Եվրոպայի օրը Հայաստանում

IMG_6831-32Այս տարի Եվրոպայի օրվա կապակցությամբ հունիսի  5-ին Հյուսիսային պողոտայում կազմակերպվել էր տեղեկատվական ցուցահանդես «Եվրոպական միությունը Հայաստանի երիտասարդության համար» կարգախոսով։ Տեղեկատվական ցուցահանդեսին մասնակցում էին ԵՄ ֆինանսավորմամբ իրականացվող ընթացիկ ծրագրերը, որոնց հիմնական շեշտը դրված է երիտասարդությանը հետաքրքիր տեղեկատվության վրա: Տեղեկատվական ցուցահանդեսին մասնակցում էր նաեւ «Մանանա» կենտրոնը, ներկայացնելով «Ինքնաարտահայտման ազատության խթանումը երիտասարդական քաղաքացիական լրագրության միջոցով» ծրագիրը։ Մեր մարզային թղթակիցների մի խումբ նույնպես մասնակցում էր ցուցահանդեսին: Նրանք  լուսաբանում էին կատարվող միջոցառումները, հարցազրույցներ էին վերցնում, տեսանկարահանում, լուսանկարում, զրուցում մասնակից ծրագրերի ներկայացուցիչների եւ ցուցահանդեսի այցելուների հետ։

DSC_0373-19Հաջորդ հրապարակումներում ներկայացնում ենք Եվրոպայի օրը մեր երիտասարդ թղթակիցների պատրաստած նյութերի, լուսանկարների եւ վիդեոների միջոցով:

Նարե Շարմազանովա

Իմ այցեքարտը

Անցյալ տարվա հունիսի վեցն էր: Հաջորդ օրը գրականության քննության էի: Մեզ տրված էր լինելու ինչ-որ երկտող, և դրա հիման վրա մենք պետք է շարադրություն գրեինք: Բնականաբար որոշեցի պատրաստվել քննությանը, բայց ինչպե՞ս:

Սկսեցի ուղղակի համացանցով երկտողեր փնտրել և շարադրություններ գրել: «Ընտանի դարձած գայլը` Ուիլի մականունով, ցնցել է իր վարժեցնողին ու նաև ողջ աշխարհին»,-  այս երկտողը դարձավ ինձ համար ճակատագրական:

…Ընտանի դարձած գայլը` Ուիլի մականունով, ցնցել է իր վարժեցնողին ու նաև ողջ աշխարհին:

Թոմը բնակվում էր Ամերիկայի Կալիֆորնիա նահանգի մի գյուղում: Նա շատ էր սիրում անտառներում ման գալ, տարբեր կենդանիների հետ խաղալ, զվարճանալ:

Մի օր անտառում նա մի ձագ տեսավ, մոտեցավ նրան, կարծեց , թե շան ձագ է, և քանի որ Թոմը խելքը կորցնում էր շան ձագերի համար, առանց մտածելու նրան իր հետ վերցրեց: Մենք մոռացանք նշել փոքրիկ «բայց»-ը , որը ամեն ինչ փոխեց: Ձագուկը իրականում գայլի ձագ էր: Այսինքն՝ ի՞նչ դուրս եկավ. գայլ մորից առևանգեցին իր շատ սիրելի ձագին: Մայրը վերադարձավ որսից , որպեսզի կերակրի ձագուկին, տեսավ, որ իր որդին չկա: Մայր գայլը խուճապի մեջ էր: Ում ճանապարհին տեսնում էր, հոշոտում էր, հոշոտում անխնա: Նա ատում էր ամեն ինչ՝ պատրաստ էր անգամ աշխարհը հոշոտել, բայց ցավոք, նրա ողբից իրականությունը չէր փոխվում:

«Շան ձագը» սևուկ էր, խորը, թախծոտ աչքերով: Թոմը երբևիցե այդպիսի գեղեցիկ կենդանի չէր տեսել: Վայրկյան առ վայրկյան Թոմը ավելի էր կապվում «շան ձագի» հետ, որին Ուիլի անվանեց: Թոմը անտառից տուն ճանապարհին խոսում էր նրա հետ, մտածելով, թե Ուիլին կդառնա իր կյանքի լավագույն ընկերը:

Թոմը արդեն տանն էր: Ծնողները անմիջապես հասկացան , որ Ուիլին գայլի ձագ է: Նրանք խղճում էին Ուիլիի մորը: Հազար անգամ փորձեցին Թոմին համոզել՝ վերադարձնել ձագուկին իր տուն ՝անտառ: Բայց ցավոք, դա անիմաստ էր: Մնում էր համակերպվել իրականությանը: Անցան տարիներ: Ուիլին փոքր ձագուկից վերածվել էր մի հսկայի, որը անծանոթների հետ դաժան էր, բայց հարազատների հետ մեղմ ու ջերմ: Թոմը արդեն տասներկու տարեկան էր: Շատ չէր անցել՝ ընդամենը երեք տարի, բայց քանի որ կենդանիները շուտ են ծերանում, այդ երեք տարին Ուիլիի համար կարծես քսան տարի լինեին:

Մի օր Թոմը որոշեց գնալ անտառ Ուիլիի հետ: Նա երբեք Ուիլիին իր հետ անտառ չէր տարել, քանի որ գիտեր, որ նրա մայրը չի թողնի Ուիլիին հետ գալ: Բայց այս անգամ տանում էր, որովհետև գիտեր, երբ մայր գայլերը ծերանում են, հիշողությունը կորցնում են:

Նրանք արդեն անտառում էին, և Ուիլիի մայրը մոտեցավ: Նա այնքան տանջված էր, այնքան ծերացած , բայց չէր կորցրել իր հմայքը, որով գայթակղել էր Ուիլիի հորը: Թոմը գիտեր, որ սա Ուիլիի մայրն է , բայց համոզված էր, որ չի հիշի տարիներ առաջ գողացված որդուն: Ասում են` մոր կոտրված սիրտը ոչ ոք չի կարող բուժել, և մոր բնազդը ոչ ոք չունի: Մայրը ճանաչեց զավակին: Նա ուզում էր ցատկել, գրկել նրան, երբ տեսավ մի խոչընդոտ՝ դա Թոմն էր: Նա արդեն վաղուց ծրագրավորել էր, թե ինչպես որդու հետ պետք է խժռի առևանգողին …

Կատարվեց անսպասելին: Մայրը նետվեց Թոմի վրա , իսկ Ուիլին պաշտպանեց: Ուիլին գիտեր, որ սա իր մայրն է: Նա բնազդով զգում էր: Ի՞նչ աներ Ուիլին: Թույլ տար, որ մայրը հոշոտի իր տիրո՞ջը: Այն մարդուն, ով իրեն և մայր է եղել, և հայր, և եղբայր …

Դժվար է հավատալ, որ կենդանին այսքան կկարողանա հասկանալ: Ուիլին նետվեց մոր վրա: Մայրը սարսափահար էր եղել: Մի՞թե սա իր հարազատ որդին է: Սա մոր համար ամենաուժգին հարվածն էր: Որդու հասցրած վերքը մոր համար դարձավ անբուժելի: Նա տեղում մահացավ: Ուիլին մոտեցավ մորը, մեղմ լիզեց նրա վերքը և աչքերը: Մոր զարմացած և տանջված աչքերը փակվեցին հավիտյան: Սրտի մեծ կսկիծով Ուիլին մորը թողեց անգղներին: Անտառապահը լսեց Ուիլիի հեկեկոցը, որը ցնցեց անտառապահին:

….Ընտանի դարձած գայլը` Ուիլի մականունով, ցնցել է իր վարժեցնողին ու նաև` ողջ աշխարհին:

Հ.Գ.

Երևի թե ինքներդ ձեզ հարց կտաք. ինչո՞ւ ճակատագրական: Ասեմ, եթե այս երկտողը չլիներ, ես չէի հասկանա, որ գրելը ինձ օդի և ջրի պես պետք է: Մանկուց սիրել եմ գրել, սակայն շատ չեմ խորացել և փոքրիկ պատմվածքներով սահմանափակվել եմ: Այս երկտողը մի նոր դուռ բացեց իմ առջև: Դարձավ իմ այցեքարտը: Նրա շնորհիվ ես սկսեցի գրել, արտահայտել մտքերս, ճանաչել ինքս ինձ և վերջապես այս երկտողի միջոցով ես եկա «Մանանա» և այժմ իմ նյութերը կարող եք կարդալ 17-ում:

 

jora

Կարկուտին սպասելիս

Երեկ հանրապետության երկնքում կարկտաբեր ամպեր էին կուտակվել, որոնք իրենց սև գործը արեցին։

Երևանում նյութական վնասներ իհարկե, կան, բայց ինչպես միշտ, ինձ և մնացած մարդկանց  հետաքրքրում է,  թե ինչ եղավ գյուղացիների վիճակը: Ամեն տարի վարկեր են վերցնում, պարտքեր են անում,  հույսեր են կապում, չարչարվում են,  քրտինք են թափում,  որ վերջում շահույթ ունենան և կարողանան մարել վարկերը,  պարտքերը ու որոշ չափով բավարարեն իրենց պահանջները։  Բայց կարկուտը  ամեն ինչ փչացնում է։  Կոտրում է գյուղացիների հույսը,  ովքեր նպատակներ ունեին,  և որոնք պետք է իրագործեին հողագործությունից ստացած եկամուտով: Մեկը պիտի իր տղային կամ աղջկան ամուսնացներ,  մյուսը` վերանորոգեր իր տունը,  մեկ ուրիշը` վճարեր իր երեխայի ուսման վարձը կամ այդ գումարով կարողանար իր հարազատի համար դեղեր գներ,  բայց…

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը` Ժորա Պետրոսյանի

Երեկ ողջ օրն անհանգիստ էին նաև իմ բնակավայրում՝ Վարդենիսում: Սպասում էինք վատթարագույնին:
Այստեղ նույնպես զբաղվում են հողագործությամբ,  և մարդու գոյատևման ամենակարևոր բարիքը՝ ցորենը,  հիմնականում աճեցվում է Վարդենիսի դաշտերում։ Ես էլ սպասում էի,  թե ուր որ է` կարկուտ կգա,  բայց բարեբախտաբար, այս անգամ չեկավ։  Իսկ կարկուտին սպասելուց մնացին այս երեք լուսանկարները:

virsavia

Ինչպես ապրել

Հարցազրույց մայրիկիս՝ Օֆելյա Դանիելյանի հետ:

-Մայրիկ, կպատմե՞ս քո մասին: Որտե՞ղ ես ծնվել: Ի՞նչ ընտանիքում:

-Ծնվել եմ Լեռնային Ղարաբաղի փոքր մի գյուղում՝ Մադաթաշենում: Հայրս ֆերմայի վարիչ էր աշխատում, իսկ մայրս տնային տնտեսուհի էր: Մեծ, բազմազավակ ընտանիքում եմ ծնվել. 6 երեխա ենք՝ 5 քույր, 1 եղբայր: Ես 4-րդն եմ :

-Մանկության տարիներին ինչպիսի՞ երեխա ես եղել՝ խելո՞ք, թե՞ չարաճճի:

-Խելոք… Կարելի է ասել, ընկճված էի առողջական խնդիրների պատճառով, ու միշտ ես ինձ առանձնացնում էի իմ հասակակիցներից: Միշտ մենակ էի մնում, առանձին:

-Ի՞նչ բնավորության գծեր ես ունեցել, որոնք միգուցե փոխանցվել են պատանեկություն և նույնիսկ երիտասարդություն:

-Հպարտություն կար շատ մեջս, որ մինչև երիտասարդություն հասել է: Հպարտ էի, որ հայ եմ, հպարտ էի, որ շուտ եմ կողմնորոշվում ուսուցիչների առաջադրանքները կատարելուց, որ լավ էի սովորում: Չգիտեմ ինչու, հպարտություն կար մեջս, բայց հետագայում կոտրեցի այն:

-Պատանի տարիքում ի՞նչ նախասիրություններ ես ունեցել:

-Սիրել եմ շատ կարդալ: Առանձնանալ ու կարդալ:

-Իսկ ընթերցասեր Օֆելյան դպրոցում ինչպե՞ս է սովորել:

-Գերազանց: Տասը տարի գերազանց եմ սովորել, բայց մի քննության պատճառով ոսկե մեդալ չեմ ստացել:

-Դպրոցում արդեն կողմնորոշվե՞լ էիր, թե ինչ ուղղությամբ ես շարունակելու ուսումդ:

-Արդեն 2-րդ դասարանում, երբ շարադրություններ էինք գրում այդ թեմայով, գրում էի, որ ուզում եմ ուսուցչուհի դառնալ: Եվ մինչև հիմա էլ, երևի եթե այդ արխիվները պահպանված լինեին, կհամոզվես դրանում, որ մանկուց երազել եմ դառնալ ուսուցչուհի, որովհետև սիրել եմ երեխաների հետ շփվել:

-Ի՞նչ մասնագիտություն ընտրեցիր:

-Հետագայում ընտրեցի մաթեմատիկա, ավարտեցի համալսարանի մաթեմատիկայի ֆակուլտետը:

-Կպատմե՞ս որևէ հետաքրքիր դեպք քո ուսանողական կյանքից:

-Իմ ընդունելիության քնությունների ժամանակ, երբ քննությունից դուրս էի գալիս, ոչ մեկը չկար իմ հարազատներից, որ հարցներ` ինչ ես ստացել: Իսկ հայրիկիս սարից տուն գալուց գյուղացիներն են շնորհավորել, որ աղջիկդ ընդունվել է:

-Գիտեմ, որ հենց այդ տարիներին ես ծանոթացել հայրիկի հետ: Խնդրում եմ, պատմիր, թե ինչպես և որտեղ եք ծանոթացել:

-Բանակից ինքը նոր էր եկել, ու եկավ տեսնելու իր տատիկին: Պապիկն էլ նոր էր մահացել, եկել էր ցավակցելու: Հեռու ազգակիցներ էինք, և մեր տուն էլ էր գալիս: Ու չգիտես ինչու, զգացմունքներ առաջ եկան, առաջարկություն արեց: Այդ ժամանակ դեռ 10-րդ դասարանի քննություններն էի տալիս: Ավարտեցի, ընդունվեցի ուսումնարան: Սկզբում ասում էր, որ որպես բարեկամներ նամակներ գրենք իրար:
Հետո այդ նամակագրական կապը շարունակվեց այլ ուղով: Երեք տարի նշանված մնալուց հետո ամուսնացանք: Տեղափոխվեցինք Արմավիրի մարզի Բաղրամյան գյուղ և ինչպես տեսնում ես, մինչև հիմա էլ այս գյուղում ենք ապրում:

-Ի՞նչն էր քեզ նրա մեջ այդքան գրավել:

-Իր խորագիտությունը, ամեն հարցի վերաբերյալ ձևավորված աշխարհայացքը: Ամեն հարցի շուրջ ինքը կարող էր խոսել անվերջ:

-Իսկ ծնողներդ ինչպե՞ս են վերաբերվել նրան, որ իրենց ուսանող աղջիկը նշանվի, ամուսնանա:

-Կտրականապես դեմ էին: Ուզում էին , որ ուսումս շարունակեմ: Բայց հետագայում խնդիրներ առաջ եկան, և ուսումս թողեցի, փոխեցի հեռակա ու փախա:

-Յուրաքանչյուր երիտասարդ աղջիկ երազում է հարսի շոր հագնել, մեծ շուքով նշել իր ամուսնությունը: Չե՞ս փոշմանում արդյոք, որ այդ քայլին ես գնացել:

-Ես էլ, ինչպես բոլոր աղջիկները, սիրել ու երազել եմ, որ հարսի շոր հագնեմ, բայց քանի որ ամուսինս ասում էր, որ հարսանիքի օրը չեմ թողնի, որ հարսի շոր հագնես, դրանից հիասթափվել եմ:

-Ձեր ընկերության տարիներից կպատմե՞ս մի դեպք, որը երբեք չես մոռանա:

-Ուսանողական տարիներին նա հաճախ էր գալիս, գրեթե ամեն ամիս: Ես հանրակացարանում էի մնում: Գալիս, ինձ վերցնում ու երկուսով գնում էինք թատրոն, կինո, իսկ հետո գնում էինք զբոսայգի: Երիտասարդական զբոսայգի կար, նույնիսկ հատուկ նստարան ունեինք, որին միշտ նստում, երազում էինք, ապագա պլաններ էինք կազմում: Էդպես… Նույնիսկ նկար ունենք, որ այդ նստարանի վրա գրված ա՝ Наша скамейка: Դա երբեք չեմ մոռանա:

-Գեղեցիկ պատմություն է: Արդեն 32 տարի է, ինչ ամուսնացած ես, կասե՞ս, ինչպես են անցել այդ տարիները: Արդյոք հե՞շտ են եղել դրանք:

-Չէ, շատ դժվարություններ ենք տեսել, շատ դժվարություններ ենք հաղթահարել, ու դա էն բանի շնորհիվ, որ սիրելով ենք ամուսնացել: Ավելի քան 20 տարի գնում է Ռուսաստան՝ արտագնա աշխատանքի, էդ ընթացքում շատ դժվարություններ եմ հաղթահարել՝ երեխաներին մեծացնելը, ծանր տնտեսությունը…

-Ուզում եմ նշել, որ 4 երեխա ես մեծացրել, որոնցից երկուսին բացարձակ մենակ ես դաստիարակել: Առօրյա կյանքում կա՞ն ոլորտներ, որոնցում ամենաշատն ես զգում ամուսնուդ կարիքը:

- Տնտեսական հարցերում շատ եմ զգացել իր կարիքը: Իրականում երեխաների դաստիարակությունն էլ շատ դժվարությունների հետ է կապված: Պիտի էնպես դաստիարակեի նրանց, որ նույնիսկ երկար տարիներ չհանդիպելուց հետո էլ կարողանան սիրեն իրենց հորը, կարողանան ընդունել նրա խորհուրդներն ու խրատները, չօտարանան իրարից:

-Կա՞ն ինչ-որ խորհուրդներ, որ կյանքիդ փորձից ելնելով, կցանկանաս տալ այսօրվա երիտասարդներին:

-Ապրեք սկզբունքներով, հաղթահարեք կյանքի դժվարությունները, կարողացեք համբերություն զարգացնել, որովհետև ոչինչ հեշտ չի տրվում: Էն, ինչին հասնելու համար դժվարությունների միջով եք անցնում, երբեք չհիասթափվեք դրանից, ու շարունակեք միշտ առաջ նայել:

ani avetisyan portret

Գիրք, որը պիտի կարդա ամեն հայ…

Կան գրքեր, որոնք, ասում են, պիտի կարդա յուրաքանչյուր մարդ՝ անկախ ռասայից և ազգությունից. դրանք համաշխարհային գրականության գոհարներն են:
Կան գրքեր, որոնք պիտի կարդա յուրաքանչյուր հայ՝ անկախ բնակության վայրից, մասնագիտությունից ու զբաղմունքից. դրանք հայոց պատմության կենդանի պատկերներն են: Երևի շատերը հասկացան, թե ինչ գրքերի անուններ պիտի գրեմ՝ Մովսես Խորենացի, «Հայոց Պատմություն», «Վերք Հայաստանի», «Վարդանանք», «Գևորգ Մարզպետունի»…

Այդպիսի մի գիրք էլ մեզ համար Ֆրանց Վերֆելի վեպն է՝ «Մուսա լեռան 40 օրը»: Այն իր բնույթով հայ ազգի կենսագրությունն է՝ «ամենացուրտ» օրերի կենսագրությունը, բայց և յուրահատուկ է նրանով, որ գրված է օտարազգի գրողի գրչով, գրված այնպես, ասես ինքն էլ հայ էր, ինքն էլ էր գաղթի ճանապարհին և իր ականջով էր լսել հայուհու երգը, որը նկարագրում էր գրքում.

Ձախորդ օրերը ձմռան նման կուգան ու կերթան,
Վհատելու չէ, վերջ կունենան, կուգան ու կերթան…

Սա այն գիրքն է, որն ամբողջ աշխարհին պատմեց Հայաստանի և Հայոց ցեղասպանության մասին, և որը գրելու համար հեղինակն ուսումնասիրել էր ամբողջ հայոց պատմությունը (այսօր մեզանից երևի քչերը հայոց ողջ պատմությունը գիտեն): Սա գիրք է, որը կարդալով՝ ամեն հայ պիտի ճանաչի իրեն, զգա ու ապրի, ինչպես արել է հեղինակը:

Գրքի գլխավոր հերոսը Արևմտյան Հայաստանի Սուեդիայի շրջանի հայտնի ընտանիքներից մեկի զավակն էր՝ Գաբրիել Բագրատյանը, ով, ապրելով Եվրոպայում՝ աստիճանաբար օտարանում էր հայրենիքի և հայրենիքն էլ իր համար: Սակայն եղբոր մահվանից հետո ընտանիքի գործերին տեր կանգնող էր պետք, և Բագրատյանը ստիպված վերադառնում է հայրենի գյուղ՝ ֆրանսուհի կնոջ և որդու հետ: Հենց այդ ժամանակ էլ սկսվում է արհավիրքը… Գաբրիելն անխզելի կապով կապվում է հայրենի հողին ու որոշում՝ կյանքի ու մահվան գնով՝ չհանձնվել ու ժողովրդին հենց այնպես, անպաշտպան չթողնել թուրքի յաթաղանի առաջ:

Հետո սկսվում են պատրաստությունները և… Բոլորին այնքան հայտնի ու ողջ աշխարհի հիացմունքի առարկան դարձած Մուսա լեռան ինքնապաշտպանությունը՝ կյանքի, մահվան ու ազատության մի պայքար, որն աննկարագրելիորեն գեղեցիկ ներկայացված է գրքում:
«Մուսա լեռան 40 օրը» վեպը արդիական է բոլոր ժամանակների համար, արդիական՝ պատերազմի ու բռնության դեմ ուղղված իր պաթոսով, ազատության, խաղաղության ու համերաշխության գաղափարներով: Գրքի էջերով անցնում է մի ողջ ժողովուրդ՝ ձուլված ամուր մետաղով, հպարտ իր անհուն վշտի մեջ….

Հ.Գ. Կուզեի, շա՜տ կուզեի, որ յուրաքանչյուր հայ կարդար այս գիրքը, կարդար ու հայ մնար, հայ լիներ… Գոնե այնքան, որքան հայ եղավ ավստրիացի գրող Ֆրանց Վերֆելը:

emanina

Ժյուլ Վեռնի վաղեմի երազանքը, կամ` վաճառում եմ Հյուսիսային բևեռը

Գիտակ ընկերներիս հետ խոսում էի տարբեր բաներից, քննարկում տարբեր հարցեր, երբ հանկարծ խոսքը գնաց սրա մասին: «Մի բան, որը չի պատկանում ոչ ոքի, հավասարապես պատկանում է բոլորին»:

Օրինակ, երբ քայլես փողոցով ընկերոջդ հետ, և դուք գտնեք հազար դրամ, այդ գումարը չի պատկանի ոչ ոքի, նշանակում է այն հավասարապես կպատկանի բոլորին, անկախ նրանից, թե ով է առաջինը տեսել, կամ ով է առաջինը վերցրել: Եվ դուք ստիպված եք այն հավասարապես բաժանել ձեր մեջ, անկախ ամեն ինչից: Իսկ այ, եթե ընկերներից մեկը ամբողջը իրեն վերցնի, ապա նա, կարճ ասած, կմեղանչի ճշմարտության առջև:

Այս թեորիան առաջարկել է Ժյուլ Վեռնը, ուստի բոլորը, անկախ իրենց պատկանելությունից, մաշկի գույնից, սեռից և այլ հատկանիշներից, հնարավորություն ունեն մասնակցելու աճուրդին, որտեղ ես կվաճառեմ Հյուսիսային բևեռը:

Եվ մեծ հավանականություն կա, որ այնտեղ կգտնեք օգտակար հանածոներ, ինչպես օրինակ, այդ նույն աստիճանի տակ գտնվող երկրներում՝ ԱՄՆ-ում և Ռուսաստանում:
Իսկ այսօր ածուխը և նավթը արդեն գրեթե սպառման եզրին են, և ո՞ւմ համար գայթակղիչ չեն Հյուսիսային բևեռում եղած ածուխի և նավթի պաշարները:

Չնայած սկզբում պետք է այնպես անել, որ այնտեղի սառույցը հալվի: Ժյուլ Վեռնը նաև դա էր պլանավորել: Դիտարկելով այն հանգամանքը, որ օրինակ, երբ մարդը կրակում է նռնականետից, նռնակի թռիչքի ուժի փոխազդեցությունից կրակողը հետ է գնում: Ելնելով դրանից, նա մտածել էր կառուցել մի այդպիսի նռնականետ, որի կրակողը կլինի Երկիր մոլորակը և այն կրակելուց մոլորակը հետ կգնա և կշեղվի 37 աստիճանով, և Հյուսիսային բևեռը կհայտնվի արևին մոտ հատվածում, և սառույցները կհալչեն: Բացի այդ ամբողջ մոլորակի կլիման կլինի հաստատուն: Այսինքն, նրա մի գոտում միշտ կլինի ձմեռ, մեկում` ամառ, մեկում` աշուն, իսկ մյուսում էլ` գարուն և մարդիկ իրենց համար հարմարավետ գոտին կընտրեն ապրելու համար: Եվ այսպիսով… Չշեղվենք թեմայից:

-Ես միայն վաճառում եմ Հյուսիսային բևեռից ինձ բաժին ընկած 600սմ քառակուսին:

-Ես էլ եմ վաճառում իմ բաժինը, ամեն սանտիմետրը 500 դոլար:

-Ես էլ եմ վաճառում, իմ ընտանիքի անդամներից՝ մայրիկիս, հայրիկիս մեծ եղբորս ու իմ բաժինները, ամեն սանտիմետրն էլի նույն` քոնի գնով: 4×600×500=1 200 000 դոլար:

Ես միլիոնատեր կլինեմ:

Եվ այսպես նույն հաջողությամբ ես կարող եմ ասել, որ վաճառում եմ Անտարկտիդայի իմ բաժինը: Սակայն ինձ թվում է այն շուկայում պահանջված չէ, քանի որ ամբողջ տարածքը բացարձակ սառույց է: Իսկ գլոբալ տաքացումներից հետո Անտարկդիան կվերածվի ջրի:
Իսկ ջուրը կյանք է, չէ՞: Ոչ մեկը չի ցանկանա գնել այն: Սա է մեր կյանքի իրական պատկերը, որ ոչ ոք ձեռք չի բերի կյանքի համար անհրաժեշտ բաներ, ինչպես օրինակ, իմ անիրական խոսքերը, որոնք երևի բոլորին կթվան զուտ աներևակայական բաներ, սակայն ես հենց խոսում եմ դրանց բացարձակ իրական լինելու մասին:

«Կվաճառեմ Հյուսիսային բևեռի իմ բաժինը, մոտ 600 սանտիմետր քառակուսի»:

Հ.Գ. Գինը պայմանագրային

diana hovsepyan

17-ից հետո…

Առաջին հոդվածս, որ հրապարակվել է 17.am –ում մեր Ագարակ գյուղի մշակույթի տան անմխիթար վիճակի մասին էր: Հրապարակվելուց հետո անցել է մոտ մեկ կամ երկու ամիս, և բավականին մեծ փոփոխություններ են նկատվում:

Մշակույթի տունը «կենդանացնելու» համար իրականացվեցին շաբաթօրյակներ, որոնց ընթացքում մաքրվել է ամբողջ տարածքը: Պարիսպը որոշ տեղերում քանդված մասեր ուներ. դրանք վերանորոգվեցին գյուղապետարանի աջակցությամբ: Վերանայվել է շինության տարածքում գտնվող ծառերի ոռոգման համակարգը: Իսկ ներկա ժամանակահատվածում կազմակերպվում է ծառատունկ, որն իրականացնում ենք մենք՝ կամավորներս: Որոշել ենք այդ տարածքում եղևնիներ և ծաղիկներ տնկել: Եվ այլ շատ ու շատ ծրագրեր ենք նախատեսել պատանիներիս համար:

Շնորհակալություն 17.am ին իր մեծ աշխատանքի համար: Հենց ձեր շնորհիվ է, որ շատ պատանիներ սկսեցին ուշադրություն դարձնել այս լքված շինությանը, որը հենց իրենց համար է ստեղծված: Ինչպես նաև ձեր շնորհիվ է, որ կարողացա ինձ հուզող հարցը ներկայացնել շրջապատիս և քայլեր ձեռնարկեցի այն լուծելու համար: Շնորհակալություն, որ հնարավորություն ընձեռեցիք ձեր գործունյա խմբի անդամը դառնալ:

Կանաչ դաշտը

Լուսանկարը` Տիգրան Մամյանի

Լուսանկարը` Տիգրան Մամյանի

«…Ձին ճանաչում էր այդ հովտի բոլոր բույրերն ու հոտերը: Նա գիտեր բոլոր հովիտների ու բլուրների բույրերը, բայց այս հովտի բույրերն ավելի լավ գիտեր, քանի որ ձիուն այս հովտում հաճախ էին կապում արածելու: Կայծակի հուրն անցողիկ էր, արևի տակ, ցողի հետ հիմա պիտի ցնդեր: Ուրցի բույրը նույնպես այս հովտի բույրը չէր, ուրցի բույրը քամին էր նետել բլուրներից հովիտ: Ձին արածում էր և ոչխարի թաց բրդի հոտ էր զգում: Ձին մտածում էր, որ բլուրների մյուս երեսին ոչխարներ են արածում, ուրեմն նաև գամփռ շներ կան: Բլուրների մյուս երեսին ոչխարներ էին արածում, հովտի թաց խոտը համեղ է, առվի ջուրը համեղ է,- մտածում էր պառավ ձին,- արևը ջերմացնում է, և քուռակը խրտնում ու մեծանում է հովտի ջերմ բարության մեջ»:

«Կանաչ դաշտը»

Հրանտ Մաթևոսյան

Mariam barseghyan

Շեքսպիրն ապրում է

Այն բոլոր գրքերը, որտեղ պատկերված են մեր կյանքը, երազանքները, երբեք չեն մոռացվում: Այդ գրքերում գրված յուրաքանչյուր բառ դառնում է մերը, ցանկացած դրվագ պատկերվում է մեր աչքերի առջև, սիրելի հերոսների զգացմունքները, հույզերը ալեկոծվում են մեր սրտերում, իսկ գիրքը միշտ մնում է մեր հիշողության մեջ: Նման գրքերից ես շատ դժվարությամբ եմ բաժանվում, չէ որ քիչ առաջ «ապրում» էի այդ կյանքը: Շեքսպիրը այն հեղինակն է, ում ստեղծագործություններից բաժանվելը նմանվում է մի ողբերգության: Որպեսզի այդ ողբերգությունը չվերածվի դրամայի, ես սկսում եմ «ապրել» նրա հաջորդ գիրքը:

Շեքսպիր հնարավոր չէ ուղղակի կարդալ, ուղղակի անտարբեր թերթել էջերը: Նրա ստեղծագործությունների մեջ կա այնպիսի մեծ զգացմունքային դաշտ, որ եթե ընկար այդ անսահմանության մեջ, այլևս դուրս չես կարող գալ: Մեկ անգամ կարդալուց հետո ընկնում ես կախվածության մեջ և ցանկանում ես անընդհատ շնչել այդ գրքերի թերթերի գերող հոտը, անընդհատ հպվել դրանց և թերթե~լ ու թերթե~լ, կարդա~լ ու կարդա~լ…
Շեքսպիր չեն կարդում, այլ ապրում են…

Ասում են հեղինակին ճանաչելու համար պետք է կարդաս նրա ստեղծագործությունները: Այո, մարդուն ճանաչում են հոգով: Չէ որ չես կարող գրքի շապիկով միայն որոշել` լա՞վն է այն, թե՞` ոչ: Այդպես էլ մարդն է, մինչև չկարդաս նրա հոգին, չես հասկանա, թե ինչպիսին է նա: Հեղինակի հոգին գիրքն է: Միավորելով իրականությունը, գերբնական պատկերները, սերը, ատելությունը, ուրախությունը, տխրությունը, Շեքսպիրը իր գրքերում ստեղծել է մեծ հոգեբանական, փիլիսոփայական աշխարհներ: Նրա գրքերում չկան իրար նման հերոսներ, նրանցից յուրաքանչյուրը ունի իր հոգեկան աշխարհը, իր անձնական ապրումները կապում է հերոսներին և յուրաքանչյուրի մեջ դնում իր սրտի մի փոքրիկ մասնիկը: Ինձ թվում է, եթե բոլոր հերոսների կերպարները միավորենք, արդյունքում կծնվի ևս մի կերպար, ով միշտ էլ եղել է գլխավոր հերոսը, դա Շեքսպիրն է: Նա ինձ համար ծնվեց «Լիր Արքա»-ում, երբ առաջին անգամ սկսեցի կարդալ Շեքսպիր, հետո դարձավ պատանի` «Ռոմեո և Ջուլիետ»-ում, և այդպես շարունակեց մնալ իմ մեջ որպես մի պատանի փիլիսոփա, առաջին անգամ սիրո քաղցրությունը համտեսած մի երեխա: «Համլետ», «Մակբեթ», «Օթելլո» և «Կորիոլանուս»… Այս բոլոր գրքերում Շեքսպիրը դարձավ ինձ համար ավելի հասուն, բայց հետագայում կարդացածս ստեղծագործությունները չծերացրեցին նրան, նա չդադարեց հետաքրքրել ինձ, այլ մնաց այդպես չբացահայտված: Յուրաքանչյուր գործ բացահայտում է նրան յուրովի, բայց այդպես էլ ցույց չի տալիս, թե իրականում ով էր Շեքսպիրը:

«Ճշմարտությունը կանցնի դարեդար, սերնդե սերունդ, կհասնի մինչև աշխարհի վերջին օրվան»:
Ուիլյամ Շեքսպիր

Այսպես նաև Շեքսպիրը իր անկեղծությամբ և սիրով գրված գրքերով կապրի մինչև աշխարհի վերջին օրը…

 

Kristina Epremyan

Հայ կնոջ ամուր և անկոտրում ոգին

Մորաքույրս՝ Խաչատրյան Աննան, Երևանի բնակիչ է։ Նա ծնվել է Անիի շրջանի (այժմ՝ Շիրակի մարզ) Սարակապ գյուղում։ Գյուղը սահմանակից է Թուրքիային։

-Մորաքույր, որտեղի՞ց են Ձեր արմատները։

-Պապս և տատս Անիի տարածքից են (այժմ՝ Թուրքիայում): Տատս մեզ միշտ պատմում էր 1918թ-ի՝ Սարդարապատի ճակատամարտի փախեփախի մասին, որի անմիջական մասնակիցը հենց ինքն է եղել:
Այդ ժամանակ նա եղել է 30-36 տարեկան։ Ունեցել է մեկ աղջիկ։ Պապս գտնվել է ԱՄՆ-ում՝ Կոլումբիա քաղաքում։

-Իսկ ինչու՞ էր Ձեր պապը ԱՄՆ մեկնել։

-Նա գնացել էր արտագնա աշխատանքի։ Գյուղում այդ տարիներին մարդիկ այնքան էլ լավ չեն ապրել։ Տատս ասում էր, որ գյուղի տղամարդիկ հավաքվում էին և փորձում աշխատանք գտնել երկրից դուրս՝ գյուղում թողնելով կանանց ու երեխաներին։

-Հետաքրքիր է։ Իսկ ի՞նչ է պատմել Ձեր տատը հենց 1918թ-ի դեպքերի մասին:

-Քանի որ իրենց գյուղը գտնվում էր Անի քաղաքին շատ մոտ, մինչև կոտորածը, թուրքերի կողմից բազմիցս ենթարկվել էր հարձակումների։ Հիշում եմ տատիս խոսքերը․ «Գիշեր էր։ Թակեցին մեր տան դուռը։ Ալեքսանը՝ պապուդ եղբայրը, բացելով այն, տեսավ իր թուրք ընկերոջը, ով թաքուն եկել էր հաղորդելու թուրք հրոսակախմբերի մոտալուտ հարձակման մասին։ Նա զգուշացրեց րոպե առաջ լքել գյուղը, որպեսզի անզեն ժողովուրդը սրի չքաշվի։ Ալեքսանը որոշեց գնալ փաշայի մոտ բանակցությունների՝ իր հետ վեցնելով իմ ոսկեղենի մեծ մասը։ Նա պիտի ժամանակ խնդրեր փաշայից, ժողովրդին գյուղից դուրս հանելու համար։ Փաշան տվել էր մի քանի ժամ ժամանակ։

Հորերը, որոնք լիքն էին ցորենով, ծածկել էի աղբանոցի աղբով, որ հետ վերադառնալուց հաց ունենանք։ Սելերի վրա տեղավորեցինք այն, ինչ հնարավոր էր, և ճանապարհվեցինք դեպի Էջմիածին։ Ծերերը մնացին գյուղում, նրանք հրաժարվում էին լքել իրենց գյուղը։ Ալեքսանը՝ թողնելով մեզ, միացավ Անդրանիկի զորքին (Անդրանիկ Զորավար): Փախուստի ճանապարհը շատ դժվար էր։ Ինձ հետ էր մեր հարևանի հարսը իր նորածին երեխան գրկին։
Ճանապարհին ջուր տեսնելով կանգ առանք։ Բոլորը ուժասպառ էին։ Մի փոքր հանգստանալուց հետո շարունակեցինք ճանապարհը։ Բավականին առաջ էինք գնացել, երբ հանկարծ շրջվեցի և նկատեցի, որ նորածինը մոր գրկում չէ։ Հարցրի՝ ուր է երեխան, իսկ նա ասաց, որ իրեն հազիվ է քարշ տալիս, և երեխային թողել է ջրի ափին։ Ես կանգնեցրի այդ բոլոր սելերը, ամբողջ ճանապարհը ոտքով հետ գնացի ու վերադարձրի երեխային՝ բարկանալով մոր վրա։

Դժվարությամբ հասանք Էջմիածին։ Երևան տանող ճանապարհը փակ էր, իսկ հետևից գալիս էր թուրքի ոհմակը։ Անձրև էր, ցուրտ։ Ինձ հետ էր նաև իմ երեքամյա աղջիկը՝ Լիան, ով շատ հիվանդ էր։
Բոլորս հավաքվել էինք եկեղեցու մոտ, բայց մեզ ներս չէին թողնում՝ դարպասները փակ էին։

Ականատես եղանք Թումանյանի այն պատմությանը, երբ նա կաթողիկոսին բացել տվեց եկեղեցու դռները և մեզ ներս տարավ։

-Իսկ այդ ի՞նչ պատմություն էր։

-Կաթողիկոսը հեգնանքով ասել է նրան. «Դու գիտե՞ս, թե ում հետ ես խոսում։ Ես Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն եմ», իսկ Թումանյանը պատասխանել է՝ «Ես էլ Ամենայն Հայոց բանաստեղծն եմ։ Պետք է մտածել այս ժողովրդի մասին»։

Այսպես բացվել են եկեղեցու դռները, և մարդիկ խուճապահար ներս են լցվել։

-Իսկ հետո՞, հետո ի՞նչ եղավ։

-Տատս հիշում էր. «Մեջքիցս հանեցի ոսկե գոտիս, որ մի կտոր հաց կարողանամ գնել երեխայիս համար։ Երկու օր հետո աղջիկս՝ չդիմանալով ցրտին ու սովին մահացավ։ Նրան թաղեցինք հենց Սուրբ Գայանե եկեղեցու բակում։
Ժողովուրդը խուճապի մեջ էր։ Ողջ Էջմիածինը լի էր գաղթականներով՝ մեծ ու փոքր՝ իրար վրա լցված։ Մարդիկ ջանում էին փախչել, հեռանալ, փրկվել… Հանկարծ մի ձիավոր հայտնվեց, մի հայ կին։ Սուրը ձեռքն էր առել և կոչ էր անում. «Տղամարդի՜կ, վեր կացեք, մի՞թե պիտի թողնեք ձեր կանանց ու երեխաներին սրի քաշեն։ Ուշքի եկե՜ք, պիտի պայքարել, ոչ թե փախչել…»։ Նա կարծես մի արիական ոգի դրեց բոլորի մեջ։ Բոլորը ոտքի ելան, զենք առան ու գնացին դեպի պայքար։

-Իսկ ի՞նչ եղավ Սարդարապատի ճակատամարտից հետո։

-Տատս շարունակում է. «Մինչև ճակտամարտի ավարտը մնացինք Էջմիածնում։ Հաղթանակից հետո, երբ արդեն ամեն բան գրեթե հանդարտ էր, վերադարձանք գյուղ. բարեբախտաբար այն չէր անցել թուրքերի տիրապետության տակ։
Գյուղի տեսարանը ամենասարսափելին էր։ Ծերերը և նրանք, ովքեր չէին հասցրել փախչել, դաժանաբար սպանվել էին, մորթվել։ Նրանց մարմինները լցված էին թոնիրների, ցորենի հորերի մեջ։ Մի մասին էլ հավաքել էին ու այրել մարագներում»։

Տատս դրանից հետո ունեցել է վեց երեխա, որոնց պահել են մեծ դժվարությամբ, կարելի է ասել՝ չքավորության մեջ։

Միշտ հիշում էր այս դեպքը, պատմում էր, որ մենք էլ իմանայինք, թե ինչ են արել մեր ժողովրդին։

Պատմում էր հայ կնոջ ամուր և անկոտրում ոգու մասին։ Եվ հիմա էլ մենք, այսքան տարի հետո, տեսնում ենք նույն վայրագությունը, կարծես վերապրում այն, ինչ եղել է մեկ դար առաջ։