Երջանկության սպասումը հենց ինքը երջանկություն է:

Գոթհոլդ Էֆրաիմ Լեսսինգ

Նոր տարվա եռուզեռի ժամանակ շատ հաջող կերպով հանդիպեցի գերմանացի գրողի այս խոսքերին: Ակտուալ թեմա է՝ սպասումը յուրաքանչյուրիս կյանքում:

Մի քանի օր առաջ մենք բոլորս սպասում էինք Նոր տարվան, բայց ամեն ոք յուրովի: Մեկը սպասում էր Նոր տարվա գալուստին, մյուսը՝ հենց «նոր» հասկացությանը, չէ՞ որ սա հրաշալի հնարավորություն է հեղինակել կյանքիդ նոր գլուխը՝ փորձելով չկրկնել նախորդ տարվա սխալները:

Սպասում ես ուղիղ կեսգիշերին, որպեսզի շնորհավորես այն ամենակարևորներին կամ ստանաս շատ կարևոր շնորհավորանքներ, ընտանիքի անդամներով «չը՜խկ» անես բաժակները ու տան մեծի օրհնանքով սկսես տարին:

Սպասում ես Նոր տարվա հրաշքին, երբ կախում ես տոնածառի առաջին խաղալիքը ու աչքերդ փակ երազանք պահում: Իսկ երբ հարցնում են, թե ինչ ես պահել, պատասխանում ես.

- Չեմ կարող ասել, այլապես երազանքս չի իրականանա:

Ու ամուր փայփայելով երազանքը, որը մեկ էլ հիշելու ես ծննդյանդ մոմերը փչելիս, սպասում ես դրա իրականացմանը:

Միշտ սպասում ես եղանակի կանխատեսումներին: Երբ ձմեռվա կեսին արև է, ու Սյունիքում մանուշակ է ծաղկում, սպասում ես ձնագնդիկների ու ձնեմարդուկների եղանակին, իսկ երբ ձյուն է գալիս, սպասում ես գարնանը, թե երբ է տաքանալու, որ հանես այդ տաքուկ ու ծանր մուշտակը, սպասում ես, որ տատիկդ անընդհատ չասի.«Չե՞ս մրսում, տաք հագնվի»: Ու կարևոր չի, որ 4 կիլոգրամ հագուստ ես կրում այդ պահին:

Սպասում ես Ձմեռ պապին, չգիտեմ Ձյունանուշին սպասո՞ւմ ես, բայց հրաշքի այս մարմնացումներին պետք է սպասես ամեն տարիքում: Ու եթե «մեծացել ես» ու այլևս չես հավատում  նրանց, ուրեմն ուղղակի չգիտես, որ Ձմեռ պապը իրական կերպար է՝ իր եղնիկներով, Լապլանդիայով ու սահնակներով հանդերձ, քանի որ այն գոյություն է ունեցել երևակայությանդ մեջ, քո սրտում: Իսկ ինչը դու անկեղծ ստեղծել ես ու ինչին անկեղծ հավատացել ես, թեկուզ մանկության տարիներին, անպայման գոյություն ունի:

Ես միշտ սպասում եմ տարվա վերջին անգլերենի պարապմունքին, երբ սիրելի ուսուցչուհիս բերում է «կախարդական գուլպան»: Գրում ենք, թե հաջորդ տարում ինչ սպասելիքներ ու երազանքներ ունենք ու գցում գուլպայի մեջ: Ընկեր Դալլաքյանը տանում է այդ գուլպան եկեղեցի, գմբեթի տակ աղոթում մեր երազանքների կատարման համար, իսկ քահանան Աստծո օրհնությունն է տալիս: Նաև շատ եմ սպասում տարվա առաջին պարապմունքին, երբ բոլորիս աթոռների տակ դրված է լինում, թե ինչ է լինելու մեզ հետ այդ տարի:

Նախորդ տարի ում ինչ ընկել էր, այդպես էլ կատարվեց: Ինձ ընկել էր նոր հաղթանակներ, ու 2017-ը առանձնացավ ինձ համար հենց հաղթանակներով, Եվային՝ Flex ֆինալիստ, Գայանեին՝ նոր ընկերներ, շատերին՝ անվճար ընդունելություն, ուսուցչուհուս՝ նոր աշխատանք: Չես հավատա, բայց բոլորը իրականացել են, բա էլ ինչպե՞ս չսպասես…

Սպասում ես դպրոցներին, սպասում ես դասարանով հավաքվելուն ու մի կուշտ թափառելուն, սպասում ես այն հարազատներին, որոնց միայն Նոր տարուց նոր տարի ես տեսնում, սպասում ես այդքան երկար ընտրածդ նվերի արձագանքին, սպասում ես նոր նվաճումների ու նոր մարտահրավերների, սպասում ես լավատեսորեն ու հավատում սպասումիդ:

Եվ վերջում մեզ՝ 17-ցիներիս, կապում է մեկ ընդհանուր սպասում: Մենք բոլորս «Մանանա» կենտրոնի շնորհիվ կարողանում ենք արտահայտվել, ստեղծագործել, սովորել, ձեռք բերել նոր ընկերներ ու նոր հմտություններ, զբաղվել մեր սիրած գործով ու ամեն օր սպասել նոր հոդվածների ու արձագանքների: Ու Լեսսինգի խոսքը շատ ճիշտ է հենց այս պարագայում, մենք ամեն օր սպասում ենք 17-ին ու այդ սպասումը հենց երջանկությունն է:

Հաճախ եմ լսել «ես հեռուստացույց չեմ դիտում» արտահայտությունը: Նախկինում գուցե կզարմանայի, բայց հիմա հասկանում եմ, թե որքան հաճելի է, երբ օրդ այնքան հագեցած է, որ կարիք չունես սպանելու ժամանակդ ինչ-որ «օճառապղպջակային օպերաների» կամ «դժբախտ ու հարազատ նռան հատիկների» վրա:

Վերջերս փորձեցի ուղղակի տեսնել, թե ինչ նորություն կա հեռուստաաշխարհում: Առաջինը, իհարկե, այն 2 րոպեն մեկ հանդիպող «սուպեր» գովազդներից մեկն էր, որ ավելի երկար է տևում, քան հենց հաղորդումը: Անցա առաջ: «Միսս Հայաստան» մրցույթն էր: Արդեն այն պահն էր, երբ պետք է մասնակիցները գային բեմ, և վարողները հայտնեին հաղթող մասնակցի անունը: Հաղորդավարները, որոնք երևի թե ընտրվել էին լոկ իրենց արտաքին տեսքի համար, ձախողեցին մրցույթը` «հրաշալի» հումորներ անելով, մոռանալով կարդալ մասնակիցների անունները և ամեն վայրկյան իրենք իրենց համոզելով, որ այդքան էլ վատ չեն կարողանում երեկոն վարել: Տեխնիկական խնդիրների պատճառով ետնաբեմից չէին բերում ծրարը, իսկ հանդիսատեսին պետք էր ինչ-որ կերպ զբաղեցնել: Հաղորդավարները առաջարկեցին հանդիսատեսին ծափահարել ծրարին, մինչ այն կբերեն: Երբ ոչինչ չստացվեց, նրանք առաջարկեցին մասնակիցներին ծափահարել հանդիսատեսին, որոնք էլ նույն ժամանակ պիտի ծափահարեին ծրարին, իսկ այդ ընթացքում հաղորդավարները կծափահարեին իրենք իրենց: Բոլորը բոլորին ծափահարեցին, բայց ծրարը այդպես էլ տեղ չհասավ, և նորից սկսվեցին «սուպեր» գովազդները: Ինքս ինձ հարց տալով, թե ինչու եմ նայում այդ, ընկերներիցս մեկի ասած, «սինլքոր արարողությունը»՝ փոխեցի ալիքը:

Դե, կզարմանայի, եթե ամեն ալիքում գովազդի չհանդիպեի: «Զգա թարմության բույրը», «Դիտեք միայն մեր եթերում», «Դու դու չես, երբ քաղցած ես», «Մի գրեք մեր հեռախոսահամարը, պարզապես հիշեք այն» և այլ այսպիսի արտահայտություններից հետո վերջապես հանդիպեցի մի լրատվական ծրագրի: Հիմա կմտածես՝ վերջապես մի կարգին բան գտավ: Ես էլ այդպես կարծեցի, բայց, ավաղ, հենց այն պահն էր, երբ հաղորդավարը հորդորում էր չփոխել ալիքը, քանի որ մի քանի րոպե անց պիտի սկսվեր հեռուստասերիալ, որը, ըստ ավանդության, կդառնար նոր «Սանտա Բարբարա» հայկական հեռուստաաշխարհում:

Այսքանից հետո ինձ ոչինչ չէր մնում անելու, քան վերցնել հեռուստավահանակը, անջատել հեռուստացույցը, վերցնել մի կարգին գիրք, այդ պահին՝ «Փոքրիկ իշխանը», և սկսել կարդալ, այլ ոչ թե վատնել «ժամանակ» կոչվող ամենաթանկ բանը:

Դպրոցում էինք: Ընթերցում էինք հայտնի նկարիչ Ալբրեխտ Դյուրերի ինքնակենսագրությունը: «Հայրը խստիվ արգելել է Դյուրերին ոչ միայն դիպչել, այլև մոտենալ թանկարժեք հայելուն: Երբ հայրն ու մայրը տանից գնացին, լռություն իջավ: Ալբրեխտը քաշեց պահարանի դռները, որոնք զարմանալիորեն փակ չէին: Հայացքը մեխեց հայելուն: Առաջին անգամ այդպես մոտիկ ու հստակ տեսավ իր դեմքը: Ծամածռեց դեմքը՝ ապակին պատասխանեց նույն կերպ: Այնպես էր տարվել, որ քիչ էր մնում վախից ճչար, երբ ուսի վրա զգաց մի ջղուտ ձեռք: Հայրն էր: Որդին գիտեր՝ արդարացում չունի: Մրմնջաց գլուխը եկած առաջին հարցը՝ ի՞նչ բան է գեղեցիկը: Հիմա էլ հայրը ապշեց: Ցած իջավ ձեռքը, որ բարձրացել էր արդար պատիժն ի կատար ածելու համար: Գեղեցի՞կը: Ճիշտ որ, իսկ ի՞նչ է դա»: Հետաքրքիր է, չէ՞: Պատկերացրի, թե ինչպես է հայրը պատրաստվում ապտակել, ու տղան արագ հարցնում է՝ ի՞նչ է գեղեցիկը՝ հուսալով խուսափել պատժից: Եվ ստացվում է: Լավ մեթոդ է, հարկ եղած դեպքում դուք էլ փորձեք:

Հետո սկսեցի մտածել, թե ի՞նչ է այդ գեղեցիկ ասածը: Ու այդ միտքը դարձավ մի պատիժ ինձ համար: Բոլորին այդ հարցն էի տալիս, ու ոչ մի կոնկրետ պատասխան չէի ստանում: Մեկի համար գեղեցիկը աչքը շոյողն է, մյուսի համար՝ բովանդակ ներքինը: Մեկի համար արևածագն է գեղեցիկ տեսարան, մյուսի համար՝ աստղաբույլը մութ երկնքում: Մեկի համար Ջոլին և Փիթն են գեղեցիկ, մյուսի համար՝ հոգուն հարազատ զույգ աչքերը: Մեկի համար պերճախոսն է գեղեցիկ ու ընդունելի, մյուսի համար՝ հակիրճը, բայց անկեղծը: Մեկի համար միսս «Տիեզերքն» է գեղեցիկ, մյուսի համար՝ այն պատկերը, որն առաջինն է տեսնում աչքերը փակելիս: Եվ իմ կարծիքով՝ ո՛չ մեկը, և ո՛չ մյուսը չեն սխալվում:

Երկար մտածեցի՝ ինչ է գեղեցիկը: Դեռ մի ամբողջ կյանք էլ կմտածեմ այս հարցի շուրջ, բայց եկել եմ մի փոքրիկ եզրահանգման: Գեղեցիկի սահմանները տիեզերքին են նման ՝ անծայրածիր, եզակի, գաղտնի ու չբացահայտված: Դա տեսնելն ու հասկանալը յուրահատուկ արվեստ է: Երկրի 7 միլիոն բնակչությունից յուրաքանչյուրը կրում է այդ վիթխարի փազլի մի մասնիկը իր ներսում: Եվ երբ այդ փազլը ստանա իր վերջնական տեսքը, մենք կունենանք գեղեցիկի ճիշտ սահմանումը:

Ավագ դպրոց տեղափոխվելու համար յուրաքանչյուր աշակերտ պետք է ընտրի իր հոսքը՝ այն բաժինը, որտեղ խորացված ուսումնասիրելու է իր ընտրած առարկաները: Ընտրության հարցում դժվարություն չկար, ես որոշել էի՝ հաստատ ընտրելու էի տնտեսագիտականը, սակայն, իմ կարծիքով՝ դժվար էր լինելու հարմարվել նոր միջավայրին, նոր դասարանին, նոր ապրելակերպին: Իմ մտավախություններն զուր էին: Առաջին իսկ վայրկյանից հասկացա, որ «10.4 հասարակության» անդամներին Դիոգենեսը առանց վարանելու մարդ կկոչեր:

Ամեն ինչ սկսվեց այն հոկտեմբերյան օրից, երբ մեր նորաթուխ դասարանի ավագը հայտնեց, որ հաջորդ օրը մեր դասարանի Աստղի ծննդյան տարեդարձն է: Քանի որ ժամանակը սուղ էր, և մեծ անակնկալ չէինք հասցնի անել, քսաներեք աշակերտ որոշեցին դպրոց գալ մեկական փուչիկով՝ գեղեցիկ ու վառ (կարո՞ղ եք պատկերացնել մյուս աշակերտների զարմացած հայացքներն ու անվերջ հարցերը):

Այդ օրվանից ի վեր մենք ձեռք բերեցինք յուրահատուկ մի ավանդույթ՝ հնարավորության սահմաններում տոն դարձնել յուրաքանչյուր դասարանցու ծննդյան տարեդարձը:

Օգոստոսի սկիզբն էր, տարվա ամենաշոգ օրերից մեկը: Գիտեինք, որ շուտով մեր սիրելի դասղեկի ծննդյան տարեդարձն է: Պետք էր մի բան որոշել:

-Երեխե՛ք, առանց ընկեր Ղազարյանի մեր դասարանը ինչ-որ անավարտ բանի նման կլիներ, ոչ թե 10.4-ի: Պետք ա մի բան անել: Ի՞նչ առաջարկներ կան:

-Եկե՛ք մեր նկարներով օրացույց նվիրենք:

-Ի՞նչ կասեք «миллион алых роз»-ի մասին:

-Եկե՛ք Օսկարի արձանիկ նվիրենք՝ լավագույն դասղեկ անվանակարգում հաղթող ճանաչվելու համար:

Ու այսպիսի տարբերակներից հետո, որոնք հատուկ են մեր խենթ դասարանին, մենք կանգ առանք մի դասական տարբերակի վրա և որոշեցինք բոլորով հավաքվել և անակնկալ մատուցել ընկեր Ղազարյանին:

-Ժամը 11:00-ին, ում հարմար ա՝ թող գա դպրոցի բակ: Տեղում մնացածը կորոշենք:

Նշանակված ժամին, նշանակված վայրում հանդիպեցի մեր աղջիկներին: Հանդիպումը հուզիչ էր՝ սիրելի ընկերներ, կարոտած հայացքներ: Բայց ծագում էր մի շատ հետաքրքիր հարց.

-Իսկ ո՞ւր են տղաները:

Լիանան որոշեց գտնել հարցի պատասխանը: Էրիկի քնաթաթախ «ալո՜»-ն լսելուց հետո ամեն ինչ պարզ էր: Տղաները քնով էին անցել: Պետք էր ժամանակ չկորցնել: Բոլորով հավաքվեցինք մեր դասղեկի տան շենքի բակում:

- Եկեք այսպես պայմանավորվենք: Ա՛ն, ավագի իրավունքով դու բարձրացիր վերև, տո՛ւր նվերը և խնդրիր, որ ընկեր Ղազարյանը պատուհանից նայի: Մենք էլ ներքևից կշնորհավորենք, կերգենք: Կավիճ էլ ունենք, հեսա արագ մի բան կմտածենք:

Ծրագիրը լավն էր, բայց թեթև շտկման կարիք ուներ: Մենք հաշվի չէինք առել այն հանգամանքը, որ մեր դասղեկը հնարավոր է, որ տանը չլիներ: Դիմեցինք հեռախոսի օգնությանը: Լսելով նրա «ի՜նչ տիպն եք դուք» արտահայտությունը՝ թեթևացած շունչ քաշեցինք ու աշխույժ, կենսուրախ վերադարձանք տուն: Առաքելությունը կատարված էր:

Շուտով սկսվելու է նոր ուսումնական տարին: Թեպետ մեր դասարանի անվանումը փոխվելու է՝ դառնալով «11.4», բայց ոգևորությունը, ուրախ տրամադրությունը, համախմբվածությունը, յուրակերպությունն ու խենթությունները մնալու են նույնը: Եվ ամենակարևորը՝ մենք որոշել ենք առաջնորդվել նույն սկզբունքով. «Լավագույն ավանդույթները շարունակվում են»:

Կյանքում ոչինչ պատահական չի լինում: Միգուցե: Եվ միգուցե այդ պատճառով ես ընդգրկվեցի «Հայ ասպետ» հեռուստանախագծում Չարենցավանի ավագ դպրոցը ներկայացնող թիմում: Այս խաղի շնորհիվ ես ձեռք բերեցի չորս հրաշալի ընկերներ, որոնք իրենց մարդ տեսակի համար իրապես արժանի են «ասպետ» կոչվելուն: Չգիտեմ, միասնական նպատակը, թե միանման հետաքրքրություններն այդպես մտերմացրին մեզ: Մեր կարծիքները միայն բախվում են Բարսելոնա-Ռեալ Մադրիդ ֆուտբոլային հակամարտության ժամանակ, դե, դա էլ բնական է:

Երկու ամիս անդադար աշխատանքի շնորհիվ՝ մենք անցանք հաջորդ՝ կիսաեզրափակիչ փուլ, և հունիսին ստացանք այն նյութերը, որոնք պետք էր վարժ սերտել այդ փուլի համար:

Այժմ, երբ մեր հասակակիցները մեկնում են տարբեր երկրներ՝ իրենց հանգիստը անցկացնելու, կամ հայրենի գյուղ՝ մի փոքր լիցքաթափվելու ու նոր դպրոցական տարվան նախապատրաստվելու, մենք պատրաստվում ենք հաջորդ փուլին, որը պահանջում է ավելի շատ աշխատանք, կամք, հիշողություն, համբերություն, կենտրոնացում, քան նախորդ անգամ:

Եվ մի անգամ մենք հասկացանք, որ մեր առօրյան դարձել է միապաղաղ: Երբ սեպտեմբերին դասընկերները մեզ հարցնեն, թե ինչպես ենք անցկացրել ամառային արձակուրդները, հո չե՞նք ասելու՝ միայն սովորելով: Պետք է օգտվել ընձեռված ժամանակից և հետաքրքիր դարձնել մեր առօրյան:

-Ա՛ն, բայց ինչպե՞ս,- ասաց մեր խմբի մասնակիցներից մեկը՝ Միլենան, ում մենք անվանում ենք Ամենաբարձր՝ իր բարձր հասակի և բարձր ինտելեկտի համար: Նա ամենալավ ու ամենախելացի մարդկանցից մեկն է, ում հանդիպել եմ ամբողջ կյանքիս ընթացում, իսկ նրա պոզիտիվ էությունը այնքան վարակիչ է, որ կարծես մի մեծ ամառային արև լինի:

-Եկեք ամեն օր մի ֆիլմ դիտենք ու քննարկենք,- առաջարկեցի ես:

Քանի որ ես թիմի ավագն եմ և պետք է սովորեի մոտ հինգ հարյուր շրջասույթ և թևավոր խոսք, ինձ թիմակիցներս տվել են Ամենացիցերոն անվանումը՝ այդքան փիլիսոփայելու պատճառով:

Այս նախաձեռնությունը պսակվեց հաջողությամբ: Առաջարկում էինք ֆիլմ, դիտում այն, ուսումնասիրում ֆիլմի ռեժիսորական ու դերասանական կազմը, վերջում գնահատում: Մի ամբողջ գրաֆիկ էինք կազմել ու դասակարգել ֆիլմերը՝ ամենալավից մինչև ամենավատը: Սակայն որոշ ժամանակ հետո հասկացանք, որ պետք է խնայել աչքերը: Հուլիսից ամեն օր գնում ենք դպրոց և սովորում ու սովորում, այն էլ այս ամռան տապին: Ֆիլմեր քննարկելու դադարից հետո մենք հասկացանք, որ մեզ կրկին պետք է ինչ-որ փոփոխություն ձանձրույթից չխենթանալու համար:

-Եկեք վաղը՝ պարապելուց հետո, ինչ-որ խաղ խաղանք,- ասաց Նվերը՝ մեր հինգից ամենափոքր մասնակիցը: Նրան անվանել ենք Ամենապատմագետ, քանի որ շատ հստակ և խորը գիտելիքներ ունի հայոց և համաշխարհային պատմությունից:

-Բայց ի՞նչ,- ասաց Մարիանան՝ մեր համեստ աղջիկը, որը կարողացավ կարճ ժամակահատվածում սովորել Գարեգին Նժդեհի ազգային գաղափարախոսությունը: Հավատացեք, դա այդքան էլ դյուրին գործ չէ: Այդ պատճառով մեր յուրօրինակ անուններից մեկն էլ Ամենանժդեհն էր, որը ստացավ մեր Մարիանան:

-Եթե համաձայն եք, ես «Ամենախելացի» կկազմեմ՝ երեսունվեց հետաքրքիր հարց, մտքի զիգ-զագ, առարկայական հարցեր րոպեում, վերջում էլ՝ տրամաբանական հարցեր,- ասաց Հովսեփը:

Նա շատ անկեղծ մարդ է, շիտակ ու ամեն ինչ սրտին մոտ է ընդունում: Նրան էլ անվանեցինք Ամենահույզ: Նրա գաղափարը հիանալի էր: Հաջորդ օրը, հոգնած երկու-երեք ժամ մեծածավալ ինֆորմացիա կլանելուց, մենք սկսեցինք խաղը: Իրոք հետաքրքիր էր: Հաղթեց Միլենան՝ մեր Ամենաբարձրը:

Այդպես մեր առօրյան մինչև հիմա լի է տարբեր զարգացնող ու ժամանցային խաղերով, ինչպես օրինակ՝ «Ամենախելացին», «Հայ-Q», «3 Օֆֆ», «Գուշակիր մեղեդին», «Արդյոք ո՞վքեր են» և այլն: Դրանց միջոցով ես հասկացա, որ մենք ենք մեր օրվա տերը: Ձանձրույթը փոխարինելու համար այնքա՜ն նպաստավոր տարբերակներ կան, միայն ցանկություն է պետք: Եվ անպայման չէ միջավայրը փոփոխել կամ մեկնել երկրից, որպեսզի ունենաս հետաքրքիր արձակուրդ: Միայն պետք է ունենալ ասպետ ընկերներ՝ ասպետական հանգստի համար: