Ինչպես են հայտնի դառնում մեր օրերում

Մեր օրերում հայտնի դառնալը դժվար գործ չէ ։ Այսօրվա հերոսը Արտ Ավետիսյանն է: Նա իր ինստագրամյան էջով սկսեց շուրջը հավաքել իր երաժշտությունը սիրողներին, սկզբում քավրներով, ապա սեփական երգերով հիացնելով մարդկանց: Երիտասարդ կատարողը իր ոճի, ձեռքբերումների մասին կխոսի մեզ հետ։

Այն հարցիս, թե լինելով երիտասարդ, ձեռք է բերել ճանաչում ինստագրամյան հարթակում, այդ ամենը ինչպե՞ս ստացվեց, ինչպե՞ս է վերաբերվում իր համար խենթացողների բանակին, շատ համեստորեն պատասխանեց.

-Ես շատ ուրախ եմ և շնորհակալ, որ սիրում և գնահատում են իմ աշխատանքը։ Եղել է ցանկություն երգելու և այն ներկայացնելու վիդեոների տեսքով, կցանկանայի շեշտել, որ սկզբում ինձ համար ուղղակի զբաղմունք էր, հետո միայն սկսեցի ավելի լուրջ վերաբերվել այդ ամենին: Իսկ ինչ վերաբերում է ինստագրամյան ճանաչմանը, այն միայն իմ շնորհիվ չէ։

-Ե՞րբ հասկացաք, որ պետք է երգեք և ունեք այդ տաղանդը։

-Մանկուց եղել է սեր երաժշտության նկատմամբ, բայց ավելի կոնկրետ զբաղվել եմ յոթ տարեկանից։

-Ինչո՞ւ սկսեցիք քավրներ անելուց, և որն է ձեր ոճը։ Փորձե՞լ եք երգել այլ ոճերում, եթե այո, ապա ո՞ր ոճերն են դրանք։

- Ընդհանրապես ես դեմ եմ քավրներ անելուն, բայց ինձ թվում է, սկզբում բոլորն էլ սկսել են քավրներ անելու, ոչ անձնական երգերից։

Երգել սկսել եմ ժողովրդական ոճով: Ինձ թվում է, ճիշտ հիմքը ժողովրդականն է։ Ինձ փորձել եմ նաև այլ ժանրերում, բայց չեմ գտել ինձ դրանց մեջ, հիմա ինձ ավելի հոգեհարազատ է ներկայիս էստրադային երգիչների ոճերը։

-Ի՞նչ դժվարություններ եք ունեցել որոշակի արդյունքի հասնելու համար և ինչպե՞ս եք շարունակելու ձեր ճանապարհը, ե՞րգ, թե՞ մեկ այլ մասնագիտություն։

-Դժվարություններ միշտ էլ լինում են, ուղղակի պիտի հաղթահարես և անցնես առաջ, հետո ամեն բան լավ կլինի։ Շարունակելու առումով ասեմ, որ երգով ես ապրում եմ, խոսքը ընդհանրապես ֆինանսականին չի վերաբերվում, ուղղակի երգը շատ մեծ նշանակություն ունի իմ կյանքում:

-Որպես երիտասարդ կատարող, ապագայում ի՞նչ պլաններ ունեք, որոնք ձեզ կբերեն ավելի մեծ ճանաչման։

-Միշտ էլ, երբ մարդ ունենում է մեկը, ձգտում է երկրորդին, երրորդին և այդպես շարունակ։ Ուզում եմ նշել, որ ոչ միայն երգում եմ, այլ նաև զբաղվում եմ երգերի գործիքավորումով, և որի համար շնորհակալ եմ այն մարդկանց, ովքեր աջակից են ինձ այդ հարցում: Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել երգիչ Գևորգ Մկրտչյանին և երգահան Արման Անտոյանին։

-Եվ վերջում, մի փոքր էլ պատմեք ձեր առօրյայի, զբաղմունքների, նախասիրությունների մասին։

-Իմ առօրյան շատ պարզ և հասարակ է, ինձ համար ուղղակի կարևոր են օրվա ընթացքում իմ կողքին գտնվող մարդիկ, ովքեր ինձ միշտ քաջալերում են։

mariam nalbandyan

Ուսանողական էտյուդներ

Կատարվող դեպքերը, հերոսները և անունները հորինված են, և ցանկացած համընկնում իրականության հետ, պատահականություն է։ 

Աստիճաններ

Արևն արդեն թեքվել էր զենիթից՝ հայտարարելով օրվա երկրորդ կեսի սկիզբը, երբ երեք ուսանողներ իրար մի կերպ հրելով փորձում էին չորրորդ հարկ հասնել։ Անուշը մինչև լսարանի մուտքը առաջարկում էր հետ գնալ ու դասի չնստել, Մարիամը ինչպես միշտ, թափում էր ձեռքի մեջ եղած ամեն ինչ ու մի ձեռքից մյուսը փոխում գրինֆիլդի մորու համով առանց շաքարավազի թեյի թղթե բաժակը, որը այրում էր իր՝ սովորականից ինչպես միշտ սառը ձեռքերը։ Թեյը հինգ րոպե առաջ էր ձեռք բերել համալսարանի կողքի պատճենելու, ինտերնետից օգտվելու, թեյ ու սուրճ խմելու, հաց ուտելու տեղից, արտաբերելով՝ ինձ ինչպես միշտ, իսկ Անուշը ահագին ուրախացել էր, որ երրորդ տարում իրենք արդեն ունեին իրենց «ինչպես միշտ»-երը համալսարանի կողքի բազմաֆունկցիոնալ տպա-սրճարանում։ Երրորդը՝ Անետը, փորձում էր թույլ չտալ դեպքերին շեղվել իրենց բնականոն ուղուց։ Նա քայլում էր վերջից, որպեսզի Անուշին թույլ չտա շրջվել ու հետ գնալ, վերցնում էր Մարիամի գցած շարֆը, տալիս ձեռքը, որովհետև վերջինս սեփական թեյն էլ շուռ տար՝ չէր նկատի, ու Անուշի մեջքից հրում էր, որովհետև սա էլ կանգնել ու հրաժարվում էր դասի գնալ։

-Դե, բարձրացեք, ուֆ, Անուշ, սուս մնա, Մարիամ, շարֆդ էլի գցեցիր, դուք ո՞նց եք ֆրանսերենի քննություն տալու, էս ինչ «արխային» եք ընկել, շարժվի Անուշ, ո՞ւր․․․

Մարիամին իսկապես շատ էին զվարճացնում էսպիսի տեսարանները, երբ Անետը, հոգատար մոր նման փորձում էր փրկել իրենց գիտելիքները, հեռու պահել հիմարություններ անելուց, կամ, գոնե մի քիչ սթափ մտածել։

-Մեկ ա, ոչ մի բան չեմ խոսում ես էդ դասին, ինձ չի օգնում ֆրանսերենը, բան չեմ անում,- բողոքում էր Անուշը՝ հազիվ մի աստիճան էլ բարձրանալով։

-Է, անեիր տնայինը։

-Արել եմ, բայց չեմ ներկայացնելու, չեմ ուզում։

-Մարիամ, գրողը տանի, սուս մնա։

Մարիամը ծիծաղից ավելի դանդաղ էր բարձրանում, եթե իհակե, դա կարելի է բարձրանալ համարել, թեյը հենել էր բազրիքին ու հռհռում էր ստեղծված իրավիճակից։

Անետի խիստ հայացքից հետո բոլորով շարունակեցին բարձրանալ ու շարքով խելոք մտան լսարան ու զբաղեցրին իրենց տեղերը։

Մի բան պակաս էր։

-Մերին ո՞ւր ա։

-Շատ եմ իմանում։ Էլի ուշանում ա։

***

Լեկցիա

-Վայ գրողը տանի դու կփոխվե՞ս, թե՞ չէ։

Անետը էլի խոսում էր հեռախոսի թվերի հետ ու համոզում րոպեն ցույց տվող թվին շուտ փոխվել։ Անուշը հեռախոսով ինչ-որ խաղ էր խաղում, Մերին միակն էր լսարանում, որ դաս էր լսում, իսկ Մարիամը գլուխը սեղանին դրած քնել էր։

Լեկցիան մնում էր օդի մեջ ու իրեն հաղորդակից էր դարձնում միայն Մերիին։ Վերջինս մեկ-մեկ հարցեր էր տալիս, որոնցից Մարիամը վեր էր թռչում տեղից։

-Աստվածնե՜ր, Մերին դաս ա լսո՞ւմ։

-Ըհը։

-Ուրեմն կարանք մենք չլսենք, չէ՞։

-Ըհը։

Իրար հետ սովորելով չորս աղջիկները ձեռք էին բերել աններելի սովորություն․ իրենցից մեկը եթե մի բան գիտի, հաշվում են, որ մյուսներն էլ գիտեն, ու էլ չեն հետաքրքրվում։ Որովհետև քննություններից առաջ իրար բացատրում ու սովորեցնում են։ Իսկ չորսից դաս լսողը միշտ Մերին էր դուրս գալիս, մեկ-մեկ էլ Անուշը։ Անետն ու Մարիամը, երբ, իհարկե, Մարիամը քնած չէր լինում, խոսում էին իրար հետ ինչից ասես։ Էս երկուսը էնքան արագ ու աննկատ էին սովորել խոսել, որ աշխարհի բոլոր թեմաները քննարկելուց հետո նայում էին ժամին ու տեսնում, որ դասից մի րոպե է անցել։

***

Կարևոր դաս

Մարիամը շրխկացրեց երթուղայինի դուռը ու իր ունեցած բոլոր ոտքերով սկսեց վազել։ Վազում էր նա, եթե անկեղծ լինենք, ոչ այնքան։ Մի կերպ տարբեր մարդկանց շրջանցելով ու բաց դռան առաջ ոչ մեկին չզիջելով՝ հասավ լսարան։ Կարևոր դաս է։ Իրականում, ամեն կիսամյակ մի էսպիսի դաս լինում էր, որից Մարիամը ֆոբիա ուներ։ Մեռներ՝ չէր բացակայի, չուշանալու համար էլ կյանքը կտար։ Մի շարժումով վերարկուն կախիչին շպրտելուց հետո նետվեց իր համար ազատ թողած չորրորդ աթոռին։

-Մար, պրիվետ, ինչ կա՞։

-Սկսե՞լ ա։

-Չէ, տեսա՞ր էն ուղարկածս նկարը․․․

-Սուս մնա, սկսվում ա։

Մարիամը հանեց տետրը, գրիչը, հավաքեց մազերը, ու մյուս երեքն իմացան՝ առաջիկա մի ժամ 20 րոպեն պետք չէ Մարիամին ձեռք տալ, որովհետև կարծում է, թե մի վայրկյան էլ շեղվի, էդ մի վայրկյանում կասվի ամենակարևոր բանը, որը ինքը բաց կթողնի ու հետո հոգին էլ տա սատանային՝ չի լրացնի։

 

***

Դասամիջոց

Մարիամը արդեն հագնված նվնվում էր։

-Վայ, դե պրծեք, գրողը տանի, էս ինչ երկար եք հագնվում, Մերի, լավ էլի․․․

Դասամիջոցից արդեն տասը րոպե անց չորս աղջիկները կիսամեռ դեմքերով ուտելիք էին առնում։ Հետո կիսամեռ դեմքերով ուտում էին, հետո վազում համալսարանի մոտի կատուների հետևից, հետո իրար ինստագրամով վիդեոներ ցույց տալիս, հետո իրար ինչ-որ անհասկանալի բաներ պատմում, հետո դասամիջոցից անցավ ևս տասը րոպե։

Գրողը տանի։ Էս ինչ արագ ենք։

-Եկեք չնստենք դասի, էլի։

-Հաց ենք կերել, ափսոս ա։

-Ըհն, չնստեն, совсем распустились,- զգուշավորը, ինչպես միշտ, Անետն էր, որը ջղայնացած ժամանակ (և ոչ միայն) ռուսերեն էր խոսում։

-Միիիի անգամ։ Մի՜ անգամ ընդամենը դասի չենք նստել, Անետ, մեզնից դոձիկ չկա։

-Ըհն, շատ լավ ա։

Մնացած ամբողջ ժամանակը (շռայլ տասը րոպե) վերադառնում էին խանութից համալսարան (հեռավորությունը 100 մետր լինի հազիվ), ու կռվում՝ գնան ներս, թե մնան դուրսը։ Հետո Անուշը, ինչպես միշտ, հիշում էր, որ տնային ունի վերջացնելու, ու նրանք սկսում էին իրար հրելով մի կերպ չորրորդ հարկ բարձրանալ․․․

***

Վիդեոչատ

Ամեն կիսամյակի վերջում գալիս էր վիդեոչատերի ժամանակաշրջանը, երբ վերոնշյալ չորսը փորձում էին միասին գլուխ հանել դասերից։

-Մերի, էդ տեսախցիկի ֆիլտրը անջատի, կենտրոնացի, դաս ենք անում։

-Իմ excel-ը չի աշխատում։

-Ո՞ւմ տնեցիք են գոռո՞ւմ։

-Իմ excel-ը չի աշխատում։

-Ո՞ր խնդիրն անենք։

-Excel-ս չի աշխատում։

-Վա՜յ դե․․․

-Ու սա մեր կյանքի լավագույն տարիներն են․․․

-Մարիամ, էդ կատվի վիդեոն անջատի, Մերի, դու էլ էդ ֆիլտրը, Անետ, excel-դ փակի, դեպրեսիադ էլ հետը, սկսում ենք․․․

-Եղավ, Անուշ․․․

-Խնդիր համար մեկ․ սկսեցինք։

Դե, սկսեցինք։

Պոլիտեխնիկի ՈւԽ-ն

Զրույց Հայաստանի Ազգային Պոլիտեխնիկական համալսարանի ՈՒԽ-ի նախագահ՝ Գևորգ Հարությունյանի հետ:

-Ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց այս բուհը, և ինչքանո ՞վ այն արդարացրեց ձեր սպասումները:

-Դեռևս դպրոցում սովորելու տարիներին արդեն հատուկ ուղղվածությամբ պարապմունքների էի հաճախում, ու փաստը այն էր, որ թե՛ ես, թե՛ դասընկերներիցս շատերը ավելի տեխնոլոգիական բուհ ընդունվելու էինք ձգտում: Բաժինս՝ մասնագիտությունս, ընտրել եմ շատ պատահական: Արդյունքում, հայտնվեցի հենց քոմփյութերային համակարգերի և ինֆորմատիկայի ֆակուլտետում: 2019թ.-ին արդեն կլրանա իմ պոլիտեխնիկցի լինելու տասը տարին: Ու հետադարձ հայացք գցելով ես կարող եմ ասել, որ այստեղ ես ստացել եմ լիարժեք ինժեներական կրթություն և դաստիարակվել որպես արժանի քաղաքացի:

-Ինչպե՞ս հայտնվեցիք ուսանողական խորհրդում:

-Առհասարակ ուսանողների հետ շփվելիս ես հաճախակի եմ պատմում այս պատմությունը, որովհետև սա շատ լավ բնութագրում է, թե ինչ առաքելություն է իր վրա կրում այս կառույցը: Առաջին կուրսում, ինչպես սովորաբար լինում է՝ կուրսի ավագը բոլորին տեղեկացնում է ՈՒԽ-ի հետ հանդիպման մասին: Եվ պետք է անկեղծ լինեմ, դա մեծ հետաքրքրություն չառաջացրեց իմ մեջ: Անցավ ևս մեկ ամիս, մենք խմբում ունեինք մեկ խնդիր՝ ունեինք ուսանող, ում բացակաները ծայրահեղ քանակի էին հասնում: Եվ ես գիտեի, որ նա միակողմանի ծնողազուրկ է և աշխատում է` ուսման վարձը վճարելու համար, արդյունքում դուրս մնալով դասապրոցեսից: Ու տեսնում էի, որ կուրսի մեծամասնությունը անտարբեր էր այդ ուսանողի և նրա խնդրի նկատմամբ: Մի խոսքով, եկավ մի պահ, երբ նա հեռացման էր ենթակա: Հենց այդ ժամանակ էլ, ես առաջին անգամ թակեցի 5603 համարի սենյակի դուռը, փորձելով ՈՒԽ-ի հետ միասին լուծել իմ համակուրսեցու խնդիրը: Այնտեղ հանդիպեցի Գոռ Վարդանյանին (ռեկտորի տեղակալ, ՈւԽ պատվավոր նախագահ), ում հետ էլ ես կիսեցի մտահոգությունս: Եվ այս մի խնդիրը լուծելով, ՈւԽ-ն անձամբ ինձ համար դարձավ մի կառույց ԲՈւՀ-ում, որը իսկապես մտահոգված էր ուսանողների խնդիրներով: Հետագայում պարբերաբար այցելելով հասկացա, որ անելիք ունեմ այստեղ:

-Ի՞նչ ճանապարհ եք հասցրել անցնել այստեղ: Եվ ո՞րն եք համարում ՈՒԽ-ի գլխավոր նպատակը:

-Սկզբնական շրջանում աշխատում էի ամեն ինչի մեջ ներգրավված լինել, փորձել ամեն ինչ: Ժամանակի ընթացքում ավելի հաճախ էի կազմակերպչական աշխատանքներով զբաղվում և արդյունքում աշխատակազմի մեջ ընդգրկվեցի, և եկավ այն պահը, երբ ինքս սկսեցի ղեկավարել «Քոմփյութերային համակարգեր և Ինֆորմատիկա» ֆակուլտետի աշխատակազմը: Իսկ 2012-ին ընտրվեցի ֆակուլտետային ՈՒԽ նախագահ, 2014-ին էլ համալսարանի ՈւԽ նախագահի տեղակալ։ 2017թ-ի սեպտեմբերի 4-ին ընտրվեցի համալսարանի ՈՒԽ-ի նախագահ: Դա ինձ համար շատ անսպասելի էր: Եվ հաճախ ինքս ինձ հարցնում եմ` ձգտո՞ւմ էի դրան, թե՞՝ ոչ: Պետք է անկեղծ լինեմ, ո՛չ, չէի ձգտում: Ես ինձ շատ լավ էի զգում, երբ 2014թ-ից դարձա նախագահի տեղակալ: Այսինքն, իմ հիմնական նպատակը Ուսանողական Խորհրդում չի հանդիսացել նախագահ դառնալը, այլ ուսանողական աշխատանքներ կատարելն ու ուսանողների շահերը պաշտպանելը։ Բայց ծանրաձողի իրական կշիռը միայն սեպտեմբերի 4-ին հասկացա։

Ինչ վերաբերում է ՈւԽ-ի առաքելությանը: Մեր նպատակն է` մշտապես պաշտպանել ուսանողության շահերը, ստեղծել հարթակ, որտեղ ուսանողները կարող են ազատորեն արտահայտել իրենց խնդիրներն ու մտքերը: Խթան հանդիսանալ, որ մեր ուսանողները կարողանան իրենց ներկայացնել այլ հարթակներում նույնպես:

Երբ բուհի հետ պայմանագիր էինք կնքում, ուշադրություն դարձրի մի պարբերության՝ մշտապես և յուրաքանչյուր հարթակում բարձր պահել բուհի անունն ու պատիվը: Սա մեր գերնպատակներից մեկն է:

 

-Սեփական փորձից գիտեմ, որ Ուխ-ն նվիրում և ժամանակ է պահանջում: Ինչպե՞ս էիք հասցնում ամեն ինչ:

-Սովորելու և ՈՒԽ-ի հետ զուգահեռ ես նաև աշխատում էի: Աշխատել եմ տարբեր տեղեր: Թե ֆիզիկական, թե հոգեբանական առումով դժվար էր՝ դասեր, հասարակական աշխատանք և աշխատանք համալսարանական դասերից հետո: Եվ եթե ուղղակի պատասխանեմ հարցին, ապա պետք է ասեմ, որ այո՛, հասցնում էի: Չեմ կարող ասել ինչքանով էր ստացվում, բայց հասցնում էի: Իրականում կապ չունի. դա ՈւԽ-ն կլիներ, թե մեկ այլ կառույց: Այստեղ կարևորն այն է, թե ինչքանով ես նվիրված քո աշխատանքին: Եթե դու ցանկանում ես սովորել, կապ չունի` ինչքան ծանրաբեռնված ես, դու հաստատ կգտնես մեկ ժամ և կտրամադրես այդ մեկ ժամը սովորելուն և կհասցնես: Ծանրաբեռնվածությունը շատ էր, երբեմն դասերի ժամանակ քնում էլ էի: Ով է ասել, որ լավ մասնագետ լինելու համար պետք է ստուգման գրքույկիդ մեջ միայն 100-ներ լինեն: Երբեմն միայն գնահատականը չէ, որ որոշում է ուսանողի կամ մասնագետի որակները՝ մանավանդ ժամանակակից աշխարհում։ Ես համարում եմ, որ երիտասարդ ժամանակդ դու պետք է օգտագործես քեզ տրված բոլոր հնարավորությունները, և եթե այս տարիքում վերելք չապրես, ապա չես ապրի երբեք:

-Ի՞նչ առանցքային խնդիրներ եք տեսնում ուսումնական պրոցեսի կազմակերպման գործընթացում:

-Իհարկե, ոչինչ անթերի լինել չի կարող: Ես գտնում եմ, որ խնդիրները բազմակողմանի և խորքային են։ Պոլիտեխնիկի տարածքում մի շարք լաբորատորիաներ և գիտահետազոտական կենտրոններ են գործում («Շնայդեր էլեկտրիկ-ՀԷՑ-ՀԱՊՀ», «Կասկադ հոլդինգ-ՀԷՑ-ՀԱՊՀ», «ՀԱՃԼ», «Օդային ռոբոտատեխնիկայի գիտահետազոտական կենտրոն», «Տեխնոլոգիական իննովացիոն հարթակ»), որոնց դռները մշտապես բաց են ուսանողների առաջ: Եվ ես կցանկանայի տեսնել ավելի մեծ հետաքրքրություն և ներգրավվածություն այդ լաբորատորիաների և սեփական կրթության որակի բարելավման նկատմամբ: Համոզված եմ, որ պահանջատիրությունը բառի ուղղակի գործառույթի կատարմամբ չի սահմանափակվում։ Պահանջատեր մարդը պետք է լինի նաև նախաձեռնող, սեփական օրինակով, սեփական անձից սկսելով սկիզբ դնի փոփոխությանը։ Տրված ուսման վճարի դիմաց ուսանողը պետք է լիարժեք կրթություն ստանա: Բացի այդ, շատ առարկաներ կան, որոնց գործնական ժամերը ուղղակի պետք է լեկցիոն ժամերից ավելի շատ լինեն: Տեսական գիտելիքները գործնականում պետք է կիրառվեն:

Խնդիրները բազմաթիվ են ու բազմաբնույթ։ Կան և սուբյեկտիվ և մասշտաբային խնդիրներ։

-Որքանո՞վ է ապահովված ուսանող-դասախոս կապը, Ուխ-ն իր նախաձեռնություններում աջակցություն դասախոսական անձնակազմից ստանո՞ւմ է:

-Դասախոսը ոչ միայն գիտելիք տվող է, այլև ավագ ընկեր: Իմ ուսման ընթացքում հանդիպել եմ բազմաթիվ դասախոսների, ովքեր բարեխճորեն կատարել և կատարում են իրենց մանկավարժական առաքելությունը և բազմիցս հանդես են եկել, որպես ուղղորդող Ուսանողական խորհրդի այս կամ այն գաղափարի իրագործման համար: Պոլիտեխնիկում կան բազմաթիվ աշխատակիցներ, այդ թվում դասախոսներ, և չի կարելի միանշանակ ասել, որ բոլորը կատարում են նույն ծավալի և որակի աշխատանք: Իհարկե կան նաև համեմատաբար անտարբեր դասախոսներ, դա փաստ է: Բայց վստահաբար կարող եմ ասել, որ մեր դասախոսական անձնակազմի մեծամասնությունը համապատասխանում է իմ տված բնութագրին:

-Եվ վերջում ուզում եմ մի հարց տալ, ինչո՞վ է պոլիտեխնիկական ՈՒԽ-ն առանձնանում այլ համալսարանների ուսանողական կառույցներից:

-Իրականում յուրաքանչյուր կառույց էլ կարծում եմ հավատարիմ է իր առաքելությանը և բարեխղճորեն կատարում է այն:

Մեր համալսարանը ունի շատ լավ մշակույթ, որի գաղափարը կայանում է միասնության մեջ: Եվ մինչ օրս Պոլիտեխնիկի գրանցած բոլոր հաջողությունները թիմային աշխատանքի, ինժեներական մտածելակերպի և միասնության արդյունք են: Ուզում եմ նշել, որ Արցախյան պատերազմի ժամանակ Պոլիտեխնիկը այն եզակի կառույցներից էր, որտեղ կազմվեց կամավորական ջոկատ և մեկնեց սահման կռվելու: Եվ եթե խոսենք տարբերվելու մասին, ապա առաջին հատկանիշը, որը ես մտաբերում եմ, հենց միասնությունն է:

Լավ է չանել ոչինչ, քան անել ոչինչ

Հարցազրույց Արտաշատի Ամո Խարազյանի անվան Պետական  դրամատիկական թատրոնի փոխտնօրեն, դերասան, տիկնիկավար Կամո Նաղդալյանի հետ

-Պատմեք Ձեզանից. որտե՞ղ եք ծնվել, ինչպե՞ս է անցել Ձեր մանկությունը։
-Ես ծնվել եմ Գարդման աշխարհում, դա պատմական Գարդման աշխարհն է, որ հիմա մեզ մոտ չի, ցավոք, (ցավոտ հարցեր ես տալիս)։ Ամեն մարդ ինչ֊որ ձևով իր մանկությանը կապված է։ Էն գյուղը, որտեղ որ ես ծնվել եմ` անտառներով շրջապատված, հրաշալի բնությամբ, պատմական հին հայկական աշխարհ, եկեղեցիներ։ Սահակ Սևադայի ամրոցը (մեր պատմությունից լսել ենք իր մասին) ընկնում է մեր գյուղի հարակից տարածքում։ Էնտեղ դարերի պատմություն կա, հայ ժողովրդի պայքարը, որի վկայությունը գրված է քարերին, խաչքարերին։
Իմ մանկությունը մինչև 8 տարեկան էդտեղ է անցել, հետո մեզ հայտնի Արցախյան դեպքերի հետ կապված ընտանիքով տեղափոխվել ենք Երևան, հետո` Փոքր Վեդի։
Շատ մանրամասն չեմ  հիշում` ինչպես, ինչու եկանք հենց Փոքր Վեդի, բայց տեղափոխվեցինք: Սկզբում հայրս մեզ` երեխաներիս էր բերել, ապա նաև մյուսները եկան, և հաստատվեցինք ու դարձանք տեղի բնակիչ։ Դա հայրս էր որոշել։

-Ընտանիքում քանի՞սն էիք։
- Էդ ժամանակ տատս, պապս, ծնողներս և հինգ երեխաներ։
Երկու պապիկներս մի քանի ամիս ապրեցին, շատ ծանր տարան էդ ամեն ինչը, որ իրենց տուն ու տեղը, իրենց ստեղծածը թողեցին ու դուրս եկան։ Մահացան։ Դժվար էր։ Մենք երեխա էինք, մենք էլ չէինք համակերպվում։
-Ինչու՞ ընտրեցիք հենց դերասանի մասնագիտությունը։
-Ակտիվ էի դպրոցում, ինչ բեմադրություն լինում էր, ինձ ընդգրկում էին։ Հիշում եմ` խաղացել եմ Արա Գեղեցիկ։ Շատերն էին ասում, որ լավ դերասան կդառնամ, ես էլ ուշ, բայց հասկացա, որ իմը սա է։
- Իսկ ինչպե՞ս տանն ընդունեցին այն փաստը, որ պետք է թատերական ինստիտուտ ընդունվեք, դերասան դառնաք։

-Սկզբում, ճիշտն ասած, լավ չընդունեցին, ասում էին` մեր ազգում ե՞րբ է դերասան եղել։ Հայրս,  հատկապես, շատ էր ուզում, որ ես իրավաբան դառնամ։ Բայց փաստը նա է, որ ես ավարտեցի թատերական ինստիտուտը։
Լավ կրթություն եմ ստացել, լավ ուսուցիչ ենք ունեցել։ Ռուբեն Բաբայանի արվեստանոցն եմ ավարտել, ով տիկնիկային թատրոնի տնօրենն է, հիմա էլ ինստիտուտի ամբիոնի վարիչն է։
-Հիշո՞ւմ եք առաջին խաղացած դերը։
-Առաջին խաղացած դերը եղել է Թումանյանի անվան տիկնիկային թատրոնում, «Անահիտ» ներկայացման մեջ հեքիաթասացի դերն եմ խաղացել։
-Քանի՞ տարի է, ինչ աշխատում եք թատրոնում։
-1998 թվից սկսել եմ աշխատել տիկնիկային թատրոնում, 2010-ից` Արտաշատի թատրոնում։
-Արտաշատի թատրոնում հիմա փոխտնօրեն եք, ինչպե՞ս ստացվեց։
-Արդեն մի քանի տարի է, որ առաջարկ կար, դրա համար ծրագիր գրեցի, ներկայացրեցի նախարարին: Սկզբում վերապահումներով ընդունվեց այդ փաստը, բայց քանի որ անձնակազմը նույնպես կողմ էր իմ` փոխտնօրեն նշանակվելուն, իսկ դա շատ կարևոր է, հաշվի է առնվում նաև ստեղծագործական խմբի կարծիքը,  արդեն մեկ տարի է` այդ պաշտոնին եմ: Բայց ես մի պահանջ առաջ քաշեցի, որ պետք է լինեմ դերասան-փոխտնօրեն, քանի որ դա ինձ համար առաջնային է։
-Աշխատում եք նաև տիկնիկային թատրոնում։ Ավելի շատ սիրում եք խաղալ բեմի՞ վրա, թե՞ տիկնիկներին խաղացնել բեմում։

-Տիկնիկային թատրոնը հրաշք աշխարհ է։ Երկուսն էլ սիրում եմ։ Այն նեղ օղակ չէ, այնտեղ և’ տիկնիկն է, և’ դու, կամ միայն տիկնիկն է։ Աշխատում եմ նաև դրամատիկական թատրոնում, բայց տիկնիկայինը բարդ է, անշունչ առարկային պետք է կենդանություն տաս, ինչքան պետք է էներգիա ունենաս, որ կարողանաս։ Դրա համար տարիներ են պետք, որպեսզի յուրացնես տիկնիկի հետ աշխատելու տեխնիկան: Եվ հետո ասեմ, որ երեխաների համար խաղալը էլ ավելի պատասխանատու է։ Երեխաները զգում են ամեն ինչ, ձեռքդ երևաց, ինչ֊որ բան էնպես չարեցիր, ամբողջ ներկայացումը չի ստացվի։ Պետք է շատ ջանք թափես, որ կարողանաս նաև համոզել։
-Կա կարծիք, որ հատկապես երիտասարդները հիմա թատրոն չեն գնում։ Ի՞նչ կասեք այդ մասին։
-Ես այդքան երիտասարդներին չեմ մեղադրում, որքան, թե ինչ են բեմադրում։ Մենք մեկ տարվա ընթացքում, կարելի է ասել, հեղափոխություն արեցինք։ Այս տարվա ընթացքում 5 նոր բեմադրություն ենք արել, և արդյունքը չուշացավ։ Եվ մեր հանդիսատեսն ավելացավ, և ներկայացումների թիվը, և ֆինանսական հոսքը, որոնք շատ կարևոր են թատրոնի, դերասանների համար։
Ամեն ինչ գցել հանդիսատեսի չգալու, չհետաքրքրվելու վրա, էդքան էլ ճիշտ չի։
Ամբողջ Արարատի մարզում այդ մի թատրոնն  է և Երևանից մոտ 20 կմ է հեռու։ Եթե որակ չապահովենք, կգնան Երևան` ներկայացում նայելու։ Բայց ասեմ, որ այս տարի ունեցել ենք հանդիսատես Երևանից, մշակույթի համալսարանի աշխատակազմը լսել էր, որ ունենք մի ներկայացում` «Որբերի կացարանը» վերնագրով, որի ռեժիսորը Բագրատ Գևորգյանն էր, եկել էին դիտելու։ Նաև ունեցել ենք հանդիսատեսներ Էջմիածնից։
Մեր հետագա պլանների մեջ մտնում են շրջագայությունները, նաև փառատոներին մասնակցելը, որը շատ կարևոր է թատրոնի համար։
Նաև պետք է ասեմ, որ մեր մարզպետը օգնեց աբոնեմենտային համակարգի ներդնելուն դպրոցներում: Առաջին անգամ երեխաները կարող են մեկ տոմսով երկու ներկայացման մասնակցել, որը ողջունելի քայլ է ներկայիս իշխանությունների կողմից, իսկ երեխաների համար հիանալի հնարավորություն է արվեստի հետ շփվելու և զարգանալու։
-Եղե՞լ է մի ներկայացում, որը խաղալիս մեծ պատասխանատվություն եք զգացել և ավելի մեծ սիրով եք խաղացել։ Ի՞նչ ժանրերում եք հանդես եկել։

-Բոլորն էլ սիրում եմ անխտիր, բայց ավելի շատ պատասխանատվություն եմ զգացել «Բեթղեհեմի աստղի տակ» ներկայացումը խաղալիս։ Այդ ներկայացման մեջ, անկախ նրանից, թե ինչ դերով ես ներկայանում, ուրիշ զգացողություն ես ունենում։ Մեկ էլ շատ ազդվում ես, երբ Ձմեռ պապիկ ես։ Բոլոր ժանրերով էլ խաղացել եմ, և այն կարծիքին եմ, որ դերասանը բոլոր ժանրերում էլ պետք է լավ խաղա, հակառակ դեպքում չպետք է խաղա։ Միջակություն չեմ սիրում։ Ինչպես մտածողներից մեկն է ասել` լավ է չանել ոչինչ, քան անել ոչինչ։

davit gorgoyan

Քո «տանից» դուրս

-Կլինի՞ հետս չքայլես, ամոթ ա: Մարդիկ իմ մասին ի՞նչ կմտածեն:

-Լավ:

-Արա, հո դու խայտառակ չե՞ս: Էդ ձմեռ պապու գլխարկով դուրս չգաս միջանցք:

-Այո՜, էս ինչ ուրախ եմ ես, թռի գիրկս, ծիտս:

-Արա, ամոթ ա, սուս մնա:

-Ուրեմն քաղաքակիրթ մարդու տպավորություն թողնելու համար անչափ կարևոր է պահպանել էթիկետի կանոնները:

-Կարևոր չի: Ես թքած ունեմ ձեր քաղաքակրթության վրա: Ինձ էդպես հարմար չի, չեմ անում: Պիցան միշտ ձեռքով եմ կերել, էդպես էլ շարունակելու եմ: Հետաքրքիր է կնոջ տարիքը` հարցրել եմ, ու էդպես էլ շարունակելու եմ: Նստելուց էլ էլի ոտքս ոտիս եմ գցելու, էդպես հանգիստ է:

-Արա Դավո, սուս մնա, ամոթ ա:

-Դավ, իմացե՞լ ես, ****-ը էլի նրան ա կպել: Ամոթ-աբուռ կորցրել են լրիվ:

-Հա, ի՞նչ անենք: Մեկը պոռնիկ ա, մյուսը՝ փչացած, դու երեկ մորդ խաբեցիր, ես էլ առանց բարձ եմ քնում: Ամեն մեկին մի բան ա դուր գալիս, ինչի՞ եք քիթներդ խոթում ուրիշի անձնական կյանք:

-Ամոթ ա, հենց հիմա նասկիներիդ կարմիր պալասավոր մասը վերև բարձրացրու, քանի հորդ չեմ ասել:

-Արա, էս էլի էդ տերտերի մանթոդ ես հագել:

-Հա, խի ի՞նչ կա, ամոթ ա՞:

-Հա, բա ին չա:

-Ինչի՞, հագս բան չկա՞, որ ամոթ անեմ:

-Չէ, դե ուղղակի…

-Արի` դու իմ տեղը մի նեղվի, կամ էլ կողքիցս հեռու մի գնա, ես ձիգ կքայլեմ, դու էլ ամոթ կանես:

…Բարև: Ես այսօր էլ ծնվեցի մի երկրում, ուր քո տիեզերքում բացի քեզանից այլ աստվածներ էլ կան: Հանրություն կոչված ավտորիտարիզմում քո վախերը քո արժեքներից թանկ են: Քո անփորձությունը քողազերծ անելով հայտնի ու անհայտ վախերդ արնահոտ են ցրում, այդպիսով քեզ դարձնելով զոհը մի գիշատչի, որի ձեռքից ամեն դեպքում պրծում կա:

… Ես սիրում եմ քո պարտված տեսակը, քո այն խիզախ տեսակը, որ իր ներքին մերկությունից չամաչելով, անընդհատ կանգնում դիմացս ու ինձ նախատում է: «Ամո՛թ է»: Քո պարտված այն տեսակը, որ վախենում է իր վախերից, վախենում արտահայտվելուց ու գոռում իր շղթաները չընդունողի վրա:

Մի բան հագիր` չմրսես: Ես ամենևին անսովոր եմ քո մերկությանը: Տես, կարմրեցի:

…Ամո՛թ է…

Ո՛չ: Ամոթը գիտե՞ք որն է: Այն սկսում է տան մասին ձեր պատկերացումներից: Ձեր տան սահմանը վերջանում է այնտեղ, երբ փակում եք դուռը: Փողոցը, բակը, քաղաքը, գյուղն ու երկիրը ձեզ համար տուն չեն: Ամոթը իմ հակաճառելու մեջ չի՛, այլ այնտեղ, որ իննսուն միլիոնանոց տոնածառի արժեքը դուք ձեր գրպաններից դուրս եկող յոթանասուն վեց դրամներով եք տեսնում: Գիտե՞ք ինչ կա, մենք ենք գնել այն, մեր քաղաքի գեղեցկության համար, մեզ հարկավոր չի այդ յոթանասունվեց դրամը, փոխարենը` հրաշք տոնածառ ունենք: Մի բան ասե՞մ, ոչ ոքի չասեք:

Նախորդ ամիս լրացավ երեսուներորդ տարին, ինչ մենք աղետի գոտի ունենք, չորս հազար հինգ հարյուր աղքատ ընտանիք, ինը հարյուր հազար աղքատ բնակիչ: Իսկ դուք դրել հաշվում եք, թե տոնածառի գինը յուրաքանչյուր երևանցու բյուջեի քանիերորդ մասն է կազմում: Նույն սրտով էլ Նոր տարի եք նշում: Մեր երկու միլիոնանոց բնակչության երեխաների մի հսկա մաս էդպես էլ քաղցրը շատ քաղցրից չի տարբերի, նրանց համար օրերով սոված մնալը ապրելու բնազդ է, իմունիտետ, աղոթքը՝ խաբված ինքնախաբեություն, խոնավությունն ու ցուրտը՝ անբաժան ընկեր, Ամանորը՝ չգրված հեքիաթ, էլ կրթությունից չեմ խոսում:

Գիտե՞ք, ամոթը որն է: Ամոթը կրթություն չստացող սոված երեխան է: Իսկ ո՞վ է անկիրթ մանուկը, եթե ոչ քո երազանքի երկրի խարխուլ հիմքերը: Ամոթ չի՞ բացարձակ սեյսմակայունությունից զուրկ լիքը դպրոցներ ունենալ: Մի բան էլ ասե՞մ: ԿԳՆ-ն 17 միլիոն հատկացրեց մի հաղորդաշարի վրա, որին հանդիպելիս դու անկասկած փոխել ես ալիքը: Ինչո՞ւ, տունը միայն գերժամանակակից սարքավորումներով լցված ու թարմացվող մի քանի դպրոցնե՞րն են: Շատ պատանիներ զուրկ են մնում կրթություն ստանալու իրավունքից զուտ այն պատճառով, որ դպրոցում, բացի կարգին կրթությունից, ամեն ինչ ստանում են, իսկ անհատական ուսուցիչ վարձելու համար բավական գումար չունեն: Իսկ որտեղի՞ց ունենան, երբ աղքատ բնակչության թիվը ուղիղ համեմատական է մեր տասը մարզերից վեցում ապրող մարդկանց թվին: Գիտե՞ք ամոթը որն է: Ամոթը նման կարգավիճակով հզոր պետությունների արանքը խցկվելն է: Ու քանի էսպես էլ շարունակում ենք, մեր վրա միշտ էլ մատ են թափ տալու, դու միշտ էլ արտասահմանում ուսանելու երազանքով ես քնելու-արթնանալու, ու մի օր հաստատ ոտքերդ կմաքրես երկրի շեմին` էլ հետ չգալու հույսերով:

Քո «տանից» դուրս հայրենիքը չի ավարտվում:

Հ.Գ. Ամանորյա չստացվեց, ամո՞թ ա…

Ռետրո 80, կամ` էն ժամանակ լավ էր

Շաբաթ գիշեր` երեքին մի քանիս պակաս, լսում եմ Виктор Цой – Звезда по имени солнце, աշխարհի ծանրությունը վերցնում ինձ վրա ու չգիտեմ քանիերորդ անգամ շարունակում պատկերացնել 80-ականների կյանքը` և’ ԽՍՀՄ, և’ դրանից դուրս աշխարհում:

Ես չեմ հավատա, եթե ասես, որ ոչ մի անգամ չես ցանկացել հայտնվել որևէ ժամանակաշրջանում: Օրինակ` ընկերներիցս մեկը ցանկանում է հայտնվել տամպլիերների (խաչակիրների), մյուսը` Վայրի Արևմուտքի, երրորդն էլ` Հայրենական պատերազմի ժամանակաշրջաններում: Իմը` (արդեն գլխի ընկած կլինեք) 80-ականներն են:

80-ականները սկսել եմ ճանաչել հիմնականում երգերով: Առաջին քայլերը արեցի,  երբ սկսեցի լսել Ցոյի երգերը: 14-15 տարեկան էի: Սկզբում միայն երաժշտությունն էի հավանել (հա’, գրեթե միատոն ու միաժամանակ յուրահատուկ ռիթմը): Հետո սկսեցի բառերին ուշադրություն դարձնել: Շատ կարճ չանցած արդեն չորս ընկերներով «մնացել էինք Ցոյի տակ» (ուրիշ ձևով չեմ կարող բացատրել): Իսկ մեր պատկերացումները էլ ավելի էր բորբոքում ընկերոջս հոր` սպորտային ակումբի 80-ականների ոճով կահավորված և այդ դարաշրջանով ներծծված սենյակը (իդեպ, առ այսօր մենք հավաքվում ենք նույն սենյակում` բայց արդեն վերանորոգված): Այնտեղից պատահմամբ գտանք ընկերոջս հոր երաժշտական հավաքածուն. պարզապես թվարկեմ` Deep Purple, Dire Straits, Dave Grusin, Сектор Газа, Queen, Группа Кино, Van Halen, David Gilmour, Aerosmith, CC Catch, Michael Jackson…

Փորձեցի առանձնացնել ամենա-ամենաներին: Եվ դրանից հետո գրեթե ամեն օր լսում էինք: Սակայն մեզ ժամանակակից նվագարկիչով լսելն այնքան էլ չէր գոհացնում: Այդ ժամանակ ընկերոջս մոտ նոր գաղափար առաջացավ` ստեղծել մերը` հնի ոճով ու որակով: Մեկ ամսում բոլոր մասերը ճարվեցին, ու մենք գրեթե 100 տոկոսով վայելում էինք 80-ականների ձայնը: Լսելուն զուգահեռ սկսում էինք քննարկել, պատկերացնել 80-ականների ամեն մի դետալ ու ևս մեկ անգամ միմյանց համոզել, որ հիմա երգերը ընդհանրապես չունեն որակ, տպավորություն է, թե ով ինչքան շատ, նոր  ու արագ երգ գրի ու կատարի, նա էլ կարող է հանգիստ համարվել «սիրված», «վաստակավոր», «ժողովրդական» ու էլ չգիտեմ ինչ «տիտղոսակիր» երգիչ: Դե հայկական շոուբիզնեսի (եթե իհարկե գոյություն ունի), կամ ուղղակի բիզնեսի մասին ուղղակի լռեմ…

Արդարության համար նշեմ, որ հիմա նոր թափ է ստանում 80-ականների թեման: Օրինակ`  YouTube-ում կարող եք գտնել տասնյակ ալիքներ, որոնք ստեղծագործում են հին ու բարի 80-ականների ոճով, նույնիսկ տեսահոլովակներն են նկարվում 80-ականների տեսաերիզով (VHS):

Սակայն չեմ կարող չնշել, որ յուրաքանչյուրս պատկերացնում և նույնիսկ մեզ համոզում ենք, որ նախկինում մարդիկ եղել են ավելի բարի, ազնիվ, իսկ արդարությունը հազվադեպ երևույթ չի եղել: Եթե ծնվեինք անցյալում, ապա ավելի երջանիկ կլինեինք: Մենք ՄԵՐ ժամանակաշրջանը պատկերացնում ենք միայն դրական կողմից, որն էլ այդքան ցանկալի է դարձնում անցյալը: Ասվածը ավելի լավ հասկանալու համար խորհուրդ կտամ դիտել «Կեսգիշերը Փարիզում» ֆիլմը: Ասյքանը, իսկ ես միացնեմ «Oliver Cheathman- Get Down Satuerday Night» ու շարունակեմ 80-ականներում հայտնվելու եղանակներ փնտրելը:

Ասում են` Ամանորի գիշերը հաշքներ լինում են, մեկ էլ տեսար…

aneta baghdasaryan

Միջքննական

5,4,3,2,1… Վառվեց կանաչը։ Երկու քայլով անցա նեղլիկ փողոցը, որը դեպի տուն էր տանում։ Ցեխոտելով կոշիկներս քայլում էի փողոցով, որը դեռ առավոտյան ծածկված էր փափուկ ձյան հաստ շերտով։ Երբ ժամեր առաջ գնում էի համալսարան, թարթիչներիս վրա հավաքելով ձյան փաթիլները, ուրախ էի, որ գնում եմ այս տարվա վերջին քննությունը հանձնելու։ Էլ ֆրանսերենի բանավորից մեկ օր առաջ թեմաները պարապելու փոխարեն Oպտիմիզացիայի մեթոդներ և կանխատեսումներ առարկայի խնդիրները չէի լուծի, տոմսը քաշելուց չէի աղոթի, որ «écologie» թեման ընկնի։ Էլ ամբողջ օրը չէի նստելու համակարգչի դիմաց խենթի պես նույն խնդիրը անընդհատ լուծելով, որովհետև դասախոսի ու քո «սոլվերները» տարբեր թիվ են ստանում, որպես նույն խնդրի պատասխան։

Ուրախ էի, որ էլ ստիպված չեմ լինի արթնանալ առավոտյան մի ժամի, որ դեռ առավոտ էլ չես կարող համարել․ դրսում մութ է, իսկ տան միակ արթուն մարդը դու ես՝ խղճուկ ուսանող, ով, մոռանալով սեղանին դրված թեյի մասին, իրեն դուրս է նետում տանից, որ չուշանա։ Արթնացել էի պլանավորածից ուշ, բավականին ուշ և համարյա վազում էի մութ փողոցով, ուր միայն ես էի և մի շեկ կատու։ Ամբողջ շաբաթ համակարգչի էկրանին նայելուց կարմրած աչքերդ հազիվ բաց պահելով նստում եմ տրոլեյբուս, որտեղ տաք օդից քունս ավելի ու ավելի է տանում։ Հասնում կանգառ ու տեսնում ինձ այնտեղ սպասող կարմրաչյա մեկին։ Շնչակտուր բարձրանում վեցերորդ հարկ, վերարկուն հանում ու մտնում եմ լսարան։

Համակարգիչս անջատվեց հենց քննության սկզբում (բարեբախտաբար) և նորից միանալու նշույլ անգամ չկար։ Տեղափոխվելով մեկ ուրիշ համակարգչի մոտ՝ սկսեցի նորից հավաքել խնդրի տվյալները «էկզելի» վանդակների մեջ, հնարավորինս ուշադիր, որ վերջում աննորմալ պատասխան ստանալուց հետո չընկնեմ նորից ամբողջը ստուգեմ ու հասկանամ, որ ոչ թե բանաձև եմ մոռացել, այլ ուղղակի թերթիկից թիվ արտագրել չգիտեմ։ Խնդրի պահանջը կարդալիս հիշում եմ թեստի պարունակության մասին ընկերներիս կանխատեսումները․ «Հաստատ մուլտիպլիկատիվ ա լինելու, ցիկլի երկարությունն էլ` զույգ»։

Ուրախ էի, որ էլ չէի բացելու այդ թեստն ու տեսնելու, որ խնդրի վերջին կետը լուծված է, և ինձնից պահանջվում է «ընդամենը» այն մեկնաբանել։ Չեմ ասի, որ կազմեցի ֆրանսերենով երբևէ կազմած լավագույն նախադասություններիցս մեկը, բայց ուրախ եմ, որ դա էլ ավարտվեց։ Ուրախ եմ որ էլ երազում ձևաթուղթ չեմ լրացնի, որ անիմաստ չեմ գոռգռա տնեցիների վրա, որոնց՝ կողքի սենյակում զրուցելն ինձ խանգարում էր կենտրոնանալ Կոբ Դուգլասի խնդրի վրա։

Կարծես թե ավանդույթ է դարձել հետքննականեր գրելը, չնայած այս անգամ այդքան էլ հետքննական չի։ Ավելի շատ միջքննական ստացվեց։

Դե, հունվարից էլ արդեն լեկցիոն նյութեր հայթայթելով ու դրանք սերտաճելով, նոր ուժերով կշարունակենք մեր քննական մարաթոնը։ Հուսամ, սա կլինի միակ տարին, երբ չմասնակցեցի ամանորյա տոնածառի զարդարմանը։

Խառը օրագիր

Շնորհավորում եմ բոլորիդ Ամանորը ու ցանկանում, որ երբեք հարազատներից հեռու չանցկացնեք էս հրաշքներով լի տոնը: Ձեզ անկեղծ լավագույնն եմ մաղթում: Հիմա ուզում եմ Ամանորի, հունվարի մեկի ու չափազանց կարևորի մասին խոսել:
Հեռու-հեռավոր 2010թ – ցայսօր

Միլուշին վաղուց գիտեի, որովհետև մեր ու իրենց տունը բավականին մոտ էին ու փողոցներում, խանութներում տեսել էի, էդպես գիտեինք իրար, բայց պաշտոնապես ծանոթացա 6-րդ դասարանում, երբ դպրոցս փոխեցի ու տեղափոխվեցի նոր միջավայր: Սկզբում էդպես մտերիմ չէինք, հետո ժամանակի հետ գտանք իրար ու որոշեցինք երբեք չթողնել: Արագ ընկերացանք, որովհետև շատ բան էր կապում. երաժշտական ճաշակ, նախասիրություններ, առհասարակ ճաշակ, երազանքներ ու մտքներովդ էլ ինչ անցնի: Տարիների ընթացքում շատ բաների միջով ենք անցել, անկումներ ենք ունեցել, բայց ավելի շատ վերելքներ ենք ունեցել: Ես օգնության կարիքի դեպքում առաջինը Միլուշին եմ դիմել՝ վստահ լինելով, որ օգնելու է ու ինձ մոտ ստացվելու է: Ուրախ առիթներս սիրով կիսել եմ հետը: Տխուրների ժամանակ զանգել, լացելով վազել իրենց տուն, որ գրկի ու ասի մեր ամենասիրելի արտահայտությունը. «Ավելի վատ կարող էր լինել»: Երկար-բարակ չպատմեմ, բայց Միլուշն ինձ համար միայն ընկերուհի չի, քույր ա, հոգի ա, հարազատ ա:

 

2010թ. – 2018թ. գարուն
7-8 տարի կլինի, ինչ գիտենք, որ հնարավոր է մի օր գա, որ Միլուշենք ընտանիքով մեկնեն Ֆրանսիա: Մի էդքան տարի ամեն անգամ ուրախանում էինք՝ մտածելով՝ ջան, էս տարի էլ չգնացին: Ու ամեն անգամ, երբ մի առիթով հիշեցնում էր էդ գնալու հնարավորությունը, ինձ անասելի հեռու էր թվում էդ ամենը ու էնքան անիրական: Ու երանի էդպես էլ մնար…

 

2018թ. ամառ
-Լիդ, դեսպանատնից կանչել են:

2018թ. ամառ

Մի օր Միլուշը պատմեց, որ Երևանում պիտի գնան ֆրանսերեն պարապելու: Հետո ամեն օր գալիս ու պատմում էր՝ ինչ սովորեց, ոնց անցավ պարապմունքը: Իմացա, թե ինչքան դժվար են բայերի ժամանակաձևերը ու թվականները, մի երկու բառ սովորեցի: Ուրախացանք, տխրեցինք, էլի ուրախացանք, որովհետև գիտեինք, որ հետո դեռ տխրելու առիթ ու ժամանակ կլինի:

2018թ. օգոստոս
- Լիդ, անձնագիր ենք ստացել:

2018թ. սեպտեմբեր

-Գնամ Ժող, թղթերս կարգավորեմ, մի քանի բան ա մնացել գնելու, մտնեմ տատիկենց տանից բան կա վերցնելու, խառն ենք, բայց հա, կգամ ձեր տուն էդ օրը:

2018թ. սեպտեմբերի 30

Կիրակի օր: Ոչ աշխատանքային:
Գնացի Միլուշենց տուն:
- Ի՞նչ կա օգնելու, անելու:
- Արի գնանք պատշգամբ, հեսա մի բան կխմենք:
Պատշգամբում նստած խոսում էինք խառը ամեն ինչից: Անընդհատ ասելով՝ գնամ, տեսնեմ՝ ներսում ինչ են անում, իմանամ ինչ կա օգնելու, բա էլ ինչ մնաց ,ու սենց խառը արտահայտություններով մեզ զբաղեցնելով:
- Համալսարանում դասս 2:30 ա սկսվում, առաջին ժամ չեմ գնա, հետո արաբերեն ա, կգնամ, կհասնեմ:
- Բա նորմա՞լ ա, որ առաջին ժամ չգնաս:
- Խելա՞ռ ես, հարմարը որն ա:

….
- Լավ դե, Միլ, ուշ ա արդեն, գնամ, վաղը կհանդիպենք, անպայման,- պինդ գրկում ենք իրար:

2018թ. հոկտեմբերի 1
Երկուշաբթի: Աշխատանքային: Շաբաթվա ամենաչստացված ու չսիրված օրը:
Ցերեկը դասի եմ, որովհետև 2-րդ հերթ եմ: Առաջին ժամը չգնացի, որովհետև Միլուշենց թռիչքը դրանից առաջ էր: Ու Միլուշենց ընտանիքից շուտ էի հասել օդանավակայան: Հիշում եմ, որ օդանավակայանում քննարկում էինք ու մտածում, թե, գրողը տանի, տեսնես ով ու ինչի ա մտածել էսքան տխուր բաժանումների օդանավակայանի անունը «Զվարթնոց» դնել, թե ինչն ա զվարթ, ինչը, ինչը, գրողը տանի: Հետո բոլորիս, բայց առաջինը ինձ հանգստացնելու համար ասացի՝ հա, գուցե ուրախ վերադարձների համար: Միլուշին երկար գրկում ենք, երկար, շատ երկար: Գնում եմ ընտանիքին գրկելու` հաջող անելու: Ու էդտեղ, Միլուշի մամայի՝ Լիդա ջան, իմ աղջիկ, բառերի վրա էլ չեմ դիմանում: Զգում եմ, թե աչքերս ու կոկորդս ոնց են լցվում շատ արագ: Էլ չեմ էլ կարողանում ինձ զսպել, ու տանը տատիս ասած խոսքերը էն մասին, որ «քիչ կլացեք, էդ երեխեն շատ չնեղվի գոնե», մոռանում եմ արդեն: Ցավոք, մոռանում եմ: Գնացին: Գնում եմ դասի, որովհետև գիտեմ, եթե հետ գամ տուն, ավելի վատ եմ լինելու: Եթե հետ գամ տուն, ավելի շատ եմ նեղվելու: Եթե հետ գամ տուն, չէ, որոշում եմ հետ չգնալ տուն անմիջապես: Գնացին, ախր, իրոք գնացին:

2018թ. հոկտեմբերի 1 – ցայսօր

Էնպես դժվար է արթնանալ ու գիտակցել, որ էստեղ չեն: Դժվար է ՀՊՏՀ-ի կողքով քայլել ու չզանգել Միլուշին, դժվար է Եղվարդի գազելից իջնել ու օրվա բոցի մասին չպատմել Միլուշին հեռախոսով, դժվար է առավոտյան չսպասել, որ գա` միասին գնաք մի տեղ, դժվար է, անկեղծ դժվար է: Երեք ամիս անցել է արդեն, բայց ես դեռ չեմ համակերպվել:

2019թ. հունվարի 1

Երեքշաբթի: Տոն: Ամանոր: Երևի ամենատխուր հունվարի 1-ը: Առաջին հունվարի 1-ն է առանց Միլուշի: Էդպիսի չգրված օրենք ունեինք, որ ամեն տարի հունվարի 1-ին կամ իրենց տանն ենք հավաքվում, կամ՝ մեր: Իսկ էս տարի դատարկ է: Դատարկ, ինչպես բոլոր օրերը առանց Միլուշի:
Էս տարվա Ամանորի հրաշքը պակասել է ինձ մոտ, ու ես մի քիչ այսահարվել եմ: Կարոտել եմ Միլուշին, իր մամային, պապային, երկու քույրերին:

Շնորհավորում եմ բոլորիս Նոր տարին:

Shushan nersisyan

Կեսգիշերի մեր հեքիաթը

Տարվա վերջին կեսգիշերից մի քանի ժամ առաջ, երբ մութը գերիշխող դառնա, մեր թաղի այն հատվածում, որտեղ տարեվերջյան կեսգիշերին երազանքներ էին պահվում, ոչի՜նչ տեղի չի ունենալու:

Սրանից դեռ տարիներ առաջ տարվա վերջին կեսգիշերը մեր թաղում վեր էր ածվում իսկական տոնակատարության, տոն, որ չես գտնի օրացույցներում, նոթատետրերում, տոն, որի մասին ոչ մի տեղ ոչ մի հիշատակություն չկա, բայց քանի որ այն ամրագրված էր մեր հիշողություններում, ուրեմն այն պիտի կատարվեր:

Անվադողեր վառելու գեղեցիկ արարողությունը դարձել էր ավանդական…

Թաղի տղաները իրենց նկուղներից երկու-երկու դուրս էին բերում ողջ տարվա հավաքած անվադողերը (չգիտեինք՝ ոնց էին էդքանը հավաքում, իրենց ասելով՝ դա մի բարդ ու հետաքրքիր գործընթաց էր, մեզ՝ անհասկանալի) ու տանում այնտեղ, որտեղ հիմա արտասովոր ոչինչ տեղի չի ունենալու: Մենք անվադողերը տեղ հասցնելու գործընթացին հետևում էինք պատուհաններից կամ էլ ծայրահեղ դեպքում ամանորյա գնումներից ինչ-որ բան պակասած էր լինում, և մենք մոտակա խանութ գնալու ճանապարհին հանդիպում էինք նրանց:

Տղաներից ոմանք գլորում էին, նրանք, որոնք զգում էին իրենց հավանած աղջիկների հայացքը պատուհաններից, կամ որոնց աչքի առաջ պատահաբար հայտնվում էին այդ նույն աղջիկները, միայնակ գրկում էին անվադողն ու հերոսաբար տանում, ինչը գրեթե անհնար է, եթե չունես հսկային հատուկ տվյալներ: Դա լինում էր իրենց կողմից այդ օրվա միակ տեղ հասցրած անվադողն ու միաժամանակ միակ հերոսությունը: Ուրիշները, որ ավելի համեստ էին, հատկապես, որ հավանած աղջիկ էլ չունեին, տանում էին անվադողերը մի քանի անգամով՝ չհրաժարվելով նույնիսկ առաջարկվող օգնություններից: Ոմանք էլ տեղափոխելու արարողությանը մասնակցում էին դիտորդի կարգավիճակով, բայց որ իրենց հարցնեին, իրենք ահագին գործ էին արել. նրանք մի քիչ պարծենկոտ ու մի քիչ էլ ինքնահավան տղաներն էին, որոնք սակայն ամեն վայրկյան պատրաստ էին կյանք տալու իրենց ընկերների համար:

Հերթը հասնում էր բուրգին: Ու քանի որ այդտեղ հավանած աղջիկներ չկային, ու տղաները միմյանց աչքերում հերոսանալու կարիք կարծես թե չունեին, մի մարդու պես իրար օգնելով անվադողերից բուրգ էին կառուցում: Այնպիսի բուրգեր, ինչպիսին նրանք էին կառուցում, հանդիպում են միայն հեքիաթներում, որոնց հերոսները հսկաներ են:

Երբ հերթը հասնում էր կախարդական հեղուկին, որ պիտի ազդարարեր ամենագեղեցիկ պահի սկիզբը, այն այդտեղ հայտնվում էր անհասկանալի կերպով, չէր իմացվում՝ ով ու երբ հասցրեց բերել:

Սա ծիսակատարություն էր՝ իսկակա՜ն, առեղծվածայի՜ն…

Երևում էր առաջին բոցը, հետո՝ երկրորդը, երրորդը, ու հետո հաշվելը դառնում էր անհնար: Սկսվում էր խրախճանքը: Սա նման էր հեթանոս աստվածների խրախճանքներին, սա մի քիչ ավելին էր քան այդ խրախճանքները: Կայծերը շատանում էին, երկինք էին բարձրանում՝ ավելացնելու աստղերի թիվը:

Դե իհարկե, մենք դրան չէինք մասնակցում, դա տղայական գործ էր, դա մեր տեղը չէր, մեզ չէր կարելի, բայց նրանք վստահ էին, որ մենք մեր պատուհաններից հետևում ենք ծիսակատարությանը: Դրա համար էլ կրակը գնալով թեժանում էր, բարձրանում, որ բոլորիս տներից երևա: Իսկ անվադողերը վառվում էին: Նրանք ճիշտ էին, մենք գիտեինք՝ ինչով պիտի ավարտվի տարվա վերջին կեսգիշերը, դրա համար բոլոր գործերն անում էինք նախօրոք, կամ թողնում ամենափրկիչ մայրիկներին ու հայտնվում պատուհանագոգերին: Անվադողերը վերջանալու միտք չունեին, մեկին հաջորդում էր մյուսը, իսկ երբ թվում էր՝ ուր որ է կվերջանան, կրակի ճիրաններում էին հայտնվում նորերը, նախորդներից ավելի սև, ավելի մեծ…

Այդ ամենն այնքան գեղեցիկ էր: Ու մեզ ոչինչ անել չէր մնում, քան երազանքներ պահել ու բոցերի հետ երկինք ուղարկել: Թե մեզնից քանիսի՜ երազանքը համընկավ, ո՜ւմ երազանքը երկինք հասավ, ո՜ւմը մնաց կիսաճամփին, ոչ ոք այդպես էլ չիմացավ: Թե ի՜նչ էին խոսում կրակի շուրջը հավաքված տղաները, ինչո՜ւ էին ծիծաղում, ինչի՜ մասին էին մտածում ու ի՜նչ երազանքներ էին պահում, այդ էլ ոչ ոք չիմացավ: Նրանք ժպտում էին, երբեմն ծիծաղում կրակի բոցերի ներքո, իսկ մենք երազում էինք պատուհանագոգերին նստած, ու դա նմանվում էր ֆիլմերի վերջին դանդաղեցված հատվածներին, երբ բոլորը համերաշխ են ու երջանիկ…

Երբ կրակն սկսում էր աստիճանաբար թուլանալ, տղաները ցրվում էին, իսկ մենք հետ էինք քաշվում պատուհաններից, որովհետև կեսգիշերին րոպեներ էին մնում: Նոր տարին ազդարարող զանգերի հետ մենք նորից երազանքներ էինք պահելու, ճիշտ նույն երազանքները, ինչ րոպեներ առաջ էինք պահել լուսամուտների մոտ ու անվադողերի կրակների ներքո՝ անվերապահորեն հավատալով դրանց կատարմանը:

Դա մեր հեքիաթն էր, տարվա վերջին գիշերվա հեքիաթը, ամենաիսկական հեքիաթն աշխարհում: Շենքերում բոլոր արթուն էին…

Տարվա վերջին կեսգիշերից մի քանի ժամ առաջ, երբ մութը գերիշխող դառնա, մեր թաղի այն հատվածում, որտեղ հրաշքներ էին կատարվում, ոչինչ տեղի չի ունենալու: