր, էլ մանդարինի պես մանրուքին ուշադրություն  չէիր դարձնում:

Իհարկե, խնդիրներ միշտ էլ եղել են: Օրինակ. Նոր տարվա սեղանից հետո դժվարությամբ էիր շնչում, չէիր կարողանում շարժվել, ընկերներդ էլ մյուս կողմից աղանդեր էին հյուրասիրում`թարմ ու սառը ձյան տեսքով, հետո էլ ստիպված էիր մամային բացատրել, թե ոնց է հնարավոր 10 րոպեում մինչև ներքնազգեստը թրջվել: Կամ ավելի վատ, կարգին ձյուն ոչ էլ գալիս էր, ձնագնդին ցեխագնդի էր դառնում ու ամանորյա նոր-նոր  սպիտակ սվիտերը, որից վիզդ քոր էր գալիս, տեսքը մի քիչ կորցնում էր: Բայց  փոխարենը քննության համար երկար բարակ, անիմաստ ու անհետաքրքիր նախադասություններ անգիր չէիր անում` ամեն անգամ ավելի հստակ պատկերացնելով, որ միևնույն է, ոչ մի բանի չես հասնելու, որովհետև դրա համար գոնե մի քիչ պետք է սիրես ինչ-որ անում ես, կամ էլ ուղղակի ամեն ինչին մի քիչ թեթև նայես:

Սիրել չես փորձում, թեթև նայել էլ չի ստացվում:

Գնալով Նոր տարվա հրաշքը կորում է, անհետանում է ոնց որ  խանութների ցուցափեղկերից հզոր ռենջերներով քաղցր բամբակները, հեռուստաէկրաններից  էլ` Ջեյիդն ու Լուկասը:

Գնալով ավելի ու ավելի ես նմանվում էն ծերուկին, որ նկարի մեջ լաց է լինում, որովհետև շուրջը ոչինչ չի փոխվում: Ամեն տարի սպասում ես, որ ուր որ է կգան, ձեռքիցդ կբռնեն, կտանեն մեկ ուրիշ նկար, բայց ոչ ոք չի գալիս: Իսկ դու քո նկարին շատ ես ընտելացել ու խիզախություն էլ չունես ինքնուրույն հեռանալու համար:

Վախենում ես, որ հաջորդ անգամ, երբ փողոցներից էլի մանդարինի հոտ գա, նույնիսկ քննությունները չեն լինի, որ գոյությունդ արդարցնեն:

Երբևիցե մտածե՞լ ես, որ քո շրջապատում ոչ մի հետաքրքիր բան չկա, որի մասին կցանկանայիր պատմել ուրիշներին։ Օրինակ՝ քո համակուրսեցին, որ ուրիշ քաղաքից եկել է Երևան սովորելու, հարևանի աղջիկը, որ լավ բանաստեղծություններ է գրում, կամ նոր բանակից եկած եղբայրդ, նրանց մասին երբեք չե՞ս ցանկացել պատմել։

Մեկ շաբաթ «Մանանա» կենտրոնի անդամներս աշխատելով CafeBabel և Are We Euroe ամսագրերի մեր ընկերների հետ՝  ևս մեկ անգամ համոզվեցի, որ մենք չափազանց շատ բան ունենք պատմելու մարդկանց, պատմելու՝ աշխարհին։ Իրականում մեր՝ բոլորիս, պատմությունները այնքան ոգևորող ու կարևոր են, որ չափազանց դժվար էր ընտրություն կատարել դրանց մեջ։ Դժվար էր նաև այն պատճառով, որ մենք հայկական իրականությանը պետք է ծանոթացնեինք մեր արտասահմանցի գործընկերներին, որպեսզի իրենք էլ ոգեշնչվեին ու  համոզված լինեին` դրանք կհետաքրքրեն իրենց եվրոպացի հասակակիցներին:

Սկզբում բոլորը խոսում էին արտագաղթի, հայ-ադրբեջանական կոնֆլիկտի, հեղափոխության, նախկին և նոր կառավարությունների միջև եղած տարբերությունների, կանանց իրավունքների մասին։ Բայց աստիճանաբար սկսեցինք ամեն ինչ այլ կերպ տեսնել։ Գտանք կանանց՝ խաչքարագործ Նարինե Փոլադյանի նման, ովքեր ապացուցում են, որ սեռը ոչ մի դեր չի խաղում մասնագիտության ընտրության և այլ հարցերում նույնպես, հին ու նոր կառավարությունների հակամարտությանը նայեցինք արվեստի տեսանկյունից, ծանոթացանք մեր սահմանը պաշտպանողների և ապագայում սահմանում կանգնողների հետ, բացահայտեցինք երիտասարդների, ովքեր ոչ միայն սովորում և աշխատում են արագ զարգացող IT ոլորտում, այլև այդպես կանխում են արտագաղթը։

Մեր գործընկերների ոգևորությունը փոխանցվեց մեզ, և Հայաստանով ոգևորված անցանք  գործի։ Հիշեցինք բոլոր հին ու նոր ծանոթներին,  գտանք  իդեալական հերոսներ, ինքներս դարձանք այդ պատմությունների մի մասը և սկսեցինք պատմել։

Ի՞նչ ստացա այս մի շաբաթում՝ նոր գիտելիքներ, ընկերներ, աշխատանքային փորձ։ Ո՛չ, այս ամենը ուղղակի լրացուցիչ բոնուսներ են, կարևորը իմ ու քո շրջապատում այդ «ոչ հետաքրքիր»-ի մասին խոսելն էր և այն գիտակցությունը, որ անկախ ամեն ինչից, մենք պետք է շարունակենք անել դա․․․

Ահա նաև մեր կատարած աշխատանքները: Դիտեք, գրեք ձեր կարծիքը, փորձեք ինքներդ էլ ձեր շրջապատին այս աչքերով նայել:

Generation Yerevan

-Ամուսնանալուդ ժամանակն է, -ասաց տարեց թագավորը տղային:

-Ո՞ւմ հետ ամուսնանամ,-թախծոտ հարցրեց արքայազնը:

-Գեղեցիկ արքայադստեր հետ,- պատասխանեց թագավորը,-և որ նա լինի ոչ միայն գեղեցիկ, այլև բարի: Եվ որ նրա գլխում երբեք չլինի ոչ մի չար միտք:

-Այդպիսին դժվար թե գտնենք, -հոգոց հանեց արքայազնը:

Բայց թագավորն արդեն կանչել էր սենեկապետին: Բանն այն է, որ թագավորի սենեկապետը կարողանում էր տեսնել վատ մտքերը: Նա դրանք տեսնում էր թևավոր միջատների տեսքով, որոնք պտտվում էին մարդկանց գլխավերևում:

-Լսիր, -ասաց նրան թագավորը,-վաղը տասնմեկ արաքայադստրեր են գալու հարսնատեսության: Մենք նրանցից կընտրենք ամենագեղեցիկին: Իսկ դու մեզ կզեկուցես, թե ինչ մտքեր ունեն նրանք:

Այդպես էլ որոշեցին: Հաջորդ օրը տասնմեկ արքայադուստր տեղավորվել էին գազոնին:  Նրանք նստել էին ճոճաթոռներին և հուզմունքից անընդհատ ճոճվում էին:

-Սկսենք, -ասաց թագավորը:

Սենեկապետը սկսեց առաջին շիկահեր արքայադստեր զննումը:

-Վայ,- ետ-ետ գնալով բացականչեց նա,- այ քեզ փորձանք: Նրա գլխավերևում մժեղներ էին պտտվում:

Երկրորդի կողքին կանգնելով բղավեց.

-Սև բզեզներ… Այն էլ հազարավոր:

Երրորդի կողքից անցավ վազելով, առանց կանգնելու, ընթացքից գոռալով.

-Օգնեցեք… Կատաղած մեղուներ:

Եվ այդպես, պատկերացնո՞ւմ եք, ամբողջ շարքի երկայնքով: Գեղեցկադեմ արքայադստրերի գլխավերևներում նա տեսնում էր զզվելի միջատներ, դրանք նրանց չար մտքերն էին:

Թագավորն ու արքայազնը հետևում էին կատարվածին, նրանք ոչ մի միջատ չէին տեսնում, բայց հիացած լսում էին խորաթափանց սենեկապետին:

Վերջապես սենեկապետը արգելակեց  տանմեկերորդ արքայադստեր մոտ և երկար ու անշարժ կանգնեց: Հետո պտտվեց նրա շուրջը, նայեց-լսեց և նույնիսկ հոտոտեց նրա մազերը:

-Ոչինչ չեմ հասկանում, -փնթփնթաց նա,- ոչ մի չար միտք: Այս աղջկա գլխում ես ոչ մի չար միտք չեմ գտնում: Թերևս խորհուրդ կտամ ընտրել նրան:

-Հրաշալի է,- թագավորը հուզված տրորեց ձեռքերը,- գործն արված է:

Մյուս տասը արքայադստրերին նստեցրին կառքերը և ետ ուղարկեցին, իսկ որպեսզի նրանք շատ չտխրեն, ամեն մեկին մի մեծ կտոր տորթ տվեցին: Բայց միևնույն է, խեղճերը շատ ճնշված էին: Իսկ տասնմեկերորդ արքայադուստրն, ուրեմն, դարձավ արքայազնի հարսնացուն: Ինչ որ ճիշտ է, ճիշտ է, նա աննկարագրելի գեղեցիկ էր: Նա կապտաչյա էր, շագանակագույն մազերով, իսկ դեմքը՝ ճենապակե տիկնիկի դեմքի պես սպիտակ:

-Դե, տղաս, -հրճվանքով ասաց թագավորը,-դու երջանի՞կ ես:

-Ոչ, -ասաց արքայազնը:

-Որդիս, -վրդովված բացականչեց թագավորը,-այդպիսի գեղեցիկ հարսնացու, արքայական տոհմից, և ոչ մի չար միտք: Միայն պատկերացրու:

-Բա ո՜նց, -փնթփնթաց արքայազնը,- շատ հնարավոր է, որ նա չար մտքեր չունի: Բայց ինձ թվում է, նա ընդհանրապես ոչ մի միտք էլ չունի: Ոչ չար, ոչ էլ բարի:

-Ի՞նչ տարբերություն, -թեթևացած ձեռքը թափահարեց թագավորը,- նա հետո դառնալու է թագուհի, իսկ թագուհու համար ամենևին էլ պատադիր չի որևէ միտք ունենալ: Միայն թե կարողանա կառքի պատուհանից մտերմիկ գլխով անել: Միայն թե գեղեցիկ ժպտա, իսկ խելացի բառերը անգիր կանի: Ամենևին պետք էլ չի, որ նա մտածի:

Արքայազնը լռեց: Եվ նույն օրն էլ իր գեղեցկուհի հարսնացուի հետ գնաց նավակով զբոսնելու: Նրանք դանդաղ լողում էին գետով: Կանաչ ափի երկայնքով, արևի շողերի տակ փայլում էին մարգարտաշուշանները:

-Դու երբևիցե երկնքի մասին մտածո՞ւմ ես, -հարցրեց արքայազնը:

Արքայադուստրը զարմացած նայեց նրան: Նա լռում էր, և տղան հասկացավ, որ այդ առիթով ոչ մի միտք չունի: Նրանք լուռ շարունակում էին լողալ, մինչև աջ ափին չհայտնվեց մի հին թեքված խրճիթ:

-Ինչո՞ւ մի մարդ հարուստ է, իսկ մեկ ուրիշը՝ աղքատ, -հարցրեց արքայազնը:

Արքայադուստրը նորից զարմացած նայեց տղային: Նրա դեմքը սովորականից ավելի էր գեղեցկացել, բայց տղան զայրանում էր, որովհետև պարզ էր, որ նա երբեք չէր մտածել այդ մասին: Նա ընդհանրապես ոչ մի բանի մասին չէր մտածում:

-Ես նավակն այստեղ կկապեմ, -ասաց արքայազնը,-սպասիր ինձ այստեղ: Ես ուզում եմ մտնել այդ խրճիթը:

Արքայադուստրը համբերատար սկսեց սպասել  արքայազնին: Նա ձեռքը իջեցրեց ջրի մեջ, և ալիքները հանգիստ ճոճում էին նավակը: Արքայազնը այդ ընթացքում բացեց խղճուկ խրճիթի դուռը:

Ներսում հին աթոռի վրա նստած էր աղքատիկ հագնված սևաչյա մի աղջիկ: Նա կարտոֆիլ էր մաքրում և զարմացած նայեց շքեղ հագնված արքայազնին:

-Ողջույն, -դռան մեջ կանգնելով ասաց արքայազնը:

-Ողջույն, -ասաց աղջիկը` շարունակելով մաքրել կարտոֆիլը:

-Ինչո՞ւ… – հարցրեց արքայազնը,-ինչո՞ւ է ծաղիկն ավելի գեղեցիկ, քան կարտոֆիլի կճեպներով զամբյուղը:

Աղջիկը մի կողմ դրեց դանակն ու մտածեց: Հետո ասաց.

-Իսկ մի՞թե ծաղիկը կարտոֆիլի կճեպներով զամբյուղից գեղեցիկ է: Դու  համոզվա՞ծ ես:

Արքայազնը ուշադիր նայեց և գտավ, որ նրա ծնկներին դրված կարտոֆիլի կճեպներով զամբյուղն ավելի գեղեցիկ է, քան բոլոր ծաղիկներն իրար հետ վերցրած: Տարօրինակ է, բայց նրան իսկապես այդպես թվաց, և նա չէր հասկանում, թե ինչու: Նա հասկացավ միայն, որ այդ աղջիկը կարողանում է մտածել: Նա բռնեց աղջկա ձեռքից և կանաչ մարգագետիններով նրան տարավ պալատ: Նավակում գտնվող արքայադստեր մասին նա լրիվ մոռացավ և աղքատ աղջկա հետ հասնելով պալատ` ծնկի իջավ հոր առաջ.

-Ահա իմ հարսնացուն, հայր: Նա կարողանում է մտածել:

-Բայց տղաս, -վախեցած բղավեց թագավորը,- դու արդեն մի հարսնացու ունես: Իսկ սա… Սա կարծես մոխրոտ լինի: Ի՞նչ կասեն մարդիկ: Վայ, ինչ կեղտոտ են նրա շորերը:

-Դա դատարկ բան է, -ասաց արքայազնը,-աշխարհում այնքան գեղեցիկ շորեր կան:

Այդ ընթացքում սենեկապետը մոտեցավ աղջկան: Զննելով աղջկան, նա սարսափահար գոռաց.

-Կրետ: Հսկա, չաղ կրետ է պտտվում նրա գլխավերևում: Նա չար միտք ունի:

-Միայն մե՞կը, -ծիծաղեց արքայազնը,-ի՞նչ ես մտածում, սեր իմ:

Աղջիկը կարմրեց ու ասաց.

-Ես մտածեցի, որ միայն հիմար թագավորը կարող է լսել ուրիշ մարդկանց խորհուրդները:

-Տեսնո՞ւմ եք, -բղավեց սենեկապետը,-չար միտք:

-Դա ավելի լավ է, քան ընդհանրապես առանց մտքերի, -ասաց արքայազնը և համբուրեց աղջկան, չնայած նա իսկապես ոնց որ մոխրոտ լիներ: Աղջկան տարան լողանալու և անմիջապես էլ սկսեցին հարսանիքի պատրաստություն տեսնել:

Երբ հարսանեկան թափորն անցնում էր գետի մոտով, արքայազնը սարսափած նկատեց, որ արքայադուստրը դեռ նստած է նավակում:

-Ես նրա մասին լրիվ մոռացել էի, -ձեռքը տարավ ճակատին արքայազնը,-հարցրեք նրան. չի՞ ուզում արդյոք տեղ զբաղեցնել վերջին կառքում:

Արքայադուստրն առանց վարանելու համաձայնեց, որովհետև ոչ մի բանի մասին չէր մտածում:

Հարսանյաց թափորը մոտեցավ եկեղեցուն, բոլորը երջանիկ էին, բացի սենեկապետից: Նա թափահարում էր բռունցքն ու փնթփնթում.

-Եկեղեցում լիքը միջատներ կան: Բզեզներ, ճանճեր և թունավոր կրետներ…

Բայց դա ոչ մեկին չէր հուզում:

Աննի Շմիդտ

Մենք հաճախ բարի ենք, մեկ-մեկ` նախանձ, իսկ երբեմն` հաճախն ու մեկ-մեկը տեղերը փոխած։

Օրեր են լինում` մենք տրանսպորտում տեղ ենք զիջում, բայց երբեմն էլ ուղղակի աչքերը փակում ենք, որ նույնիսկ չտեսնենք տարիքով մեծերին։

Մեկ-մեկ դասը ուշադիր լսում ենք ու մտքում ջղայնանում խանգարողների վրա, երկու-երկու էլ մենք հենց այդ խանգարողներն ենք։

Ժամանակ առ ժամանակ հավես է տնային գործերով զբաղվելը, բայց երբեմն էլ քեզ ոչինչ չի կարող կտրել բազմոցից ու հեռուստացույցից։

Հաճախ համեղ ենք պատրաստում, երբեմն՝ անհամ, մեկ-մեկ ինքնավստահ ենք, երբեմն` կոմպլեքսավորված, հաճախ գեղեցիկ ենք մեզ զգում, երբեմն` ոչ այնքան: Հաճախ այնքան լավ ենք աշխատում, որ մենք մեզ օրվա լավագույն աշխատող կոչում կտայինք, իսկ երբեմն էլ մենք մեզ գործից հաստատ կազատեինք: Մեկ-մեկ` երբեմն ու  հաճախը տեղերը փոխած։

Մենք երբեք միշտ չենք ու ընդհանրապես, միշտը հեչ լավ բառ չէ, որովհետև մեր արարքներն ու բնավորությունը երբեմն փոխվում է, մեկ-մեկ էլ` հաճախ։ Մենք բոլորս հաճախ (երբեմն էլ մեկ-մեկ) իրար նման ենք, բայց սովորաբար անձնական վերաբերմունքից կամ մեզ արդարացնելու համար,  վատ  կամ  լավ,  «միշտ» ենք կցում իրար:

Փոփոխվելը միշտ պատճառ ունի: Մեկ-մեկ քեզ զննիր, որ «չմշտացնես» ուրիշներին: Միշտը իրոք հաճախ լավ բառ չէ, իսկ միգուցե երբեմն էլ մեկ-մե՞կ:

Ինչպես միշտ ուշանում եմ։ Հետևիցս թափվող թղթերիս պես մտքերս էլ թափթփված են, կիսատ-պռատ։ Արդեն իսկ հոգնած արթնացել ու անգույն ու իմաստազուրկ եմ պիտակավորել դեռ չսկսված օրս, ու հավատացեք, մտովի թերթել եմ այն ու սևով ջնջել օրացույցիցս` մնացած օրերիս պես։

Չեմ սիրում կանգառները: Կյանքում էլ  կանգնելուց հետո դժվար է նորից առաջ շարժվելը։

Կանգառ: Արդեն պարզ է, որ կյանքիդ  առանց այդ էլ  մաշված ու անօգնական  րոպեներից մի քանիսն էլ պիտի վատնես ինչ-որ բանի սպասելու համար։ Ու այս ամենի մեջ ամենասփոփող երևույթն այն է, որ ես գրեթե միշտ չեմ էլ հասնում կանգառների, փոխարենը վազում եմ ավտոբուսների հետևից։

Այսօր էլ չեմ խախտում ավանդույթը, բայց ես՝ իմ գործում փորձվածս, այս անգամ անհաջողության եմ մատնվում ու բռնում եմ կանգառ տանող  դաժան ուղին՝ արժանապատվորեն  կրելու պատիժս (չնայած որ մի փոքր այս կողմ եմ կանգնել)։ Մոտ կես ժամ սպասում եմ: Շատ նյարդային եմ վերջերս։ Արդեն մտածում եմ շրջվելու ու տուն վերադառնալու մասին, բայց վերջապես ավտոբուսս որոշում է ժամանել։ Նկարագրածս սև ու մութ ֆոնին դեմքիս ժպիտ է հայտնվում ու մոռանում եմ անգամ կորցրածս կես ժամվա, երեսուն րոպեի, հազար ութ հարյուր վայրկյանների մասին։ Պապիկս էր։ Չէ, սխալ հասկացաք, ամենևին էլ արյունակցական կապ չունենք, բայց նույնքան մոտ ու հարազատ ենք։ Մոռացեք վերևում նկարագրածս վատ ու մթագնած օրվա  մասին, ես արդեն գունավորվել ու լուսավոր  եմ։

Պապին մեծ համբավ ունի։ Բոլորը նրան սիրում են։ Վերջերս եմ հասկացել, մինչև դա կարծում էի, որ պապիկը միայն ինձ հետ է այդքան ջերմ ու հոգատար։

Եթե անկեղծ, մի փոքր նեղսրտում էի, որ ինձ տված ուրախությունից ուրիշներին էլ է բաժին հանում։

Պապին ամեն ինձ տեսնելիս գլուխը մի փոքր թեքում էր ուսի կողմն ու ժպիտով ողջունում ինձ: Հետո ձեռքով կանչում էր, հասկացնում, որ դիմացի դռնով բարձրանամ։ Կանգնեցնում էր կողքին, դասերիցս հարցուփորձ անում, կատակում ու հավատացնում, որ մի քիչ էլ սպասեմ, ինձ համար տեղ է ազատելու, որ նստեմ, հոգնած կլինեմ, չնայած  համեստորեն մերժում էի։ Թերևս իմ ճանաչած  անծանոթ ծանոթների մեջ ամենաջերմն  ու  ամենահոգատարն  էր։

Արժեր Պապիի հետ դասի գնալու համար հավերժ ուշանալ ու հավերժ սպասել, որովհետև վստահ էի, որ օրս հաջողված, ներդաշնակ, գույնզգույն ու սիրառատ էր լինելու, ու էդ ստացած ջերմությունն էլ ես ուրիշին էի տալու։

Պապին իմ «տարվա մարդն» է, ու իմ օրը ստեղծողն ու լցնողը, ու իմ տարվա ցանկությունը, որ յուրաքանչյուրս  մեր կյանքում ունենանք մեր մութ օրերը գունավորողի, ու մենք էլ  լինենք  գունավորը ուրիշի կյանքի…