-Դրսում ավելի տաք է, քան տանը,- մռայլ դեմքով բողոքեց մայրս:

-Դուք մրսում եք, որովհետև մենակ եք, ձեր մեջ եղած կրակը չի շփվում ուրիշ կրակի հետ, մամա՜ ջան,- առավոտյան քնաթաթախ տրամադրությամբ մտաբերեցի հայտնի տողերը:

-Ա՜, հիմա էլ դո՞ւ, իսկ դուք… Դուք ապտակ կուտեք: Ցնդա՛ծ, արագացրու, թեյդ խմիր, ես հազար գործ ունեմ, քեզ պիտի ճանապարհեմ, որ մի քիչ հանգստանամ:

-Մա՜մ…

-Փող չունեմ:

-Մա՞մ, կարող ա գիտե՞ս՝ դիմացդ էն ձրիակեր որդիդ է նստած, որը ցոփ ու շվայտ կյանք վարելով՝ վատնում է կյանքի յուրաքանչյուր րոպեն:

-Էդ երեխեն 8 տարեկան է:

-Ա՜յ մարդ, ինձնից գնում ա նախաճաշս վերջացնել՝ կվերջացնեմ: Ու ես ուրիշ բան էի ասում:

-Ասա:

-Մամ, օրինակ, գիտե՞ս՝ մարդիկ, որ մեծանում են, կողմնորոշվում են, մասնագիտություն են ընտրում, իսկ ես…

-Հա, ճիշտ ասացիր, բայց միայն մարդիկ:

-է՜, ամեն անգամ էսպես ես անում: Մտքովս հետաքրքիր բաներ էին անցել, մտածում էի՝ կիսվեմ հետդ, նոր դուրս գամ:

-Վա՜յ, չէ, շնորհակալ եմ: Էսօր թող առավոտս նորմալ մարդկանց պես սկսեմ: Թեյդ վերջացրու ու գնա:

-Մա՛մ, օրինակ, քեզ հետաքրքրե՞լ է՝ ինչ կլիներ, եթե մենք հակառակ լինեինք: Դե, ոնց որ ոտքերը՝ վերև, գլուխը՝ ներքև, ինչքան հետաքրքիր կլիներ, չէ՞։

-Էդ թեյդ, եթե չես վերջացրել, թափիր լվացարանի մեջ ու գնա: Հա, գումարն էլ սեղանի վրա է:

-Ամենաուժեղ ջուրն աշխարհում կանացի արցունքներն են,- դերասանական խաղով լքեցի տունը՝ լսելով մորս «Մեկ էլ լվացարանի ծորակի ջուրը, որը անտեղի թվեր ա գրում» արտահայտությունը:

Պիտի քայլեի դեպի կանգառ, նստեի մեր գյուղի տրանսպորտը, որ գնայի Երևան: Հեռվից կարճատեսի աչքերով նկատեցի, որ կանգառում այլ մարդիկ էլ են սպասում.

-Լավ է, լուռ չեմ մնա, թե չէ ատոմային էներգիաս չօգտագործելու պատճառով կպայթեի:

Հենց մոտեցա, մի ծեր կին սկսեց ուշադիր զննել ինձ: Հաստատ տեղացի չէր, գիտեի: Դե, էնպես չի, որ մեր բոլոր գյուղացիներին ճանաչում եմ, ուղղակի… Դե հա, կարծես ավշարցու կեցվածք չունենար:

-Աղջի՛կս, քանիսի՞ն է գալու ավտոբուսը:

-Հեսա՝ 10 րոպեից, տատի ջան:

-Ապրես, աղջիկ ջան, տատին ուժեղ ա:

-Ապրի տատին, ապրի տատին,- հիմարաբար պատասխանեցի ես:

-Տատին ուժեղ գուշակ ա, է՜:

-Վա՜յ, տատի ջան, ես տենց բաների չեմ հավատում:

-Դիպլոմ եմ տեսնում:

-Ո՞ւր ա:

-Ապագայում:

-Հա՜, ես ավելի լուրջ բաներ եմ տեսնում:

-Այսի՞նքն:

-Դե, օրինակ՝ ավտոբուս:

-Լսի, քեզ մոտ ամեն ինչ լավ է լինելու: Մենակ մի բան կա, որ չի լինելու:

-Ի՞նչ:

-Տանն ես մնալու:

-Այ տատի ջան, ես էլ ասեմ՝ ինչ ես ասում, ես ամեն օր 10-ից հետո տանն եմ:

-Նկատի ունեմ՝ չես ամուսնանալու:

-Ա՜, ավտոբուսը գնաց:

-Աղջիկ ջան, քեզ ասում եմ՝ չես ամուսնանալու, դու ասում ես՝ ավտոբուսը գնա՞ց:

-Տատի ջան, որ էսօրվա միջոցառումից ուշանամ, ասեն՝ ինչի՞ բաց թողեցիր, ասեմ՝ չէի ամուսնանալու, ճակատս չեն պաչելու:

-Տատին ուժեղ ա:

-Զանգում եք երկինք՝ ավտոբուս ուղարկե՞ն:

-Չէ, եղբորս տղային, որ տանի մեզ:

-Էդ ա, էլի: Երկինք եք զանգում:

Իրոք մեքենան եկավ, ու ողջ ճանապարհին մտածում էի, թե երազ է ամեն ինչ: Որովհետև ինչ անհավանական ու հիմար պատմություն ասես՝ շուրջս է կատարվում: Հենց հասա քաղաք, արագ զանգեցի մորս.

-Մա՞մ, գիտես՝ էսօր մի տատիկ ասաց, որ չեմ ամուսնանալու:

-Ինչի՞, էդ տատին ասել է՝ ամանները լվա, դու լվանալիս կոտրե՞լ ես:

-Չէ:

-Ա՜, երևի ասել է՝ գնա գինձ քաղի, բեր, գնացել խոտ ես բերել սովորությանդ համաձայն:

-Վա՜յ, չէ:

-Լավ, պարզ է: Ուրեմն իրենց տան լվացարանի ծորակն ես անջատվածի պես բաց թողել:

-Չէ, մա՜մ, ուղղակի նայեց ու ասաց:

-Ո՞ւր նայեց:

-Դե, ինձ:

-Էդ արդեն լուրջ ա,- լուրջ տոնով կատակեց մայրս՝ եզրափակելով խոսակցությունը:

Միջոցառման ավարտից հետո, երբ քայլում էի երևանյան փողոցներով՝ խառնվելով քաղաքի հարմոնիային, նկատեցի մի ծեր ու մուրացիկ կնոջ: Դե, ես սովորություն չունեմ մետաղադրամներ նվիրելու, բայց կինը հաշմանդամ էր ու երեխայի հետ: Եղանակը ցրտում էր, իսկ փոքրիկի դեմքը ցրտից կապտել էր: Հիշեցի օրվա տարօրինակ պատմությունը, ու սրտի խորքում հավատալով, որ Աստված իմ լավությանը լավությամբ կպատասխանի, որոշեցի օգնել: Ու էդ պահին կինը պատահաբար գլուխը բարձրացրեց.

-Տատի՞կ։

-Տատին չի, տատին չի:

-Էս երկնքում աշխատավարձ չեն տալի՞ս, որ էս օրին եք:

-Գնա գրողի ծոցը, հիմար աղջիկ,- չարակամորեն անընդհատ կրկնում էր կինը:

Իսկ ես, որ ապշած էի մարդկային արարքների վրա, ոչինչ չկարողացա ասել: Միայն ճանապարհս շարունակեցի` հավատալով, որ ավտոբուսը չի գնացել: Էդպես է, չէ՞ հայտնի ասացվածքը՝ մարմանդ գետից վախեցիր:

-Ի՜նչ լավ ա, որ ես մարդ չեմ,- ողջ ճանապարհին մտածում էի ես՝ հիշելով մորս բողոքները:

Դու է՞լ ես վստահ, որ տիեզերքը անծայրածիր է: Փաստորեն, ես նաև քեզ հետ համակարծիք չեմ: Գիտե՞ս՝ ես մտածում եմ, որ տիեզերքը հեչ էլ անծայրածիր չի, ու կա մի տեղ, որտեղից այն կողմ էլ ոչինչ չկա: Վերջերս ուսուցիչներիցս մեկը, լսելով իմ այս կարծիքը, ասաց.

-Ի՞նչ է, մտածում ես՝ ինչ-որ մի տեղ պատ կա, որից այն կողմ ոչինչ չկա՞։

Ասենք՝ հա, ինչո՞ւ ոչ։ Մարդը դեռ նույնիսկ մեր գալակտիկան չի հասցրել ուսումնասիրել, որտեղի՞ց են այդքան վստահ։ Կամ էլ, նույնն է, թե ասում են՝ էլ շնչող, ապրող էակներ չկան բացի մեզնից։ Իսկ գուցե շա՜տ հեռվում, որտեղ դեռ չի ավարտվել տիեզերքը, ապրում են մեզ նմաններ, հենց իմ, քո նմանները։ Գուցե հենց այս պահին նրանք էլ մեր գոյությունն են անհնար համարում:

Ես հավատում եմ, որ կա այնպիսի պատ, որ բաժանում է «ոչինչն» ու տիեզերքը: Ես հավատում եմ, որ կա մի երկրորդ, հե՛նց ինձ նման Ստելլա ինձնից շա՜տ հեռու, և ինքն էլ է հավատում սրան:

Առավոտյան ժամը 7:00-ն է: Իմ երազների ժամը: Միակ կամ միակ հիշվող երազները ես տեսնում եմ, երբ արթնանալու ժամն է գալիս: 7:20 տատիկը հինգ րոպե շարունակ գնում գալիս է սենյակով մեկ և ասում, որ 7:30 եղավ:

-Հեսա վեր եմ կենում,- ասում եմ ես՝ կիսարթուն:

Փորձում եմ արթնանալ: Տատիկը վերցնում է ծածկոցս, իսկ երբ գնում է, ավելի տաք եմ ծածկվում:

Ու այդպես շարունակ, մինչև հասկանամ, որ վայ, պիտի դասի գնամ:

Իսկ պատկերացրեք, եթե այդպես չլիներ, եթե իմ օրն սկսվեր և ավարտվեր այնպես, ինչպես ես եմ ուզում:

Առավոտյան ժամը 6:00-ն է: Այսօր իմ հիշվող երազները մի քիչ շուտ եմ տեսնում, որ ժամը 7:20 կարողանամ արթնանալ, ոչ թե կիսարթուն մրթմրթալ, որ արդեն վեր եմ կենում:

-Լիլի՞թ, էս արդեն արթնացե՞լ ես,- զարմացավ տատիկը:

-Հա:

Լվացվեցի, գնացի նախաճաշելու:

-Վա՜խ, էսօր «նուտելա» եմ ուտելու,- ասացի ես՝ ուրախանալով, որ ձու չուտելու պատճառով այս անգամ էլ հաց-պանիր չեմ ուտի:

Կերա երկու կտոր հաց-«նուտելա»:

-Լիլիթ, հերիք ա ուտես,- ասաց տատիկը,- ալերգիա կսկսվի:

-Հեսա վերջացնում եմ,- ասացի ես՝ երկրորդ թեյի գդալը մաքրելով:

Առաջին անգամ ժամը 8-ին հինգ պակաս դուրս եկա տնից: Այս անգամ կարող եմ գոնե մի քիչ հանգիստ քայլել, թե չէ սովորական օրերին քայլելով վազում եմ:

Դեռ նոր էի հասել փռան մոտ, երբ 63-ը եկավ և կանգնեց ուղիղ իմ դիմաց: 63-ի վարորդները արդեն գիտեն, որ ես առավոտյան գնում եմ դասի:

Իսկ իմ սիրած առաջին նստարանը ազատ է:

Եթե գիտեք 63-ի խաղի մասին, ուրեմն գիտեք նաև, որ 63-ը երկարուձիգ, խցանումներով լի ճանապարհ է անցնում, որպեսզի հասնի իմ կանգառ: Ես էլ նայում եմ պատուհանից, լսում երաժշտություն: Երբեք չեմ հոգնում մոտ 40 րոպե տրանսպորտում նստելուց, քանի որ հենց այդ ժամանակ եմ վերջնականապես արթնանում:

Ինչքան վարորդը մոտենում է իմ կանգառին, այնքան իմ հանգստությունը խանգարվում է: Երբ 63-ը թեքվում է ձախ, սկսվում են նախապատրաստական աշխատանքները: Ես հանում եմ 100 դրամը, սպասում, մինչև մեքենան թեքվի աջ, հետո տրամադրվում հնարավորինս ճիշտ արտասանությամբ ու առոգանությամբ արտասանել «կանգառում կկանգնեք» արտահայտությունը, որ վարորդը լսի և կանգնի:

-Կանգառում կկանգնեք,- լսվեց մեկի ձայնը մեքենայում:

Մի տեսակ թեթևություն զգացի: «Ջան»,- ասացի մտքումս:

Շարունակեցի իմ քայլավազքը: Անցա փողոցը՝ չհանդիպելով ոչ մի խոչընդոտող մեքենայի: Հետո հնարավորինս արագ անցա կամուրջը:

-Ուռա, էսօր ուրբաթ ա,- ասացի ես, երբ արդեն լսարանում էի:

Համարյա ոչ մեկը չարձագանքեց, որովհետև այդ արտահայտությունը ինձնից լսում են ամեն շաբաթ:

Ֆրանսերեն, հանրահաշիվ, աշխարհագրություն. ո՞վ կարող էր ավելի լավ դասացուցակ կազմել:

Դասերը ավարտվեցին: Ավտոբուս նստեցի:

Ավտոբուսի մեջ ամենալավն այն է, որ ամեն կանգառում կանգնում է: Այլևս պետք չէ ծախսել ավելորդ էներգիա երկու բառ բերանից դուրս հանելու համար:

Իջա Գայի արձանի կանգառում:

Հետո կա՛մ պետք է սպասել ուրիշ տրանսպորտի, կա՛մ ոտքով գնալ տուն: Հենց իջա, տեսա, որ 55-ը ինձ սպասում է կանգառում: Նստեցի առաջին շարքի պատուհանի կողքի նստարանին: Մի լավ պապիկ ասաց.

-Քոլեջի մոտ կկանգնեք:

Իջա և քայլեցի տուն: Ուշադրություն՝ քայլեցի տուն:

-Մամ, էսօր 20 եմ ստացել:

-Ինչի՞ց:

-Հանրի գրավորից:

-Ապրես:

Ես միանգամից զգացի սպասի հոտը, նստեցի ճաշելու և շարունակեցի վայելել ուրբաթը:

TIME FOR TEA-ի անդամները մի խումբ ակտիվ երիտասարդներ են աշխարհի 15 երկրներում, որոնք ցանկանում են, որ մերօրյա առաջնորդները մի պահ կանգ առնեն և մտածեն այն որոշումների շուրջ, որ կայացնում են։ Նախաձեռնությունը 2013 թվականից է, այն միջոց է երիտասարդների համար՝ բարձրացնելու իրենց տեսակետը և այն հասցնելու որոշում կայացնողներին։ 2017 թվականի նոյեմբերից Դսեղում նույնպես գործում է TIME FOR TEA-ն, այն համակարգում է Քրիստինե Հովսեփյանը։ Մի խումբ ակտիվ երիտասարդներով ընտրել ենք համայնքի համար կարևորագույն խնդիրներից և փորձում ենք թեյի հրավիրել այն անձանց կամ հաստատությունների ներկայացուցիչներին, որոնք կարող են օգնել և լուծել տվյալ խնդիրը։ Թեյի շուրջը մենք քննարկում ենք առաջ քաշված խնդիրը։ Մեր առաջին փորձառությունը եղավ ամանորյա տոներին ընդառաջ, երբ իմացանք, որ գյուղում գործող «Աֆլաթուն» խմբակի սաները նախաձեռնել էին մի ծրագիր, որի համաձայն տոներին պետք է նվերներ բաժանեին համայնքի անապահով ընտանիքների երեխաներին։ Մենք՝ TIME FOR TEA-ի անդամներս, մեր ձեռքով հավաքած տեղական թեյերին տվեցինք տոնական և գեղեցիկ փաթեթավորում։ Թեյերի տուփերի մեջ նաև գրեցինք բարության փոքրիկ կոչեր և վաճառեցինք դրանք։ Ստացված հասույթը տրամադրեցինք ամանորյա հրաշքի կատարմանը։ Շարժումը ընթացքի մեջ է…

-Բա՛րև, երեխե՛ք,- մտավ դասարան ու բարձրաձայն գոռաց դասարանի հումորիստն ու դերասանը:

Դասարանում ես էի և ընկերուհիս:

-Բա՛րև, Արմե՛ն,- չոր ու կոպիտ պատասխանեցի ես:

-Էմմա՛ ջան, ինչ եմ քեզ արել, որ մուննաթ ես գալիս,- Արմենը բարկացավ:

-Էս իմ խոսելու ձևն ա, չես ուզում լսել՝ մի բարևի, հազար անգամ եմ ասել՝ ես մուննաթ չեմ գալիս, մի նեղացեք, ես սենց եմ խոսում բոլորի հետ,- ասացի ես զայրացած:

Արմենը լարվածությունը կոտրեց իր դերասանական տաղանդով։ Սկսեց նմանակել ուսուցիչներին, դե, ես հո հետ չէի՞ մնալու, ես էլ սկսեցի կատակել: Դասարան մտավ դասղեկը, բոլորս զգաստացանք:

-Արմե՛ն, քեզ հետ խոսելու բան ունեմ, արի էստեղ,- ասաց դասղեկս:

Արմենը վախեցած մոտեցավ ուսուցչի սեղանին՝ արդեն գույնը գցած: Զրուցեցին, վերջացրին, ոնց կլինի՝ չիմանանք, թե ինչ էին խոսում երկուսով:

-Արմե՛ն, ի՞նչ էր ասում, ջղայնացա՞վ, հո չե՞ն հեռացնում դպրոցից,- շնչակտուր հարցաքննում եմ Արմենին:

-Վա՜յ, Էմմա՛, քեզ ինչ, առավոտից դու ես կոպտում, հիմա էլ ես մուռս կհանեմ,- ասաց Արմենն ու գնաց դուրս:

Առաջին ժամին գրավոր ենք գրում:

-Էմմա՛, Էմմա՛, Է՛մ…

-Ասա՛, Արմե՛ն,- շշուկով, բայց էլի կոպիտ ասացի ես:

-Մի հատ մեր 5-ն ու 6-ը ասա:

-Ինչի դու ասեցի՞ր ինձ՝ ինչ էիք խոսում դասղեկի հետ,- ասացի ես՝ համարյա գոռալով:

-Լավ, կասեմ, դու մենակ օգնի՝ գրավորս գրեմ, «2» եմ ստանալու:

-Լա՜վ, էլ պետք չի ասել, թելադրում եմ՝ գրի…