Երբևէ ունեցե՞լ ես այն զգացողությունը, երբ բազմաթիվ բաների մասին ես մտածում, բոլորն էլ արժանի, որ իրենց մասին խոսվի, բայց դրանք այնքան միախառնված ու միաձուլված են իրար, որ չես կարողանում հստակ սահմանազատել միմյանցից ու թեմաներից մեկը կամ մյուսը՝ առանց իրենց սահմաններից շեղելու, ներկայացնել: Դրա պատճառը այն չէ, որ թեմաները իրենց բովանդակությամբ իրար նման են կամ ինչ-որ ուրիշ առնչություն ունեն: Ուղղակի երբ ինչ-որ միտք ես ունենում, պետք է հենց այդ պահին արտահայտել, որ հետո բազմաթիվ այլ մտքերի կուտակումից ու չարտահայտելուց չստեղծվի այն շիլաշփոթը, որ հիմա իմ գլխում է:

Դե, արտահայտան միջոցները շատ են, նայած դու որն ես նախընտրում, որն է ավելի լավ ստացվում: Օրինակ ես, ինչպես տեսնում ես, գրում եմ, մեկ ուրիշը նկարում է (միշտ ցանկացել եմ լինել այդ մեկ ուրիշը, այս հարցում չեմ հանձնվում, միշտ փորձում եմ), մի երրորդը երգում է, շատերն էլ ուղղակի իրենք իրենց բարձրաձայն (ի միջի այլոց, բարձրաձայնը պարտադիր պայման չէ, մտքում էլ կլինի) խոսում են: Ի՞նչ կա որ, ինքդ քեզ հետ խոսելուց ավելի հանգստացնող ու լիցքաթափող բան տեսե՞լ ես: Երբ սկզբում դու մենակ ես, ու քեզ հակաճառող չկա, քեզանից գոհ փիլիսոփայում ես, մեկ էլ չգիտես որտեղից, հայտնվում է քո երկրորդ եսը, որը միշտ հակառակվում է քո առաջին եսին: Ասես երկու ծայրահեղություններ լինեն: Բայց, հո բանը այս երկու եսերի կռվով չի՞ վերջանում, հարցեր կան, որոնց պետք է մի քանի տարբեր անկյուններից նայել, և այստեղ է, որ հայտնվում են հաջորդաբար երրորդ, չորրորդ և այսպես շարունակ, եսերը, կախված  հարցի բովանդակ լինելու աստիճանից: Այս երրորդ եսը, օրինակ, առաջին երկու կողմերին ո՛չ ժխտում է, ո՛չ հաստատում, այլ փորձում է հավասարակշռել երկու հակադարձ կարծիքները: Յուրաքանչյուրից վերցնում է այն, ինչ իր կարծիքով ճիշտ է, ու միացնում է իրար՝ ստեղծելով իր նոր՝ երրորդ կողմը: Ահա այստեղ հայտնվում է չորրորդ կողմը՝ մի նոր կարծիք առաջ բերելով, ու առաջին երեք եսերը զարմացած իրար են նայում՝ մտածելով, թե այս չորրորդ օտարականը որտեղի՞ց հայտնվեց: Չնայած իրենք համակարծիք չեն, բայց գոնե իրար արդեն լավ են ճանաչում: Մինչև սկսում են մեր չորրորդի հետ մտերմանալ, համենայն դեպս այնքան, ինչքան ծայրահեղ հակառակ կարծիքի տեր մարդիկ կարող են մտերմանալ, հայտնվում է հինգերորդ եսը: Այստեղ արդեն նախորդ չորսով են իրար հետ փոխանակում այն խորհրդավոր հայացքը, որի իմաստը և ասելիքը արդեն բացատրեցի:

Հինգերորդի հայտնվելու նպատակը հավասարակշռելն է այս մեր չորրորդին մյուս երեքի հետ, հատկապես առաջինի և երկրորդի: Դե երրորդը ինքը մի տեսակ հաշտեցնող կողմ է, բայց միայնակ, երկուսից ավելի այդքան ծայրահեղական եսերի չի կարող հաշտեցնել: Այս է պատճառը, որ հինգերորդը հայտնվում է:

Այսպես խոսում են, բանավիճում ու իրար հետ լեզու չեն գտնում, մանավանդ որոշումներ կայացնելիս: Պետք է համբերատար հետևես այս բոլոր եսերի բանավեճին ու տեսնես` վերջում մի ընդհանուր եզրահանգման կգա՞ն, թե՞ չէ: Եթե չգան էլ, ինչը շատ հաճախ է տեղի ունենում, դու ինքդ՝ որպես արտոնյալ և վերջին խոսքը ասող, ընտրում ես եսերից մեկի առաջարկած տարբերակը՝ ուշադրություն չդարձնելով այն հայացքներին, որ ընտրյալ եսին են ուղղվում մյուս եսերի կողմից: Բայց դե նրանք երկար նեղված չեն մնում, հո այս մեկ անգամը չի՞, դեռ այնքան է լինելու: Հաջորդին, գուցե, մեկ ուրիշը հաղթի: Հետո էլ եթե հանկարծ ես սխալված լինեմ ու սխալ եսի առաջարկը ընդունած լինեմ, մյուս բոլոր եսերը որ մասնակից էին այդ որոշման ընդունմանը և որոնց առաջարկները մերժվել էին, ինձանից էլ, ընտրյալ եսից էլ մի լավ վրեժ կլուծեն՝ անընդհատ հիշեցնելով սխալ որոշման մասին: Իսկ եթե որոշումից գոհ եմ վերջում, ես եմ գոհ ու հաղթական հայացքով նայում նրանց ու մի շնորհակալական հայացք էլ ընտրյալ եսին եմ շնորհում:

Դե որ այսքան բան արդեն պատմեցի իմ ու իմ եսերի ներքին գործերից, սա էլ ասեմ: Իմ եսերից ամեն մեկը ունենալով տարբեր ես-ային հատկանիշներից ինչ-որ չափով, միաժամանակ ունի մի հատկանիշ, որ գերակշռում է: Մեկի մոտ, օրինակ, ներքին զգացողությունն է շատ լավ զարգացած՝ նույն ինքը ինտուիցիան, մեկի մոտ ավելի լավ է ստացվում տրամաբանական վերլուծություններ անելը, մյուսի մոտ մի այլ բան, որի անունը նույնիսկ չգիտեմ, և այսպես շարունակ:

Տես է, հենց նոր առաջին եսս ասաց, որ բավական է, ինչքան իրենց մասին պատմեցի, ու քանի մյուս եսերս էլ չեն հավաքվել ու պատերազմ չի սկսվել, նյութս ավարտեմ:

«Եթե գիրքը կարդում են մեկ անգամ, ուրեմն այդ գիրքը լավն է։

Եթե գիրքը կարդում են մի քանի անգամ, ուրեմն այդ գիրքր հանճարեղ է։

Եթե գիրքը կարդում են անվերջ, ուրեմն դա Հարրի Փոթթերն է»:
Հարրի Փոթթերի մասին պատմող ֆիլմաշարն առաջին անգամ դիտեցի 3 տարի առաջ՝զարմուհուս հետ, ու պատկերացնել չէի կարող, որ դիտածս բոլոր ֆիլմերը միանգամից խղճուկ կթվան դրա համեմատ։Ֆիլմը դիտելիս ապրում ես յուրաքանչյուր պահը`Հագրիդի ու Հարրի մոտոցիկլետով թռիչքից մինչև Հոգվարթսի ճակատամարտի ավարտը։Ֆիլմերը դիտելուց հետո  կարդացի նաև գրքերի շարքը։
Յուրաքանչյուր փոթթերհեդի կյանք` ինչպես և իմը, բաժանված է երկու մասի. մինչև փոթթերհեդ դառնալն ու փոթթերհեդ դառնալուց հետո։

Կան իրավիճակներ, որոնք կհասկանան միայն իրական փոթթերհեդները, և հասարակ մագլների համար այս իրավիճակները անհասանելի ու անիմաստ կթվան։
Երբեմն պատահում է, որ բոլորի նախասիրությունները քննադատող ինչ-որ տհաս գալիս է և դիտմամբ, հատուկ քեզ նյարդայնացնելու նպատակով ասում. «Էդ քո Հարրի Փոթթերը լրիվ մանկապարտեզի մուլտիկ ա»։ Այդ ժամանակ անզուսպ ցանկություն է առաջանում հանել կախարդական փայտիկդ ու մի «Ավադա Կեդավրայով» լուծել նրա հարցերը։ Բայց ցավոք չես կարող:
-Անծանոթ շրջապատում չկա ավելի հաճելի զգացում, քան ծանոթությունը փոթթերյան աշխարհի մի նոր բնակչի հետ։Այդ ժամանակ երկուսիդ աչքերն էլ փայլում են, սկսում եք ոգևորված ու բարձր քննարկել ֆիլմի ամենատպավորիչ, ամենաուրախ ու ամենատխուր պահերը, Քեռի Վերնոնի տան նամակների անձրևն ու Ֆրեդ Ուիզլիի մահը: Մի ամբողջ հավերժություն է անհրաժեշտ, որ խոսեք ձեզ հուզող ամեն բանի մասին։
-Անգամ ձանձրալի ու սովորական երկրաչափական պատկերները նոր իմաստ են ստանում մոգական աշխարհին ծանոթանալուց հետո։ Եռանկյունը, որի պատճառով դպրոցական տարիներին բոլորը «գլուխ են կոտրել», դառնում է Անտեսանելիության թիկնոց։ Շրջանագիծը` Վերակենդանացնող Քար, իսկ ամենահասարակ հատվածը` Ավագ Փայտիկ։ Համաձայնեք, այսպես դրանք ավելի են հետաքրքրում մեզ, քան մինչև փոթթերհեդ դառնալը։
-Իսկ երբևէ փորձե՞լ եք ձեզ համար կախարդական փայտիկ կամ Հոգվարթսի նամակ պատրաստել։ Իրականում փայտիկը չի ստացվելու ճիշտ և ճիշտ այնպես, ինչպես Օլլիվանդերների խանութից գնվածները, իսկ նամակները իրական նամակներից անշուք են ստացվելու, բայց կարևորը, որ ունենալով այս իրերը (ի դեպ, քո իսկ ձեռքերով պատրաստված), քեզ կզգաս իրական Փոթթերհեդ։
-Եվ վերջում որոշեցի սա թողնել. Որքան հաճելի է կանգնել ու բարձր, շա՜տ բարձր գոռալ «նրա անունը, ում անունը չպետք է տրվեր», գոռալ, վստահ լինելով, որ նա երբեք չի վերադառնա։ Նա ձգտում էր անմահության, բայց մահացավ, որովհետև չգիտեր, թե ինչ են սերը և ընկերությունը, և մենք`աշխարհի բոլոր փոթթերհեդներս, ցավում ենք նրա համար:

-Hey Anahit! Can you please take a picture of me facing the Times Square? – եթե ինձ վճարեին ամեն անգամ, երբ օտարերկրացիները Սենդիի նման անունս սխալ են արտասանում, ես երեկոները կանցկացնեի իմ սիրելի դերասանուհիների հետ թեյ խմելով: Բայց ինձ դեռ չեն վճարում. դրա համար էլ ինձ մնում էր ուղղակի լուսանկար անելը, իսկ հետո այդ նկարի մասին մի նյութ գրելը:

Եվ ուրեմն, բարև իմ սիրելի ընթերցող, եթե իհարկե ես ունեմ հավատարիմ ընթերցող: Երկար չգրելուց հետո համակարգիչս վերցրել, նստել եմ ու արագ-արագ ստեղներին եմ հարվածում, որ դատարկ էջը լցնեմ: Հազար տարի կլինի, ինչ չեմ գրել: Բայց երևի ասելիք չունեի: Կամ էլ այնքան ասելու բան ունեի, որ համարձակություն չունեի գրելու: Երևի ամեն ինչի մասին ասելու բան ունեի` իմ, քո, մեր, հոդվածներիս, Սենդիի լուսանկարի, մեծ ու փոքր քաղաքների, կարճ ու երկար ճանապարհների, հասանելի ու անհասանելի բաժանորդների, աշխարհ տեսնելու ու նոր երազանքներ ունենալու մասին ասելու բան ունեի:

Վերջերս իրականացավ իմ երազանքներից մեկը` մեկնեցի Նյու-Յորք: Հա~, հա~, էնտեղ ամեն ինչ գլուխգործոց ֆիլմերի նման էր: Լիքը կեղտոտ փողոցներ, անտուն մարդիկ, աննկարագրելի բարդ համակարգով աշխատող մետրո, շենքեր որոնց սկիզբը կար, բայց վերջը չէ, իմ ու քո երազանքների առանձնատները և իհարկե, անթիվ-անհամար բաց բերաններով տուրիստներ, որոնց թվին դասվեցի նաև ես:  Էս քաղաքը ցույց տվեց, թե ինչպես կարող ես ութ միլիոն մարդկանց հետ միաժամանակ ու մի տեղում լինել մենակ: Էստեղ շատ պարզ դարձավ, որ հեռախոսի մյուս կողմում գտնվող ընկերներդ, որոնց հետ ամբողջ օրը խոսում ես, մի վայրկյանում կարող են անհասանելի դառնալ: Որ երբեմն կարճ ճանապարհներն են տանում ամենալավ արդյունքին, իսկ երկարները ոչնչի չեն բերում: Էստեղ հասկանում ես, որ կյանքում ոչ մի պահի, ոչ մի դեպքում ու ոչ մի գնով հանձնվելու իրավունք չունես, որովհետև շուրջդ բոլորն են պայքարում: Մի մասը պայքարում են, որ տեսանելի դառնան հսկայական ամբոխում, մյուսները, որ կառավարեն ամբոխը, մնացածն էլ, որ ամբոխները չխելագարվեն Չարենցի պոեմի նման: Պայքարելու ընթացքում շատերը պարտվում են ու ընկնում: Մի մասը նորից ոտքի է կանգնում, մնացածներն էլ, ոտքի կանգնելուց հոգնած ու պարտվելու հաշիվը կորցրած, ուղղակի էլ չեն բարձրանում: Երևի էստեղ կյանքի բոլոր խիստ ու դաժան կանոնները Դիսնեյի կինոների շլացնող փայլով ծածկված մի տեղում հավաքվել են ու քեզ են սպասում:

Դեղին տաքսիներով անվերջ խցանումների ու տասը դոլարանոց հոթ-դոգների արանքում էս քաղաքը ինձ կապեց Թայմս Սքուերին, նոր նպատակներին: Էստեղ ինչ-որ տարօրինակ ու անսովոր կերպով կապվեցի ինձնից տասը հազար անգամ ավելի տարբեր մարդկանց հետ, որոնք էդպես էլ չկարողացան անունս ճիշտ արտասանել, բայց ինձ «լավով են հիշում», որովհետև ես իրենց սովորեցրել եմ էդ արտահայտությունը: Որովհետև նրանց համար լիքը ինստագրամյան նկարներ եմ արել Նյու-Յորքում, հետաքրքիր բաների մասին եմ պատմել ու բուռն քննարկումներ եմ վարել իրենց հետ: Վերջիվերջո մի նոր աշխարհ ենք բացահայտել` միասին անծանոթների հետ ենք զրուցել, չինական ամենահամով ռեստորաններն ենք գնացել, հայկական հեքիաթներ ենք սովորել ու ամերիկյան ամենահայտնի ընկերությունների աշխատակիցների հետ ենք ծանոթացել: 

Կարճ ասած, Նյու-Յորքը իմ ամենահավես կողմը բացահայտեց ու մի քիչ Անահիտ էլ իրեն պահեց:

Հա~, ի դեպ, քիչ մնաց մոռանայի, Սենդիի նկարը 221 լայք ունի, 15 հատ էլ քոմմենթ:

«Անցնում է մի  սերունդ, գալիս է ուրիշ սերունդ, իսկ երկիրը հավերժ է… Ծագում է արևը, մայր է մտնում արևը ու շտապում այնտեղ, որտեղից ծագում է»:

Հերթրուդ  Սթայն

 

-Մերի, բարև, ինչպե՞ս ես, ի՞նչ ես անում։

-Աաա, Տաթև, դու՞ ես, բարև, լավ եմ, քնած եմ, դու՞։

- Քնա՞ծ, ժամը գիտե՞ս քանիսն է, արթնացի՛ր արագ ու արի: Մենք պետք է պարապենք. քննություններին բան չմնաց, էլ չեմ ասում, որ մենք պիտի գրադարակը քանդենք, մաքրենք ու դասավորենք՝ ախր, խոստացել ես, է,-Տաթևի ձայնի մեջ մի տեսակ բարկություն և անհանգստություն կար։

-Գալիս եմ,-ամփոփեցի ես։

Տաթևը իմ ընկերուհին է, երկուսս էլ այս տարի պետք է ավարտեինք դպրոցը և ըստ մեր ծրագրի, պետք է ընդունվեինք համալսարան։ Այդ օրը մենք միասին քանդեցինք Տաթևենց տան վաղուց մոռացված, և ինչպես իր տատիկը կասեր. «Հազար տարի դուռը չբացած գրադարակը»։

-Սպասիր աթոռ բերեմ, շատ բարձր է,-գրադարակի դուռ մի կերպ բացելով ասաց Տաթևը։

Ես բարձրացա աթոռի վրա, և մենք սկսեցին մոռացված, փոշոտված ու խունացած գրքերը իջեցնել։Ես գրքերը զգուշությամբ տալիս էի Տաթևին, իսկ նա շարում էր հատակին։ Քիչ հետո նկատեցի, որ ձեռքերս սևացել են, ես սկսեցի գրքեր սրբել, ոպրեսզի տեսնեմ, թե ինչ գրքեր են։Ահա և մեկը՝ կազմը չկա, զգուշությամբ սրբեցի ու կարդացի. «Անո՜ւշ, ա՛յ աղջի՜, Անո՜ւշ, տո՛ւն արի…»։

-Տե՜ս, Տաթև, սա Հովհաննես Թումանյանն է, վերցրու, բայց զգույշ, էջերը պատռված են, գիրքը մաշված, հազիվ են տառերը երևում։

Տաթևը վերցրեց գիրքը, զգուշությամբ սրբեց ու դրեց մյուսների կողքին, հետո նայեց ինձ ու ասաց.

-Ապրե՛ք, երեխե՛ք, բայց մեզ պես չապրե՛ք… Թումանյանն էր ասում ,- Տաթևի ձայնի մեջ տխրություն կար, հայացքը գցել էր ինչ-որ անորոշ կետի ու ըստ երևույթին մտածում էր  տողերի մասին, որովետև հետո շարունակեց,- ի՞նչ է նշանակում իրենց պես չապրել, ի՞նչը նկատի ուներ։

-Չգիտեմ։

Մենք լռեցինք։ Երևի երբեմն լռելը ավելի ճիշտ է, լռությունը ունակ է ավելին ասելու, քան դատարկ ու օգտագործված բոլոր բառերը։ Մենք լռեցինք այնպես, ինչպես լռում են բոլոր գրքերը՝ տարիներով կամ գուցե դարերով, ո՞վ գիտի, և դա գուցե հիմա կարևոր էլ չի, որովհետև գրքերի մեծ մասը քսանմեկերորդ դարում վաղուց լուռ են…

Ես իջեցրեցի բոլոր գրքերը և նկատեցի, որ ամբողջ հատակը ծածկված է գրքրով։Հետո միասին գրքերի անունները կարդալով սկսեցինք առանձնացնել այն գրքերը, որոնք մեզ հետաքրքրում էին։

-Մի անգամ մի իմաստուն ասել է. «Ինչպես գրքեր, այնպես էլ մարդկանց ընտրելիս պետք է ուշադիր լինես, եթե դրանք միջակ եղան ՝կյանքդ կկործանվի»,-ասացի ես։

-Ո՞վ է ասել,-հարցրեց Տաթևը։

-Ե՛ս։

-Աննորմալ,- ծիծաղեցինք,- նայիր, այստեղ Հեմինգուեյի «Եվ ծագում է արևը» գիրքն է, տե՜ս-, բացականչեց Տաթևը,- ի դեպ, Հեմինգուեյը գրել է նաև վեց բառից բաղկացած ամենակարճ պատմվածքը ՝ «Վաճառում եմ մանկական կոշիկներ՝ հագած չեն», իսկ օրինակ ամենակարճ սարսափ պատմության հեղինակը Ֆրեդերիկ Բրաունն է, նա գրել է. «Երկրագնդի վրա մնացած վերջին մարդը նստած էր սենյակում, դուռը թակեցին»։

-Իսկ ամենակարճատև ներկայացումը համարվում է իմ շատ սիրելի գրող Սեմուել Բեկետի «Breath» պիեսը։Դրա տևողությունը՝ 35 վայրկյան է, որի ընթացքում լսվում են միայն ձայներ ու բղավոցներ։ Բա՞։

-Տեսնո՞ւմ ես, որքան շատ բան կարող ենք սովորել միմյանցից։

-Երեխե՞ք, այ երեխեք, սուրճը պատրաստ է,- Տաթևի տատիկի ձայնն էր։

-Գալիս ենք, տատ,- բղավեց Տաթևը։

-Ի՞նչ, ասում եմ` սուրճը պատրաստ է, եկե՛ք,- տատին սուրճը դրեց սեղանին ու հետո մեղադրական հայացքով նայեց մեզ,- առավոտից իրիկուն էդ տելեվիզրի մեջ եք, ախր, մեղք եք, աչքներդ կցավա, է։

-Տատ, տելեվիզր չէ, համակարգիչ ա ու բացի դա, մենք համակարգչով չէինք զբաղվում, գրադարակդ էինք դասավորում, բա՞…

Տատին ուրախացավ.

-Հա՜, երեխեք ջան, լավ գրքեր ունեմ, երևի ամեն մեկին երեք մանեթ փող եմ տվել: Թե գիրք ա պետք, տարեք կարդացեք: Լավ է, որ հիմա կարդացողներ կան: Ասենք, հիմա դարը շատ է փոխվել՝ առաջ հեռախոս միայն շրջկենտրոնում կար, իսկ հիմա՞։ Չէ՜, ուրիշ սերունդ եք, ուրիշ աշխարհ ունեք, ոչ մի բան չեք տեսել։ Ո՛չ կարմիր հեղափոխություն, ո՛չ տասնհինգ թիվ, ո՛չ կորցրած երկիր, ոչ էլ քառասունմեկ թիվ։

Բոլոր մեծահասակները իրենց կյանքում փորձում են հարմարվել երիտասարդների բարքերին և համոզում են բոլորին, թե ամեն դեպքում իրենց ժամանակներում ամեն ինչ ուրիշ էր ՝մի տեսակ պարզ, մաքուր։ Այդպես խաբում են իրենք իրենց` հաշվի չառնելով, որ մարդը մարդ է ցանկացած դարում։ Պարզ է, որ տասնվեցերորդ դարի մարդն էլ չէր հարմարվի քսաներորդ դարի մարդու բարքերին, բայց ինչպե՞ս բացատրել այս ամենը…

-Տատ, մենք Քառօրյա պատերազմ ենք տեսել. պատերազմի օրերին  դաս չէինք անում, նստում  էինք դասարանում ու լռում:  Մենք  տեսել ենք Թավշյա հեղափոխություն, բակում յոթ քար ենք խաղացել, հետո, երբ եկավ համակարգիչը, (որը ի դեպ, ձեր սերունդն ա ստեղծել), մենք փոխվեցինք՝ երևան եկավ զանգվածային տեղեկատվությունը ու գերարագ հաղորդակցումը: Բա մենք դրանում մեղավո՞ր ենք։ Աշխարհը առաջ է գնում և ապրողներին մղում առաջ, կարելի է ասել` մարտահրավեր, որից պետք չէ հրաժարվել, քանի դեռ ապրում ես` հնարավորություն ունես,- ասաց Տաթևը։

Տատիկը լռեց, մենք վերադարձանք մեր աշխատանքին, հետո նկատեցի, որ մթնում է։

-Այսօր կմնաս մեր տանը. կպարապենք,-ասաց Տաթևը։

Գիշերը ավելի էր խորանում, և ավելի պարզ էր լսվում կիսաբաց պատուհանների տակից քամու սուլոցը։ Տաթևի ննջասենյակը գնալով նմանվում էր թոքախտով հիվանդ մարդու աչքերին՝գունատ էր կամ ինչպես մայրս կասեր՝ կիսամեռ։ Էլեկտրական լույսի տակ մենք լուռ ընթեցում էինք գրքերը, գրում շտեմարաններ, հետո միմյանց համար կարդում սիրելի գրողների գրքերից մեջբերումներ։ Ամենավերջում, երբ արդեն լուսանում էր, մենք վերջացրեցինք ամեն ինչ և վերջապես դասավորեցինք գրադարակը, իսկ լույսը արդեն բացվել էր:

Առաւօտ լուսոյ,

Արեգակն արդար…

Այն, որ կան մարդիկ, ովքեր չեն հարմարվել այս դարին, դա փաստ է: Գուցե մեր սերո՞ւնդն էլ չհարմարվի մյուս դարին, ո՞վ գիտի, բայց սերունդը մեղավոր չէ իր ծնված ժամանակաշրջանի համար, իսկ գրքերը, հատկապես լավ գրքերը, պետք է ծառայեն բոլոր ժամանակներին։ Սակայն, այն, որ Հեմինգուեյ կարդացած Տաթևն ընդունվեց Խ. Աբովյանի անվան մանկավարժական համալսարան ՝ ռեժիսուրայի բաժինը, իսկ նրա սենտիմենտալ ընկերուհին՝ ԵԹԿՊԻ-ի սցենարադրամատուրգիական արվեստ բաժինը, այ,  սա  իրոք աշխարհի պարադոքսներից մեկն է։

Մինչ սա կարդալը՝ մի հատ խորը շունչ քաշիր։ Այ, ապրես։ Սկսեցինք։

Եթե դու տասներեք-տասնչորս տարեկան ես՝ սա քեզ համար է, եթե դու քննությունների մեջ խեղդվող ուսանող ես՝ հաստատ կհասկանաս ու կժպտաս։
Երկար-բարակ խոսելու փոխարեն մի խորհուրդ կտամ, որն ամենակարևորն է։ Երբեք մի լսիր, թե ինչ կասեն բարեկամներն ու հարազատները քո կրթության մասին։
Քեզ խաբել են, երբ ասել են, որ «մենակ հաշիվներով առաջ կգնաս, թարգի էդ լեզուները»։ Իրոք, խաբել են։ Առաջ կգնաս մենակ նրանով, ինչը սիրում ես անսահման շատ։ Դու ինքդ քեզ խաբում ես, երբ մտածում ես՝ տասնյոթ-տասնութ տարեկանում աշխատանք կունենաս ու կատարյալ ազատություն։
Նախ՝ ֆիզիկայի գիրքը մեզ սովորեցրել է, որ բացարձակ ազատություն գոյություն չունի, ինչի իմաստը կհասկանաս մի փոքր ուշ, հետո էլ՝ տասնութ տարեկանում շատ ավելի մեծ խնդիրներ ու երազանքներ կունենաս, քան աշխատանքը։

Ոչինչ, որ դու ճաշ սարքել չգիտես՝ կանցնի։ Ու ընդհանրապես՝ իններորդ դասարանի քննությունների համար չարժի լացել, որովհետև երկու տարի հետո չես հիշելու գնահատականներդ։

Էն օրը մի մարդ ասաց․

-Մենակ թե Դեվիդ Գիլմորը չմեռնի՝ հասցնեմ գնամ համերգին։

Ու հենց այդ պահին հասկացա, որ չորս տարի առաջ նոր սերնդի հայ երաժիշտների համերգին չգնալու համար չարժեր լացել՝ մերոնք պինդ են, կդիմանան։

Մինչև շարունակելը՝ մի հատ էլ խորը շունչ քաշիր, որովհետև քեզ խաբել են, երբ ասել են՝ մի շնչով կարդալը շատ լավ բան է։ Երբեմն պիտի նստես ու երկար-երկար մի բառը կարդաս, որ հանկարծ ոչ մի տառ իրեն արհամարհված չզգա։ Իհարկե, կատարյալ հիմարություն էր ասածս, բայց մի երեք-չորս տարի հետո դու էլ կսկսես ամեն տառին առանձնահատուկ ուշադրություն դարձնել, որովհետև դա ավելի կարևոր է, քան քո հեռախոսի ձայնը։

Քիչ էր մնում մոռանայի, հա, եթե քո ընկերները նեղանում են քեզանից, որովհետև դու իրենց հերթական նամակին չես պատասխանել երեք րոպեում՝ մի տխրիր, բան չկա, իրենք քո ամբողջ կյանքի ընկերները չեն։ Չնայած՝ այս մեկը շատ վատ խորհուրդ էր, չլսես ինձ։ Առհասարակ ոչ մեկին չլսես, երբ քեզ կասեն, որ պետք է քսանհինգ տարեկանում ամուսնանաս, թե չէ` վերջ: Մի լսիր, կարող ես նույնիսկ աչքերդ մի լավ պտտես, բայց դա կանես աննկատ, որ հանկարծ չտեսնեն ու չնեղանան։

Ես գիտեմ, որ վատ եմ խորհուրդներ տալուց, որովհետև մեկը լինի՝ ինձ խորհուրդ տա, բայց երբ գիշերը քնելը շատ անիմաստ գործողություն կթվա քեզ ու երաժշտություն լսելուց կձանձրանաս՝ բացիր ու կարդա սա, միգուցե հասկանաս այն, ինչի մասին մի քանի տարի հետո գլխի կընկնես:

Երևի ես էլ երբեք չգրեմ։

Բաց կապույտ երկնքի տակ՝մեր շենքի ամենավերևի հարկում մի հյուրընկալ ու գողտրիկ անկյուն կա: Դա մեր թաղամասի փոքրիկ գրադարանն է: Այժմ այն բավականին լուսավոր ու գեղեցիկ  է. պատերը, առաջվա պես չեն կաթում, հատակը հնությունից չի ճռռում, նույնիսկ դաշնամուր ունենք: Գրադարանը ամբողջ թաղամասի համար ունի մեծ նշանակություն: Այն հանդիսանում է համայնքի մշակութային կյանքը կարգավորող հիմնական օղակը։

Ընդամենը մի քանի տարի առաջ գրադարանի կտուրից ջուր էր կաթում, ներսի  առանց այն էլ անմխիթար վիճակին գումարվում էր պատերի ուռածությունը:

Փոքր երեխա էի ու նոր էի կարդալ սովորել: Միշտ հաճույքով ու սրտի թրթիռով էի այցելում գրադարան: Այն ինձ համար մի կախարդական աշխարհ էր, որտեղից ես հնարավորություն ունեի մտնելու գրքերի մոգական տիեզերքի մեջ: Մենք ունեինք շատ հոգատար ու բարեհամբույր գրադարանավարներ, ովքեր միշտ պատրաստ էին իրենց բարի խորհրդով օգնել մեզ: Հիշում եմ, որ բակի երեխաներին երբեմն հավաքում էի ու միասին գնում էինք գրադարան` գիրք կարդալու, վերջինս քննարկելու ու այդ ամենից հետևություններ կատարելու: Տոն օրերին էլ կազմակերպում էինք հետաքրքրական միջոցառումներ, որի ընթացքում արտասանում էինք, երգում ու պարում: Գրադարանի անմխիթար վիճակը մեզ չէր խանգարում ապրել գրքերի աշխարհում: Սակայն շատ հաճախ երազումս տեսնում էի մեր գրադարանը՝ նոր գրքերով:

Վերջերս որոշեցի այցելել գրադարան. մի տեսակ սիրտս կարդալ էր ուզում հենց մեր գրադարանի գրքերը: Սակայն գրադարանում անախորժ վիճակ էր. բոլորը տխուր նստած էին ու ինչ-որ բան էին քննարկում: Նրանց դեմքի սովորական ժպիտը կորել էր: Այդ ամենը ինձ շատ զարմացրեց: Հարցրեցի նրանց տխրության պատճառը, բայց ինձ չպատասխանեցին, արագ տվեցին ուզածս գիրքը ու խնդրեցին, որ հեռանամ: Մի քանի վայրկյան անշարժ գամվել էի տեղում։

Տուն եկա: Ամբողջ օրը հոգիս համակած տխրությունը ինձ թույլ չտվեց ժպտալ: Մայրս զգաց, որ ինձ հետ մի բան այնպես չէ, ու հարցրեց տխրությանս պատճառը: Պատմեցի: Անակնկալի եկա՝ հասկանալով, որ պատմածս նրա համար նորություն չէ: Մայրս բռնեց ձեռքս ու ասաց իմ մինչ այդ լսած ամենատխուր լուրը: Պարզվեց, որ համայնքը գրադարաններին հատկացվող ֆինանսական միջոցները կրճատել են, և դրա հետևանքով մեր գրադարանը հայտնվել էր փակման եզրին։

Այսօրվա պես հիշում եմ դեմքիս արտահայտությունը չարաբաստիկ լուրը լսելու ժամանակ: Վազեցի տնից դուրս, դեպի գրադարան: Աչքերիս մեջ անկոտրում վճռականություն կար, այդ պահին պատրաստ էի ամեն ինչ փոխելու, կանգնեցնելու գրադարանի փակումը։

Ու կատարվեց անսպասելին: Դռան մոտ կանգնած էին պաշտոնատար անձինք: Առաջ եկա ու համարձակորեն փակեցի նրանց ճանապարհը: Ես, նրանց աչքերի մեջ նայելով, ասացի.

-Դուք դա անել չեք կարող, դուք մեր լույսի տունը փակել չեք կարող: Մի՞թե չեք հասկանում, որ այստեղ մի ողջ հարստություն կա, իսկ դուք ուզում եք այդ հարստությունը մեզնից խլել: Պետք է, ընդհակառակը, բացել նորերը, համալրել գրադարանները նոր գրքերով ու տեխնիկայով, դրանք դարձնել ավելի արդիական:

Խոսքիս իրավացիությունը հաստատեցին նաև հարևանները, որ նորությունը լսելուն պես վերև էին բարձրացել։Նրանց հայացքները միաժամանակ արտահայտում էին և վախ, և անորոշություն: Գրադարան այցելած փորձագետները (այդպես ներկայացան) ուշադրությամբ լսում էին մեզ ու մի փոքր զարմացել էին համարձակությանս վրա, հայացքներն էլ ինձնից չէին կտրում: Հետո, առանց ոչինչ ասելու, հեռացան:

Այդ դեպքից մի քանի օր հետո հայտարարեցին, որ գրադարանը ոչ միայն չի փակվելու, այլև վերանորոգվելու ու համալրվելու է։

ՈՒ անցան տարիներ: Փոխվեց մեր տարիքը, փոխվեցին մեր նպատակները, երազանքներն ու սպասումները, բայց մի բան մնաց նույնը: Գրադարանը չկորցրեց իր նշանակությունը: Այն մնաց նույն խորհրդանշական ամրոցը, ուր անթեղված է գիտելիքի սուրբ կրակը։ Գրադարանը օգնեց ինձ նվաճելու բարձունքներ: Այս տարի դպրոցականների առարկայական օլիմպիադաներում ունեցա կարևոր ձեռքբերումներ. գրականություն առարկայից արժանացա 1-ին կարգի դիպլոմի, իսկ աշխարհագրությունից՝ գովասանագրի։ Միգուցե, եթե գրադարանը չլիներ, ես ի զորու չէի լինի հասնել այդ ամենին: Համոզված եմ, որ մարդիկ ու հարստանում են ընթերցանությամբ, իսկ գրադարանը հանդիսանում է այդ բարձունքներին հասնելու օգնական ուժը:

Բթիս մատնահետքերը կորցնելու որերորդ անգամ ֆեյսբուքիս տարեգիրքն եմ թերթում, ու  բութս հոգնում է «հայտնի» դեմքերից մեկի հրապարակման վրա, որտեղ մեր այս դեմքը համարյա Նազենի Հովհաննիսյանին չզիջելով ոսկեղենիկ հայերենով նկարագրում էր, թե ինչպես է առաջին անգամ հաց թխում, ինչքան հաճելի գործընթաց է, ինչքան սիրով պետք է այն անել և այլն… Կարդալիս երևի թե կոգեշնչվեի, եթե այդ պահին նստած չլինեի Ճամբարակի ոստիկանության դիմացի շենքի մեր տան խոհանոցում, որտեղ մաման անտարբեր դեմքով իր երևի 1003֊րդ հացն էր թխում։

Նույն շենքի կողքի շքամուտքում միշտ Ճամբարակում ապրած մեկը նույն դեմքի արտահայտությամբ կարդում է Երևանում ապրող ուսանողներից մեկի սիրառատ գրառումը համարյա նույն Ճամբարակի, Ճամբարակի մարդկանց ու սարերի մասին։

Նույն դեմքն ունեն զինվորականները, ծառայության հանդեպ պաթոսով լցված ջահել աղջկա կամ տղայի ասածները լսելուց, կամ էն ուղտը, որին նկարում ու ծիծաղելով շոյում են թքելու համար։

Եթե դրական, ռոմանտիկ մարդ եք, ուրեմն նյութիս նպատակը պատկերացրեք այն էր, որ ստիպի  ուշադիր նայել մեր շուրջն ու մեր արած գործողություններին, ու հնարավոր է` հասկանանք, որ իրականում դրանց մեջ սիրուն պուճուր դետալներ կան, որոնց մասին նույնիսկ մարդիկ գրում են, ու գուցե արժի ուշադիր լինել ու ամեն օր գտնել էդ դետալները։

Եթե ռոմանտիկա բառը չեք սիրում, ուրեմն սա նրա համար էր, որպեսզի գիտակցենք, որ հաճախ մեզ համար հաճելի ու սիրուն թվացող մանրուքներ կան, որոնք մարդիկ անում են ամեն օր կարիքից դրդված ու հիացած չեն դրանով: Տեսնում են սիրուն բաներ, որոնց տարիները մաշել ու սովորական է դարձրել աչքի համար, ու հանկարծ չնեղանաք, որ մտքում ծիծաղեն ձեզ վրա, երբ ապարատը ձեռքին նկարեք որպես դեղ աճեցված սիրունիկ ալոեի թուփը։