Տաղանդավոր երիտասարդության ու արվեստի, արհեստի քաղաք` Վանաձոր: Երբեք չփոխվող այս քաղաքը, միշտ լեցուն կլինի կյանքով, ու ամեն անգամ այս օրը կթնդա Հայքի հրապարակը, որովհետև Վանաձորի երիտասարդության նմանը ուրիշ տեղ չկա:

Չգիտեմ, ինչո՞ւ եմ ամեն անգամ այս անձրևոտ ու մռայլ քաղաքը երիտասարդների եռացող, ակտիվ այրան հետ ասոցացնում: Առաջին հայացքից քնած քաղաքը երբեք քնած չի լինում, որովհետև ամեն անկյունում մի խումբ երիտասարդներ, մի մութ տանը, նոր ու հետաքրքիր գաղափարներ են ծնում և իրագործում: Սա այն դեպքն է երբ քաղաքը փողոցները չեն, շենքերը չեն ու ոչ էլ կանաչ ծառերն են ու անձրևոտ տարվա օրերը:

Վանաձորը մենք ենք, ու մենք ենք այստեղ եղանակ ստեղծողը: Մեզնով է քաղաքը անձրևում ու մեզնով էլ երկնքում արև է ծագում: Վանաձորը հոգեվիճակ է ու բնավորության գիծ: Ու միայն այս քաղաքում ես միշտ ինքս ինձ հետ ներդաշնակ կլինեմ:

Վանաձորը էլ վաղուց աքսորատեղի չէ ու ոչ էլ ապագա չունեցող քաղաք, որովհետև այսօր հրապարակը թնդում էր, ու որովհետև վաղն էլ է թնդալու: Ու ամեն ծննդյան օր մենք ավելի շատ ենք լինելու: Ես վստա՛հ եմ, որ Վանաձոր գալու են ու էլ չեն գնալու:

Երբ Երևան էի տեղափոխվում, շատերը կարծում էին` կգնամ ու կմոռանամ իմ քաղաքը: Բայց հասկանո՞ւմ եք, չես կարող հեռանալ ինքդ քեզանից: Վանաձորն էլ իմ հոգին է ու իմ բնավորությունը, ես չեմ կարող առանձնանալ ոչ այս քաղաքի կոլորիտից, ոչ նրա բարբառից: Ո՞ւր էլ ես գնամ, երբ սկսեմ խոսել, կհարցնեք՝ թե որտեղի՞ց եմ, ու ես աշխարհի ամենահպարտ մարդու նման կասեմ.

-Ես Վանաձորից եմ…

Օդանավակայանում էինք: Ինձ նամակ եկավ անձնագրիս ստուգման պահին: Կարդացի, ու ինձ թվաց, թե հերթական անգամ ապատեղեկատվություն է, բայց բութ գիտակցումով մի կերպ հասկացա, որ տեսակը, որն  ամենավեհ արժեքներով  հուլունք-հուլունք զարդարել էր մարդկային երգասեր ու զգացմունքային սրտերը, այլևս չկա:

Բնականաբար, անզուսպ լաց եղա, ու մինչև թռիչքը Ազնավուրի երգերով տարված՝ օդանավակայանում այս ու այն կողմ էի քայլում: Մի տեսակ չէի հավատում: Միշտ լսել եմ, սիրել ու ապրել իր ստեղծած երգերի աշխարհով, բայց երբեք չեմ պատկերացրել իր՝ կյանքիս ու փոքր սրտիս մեջ այդքան տեղ զբաղեցնելը: Նման զգացում ունենում ես հավանաբար միայն կորցնելուց հետո, երբ արդեն սկսում ես զգալ ներսիդ սառը դատարկությունը:

Հասկանո՞ւմ եք՝ ամեն բառը, ամեն նոտան, երգը սեր է առ կյանք, ընտանիք, երկիր ու սեր առ սեր իրենով:

Լսում եմ հիմա էլ  ու թեև ֆրանսերեն չեմ հասկանում, ընկալում եմ իր երգածը: Հեշտ է իր լեզուն հասկանալը, հեշտ է սիրո մասին լսելը: Երբ երգի այդքան անուշ նոտաներն արդեն անբողջությամբ իմն են լինում, ես ինձնով եմ անում տիեզերական ողջ շնչելունն ու դառնում ագահ՝ կլանելով  նոտաների ու երգի հոտը, որը դեռ երկար մնում է գլխումս ու անընդհատ երգվում:

Փշաքաղվելու, անզգայանալու ու անխոս գունատվելու լռություն է, որ հիմա, վստահ եմ, գրեթե համատարած է, անանձնացած:

Գիտե՞ք՝ կորցնելու ցավը համր է, մեկ-մեկ էլ քչախոս, բայց Ազնավուրի դեպքում անվերջանալի շատախոսություն է ու, թերևս, տևական ու չհոգնեցնող:

Շնորհակալ եմ քո գոյությանը, իմ ու մեր բոլորի ամենաԱզնավուր: Շնորհակալ եմ հայի քո տեսակին, որ շատ-շատերին նահանջի խավարի մեջ  լույս է տալու:

«Կասկածն ու հուսահատությունը, բախտ չունենալու զգացողությունը հաճախ են գետնել ինձ, բայց ցավս թաքցրել եմ, քաշվել պատյանիս մեջ ու ուժ հավաքել դիմանալու, պայքարելու համար» տողերդ անվերջ պիտի կարդամ, սիրո հավերժական երգերդ պիտի լսեմ ու նման սիրո որոնումներում «ես»-ս կորցնեմ ու փորձեմ քո օրինակով՝ իմ կարողություններով զարմացնել ինքս ինձ առավել, քան ուրիշներին:

Տիեզերքն անեզր է, ու դու երկնքում ես, այն  քո անսահմանությամբ լցրու…

Արդեն 10 օր է ամբողջ աշխարհը սգում է Շառլ Ազնավուրի մահը։ Բոլորն անխտիր գնահատում և ընդունում են նրա մեծ ավանդը երգարվեստում, կինոյում և ընդհանրապես, պատմություն մեջ։ Մարդիկ հիշում են նրա գրած երգերը թե՛ իր կատարմամբ, թե՛ ուրիշների։ Նա աշխարհին հայտնի է, որպես ֆրանսիացի` հայկական արմատներով։ Բայց հենց այստեղ է, որ տարբերվում են իմ ու շատերի տեսանկյունները Ազնավուրի մասին։

Ես՝ որպես մեկը նրա բազմահազար երկրպագուներից, հիանում եմ նրա տաղանդով, իմ երգացանկում միշտ կարող ես գտնել նրա երգերը։ Սակայն այս ամենից բացի, որ անժխտելիորեն արժեքավոր են, ինձ համար, եթե ոչ ավելի, ապա համարժեք կարևոր է նրա մարդասիրական գործունեությունը՝ հայրենասիրականը։ Նա մեր ժողովրդի կողմից միշտ ընկալվել է ուրիշ կերպ, ավելին, քան մյուսների կողմից։

Վերևում արդեն անդրադարձա  այն արտահայտությանը, որ Ազնավուրը ֆրանսիացի է, հայկական արմատներով։ Բայց ես ուզում եմ նրա մասին խոսել շեշտելով՝ նա հայ է, որ ծնվել, ապրել և ստեղծագործել է Ֆրանսիայում` լինելով նրա արժանի քաղաքացին։ Այդ երկու արտահայտությունների մեջ ես մեծ տարբերություն եմ տեսնում։

Գուցե տարօրինակ հնչի, բայց Ազնավուրի գոյությունը աշխարհում ինձ համար, որպես հայի, մի տեսակ ապահովության զգացում էր ստեղծում։ Ասես Հայաստանի և հայ ժողովրդի մեծ պաշտպաններից լիներ նա, որ մեզանից հեռու Ֆրանսիայում միշտ մեր՝ հայերիս, կողքին էր, ում, կարծում եմ, խորապես հուզում էին, հայերը, Հայաստանը և այստեղ կատարվող ամեն մի իրադարձութուն։

Իրականում այս ամենը և նույնիսկ գրածս, ինձ մտորումների առիթ են տալիս, թե մարդ ինչքան  մեծ պետք է լինի, որ նույնիսկ նրա մահը այսքան կարևորվի և ուշադրության կենտրոնում լինի: Նա կարողացել է համատեղել արվեստը մարդասիրության հետ, միաձուլել ֆրանսիականը՝ հայկականին: Երևի սա է, որ նրան դարձնում է այդքան տարբերվող:

Այս օրերին, երբ Հայաստանում տեղի է ունենում Ֆրանկոֆոնիայի գագաթնաժողովը, չկա մեկը, ով իր ելույթում չանդրադառնա Ազնավուրին: Նա պետք է այստեղ լիներ:

Ասում են՝ մարդիկ չեն մահանում, քանի դեռ նրանց հիշում են: Եթե հավատանք այս արտահայտությանը, ուրեմն Ազնավուրը ապրելու է հավերժ:

«Ֆուտբոլն ազատություն է,մի ամբողջ տիեզերք», – Բոբ Մարլի

Ֆուտբոլի վերաբերյալ ցանկացած մարդ իր պատկերացումներն ունի. շատերը կարծում են, որ ֆուտբոլիստները կանաչ դաշտից այն կողմ կյանք եւ հետաքրքրություններ չունեն, ու ամեն ինչ սահմանափակվում է մարզադաշտով: «Փյունիկ» ֆուտբոլային ակումբի եզրային կիսապաշտպան Վիգեն Բեգոյանը այդ կարծիքին չէ. երկար տարիներ ֆուտբոլում լինելով` սպորտաձևը նրա համար, միգուցե, դարձել է կյանք, բայց դրա հետ մեկտեղ նա չի մոռանում ֆուտբոլից դուրս աշխարհի մասին: Վիգեն Բեգոյանը վերջերս է վնասվածք ստացել` կոտրել է ամրակը և վիրահատվել, սակայն այդ վնասվածքը, կարծես, ավելի ուժեղ է դարձրել նրան ու օգնել հասկանալ, որ ոչ մի վնասվածք նրան ֆուտբոլից չի հեռացնի.

 -Ի՞նչու հենց ֆուտբոլ:

- Փոքրուց շատ եմ սիրել այս սպորտաձևը, դե, բոլոր տղաների նման, բայց չէի մտածում, որ ավելի լուրջ կզբաղվեմ:

- Ո՞րն է Ձեր սիրելի ֆուտբոլային ակումբը:

- Սիրելի թիմս «Բարսելոնան» է:

- Ի՞նչը Ձեզ բերեց կանաչ դաշտ:

- Սերը ֆուտբոլի նկատմամբ: Փոքր ժամանակ ամբողջ օրը բակում ֆուտբոլ էի խաղում: Անընդհատ խնդրում էի հայրիկիս, որ ինձ ֆուտբոլի տանի. հենց այդպես սկսվեց ամեն ինչ:

- Ի՞նչպիսին էին ապրումները, երբ առաջին անգամ մտաք ֆուտբոլի դաշտ: 

- Շատ լարված էի, բայց հենց գոլ խփեցի, ամեն ինչ անցավ ու ավելի կենտրոնացա, որ նորից դառնամ գոլի հեղինակ:

- Ի՞նչպիսին է կյանքը մարզադաշտից դուրս: 

- Մարզադաշտից դուրս` բացի հանգստից, սիրում եմ ժամանակս տրամադրել հարազատ մարդկանց: Բնական է` որքան էլ ֆուտբոլն իմ առօրյայի մեծ մասն է կազմում, ունեմ նաև հետաքրքրություններ դրանից դուրս:

- Բոլոր ժամանակների ամենասիրելի ֆիլմը:

- «Գլադիատոր». սիրում եմ հերոսի բնավորությունը, ուժը:

- Նկարագրեք ձեզ 3 բառով: 

- Նվիրվող, ընկերասեր և նպատակասլաց:

- Ո՞րն է ձեր ամենամեծ թերությունը: 

- Ինքնամփոփ եմ: Երբեմն դա ինձ խանգարում է:

- Ձեր բնավորության ամենակարևոր գիծը:

- Երբեք չեմ հանձնվում , որքան էլ դժվար իրավիճակ է լինում. դա ինձ համար չէ:

- Մանկության ամենալավ հիշողությունը և սիրած մուլտֆիլմը:

-Այնքան լավ պահեր եմ ունեցել, որ չեմ կարողանում առանձնացնել: Հիմնականում բակային ու դպրոցական արկածներն են: Սիրածս մուլտֆիլմը «Ավատարն» է:

- Ամենասիրելի նկարիչը:

- Սալվադոր Դալի: Մարդկանց ուշադրությունը գրավելու համար նա երբեմն այնպիսի բաներ էր անում, որ նրա այդ տաղանդը շատ ավելի մեծ էր թվում նրա մյուս տաղանդներից:

- Ամենակարևոր հատկանիշները մարդու մեջ: 

-Բարություն և անկեղծություն:

- Ձեր սիրած երկիրը: 

-Անգլիան:

-Ո՞րն է Ձեր կարգախոսը: 

- Երբեք մի՛ հանձնվիր:

Վիգենի կարգախոսը թվում է պարզ , բայց յուրաքանչյուրը պիտի կարողանա գտնել իր ներսի չհանձնվողին ու միշտ պայքարողին, որովհետև նրանք բոլորիս մեջ էլ ապրում են:

Ողջու՛յն: Ես Մերի Հարությունյանն եմ: Ծնվել ու մեծացել եմ հայտնի տիեզերագնաց Գագարինի ազգանունը կրող գյուղում: Թեպետ, անկեղծ ասած, մենք՝ Գագարինի բնակիչներս էլ գլուխ չենք հանում, թե ի վերջո մեր բնակավայրը գյո՞ւղ է, ավա՞ն թե՞ Սևան քաղաքի թաղամաս: Ինչևէ, անկախ կարգավիճակից՝ ես սիրում եմ իմ Գագարինը: Այստեղ տեղ կա բոլորի համար… Մարդիկ բարեսիրտ են ու հյուրընկալ: Գագարինում Երևանի պես չէ, երբ հարևանը հարևանին չի ճանաչում: Բոլորս անձամբ գիտենք իրար և հանդիպելիս ամենաքիչը տասը րոպե պիտի զրուցես ծանոթիդ հետ, թե չէ անքաղաքավարի կհամարվես։

Գագարինն արտաքուստ հասարակ է, բայց այն ինձ համար մի ամբողջ աշխարհ է: Կան մեկական դպրոց ու մանկապարտեզ: Մեր դպրոցում սովորում է մոտ երկու հարյուր հիսուն աշակերտ: Մայրիկս պատմում է, որ իր սովորելու տարիներին աշակերտների թիվը եռակի շատ էր. կային Ա, Բ, Գ դասարաններ: Ճիշտ է, հիմա մենք քիչ ենք, բայց ընկերական ենք ու համերաշխ:

Գագարինի անցյալը հետաքրքիր է եղել: Տատիկս ու պապիկս, որոնք այստեղ են եկել Լճաշենից, հետաքրքիր պատմություններ են պատմում:

Ընդամենը երեք տասնյակ տարի առաջ այստեղ գործել են բազմաթիվ գործարաններ: Հիմա նախկին գործարաններից մեկի հսկայական շենքում կա մի փոքրիկ արտադրամաս: Այստեղ հավաքում են գազի կոմպրեսորներ և անգամ ունեն «Լուկօյլ»-ի և «Ռոսնեֆտ»-ի նման գնորդներ: Հիմա այդտեղ մոտ վաթսուն հոգի է աշխատում, բայց հուսով եմ, որ աշխատողները կշատանան։

Տատիկիս ասելով՝ Գագարինի փողոցներով առաջ քայլել են հազարավոր մարդիկ, բայց հիմա… Տղամարդիկ մեկնում են արտագնա աշխատանքի և տուն են գալիս տարին մեկ-երկու անգամ՝ մի քանի օրով: Ես կուզեի, որ նրանք չգնային, բայց գիտեմ, որ չես կարող ասել՝ մի գնա, որովհետև ի պատասխան կլսես.

-Բա ի՞նչ անեմ, երեխեքիս ո՞նց պահեմ…

Մեր Գագարինում երկրաշարժից շենքեր են վթարվել, դարձել բնակության համար ոչ պիտանի: Աղետյալների համար նոր շենքեր են կառուցվել: Դրանցից երկուսում մարդիկ են ապրում, իսկ մի քանիսն այդպես էլ անավարտ մնացին: Ա՛յ թե հրաշալի կլիներ, եթե այդ շենքերը կառուցեին ու նվիրեին անտուն մարդկանց: Ե՛վ Գագարինի բնակիչները կշատանային, և՛ անտուն մարդիկ կքչանային …

Գագարինը տարիների ընթացքում դեպի լավն է փոխվում, բայց ես կուզեի, որ տարիների փոփոխությունը ժամերի՛ ընթացքում լիներ: Ես հույս ունեմ, որ Գագարինն այնքան կբարեկարգվի, որ կհասնի քաղաքի կարգավիճակի: Հիմա գագարինցիներն էլ են շատ փոխվել. գեղեցիկ են հագնվում, խոսելաձևը հղկվել է, ձգտում են սովորել ու ոչնչով հետ չեն մնում քաղաքացուց։

Իմ այսքան պատմածից հետո դուք էլ եք, չէ՞, հասկանում, որ Գագարինը զարգացման շեմին է։ Մեր մեջ ասած, զուր չէ, որ այն առաջին տիեզերագնացի անունն է կրում…

«Կանթեղ» գրական խմբակ