lilit vardanyan

Ինչպես ճիշտ սնվել

Հարցազրույց տատիկիս հետ

-Տատիկ, ինչպե՞ս ես հաշվարկում մեկ ամսվա բյուջեն ընտանիքի համար:

-Ես մոտավորապես իմ հաշվարկը գիտեմ, թե որ օրը ինչքան պետք է գումար ծախսել, որ հերիքի ամբողջ ամսվա համար:

-Ի՞նչ եփել:

-Հարցնում եմ ընտանիքի անդամներին, որպեսզի իմանամ` ինչ են ուզում ուտել: Օր կա՝ պատրաստում եմ երկու ձևի ճաշատեսակ, որպեսզի բոլորը գոհ լինեն:

-Ինչպե՞ս ես որոշում՝ ինչ պատրաստել, եթե ընտանիքում ամեն մեկը մի բան է սիրում:

-Պատրաստում եմ մի քանի ճաշատեսակ: Օրինակ՝ պապիկը բրինձ չի ուտում: Ձեզ համար պատրաստում եմ բրնձով փլավ, իսկ պապիկի համար հաճարով փլավ եմ պատրաստում: Եթե հաճար եմ պատրաստում, ոսպ եմ խառնում հետը, որ Արամն էլ (եղբայրս) ուտի:

-Որո՞նք են ընտանիքի ամենասիրած ճաշատեսակները:

-Սպասը, բորշչը, տոլման, կարմրացրած կարտոֆիլը, հարիսան, պասուց տոլման:

-Ի՞նչ սովորույթներ կան ընտանիքում` ուտելիքի հետ կապված:

-Կիրակի բոլորս միասին սեղան ենք նստում ավագ որդուս ընտանիքի հետ: Տասը հոգու համար պատրաստում եմ այնպիսի ուտելիք, որ բոլորն էլ սիրում են: Օրինակ` ջեռոցի մեջ եմ հավ կարմրացնում կարտոֆիլով:

-Հյուրասենյակում պահարանի ապակե դարակների հետևում դրված է սպասք, որը մենք միշտ Նոր տարուց առաջ մաքրում ենք: Ի՞նչ սպասք է դա և ինչի՞ համար է օգտագործվում:

-Երբ շատ հյուրեր ենք ունենում, օգտագործում ենք: Նոր տարուն բոլոր բաժակները և ափսեներից մի քանիսը օգտագործում ենք: Կան բաներ, որոնք չենք օգտագործում:

-Իսկ սովետական տարիներին ինչպե՞ս էիր փողը հաշվարկում, ուտելիք սարքում:

-Այն ժամանակ հերթեր էին երշիկի համար, մսի համար, հացի համար, բանջարեղենի խանութի հերթ էր: Պետք է հերթ կանգնեիր, որ կարողանայիր օգտվել ամեն ինչից:

-Պատմիր պահածոների մասին:

-Ամառը պահածո ենք անում՝ լոլիկի, վարունգի մարինադ, թթու ենք դնում` կաղամբի, խառը, ծաղկակաղամբ: Այդ բոլորը պահում ենք նկուղում ու ձմեռն օգտագործում ենք: Մուրաբաներ ենք պատրաստում, հյութեր: Էկոնոմիայի մեջ մտնում է նաև պահեստավորումը: Սոխը, կարտոֆիլը պահում ենք նկուղում, շատ հաճար ենք գնում, լոբի: Չորացնում եմ կանաչ լոբի:

-Ի՞նչ ուտելիքներ ես սովորել պատրաստել մեծերից:

-Մայրիկից սովորել եմ բադրիջանով տարբեր աղցաններ: Ոսպով-հաճարով փլավը սովորել եմ հայրիկիս մայրիկից:

-Դու ունես շաքարային դիաբետ: Քեզ համար հե՞շտ է դիետա պահելը:

-Իհարկե դժվար է: Չի կարելի ուտել քաղցր, յուղոտ բաներ: Ես կանաչեղեն եմ ուտում, լոբի, հատիկեղեն, մածուն, վարսակ: Պետք է կամքի ուժ ունենաս, որ դիետա կարողանաս պահել:

-Քանի որ դու նաև բուժքույր ես, ուտելիքներն այնպես ես պատրաստում, որ և՛ համեղ են ստացվում, և՛ առողջարար: Ինչպե՞ս անել, որ ուտելիքները և՛ համեղ լինեն, և՛ օգտակար: 

-Պետք է առողջ սնունդ օգտագործել՝ շատ կանաչեղեն, բանջարեղեն ուտել, մրգերը շատ ուտել: Փլավեղենի վրա ոչ թե սովորական ջուր եմ լցնում, այլ՝ մսաջուր:

-Օրվա ընթացքում ինչպե՞ս պետք է սնվել:

-Պետք է սնվել ռեժիմով: Առավոտյան դուք միշտ սնվում եք, նոր գնում դասի, փոքր նախաճաշ անում դպրոցում: Ցերեկը՝ ճաշի ժամին, պետք է սնվել, և երեկոյան` յոթից հետո պետք չէ սնվել: Գիշերը ուշ ուտել պետք չէ:

anna qocharyan lori

Հարցական նշան

-Ան, պատահե՞լ ա, որ էնքան հոգնած լինես հոգեպես, որ ուղեղդ սկսի չաշխատել ու չընկալել ոչ մի բան:

-Դե չգիտեմ, երևի: Բոլորիս մոտ էլ լինում են նման պահեր, երբ հոգնում ենք կյանքից: Մեր ուղեղին բացասականը տալով՝ մոռանում ենք մեկ-մեկ ջրել այնտեղ աճած ծաղիկները:

-Մի բան ասեմ, բայց չսկսես ջղայնանալ: Անկեղծ ասած՝ ես չգիտեմ, թե ինչի եմ էսքան անհանգիստ ու նյարդային: Ուղղակի մտքումս անիմաստ հարցեր են: Հա, ես իրոք մոռացել եմ, որ այդ ծաղիկները խնամքի կարիք ունեն: Բայց էնքան մտածելու բան կա, որ խնամելու ժամանակ չունեմ:

-Չունե՞ս: Ժամանակ միշտ էլ կա: Այ, օրինակ՝ հենց հիմա, հենց այս պահին մի ուրախ բան պատմիր ինձ: Պատմիր ու կտեսնես, որ ծաղիկները սկսում են բարձրացնել իրենց գլուխները՝ թափ տանով իրենց վրա հարցական նշաններից բաղկացած փոշին:

Էսպիսի խոսակցություններն իմ կյանքում շատ են: Ես ինձ հոգեբան եմ զգում, որովհետև բոլորին համոզում եմ, ապացուցում ու օգնում հասկանալ, որ իրականում ոչ մի բարդ բան էլ չկա, ուղղակի պետք է սպասել ու համոզվել, որ բոլոր հարցերն էլ վերջ ի վերջո գտնում են իրենց պատասխանները: Ուղղակի մենք՝ հայերս, շատ ենք շտապում ու համբերել ընդհանրապես չենք սիրում: Մեզ անընդհատ տանջում են որոշակի մտքեր, ու մեր գլխում բազում հարցեր կան: Իսկ ի՞նչ կլինի, եթե մոռանանք մեզ տանջող բոլոր հարցերի մասին ու սկսենք ապրել՝ առանց ամեն ինչ բարդացնելու: Այ, հենց նոր ես էլ ինքս ինձ հարց տվեցի: Երևի դա էլ այն հարցերից մեկն է, որ ինձ է տանջում: Հարցերը շատ են, պատասխանները՝ քիչ:

Երբ մենք անհանգիստ ենք, մեզ խորհուրդ են տալիս հանգստանալ՝ ասելով, որ չգիտենք, թե վաղն ինչ կլինի: Իսկ մի՞թե արժե անհանգստանալ մի բանի համար, որն անորոշ է: Մի՞թե պետք է հազարավոր հարցերով լցնել մեր միտքը: Հարցերը բնակություն են հաստատում մեր ուղեղում ու սկսում կրծել մեր գեղեցիկ ու դրական մտքերը:

Մեր ուղեղը մի շատ սովորական սպիտակ թուղթ է, որն սպասում է, որ գրեն իր վրա, որ լցնեն հիշողություններով, երգի բառերով, հետաքրքիր տեղեկություններով: Իսկ մե՞նք, իսկ ի՞նչ ենք անում մենք։ Մենք այն լցնում ենք սևով գրված հարցերով: Ու էլ ոչ մի բանի համար տեղ չի մնում: «Հիասքանչ է կյանքը» դառնում է «հիասքա՞նչ է կյանքը», «կգաս»-ը՝ «կգա՞ս»։ Ու այ այս նշանը ամեն մի հստակ բան անհստակ է դարձնում ու անորոշ:

Բայց այդ հարցական նշանները երբեմն օգնում են: Օգնում են դիմացինի կարծիքն իմանալ: Այդ նշանը «սիրում ես ինձ»-ը վեր է ածում «սիրո՞ւմ ես ինձ»-ի, ու հնարավորություն է տալիս դիմացինին՝ կարծիքն արտահայտելու ու ստիպված չհամաձայնելու:

Ու իմ եզրակացությունը միայն մեկն է: Պետք է հիշել հարցական նշանների ու այդ բազում հարցերի մասին, բայց պետք է պահել դրանք ուղեղում կառուցած դարակներից մեկում: Դարակներում, որ հեշտ չլինի դրանք օգտագործելը, որ ամեն անգամ դրանք դուրս չգան այդ դարակներից ու չսկսեն կրծել մեր ուղեղները: Այլ լինեն մի փոքր անհասանելի ու թողնեն, որ ես, հարցերից հոգնած իմ ընկերը ու մնացած բոլորն ապրեն հստակ ու առանց տատանվելու:

zara torosyan

Քաղաքից դուրս

Ուրբաթ առավոտ էր: Սենյակիցս դուրս եկա և լսեցի ինչ-որ աղմուկ, գնացի հյուրասենյակ և տեսա, որ բոլորը նստած մտածում էին, թե այդ շաբաթ և կիրակին որտեղ անցկացնենք: Այդ ընթացքում մայրիկս արդուկ էր անում և միևնույն ժամանակ մասնակցում էր խոսակցությանը: Նա և տատիկը ակտիվ որոշում, քննարկում էին, իսկ հայրիկը ցույց էր տալիս, թե ուշադիր լսում է, բայց իրականում հեռուստացույցի ալիքներն էր թերթում: Եղբայրս, ինչպես միշտ, իր հեռախոսով ինչ-որ բան էր նայում, և երբ հարցնում էին իր կարծիքը, գլխով էր անում:

Տատիկս առաջարկեց գնալ քաղաքից դուրս` բացօթյա մի տեղ, քանի որ ֆեյսբուքով տեսել էր, թե ինչ գեղեցիկ է այնտեղ բնությունը: Որոշեցինք, որ պետք է քաղաքից դուրս գնանք: Երբ ամեն ինչ որոշված էր, զանգեցինք հորաքրոջս, որ նա նույնպես մեզ հետ գա: Առավոտյան բոլորը խառնված պատրաստվում էին, որ չուշանանք: Իսկ թե որտեղից պետք է ուշանայինք, ես այդպես էլ չէի հասկանում: Հորաքույրը, ինչպես միշտ, 10 րոպե շուտ էր եկել և մեզ էր սպասում: Շտապ դուրս եկանք տանից ու նստեցինք մեքենան: Ինչպես միշտ, եղբայրս առջևն էր նստել, իսկ մենք հետևում «լխճված» էինք: Մի կերպ էի դիմանում: Հազիվ տեղ հասանք:

 

mariam tonoyan

Շարժումների լեզուն

Մարդն առեղծված է, Երկրի վրա գոյություն ունեցող ամենաանկանխատեսելի հանելուկը։ Նրա էության բացահայտումն ընկած է հազարավոր փիլիսոփաների տեսությունների հիմքում, քանի որ մարդը բոլոր ժամանակներում մնում է չբացահայտված։ Դարերի ընթացքում վերլուծությունների են ենթարկվել մարդկային մտածողությունը, տարբեր իրավիճակներում նրա գործած քայլերը, արդյունքում ի հայտ են եկել հոգեբանությունը, հոգեվերլուծությունը, որոնք օգտագործվում են նաև բժշկության մեջ:

Մարդու մասին գերմանացի փիլիսոփա Ֆրիդրիխ Նիցշեն յուրահատուկ պատկերացումներ ուներ։ Նա ասում էր. «Մեծ մա՞րդ։ Ես դեռ միայն իմ սեփական իդեալի դերասանին եմ տեսնում»:
Մարդն ինձ համար մշտապես զարմանալի է եղել, հատկապես, երբ գոյություն ունի «բնավորություն» տերմինը։ Իմ ինքնամփոփ բնավորության շնորհիվ հաճախ մարդկանց խմբերին կողքից՝ որպես դիտորդ եմ հետևել ու հատկապես ուշադրություն եմ դարձրել նրանց շարժումներին, որոնք արել են թե՛ միտումնավոր, թե՛ ենթագիտակցաբար։ Ծանոթանալով մարդու կազմախոսությանն ու ուսումնասիրելով հոգեբանական գրքեր՝ հասկացա, որ մարդկանց շարժումները տարբեր նշանակություններ ունեն։
Հաճախ տարբեր կոլեկտիվներում, երբ հարմար զրուցակից չեմ գտնում, ակամա կա՛մ խաչում եմ ձեռքերս, կա՛մ մի ձեռքով բռնում եմ թևիցս։ Երբ սկսեցի հոգեբանություն ուսումնասիրել ու հետևեցի այլ մարդկանց նման իրավիճակներում, հասկացա, որ դա ինքնապաշտպանական ժեստ է, որով ենթագիտակցորեն ձեռքերի հետևում մեզ թաքցնում ենք շրջապատից։
Մի անգամ, երբ հետևեցի մրցույթի ժյուրիի անդամների շարժումներին, նկատեցի, որ այն ելույթների ժամանակ, երբ մասնակիցները սխալներ էին թույլ տալիս, նրանցից մեկը գլուխը հենում էր կիսաբռունցքված ձեռքին, ցուցամատն էլ այտին դրած` սևեռուն հայացքով նայում էր ելույթ ունեցողին։ Մի քանի տարբեր վայրերում այդ ժեստը նկատելով՝ գլխի ընկա, որ այդ շարժումն օգտագործում ենք քննադատորեն մտածելու ժամանակ։
Բոլորիս ծանոթ Անգելա Մերկելի հայտնի ժեստը՝ մի ձեռքի մատների ծայրերը մյուսին միացնելը, շատ հաճախ նկատել եմ ինքնավստահ մարդկանց շարժումներում։
Խոսելու ընթացքում ձեռքերը դանդաղ շփելը խոսում է մարդու խորամանկ մտադրությունների մասին, իսկ արագ շփելը՝ ուրախության, ինչ-որ գործի դրական արդյունքների ակնկալիքի մասին։
Եթե ուշադիր լինեք, կնկատեք, որ այն մարդիկ, ովքեր սովոր չեն ստելու, ստելիս հաճախ ձեռքը դեմքին են տանում։ Ուղեղի ազդակների ազդեցությամբ՝ բերանին տանում են այն պատճառով, քանի որ սովոր չեն սուտ խոսքեր արտաբերել։ Կանայք այդ ժեստը կարողանում են հեշտությամբ կեղծել՝ քիթը քորելով ու զբաղված ձևանալով։ Երբ մարդը ստելով ամաչում է դիմացինի աչքերին նայել, ձեռքը աչքերին է տանում ակամա, իսկ երբ ամաչում է իր սուտը լսելուց՝ ականջներին։
Չնայած նման ժեստերը օգնում են մարդու արարքները որոշ չափով ընկալելուն, այնուամենայնիվ, մարդը մնում է առեղծված, և լիովին բացահայտել մարդկային էությունը անհնար է, այն հանգեցնում է մի շարք հակասությունների։

Բասկետբոլն Արթիկում

Իմ զրուցակիցն այսօր սպորտսմեն, մարզիչ Յուրա Նահապետյանն է, որի մարզիկներից մեկն էլ տարիներ շարունակ ես եմ։

-Ընկեր Նահապետյան, որքա՞ն ժամանակ եք զբաղվել սպորտով։

-Սպորտով զբաղվել եմ դեռևս չորրորդ դասարանից։ Զբաղվել եմ բասկետբոլով, ֆուտբոլով, այնուհետև ընտրել եմ բասկետբոլը։ Եղել եմ Արթիկի պատանիների և մեծահասակների խմբում։ 1966-67 թթ․-ին՝ դպրոցն ավարտելուց երկու տարի անց, ընդունվել եմ Ֆիզիկական կուլտուրայի ինստիտուտ։

-Ի՞նչը մղեց Ձեզ դեպի բասկետբոլը:

-Սերը, նվիրվածությունը դեպի սպորտը. զբաղվել եմ շատ սպորտաձևերով, բայց սերը մղեց ինձ դեպի բասկետբոլը։ Ֆիզկուլտուրայիս ուսուցիչ Աղանիկ Սարգսյանը՝ Արթիկում բասկետբոլի հիմնադիրներից մեկը, ինձ ընդգրկեց իր խմբում, և ես սկսեցի խաղալ ինձնից 3-4 տարի մեծերի հետ։

-Մանկո՞ւց եք ցանկացել դառնալ բասկետբոլի մարզիչ:

-Այո, քանի որ սիրել և սիրում եմ իմ աշխատանքը։ Նպատակ է եղել մարզիչ դառնալը, առաջատար խումբ և լավ մարզիկներ ունենալը, ինչն էլ իրականություն է դարձել։

-Իսկ եթե կյանքի բերումով չլինեիք բասկետբոլի մարզիչ, ապա ո՞ր սպորտաձևը կընտրեիք։

-Կընտրեի ֆուտբոլը։ Դպրոցական հասակում՝ 8-րդ դասարանում, խաղացել եմ մեծահասակների Արթիկի ֆուտբոլի Ա խմբում։

-Ո՞ր թվականին եք դարձել Արթիկի սպորտդպրոցի տնօրեն: Պատմեք Ձեր ունեցած հաջողություններից։

-1976թ.-ի սեպտեմբերին Արթիկի կոմունիստական կուսակցության բյուրոյի որոշմամբ ինձ նշանակեցին Արթիկի սպորտդպրոցի տնօրեն։ Եղել եմ այդ պաշտոնին 1976-1987 թվականներին։ Նույն պաշտոնին եղել եմ նաև 2009-2013 թվականներին։

Երբ ես անցա աշխատանքի, վիճակը վատ էր, անգամ 1-ին կարգի մարզիկ չկար: Հայաստանի մրցումներին մասնակցել ենք Բ խմբով, իսկ արդեն 1976-ից մասնակցել ենք Ա խմբով՝ թե՛ պատանիները, թե՛ մեծահասակները, նաև զուգահեռ ունեցել եմ իմ խումբը, գրանցել ենք բազում հաղթանակներ։

Այդ տարիների հաջողություններից է նաև այն, որ մենք խաղացել ենք բարձրագույն խմբում՝ և՛ տղաները, և՛ աղջիկները, տասնյակում եղել ենք յոթերորդ տեղում, պատանիներով՝ երկրորդ, երրորդ տեղերում։

Արթիկի տղամարդկանց թիմը 1991թ.-ին դարձել է Երրորդ Հանրապետության բարձրագույն խմբի առաջին չեմպիոնը։ 1992թ.-ին կրկին հաղթել ենք բարձրագույն խմբի առաջնությունում։ Նույն թվականին՝ ՀՀ բասկետբոլի ֆեդերացիայի որոշմամբ, նշանակվել եմ բասկետբոլի տղամարդկանց 2-րդ հավաքականի գլխավոր մարզիչ, և Թեհրանում մասնակցել ենք 25-րդ Համահայկական խաղերին, որտեղ գրավել ենք 3-րդ մրցանակային տեղը։

Վերջին 10-12 տարիների ընթացքում մոտ 15 անգամ և՛տղաները, և՛աղջիկները տարբեր տարիքային խմբերում գրավել են 1-ին հորիզոնականներ, երկու տասնյակից ավելի 2-րդ և 3-րդ տեղեր։

Իսկ այժմ 2017-2018թթ.-ի տղամարդկանց թիմը մասնակցում է բարձրագույն խմբի խաղերին: Մեր տղաներն առայժմ յոթ թիմերի միջև պայքարում երկրորդ տեղում են։

2004-2005թթ.-ին ծնված պատանիների խումբը 2017թ.-ին դարձավ Երևանի բաց առաջնության հաղթող և 16 թիմերից դուրս եկավ եզրափակիչ, որը տեղի ունեցավ սույն թվականի փետրվարի 16-ից 18-ը Երևանում։ Մեր պատանիները գրավեցին երկրորդ մրցանակային տեղը։

-Իսկ տղաների՞ հետ է հեշտ աշխատելը, թե՞ աղջիկների:

-Համեմատաբար դժվար է աշխատել աղջիկների հետ, քանի որ նրանք ունեն «կապրիզներ», շուտ են հիասթափվում, նաև դժվար է նրանց ծնողների հետ. մրցումներին չեն թույլատրում մասնակցել, երբ քաղաքից դուրս է։ Մեծ ջանքեր և մեծ աշխատանք է անհրաժեշտ հաջողության հասնելու համար։

-Արթիկի մարզադպրոցն ունի՞ բոլոր անհրաժեշտ պայմանները լավ սպորստմեններ մարզելու համար։

-Մեր մարզադպրոցը ոչ մի բանով չի զիջում մայրաքաղաքի մարզադահլիճներին։ Մեզ միայն պակասում է ֆիզիկական պատրաստության համար նախատեսված դահլիճը։

Սարգսյան Սոնա 18 տարեկան

Շիրակի մարզ քաղաք Արթիկ

Հեռ․077086898

Հուշաղբյուր-խաչքար Վայքում

Լուսանկարը` Մարի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Մարի Բաղդասարյանի

Վահե Թադևոսյանը ազատամարտիկի որդի է, այժմ Վայքի ավագանու անդամ է: Նա ապրում և աշխատում է Վայքում:

-Ես ծնվել եմ Վայքում, սովորել եմ Վայքի առաջին դպրոցում: Մինչ օրս շարունակում եմ ապրել և աշխատել Վայքում: 2016 թվականից Վայքի ավագանու անդամ եմ:
Իմ հայրը Արցախյան շարժման ակտիվ մասնակիցներից է եղել, այդ ժամանակ վիրավորվել է: 2016 թվականի քառօրյայի օրերին ես եղել եմ Ղարաբաղում: Չեմ եղել առաջնագծում, բայց զինվորներին ուտելիք և հագուստ եմ տարել:
Այդ ժամանակ հասկացա, որ ինքս էլ պետք է ինչ-որ բան անեմ իմ հանգստության համար: Արցախյան պատերազմը ես խորությամբ չէի ընկալում, որովհետև փոքր եմ եղել և ոչինչ չեմ հասկացել: Իսկ հիմա արդեն ամեն ինչ հասկանալով իմ հոգու պարտքը համարեցի կառուցել հուշաղբյուր-խաչքար: Ինչ-որ տեղ նաև հերոսների ծնողների համար, որ վստահ լինեն, որ իրենց որդիների անունն ու պատիվը միշտ բարձր է պահվելու:
Հուշաղբյուր-խաչքարը կառուցել ենք այնտեղ, որտեղից զինվորներ ենք ճանապարհել բանակ, ովքեր գնացել են հայրենիքի սահմանները պաշտպանելու և զոհվել են: Այդ զինվորների թվում եղել է Սարգիս Խալաֆյանը:
Երբ դեռ նոր էինք սկսել կառուցման աշխատանքները, զոհված զինվորների ծնողներ եկան: Անդրանիկ Զոհրաբյանի ծնողը եկավ, հանդիպեցինք, հարցրեց, թե ինչ եմ անում, չնայած` մինչ իմ պատասխանելը նա, տեսնելով խաչքարը, արծիվը, արդեն հասկացել էր:

Լուսանկարը` Մարի Բաղդասարյանի

Լուսանկարը` Մարի Բաղդասարյանի

2017 թվականի նոյեմբերի 1-ին Վայքի զորամասի հարևանությամբ բացվեց Ապրիլյան պատերազմում հայրենիքի սահմանները պաշտպանելիս զոհված հերոսներին նվիրված հուշաղբյուր-խաչքարը, որտեղ ամփոփված են անմահների անունները: Հուշարձանի տեղադրումը նպատակ ունի հավերժացնելու հայրենիքի պաշտպանության համար անմահացած հայորդիների սխրանքն ու քաջագործությունը: Հուշաքարը խաչի և թրի միաձուլում է, և խորհրդանշում է հայրենիքի պաշտպանության համար զոհված հայորդիներին:
Խաչքարի բացումն արեցին հենց զոհված զինվորների մայրերը:
Բացմանը ներկա էին զինվորների ընտանիքները, Քյարամ Սլոյանի մայրը և եղբայրը, Ռոբերտ Աբաջյանի պապը, Անդրանիկ Զոհրաբյանի և մյուս զոհված զինվորների ծնողները, տեղական և մարզային իշխանությունների ներկայացուցիչներ, զինվորականներ, իմ ընտանիքը և ինձ հարազատ շատ մարդիկ:
Հուշահամալիրի բացման օրը Վայքի համայնքապետարանի կողմից ապրիլյան պատերազմի ժամանակ մարտական գործողությունների ընթացքում զոհված հերոսների հարազատները պարգևատրվեցին պատվոգրերով։
Հուշահամալիրի հետ կապված` մտածում եմ շարունակել կառուցման աշխատանքները, որոշ բաներ ավելացնել:
Իմ նպատակը եղել է զինվորների ծնողներին ճանաչելը, նրանց հետ շփվելը: Եվ եթե լինում են առիթներ, ես գնում հանդիպում եմ զինվորների ծնողներին, նրանց հետ ջերմ հարաբերություններ ունեմ:
Այս տարի ապրիլի 2-ին էլ միջոցառում տեղի ունեցավ, որը նվիրված էր հայրենիքի սահմանները պաշտպանելիս զոհված մեր զինվորներին:

marieta baghdasaryan

Ամեն ինչ այլ կլիներ

Չեմ սիրում խոսակցություններ լսել, բայց երբեմն խանութի հերթերում, դպրոցի ճանապարհին ու երթուղայինում որոշ խոսքեր միանգամից ականջներիս ստիպում են լսել, լսել մարդկանց կյանքին ու առօրյային առնչվող որոշ դրվագներ, մտածել դրանց շուրջ ու ինչ-որ բաներ հասկանալ:

Մետրոյի կանգառի աղմուկի մեջ երկու կին՝ ծանր տոպրակները ձեռքներին, հոգոց հանելով խոսում էին․

-Մի երկու տոպրակ ոնց լցվեց արագ, տենց արագ էլ դրամապանակս դատարկվեց, անտեր ռուբլին ընկավ, մարդ չգիտի՝ էլ ինչ անի։

-Հա, իրոք, մի ամբողջ ամսվա աշխատանք լցնում ենք տոպրակները, մի քանի օրում պրծնում ա, գնում, մեզ էլ մնում ա անհանգստությունը:

-Հազար եմ ասել, ա՛յ տղա, արի հետ, ընտանիքիդ կողքին եղի, երեխեքիդ մեծանալը տես․․․ Է՜հ, տեսնես՝ կգա՞ մի օր, որ մեր երկու երնեկն էլ մի տեղ կլինի․․․

Պարզից էլ պարզ էր, որ արտագնա աշխատանքի մասին էին խոսում։

Մի քանի օր անց երեկոյան միացնում եմ հեռուստացույցը, մի ալիքով՝ տնտեսական աճ, մյուսով՝ բանակ, սիրիահայեր, արտագաղթի բարձր ցուցանիշ և այլ թեմաներ։ Անջատում եմ ու գնում պատուհանի մոտ: Նայում եմ դիմացի չորսհարկանի շենքի լույսերին, ախր, անցած տարի բոլորը վառ էին: Իսկ հիմա, առաջին հարկի բնակիչները տեղափոխվեցին Ռուսաստան, երրորդում ապրողները վաղուց վաճառել են ամեն ինչ ու տեղափոխվել Երևան, իսկ բակում խաղացող երեխաների աշխուժությունը շուտվանից նախկինը չէ: Զանգում եմ ընկերուհուս ու զգում ձայնի տխրությունը, եղբայրը նորից մեկնում է արտերկիր՝ աշխատելու, ու ինքն էլ տխրել է, որովհետև կկարոտի:

Շաբաթ-կիրակիներս ավարտվում են տատիկիս ու պապիկիս հետ «սքայփով» զրուցելով, ու ինձ համար էս ամենի ամփոփումը միշտ երեկոյան էդ ժամին է գալիս, երբ հասկանում եմ՝ ինչ բարդ է ապրել հարազատներից հեռու: Մարդիկ, անտեսելով բազմաթիվ դժվարություններ, հեռանում են: Մեկը՝ ժամանակավորապես, մյուսը՝ մշտական, դե, ոնց երգում է ասվում՝ օտար ափերում բախտ որոնելու:

Ինչքան ուրիշ կլիներ ամեն ինչ, եթե չլիներ արտագաղթը: Մեր բակն առաջվա պես ակտիվ ու աշխույժ կլիներ, մետրոյի աղմուկի մեջ մի քանի հոգոց երևի պակաս կլիներ, դիմացի շենքի լույսերի հատուկենտությունը չէր լինի, ու ես էլ երևի «սքայփ»-ով զրույցների փոխարեն շախմատ կխաղայի պապիկիս հետ երեկոյան:

Ու չնայած մարդիկ, նրանց խոսակցությունները, հոգսերն ու ձգտումներն այդքա՜ն տարբեր են, նրանք երբեմն այնքան նման ու ընդհանուր իմաստ են թաքցնում․ մետրոն, լույսերը, բակն ու «սքայփը»։

qnarik mkhitaryan aragacotn

«Աստղերն առավոտյան անհետանում են»

Մի մարդ, ով ասում է. «Անհատը պիտի ունենա ճիշտ մասնագիտություն, շնչի, ապրի դրանով, իմանա լեզուներ, այդպիսի գիտակից և խելացի մարդուց կարող ենք ստանալ լրագրողներ»: Քաղաքագետ, ռոքի սիրահար, լրատվական մեկնաբան Աբրահամ Գասպարյանը իր կյանքի և լրագրության աշխարհում հայտնվելու մասին:

-Բարև Ձեզ: Կպատմե՞ք, թե ինչպես ստացվեց, որ Սիրիայում ապրող պատանին որոշեց հայրենադարձվել, ուսում ստանալ, այնուհանդերձ ապրել Հայաստանում: 

-Մի շարք գործոններ կան, որ ազդում են մարդու հայրենադարձ լինելու ցանկության վրա: Առաջին հերթին գիտակցական մակարդակն է, երբ ստանում ես լուրջ դաստիարակություն, սեր դեպի հայրենիքը, ամեն ինչ այլ է լինում: Առաջին անգամ պատերազմի ավարտից հետո էի եկել Հայաստան, երբ տասնչորս տարեկան էի։ Դա մարդու գիտակցական տարիքն է:
Ես եկա ուսումնասիրելու, հասկանալու՝ արդյոք իմ սիրած մասնագիտությունը կա Հայաստանում, ի՞նչ հեռանկարներ կան և ի՞նչ կրթություն եմ ստանալու:

-Մասնագիտություն ընտրելիս մենք ունենում են ինչ-որ նպատակ կամ երազանք: Իսկ դուք ինչո՞ւ ընտրեցիք քաղաքագիտությունը: 

-Քաղաքագիտության մեջ եղել եմ դեռ ութ տարեկանից: Տարածաշրջանային և համաշխարհային պայմանները ստիպում էին, որ մենք կամա-ակամա ներգրավված լինենք այդ ամենի մեջ: Գոնե ինֆորմացված լինելու առումով: Դա եղել է պատճառներից մեկը:
Դրանից հետո վրա հասավ Արցախյան պատերազմը, մինչ դա՝ Սպիտակի երկրաշարժը, որի հումանիտար օգնության հարցում ակտիվ ներգրավվածություն է ունեցել մայրս: Եվ այդ ամենը հետագայում մարդու մեջ հետք է թողնում:

1996 թվականին եկա Հայաստան, ուսումնասիրեցի և հասկացա, որ շատ թերի բաներ կան: Իսկ այն ժամանակ միջազգային հարաբերությունների ֆակուլտետ չկար, այլ կար «քաղաքագիտություն» մասնագիտացում, որը հենց իմ մասնագիտությունն է: Այդ իսկ պատճառով որոշեցի գնալ դպրոցն ավարտել, այնուհետև վերադառնալ հայրենիք:
Այդպես էլ եղավ․ ես 1999 թվականին վերադարձա Հայաստան ոչ միայն սովորելու, այլ նաև ապրելու: Ես հայրենադարձվեցի 1999 թ․-ի սեպտեմբերի 1-ին:

-Հե՞շտ էր ընտանիքից հեռու ապրել, և լինել ուսանող օտարության մեջ: 

-Եթե դու ապրում ես հարազատներից հեռու, ծնողներից կտրված, ապա պետք է ստեղծես նոր կյանք, նոր միջավայր, որին պիտի հարմարվես, կամ չհարմարվես՝ թողնես գնաս: Ես որոշեցի գնալ ամենախիստ, ամենադժվար ճանապարհով, այն է՝ ինտեգրումը: Եթե դու ապրում ես մի միջավայրում և այդ միջավայրի օրենքներով չես շարժվում, դու հայտնվում ես լուսանցքում, իսկ ես բավականին հավակնոտ անձնավորություն եմ նպատակների, ծրագրերի և ամեն ինչի առումով: Այդ իսկ պատճառով լեզվի փոփոխությունից սկսած՝ ուղղագրություն, գրագետ խոսք, գիտական կատարելագործում, մինչև մարդկային ընկալումներ, եթե ոչ ամբողջությամբ, ապա մասամբ վերանայման են ենթակա:

Ինչ եմ ուզում ասել՝ ուսանող լինելը ծնողներից հեռու դաժան բան է: Եվ ես երկու տեղ սովորում էի, երեք տեղ աշխատում, որպեսզի կարողանամ հասցնել և օգնել ծնողներիս:

-Ինչպիսի՞ն էր ձեր ուսանողական կյանքը: Դուք դասախոս եք, ըստ ձեզ՝ կա՞ սերունդների միջև տարբերություն և՛ սովորելու, և՛ պահվածքի մեջ:

-Ուսանող լինելը հետաքրքիր է: Մի օր սոված կքնես, մի օր՝ կուշտ: Մի ամբողջ խճանկարի պատկեր է ստեղծվում, որտեղ դու թրծվում ես: Ես միշտ ասել եմ՝ Հայաստանում դժվարություններ հաղթահարած մարդը աշխարհի ամենաբարդ, ամենաառեղծվածային հյուսվածք ունեցող հասարակությունում կարող է շատ հանգիստ ապրել: Կան շատ դժվարություններ, բայց նպատակասլաց մարդկանց համար հաղթահարելի են:
Մեր ժամանակ ինտերնետի այդ մեծ հոսքը չկար, մենք ավելի շատ էինք կարդում, մեր սերունդը ավելի շատ էր հետաքրքրվում: Երբ մի դասախոս մտնում էր լսարան, մենք նրա գիտելիքները լիմոնի պես ճզմում էինք: Իսկ ինչ վերաբերում է սովորել չսովորելուն, ամեն սերնդի մեջ էլ կան գերազանցները, միջակները, որոնց մեջ մոտիվացիա առաջացնելու դեպքում կարող ենք ստանալ հոյակապ մասնագետներ, և կա մի 60%, որի համար համալսարան գալը ուղղակի ժամանակ անցկացնելու համար է: Բայց որ բոլոր սերունդների մեջ կան խելոքները, դա այդպես է: Ամեն սերունդ ունի իր հետքը, որը թողնում է անպայման: Իսկ դասախոսի պարտականությունը ուղղակի գիտելիք փոխանցելը չէ, ուսանողը դրանով չի կարող բավարարվել: Պիտի սովորեցնել՝ ինչպես գիտելիքը օգտագործեն կյանքում, վարքականոն պիտի սովորեն, արժեքային ընկալումները պիտի բարձր լինեն: Ինչո՞ւ, որովհետև այդ ուսանողը տարբերվում է փողոցում կանգնած իր հասակակցից, սա շատ կարևոր հանգամանք է, որը հաճախ չենք գիտակցում:

-Խոսենք Ձեր մասնագիտության մասին: Ինչպե՞ս ստացվեց, որ Դուք, ստանալով քաղաքագետի կրթություն, սկսեցիք աշխատել որպես լրագրող: 

-Ես հիշում եմ՝ այսօրվա համաարաբական և համաշխարհային լսարանում իր ուրույն տեղն ունեցող հեռուստաընկերության՝ «ԱլՋազիրայի» լուրերց մեկի ժամանակ ինձ դուր չեկավ մեկնաբանի վարելու կարգը, և ես ծնողներիս ասացի՝ այսինչ բանը ես այսպես կներկայացնեի: Հայրս ասաց՝ դու դառնաս լավ մասնագետ, կփոխես: Ես ադպես էլ արեցի: Հենց այդ ժամանակից է իմ մեջ սեր առաջացել լրագրության հանդեպ: Նկարագրողական կամ փաստական լրագրությունը ինձ երբեք չի բավարարել, ես անցել եմ երեք քայլ առաջ: Մեկնաբանել սիրել եմ, որովհետև կապված է իմ մայր մասնագիտության հետ:
2003 թվականին ստացա առաջարկ «Նոյյան Տապան» լրատվական գործակալությունից՝ աշխատելու որպես արևմտահայ լուրերի թարգմանիչ և խմբագիր: Ընդունվեցի, բայց վեց ամիս հետո հասկացա, որ դա ինձ չի բավարարում. լրագրության հանդեպ սեր կա:
Զբաղվել եմ հոդվածագրությամբ, մամուլում՝ տպագիր և էլեկտրոնային, ռադիոյում և հեռուստատեսությունում: Այսինքն՝ փորձել եմ ուժերս ամենուր:

2007-ին ստացել եմ առաջարկ Հանրային հեռուստաընկերությունից՝ լուրերը ներկայացնել արբանյակային հեռարձակմամբ՝ արևմտահայերենով: Մեկ տարի աշխատելուց հետո ղեկավարությունը հարմար գտավ, որ ես վարեմ երեկոյան գլխավոր թողարկումը։ Առաջին եթերս 50 րոպե էր, դժվար էր, կար վախ, իսկ վախը զգոն է պահում մարդուն, և ես հաղթահարեցի:

-Ի՞նչ հատկություններով պետք է օժտված լինի լրատվական մեկնաբանը: 

-Դա հարաբերական է: Երբ հետևում ես համաշխարհային լրատվացանցին, չափանիշները տարբեր են: Մարդիկ ձգտում են կատարյալ եթեր ունենալ, սակայն մենք առնչվում ենք տեխնիկայի հետ, իսկ տեխնիկան սխալական է: Այդպես մենք չենք կարող կատարյալ եթեր ստանալ:

Մեկնաբանը առաջին հերթին պիտի լինի լրագրող, մենք՝ մեկնաբաններս, ավելի շուտ ենք ծերանում՝ ի տարբերություն մնացած մարդկանց, իհարկե, եթե ունենք պատասխանատվության զգացում:

Նրանք, ովքեր իրենց հեռուստաաստղ են համարում, պետք է գիտակցեն, որ եթեր դուրս գալուց առաջ պիտի ունենան ինտելեկտուալ հսկա պաշար: Երբեմն, երբ ինձ ասում են հեռուստաաստղ, ես վիրավորվում եմ, որովհետև աստղերը գիշերը կան, առավոտյան անհետանում են:

Եթե աշխատում ես ուղիղ եթերում, ապա պետք է ունենաս խոսքի, մտքի այնպիսի ճկունություն, այնպիսի հսկա պոտենցիալ, որ կարողանաս ցանկացած իրավիճակի տիրապետել: Երկրորդը, պիտի հրաշալի տիրապետես մայրենիին: Դա ինձ համար առաջնային է: Դու չես կարող գրել «խաղալ» բառը, իսկ ես սիրում եմ խաղալ բառերի հետ, որովհետև խոսքը մտքի արգասիքն է, ես սիրում եմ խաղալ խոսքի հետ: Եթե քո լեզուն աղքատ է, դու լրագրության մեջ տեղ չունես: Եվ երրորդը, դու 24 ժամ պիտի լինես տեղեկացված, դա կարևոր է: Ես տասը տարի առաջ աշխատանքի էի գնում երկու ժամ շուտ, որպեսզի տեղեկանամ օրվա լրահոսին, իսկ հիմա ճանապարհին ես արդեն լրատվական կայքերի օգնությամբ տեղյակ եմ լինում:

-Իսկ ի՞նչ տեղական լրատվական կայքերի եք հետևում: 

-Ես ունեմ չափանիշներ, որոնցով առաջնորդվում եմ: Ես ամեն թերթ չեմ կարդում, ուղղակի աչքի տակով անցկացնում եմ: Նախ պիտի հասկանամ՝ այդ գրիչը, որ գրել է, մարդկայնորեն ինչ մակարդակի վրա է գտնվում: Ես ինձ համարում եմ թերթի ընթերցող, և երբեք չեմ վախենում թերթի ծավալից, վերնագիրը հետաքրքիր եղավ՝ կկարդամ ամբողջը: Բայց կոնկրետ կայքեր չեմ նշի, ուղղակի կան թերթեր, կայքեր, որոնց չեմ հետևում, արգելել եմ ինձ ու վերջ, ես չեմ ուզում թույնով ներարկվել:

-Ի՞ նչ գրքեր եք սիրում ընթերցել: 

-Բացի հիմար գրքերից՝ ամեն ինչ: Շատ եմ սիրում գեղարվեստական գրականություն, լատինաամերիկյան գրականություն, իրանական, արաբական, ճապոնական ժամանակակից գրականություն: Գիտեք՝ ինչ, ընթերցանությունը պարտականություն չէ, դա քո հոգևոր ներդաշնակությունն է, և կերպարի ձևավորման համար կարևոր է շատ: Եթե դու կարդում ես, բայց այդ գրքերը քո կերպարի ձևավորման վրա ոչ մի լավ ազդեցություն չունեն, ուրեմն իզուր է:

-Ի՞նչ երաժշտություն եք սիրում լսել: 

-Ես կլասիկ ռոքի սիրահար եմ: Մեկ-մեկ աշխատանքային ծանր իրավիճակներից դուրս գալու համար ընկերներիս, կնոջս հետ գնում եմ բառ՝ այդ երաժշտությունը վայելելու: Այն իրոք ինձ հանգիստ է ապահովում:

-Ո՞ր խումբն եք սիրում: 

-Pink Floyd, դա ինձ համար լավագույնն է մնում միշտ: Իսկ եթե խոսեմ մեր երաժշտությունից, ասեմ, որ ազգագրական երգի սիրահար եմ, եթե լսում եմ այդպիսի երգ, անկախ ինձնից ոտքի եմ կանգնում այնպես, ինչպես հիմնը լսելիս: Ինձ համար ուրույն տեղ ունի հեղինակային երգը: Ես «հախվերդյանամոլ» եմ, «ռուբենամոլ» եմ: Հեղինակային երգիչները առանձին-առանձին իրենց գործում կատարյալ են:

mariam barseghyan1

Գիտեմ՝ չեք կարդա

Գիտեմ՝ չեք կարդա, ես էլ սա ձեր երեսին երբեք չեմ ասի:

Ինչքան շատ են, չէ՞, մեր մեջ միջակ մարդիկ: Երբեք չէի մտածում, որ հոգին, զգացմունքները, հայրենասիրությունը միջակ կարող են լինել: Մարդ, ով անընդհատ խոսում է գեղեցիկի և տգեղի, բարու և չարի մասին, դրանք նույնիսկ չի կարողանում իրարից տարբերել: Կրթում է ուրիշներին՝ ինքը լինելով անկիրթ: Բարոյականություն ու հայրենասիրություն քարոզող մարդը պնդում է, որ սեփական հայրենիքին ծառայելը և կյանքը զոհելը գեղեցիկ չէ: Եթե դա գեղեցիկ չէ, ապա ի՞նչն է գեղեցիկ՝ թողնել հայրենիքից հեռանա՞լը, թե՞ ծառայությունից խուսափելը:

Կարող է՝ ես եմ միջակ, որ չեմ հասկանում, կարող է՝ ես չեմ կարողանում տարբերել, չգիտեմ: Ես 1000 էջանոց գրքեր մի օրում չեմ կարդացել և, անկեղծ ասած, այսօրվա դասս էլ չէի սովորել: Բայց կարծում եմ, որ գեղեցիկը հասկանալու համար ամենևին էլ պետք չէր ո՛չ այսօրվա, ո՛չ էլ երեկվա դասը: Ո՞ւմ են պետք անգիր արած տողերը, եթե այդ տողերի մեջ մի գրամ կապ չկա: Հենց այդպես էլ դառնում ենք միջակ՝ առանց հասկանալու, ամեն հարմար պահի իմաստ չկրող անգիր արած տողեր ասելով: Դատարկվում ենք, պարփակվում այդ դատարկության մեջ, և հիմարի դեմքով շարժվում այնտեղ, ուր գնում է մեծամասնությունը:

Կարծում եմ շատերը կհասկանան ասածիս միայն առաջին դեմքը և կշարունակեն պատերի անկյուններում քչփչալ: Միգուցե մի օր ձեր ականջում էլ շշուկներ հնչեն: Բամբասեք, բարոյական մարդիկ, միջակ անվանեք թեկուզ և ինձ: Դրանից ես միջակ չեմ դառնա:

Գիտեմ՝ չեք կարդա, ես էլ սա ձեր երեսին երբեք չեմ ասի: Հավատացեք, մի քանի անգամ փորձեցի, ավաղ չստացվեց: