Երևակայություն և իրականություն

Անդրենթագիտակցական կյանքը մի ուրիշ աշխարհ է, որտեղ ժամանակն ու տարածությունը պաշտոնաթող են եղել, որտեղ երևույթներն ու իրերը կարող են լինել այնքան իրական, որքան երազանքն է և պատիր այնքանով, որքան նպատակն է:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Կարապետյանի

Ես քայլում էի ու չգիտեի, թե ոտքերս ինձ ուր են տանում: Անձրև էր գալիս , բայց այն շրջանցում էր ինձ: Գրողներն են այդպես սկսում. ես գրող չեմ, ոչ էլ բանաստեղծ: Պաշտոնս՝ աշակերտ, մասնագիտությունս՝ խզբզող: Խզբզում եմ գրելիս, նկարելիս, նույնիսկ իմ նկարած լուսանկարներն են խզբզոցներ: Ես քայլում էի դասից տուն, անձրև էր գալիս, իսկ ես անձրևանոցով էի: Փողոցը նույնն էր, բայց զգում էի, որ ինչ-որ բան այն չէ: Ես անընդհատ շրջվում էի, նայում շուրջս: Չէ, հաստատ տներն ուրիշ էին: Սուր-սուր քթերով տներ էին՝ ծղոտից պատրաստված, բակերում ինչ-որ գյուղական անցուդարձ: Մյուս կողմում ուրիշ պատկեր էր ՝ճոխ ու շքեղ տներ: Մի փողոցից մյուսը ծայրահեղություններ էին իրենց բոլոր չափանիշներով: Ծայրահեղությունները այդտեղ շատ էին: Ես սիրում էի ծայրահեղությունները, որից ադրենալինդ բարձրանում է, ու ավելի արագ է աշխատում սիրտդ: Իսկ իրականությունն այլ է. իրականում միջակությունն  է, այն միջակը, իրար հավասար, տուփի նմանվող շենքեր, միջակ  մարդիկ ու միջակ հոգիներ: Ինձնից մի քանի քայլ առաջ մի աղջիկ էր քայլում, կանաչ սարիով: Կանաչ ու անձրև: Ես անձրևանոցով էի, նա առանց անձրևանոց: Մի քիչ խղճահարական հայացքով էի նայում նրան, նրա թրջված մազերին ու շորերին: Նրա  ձեռքում ինչ-որ բան կար, բայց ես դա տեսնել չէի կարող: Շատ քայլելով արդեն իսկ հասկանում էի, որ իմ քաղաքում չեմ , ոչ էլ երկրում, բայց սարիով աղջիկներ աշխարհի տարբեր մասերում էլ կլինեն: Նույն հայացքով նայում էի նրան, ուզում էի կանչել, բայց երկիրն անգամ չգիտեի , աղջկա անունը իմանալը ավելի տարօրինակ կլիներ: Դա մի այնպիսի երկիր էի , որտեղ երբեք չէի եղել: Դպրոցիս տեղն աչքերիս առաջ իր ամբողջ գեղեցկությամբ կանգնեց ինչ-որ տաճար. Թաջ-Մահալն էր. հաստատ Հնդկաստանում էի: Վերջապես իրականում տեսա դա (դա ավելի իրական էր, քան երբևէ ինձ հանդիպած այլ երևույթ) : Մտքերս չէին խանգարում, որ քայլեի ու անքթիթ նայեի աղջկան: Ինչքան գեղեցիկ էր նա: Ես, անձրևափոսերը չշրջանցելով, քայլում էի: Նա շրջվեց, կանգնեց և տեսանելի դարձավ, թե ինչ էր նրա ձեռքում: Թեյնիկ էր բաժակներով: Նա թեյ էր տալիս նրանց, ովքեր մրսում էին: Բայց տեսնես նա չէ՞ր մրսում: Ինչպե՞ս չէր մրսում . շորերն ամբողջությամբ թրջված էին: Իմ մեջ կարեկցանք առաջացավ նրա հետ անձրևանոցս կիսելու, երբ փորձեցի մոտենալ նրան, ժպտաց: Ժպիտից հասկացա, որ կարեկցանքի կարիք ոչ թե նա, այլ ես ունեմ: Թեյ առաջարկեց, չհրաժարվեցի: Թեյարանը ցույց տվի , բայց հրաժարվեց, ասաց , որ հենց այստեղ կթեյենք: Լսեցի նրան: Ճիշտ է, իմ երազն էր, բայց նրա երկիրն էր: Հնդկաստանի փողոցներն էին՝ լի մարդկանցով ու կովերով, նույն ծայրահեղական հյուղակներն ու առանձնատներն էին, այդ աղջիկն էր կանաչ սարիով, մարդիկ էին՝ հակառակ փողոցի գունավոր հագնված:
-Թեյը ես եմ հավաքել ու պատրաստել:
-Այստեղ ամե՞ն ինչն է գունավոր:
Իմ երազներում լեզուներ, դեսպաններ, թարգմանիչներ չկան:
-Գույներ շա՞տ ես սիրում:
-Բոլոր գույներն իմն են ուղղակի:
-Կգ՞՟ս միասին Հոլի խաղանք:
-Ի՞նչ:
-Հոլի: Հո-լի:
-Հո-լի, սա-րի: Երկվանկային աշխարհ է: Իսկ այդ ի՞նչ է իրենից ներկայացնում:
Սկսեցի փնտրել ինտերնետում, երբ նա հետ դրեց հեռախոսս գրպանս:
-Մ՜ի տրվիր թվային իրականությանը: Փորձիր միացնել երևակայությունդ: Դա գույների խաղ է և խաղի գույներ:
-Մենա՞կ պիտի խաղանք:
-Հետևի՜ր ինձ:
Մենք հասանք մի ինչ-որ տեղ: Գունավոր ամբոխն այնտեղ էր: Մենք վերցրինք գունավոր փոշիներն ու միացանք նրանց: Ամեն ինչ այնքան իրական և այնքան եթերային էր: Իսկ վերևում ճախրում էին գույները:
Կանաչ…կարմիր…դեղին…վարդագույն…ու նորից կանաչ:
Իրական աշխարհը երազային աշխարհի ճիշտ հակառակն է: Ես քայլում էի ու չգիտեի, թե ոտքերս ինձ ուր են տանում: Անձրև էր գալիս, բայց այն շրջանցում էր ինձ: Գրողներն են այդպես սկսում. ես գրող չեմ, ոչ էլ բանաստեղծ: Ես քայլում էի դասից տուն, անձրև էր գալիս, իսկ ես անձրևանոցով էի: Ամեն ինչ նույնն էր՝գորշ ու տամուկ: Անձրևը բոլորին հարվածում էր՝ամենքին հիշեցնելով ինչ-որ մի բան: Տները նույն միջակ տներն էին՝ իմ չսիրածը: Ես ամբոխի հետ քայլում էի՝ չզգալով, որ անձրևը ինձ էլ է հիշեցնում մի բան, մի երազ և կանաչ սարի: Բայց ի տարբերություն ամբոխի, անձրևը ինձ ոչ մի տխուր բան չէր հիշեցնում: Իմ մտքում երազներ էին, ժպտացող աղջիկ, վարդագույն կովեր՝ այս ու այն կողմ թռչկոտող ու հոլի՝ կանաչ…կարմիր…դեղին…վարդագույն…ու նորից կանաչ:

Խաղաղությունն իմ աչքերով

Լուսանկարը՝ Արփինե Խոջայանի

Լուսանկարը՝ Արփինե Խոջայանի

Առավոտ էր: Քաղաքը դեռ չէր արթնացել: Ընդհանրապես քաղաքը միշտ քնած էր` թե՛ գիշեր, թե՛ ցերեկ: Քնած էին բոլորը: Քնած էր ամեն ինչ: Քնած էին մարդկային հոգիները: Քնած էին շենքերը: Միայն արթուն էր մեկը. Նա պարոն Խաղաղությունն էր: Նա միշտ արթուն էր: Մեկ միլիոն, թե մեկ ու կես միլիոն դար էր ապրել: Այլևս չէր հիշում, կամ չէր ուզում հիշել: Տեսել էր նա ամեն ինչ: Աշխարհի ստեղծումից մինչև կրակի հայտնագործումը, դրանից մինչև անիվի հայտնագործումը, սրանից մինչև առաջին քաղաքակրթության ստեղծումը և աշխարհի զարգացումը: Տեսել էր նա պատերազմներ և դրանց մեջ արյան ծովեր, մարդկային չարության և ագահության ծովեր: Նա փորձում էր հաշտություն ու խաղաղություն հաստատել չարերի, պատերազմասերների և ագահների միջև: Ավաղ, ավաղ, մարդկային մոլորությունները գնալով շատանում էին, և մարդիկ՝ չարանում: Մեռած էին մարդկանց հոգիները: Նա կարոտում էր առաջվա մարդուն, որ երջանիկ էր ոչնչից և ոչնչի պատճառով: Քայլում էր պարոն Խաղաղությունը փողոցներով, դիպչում էր մարդկային հոգիներին, տեսնում նրանց հոգու սովը: Կարծես թե մի վարակ էր տարածվել քաղաքում և վարակել բոլորին, չկար որևէ հակավարակ դրա դեմ: Այդ բոլորը զոմբիացված գնում էին դեպի չարիքը և անտեսում Խաղաղությանը: Խոր քուն էր մտել քաղաքը և չէր պատրաստվում արթնանալ այնքան ժամանակ, որքան որ չարիքը դուրս կգար մարդկանց միջից, մինչև մարդիկ կսիրեին խաղաղությունը և միմյանց: Մեռել էր քաղաքը արդեն: ՄԵՌՅԱԼ ԷՐ ՔԱՂԱՔԸ ԱՐԴԵՆ…

Ինձ համար խաղաղությունը այն չէ, որ մարդիկ ապրեն խաղաղ կապույտ երկնքի տակ, բայց միևնույն ժամանակ՝ իրար դեմ չարացած: «Խաղաղությունն իմ աչքերով» բառակապակցության իմաստը ես հասկանում եմ այսպես. այն է, որ հասարակությունը լինի բարի, կամեցող և ոչ թե տաքարյուն և ըմբոստ: Ապրեն երջանիկ և անհոգ, լինեն բարյացկամ, բարեհամբույր և ունենան նույն զգացողությունը նույնիսկ թշնամու նկատմամբ:

Պատմություն միայն աղջիկների համար

-Մար, Մար, մի հատ կողային հայելի կաշխատե՞ս,- խնդրեց Ձյունիկը բարի հայացքով:

Ես զգուշորեն շրջվեցի:

-Մաքուր զոնա,- հայտարարեցի հոգնած ձայնով:

-Է՜էհ:

-Մար, Մար, գիտես ի՞նչ ենք նկատել,- խոսակցությանը միացավ Կապուտաչյան,- Հիտլերը մոտենում ա Սովետական Միությանը:

-Լա՜վ է, – ձգեցի ես ժպիտով,- լո՞ւրջ եք ասում:

-Հա, այո, այո,- հաստատեց Ձյունիկը,- ավելի քան մոտենում ա, շուրջը պտտվում ա, արագ-արագ ա մոտենում:

-Բա էս մեր Կենսուրախն ո՞ւր ա,- հարցրի ես` թեման փոխելու համար:

-Կենսուրախը հիվանդ ա,- տխուր ձայնով հայտնեց Կապուտաչյան:

Մեր գեղեցիկ խումբը հասավ կանգառ:

-Հլը նայեք` ի՜նչ բանան կա ստեղ,- ծաղրական տոնով կիսվեցի իմ հայտնագործությամբ:

Ձյունիկն ու Կապուտաչյան հեռախոսի էկրանի արտացոլանքով որսացին անհրաժեշտ պատկերը:

-Մար, մենք անպայման ստեղ պետք ա չէ՞ կանգնենք,- հարցրեց Կապուտաչյան` բազմանշանակ հայացքով ինձ նայելով: Մենք իրար աչքով արինք:

-Բա ո՞ր համարին ես սպասում:

-259 կամ 1675,- փչեցի ես:

-Ո՞ւր ա գնում:

-Երուսաղեմ:

Ես ու Կապուտաչյան ծիծացեղինք, իսկ Ձյունիկը դավադրության հոտ առավ:

-Դու խելոք մնա, դու էլ նստի 57-դ ու գնա տուն,- պահանջեց Ձյունիկը:

Ես ու Կապուտաչյան կատակով ծաղրական մռութներ արեցինք ու նորից ծիծաղեցինք: Ես հեռախոսով մտա ֆեյսբուք «Հիտլերը  մոտենում ա Սովետական Միությանը» նորությունը Սալորիկին հայտնելու:

-Ձեր կոկորդիլոսները,- նկատեց Ձյունիկը տհաճությամբ:

-Ախր, իրանք լավն են,-  առարկեցի ես: -Միրգը գնացել ա,- հայտարարեցի ես՝ ևս մեկ անգամ զննելով կանգառում կանգնած բազմությանը:

-57-դ եկավ, թռի տուն, Մարիկ,- հայտնեց Ձյունիկը:

-Ու մտի ֆեյսբուք, սպասում ենք,- շարունակեց Կապուտաչյան:

-Ընդհանուր չաթ բացեք, եկա,- ասացի ես և, գրկելով ընկերուհիներիս, վազեցի 57-ի մոտ:

Հ.Գ. Այս պատմությունը գրված է միայն աղջիկների համար:

Պետք է խնայել ու գնահատել փողը

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Այդ օրը   երկինքը ավելի քան ճնշող էր թվում, մութ էր ավելի, ու օդն էլ ավելի ցրտոտ: Ես խանութների ցուցափեղկերի շնորհիվ լուսավորված փողոցներով քայլելով գնում էի դեպի քրոջս աշխատանքի վայրը: Ուզում էի իր հետ գնալ տուն, որ գումար չծախսեմ: Դրամապանակիս սպառնում էր դատարկությունը: Ընտանիքիս տված գումարը, որը պետք է ծախսեի մի շաբաթում, ծախսել էի երկու օրում: Մի քանի կոկտեյլ, մի քանի համով աղցան, իմ սիրելի գույնով գրիչ, ու վերջում ընդամենը հազար դրամ:  Մոտս աղքատության մի զգացողություն էր, որն ընդհանրապես կապ չունի կամ գուցե մի քիչ ունի բոլորին հայտնի աղքատության հետ: Ամեն ինչ ճնշում էր, իսկ ես շատ անվստահ էի: Ընտանիքս նոր էր սկսել ինձ մեծ գումարներ վստահել և թողել իմ հայեցողությանը, թե ինչպես կծախսեմ: Երևի արդեն մեծ եմ, բայց … Չէ… Կամ…. Իրականում երկու օրում ամբողջը ծախսեցի, էլ ի՞նչ մեծ:

Թվում էր, թե այս շաբաթ շատ հավես միջոցառումներ կլինեն, իսկ այդ ամենին չեմ մասնակցի, որովհետև չունեմ փող: Ժամանակ կար, որ ատում էի փողը: Թվում էր, եթե չլիներ այն,  բոլոր մարդիկ երջանիկ կլինեին: Եթե այդ պահին մոտս փող լիներ, ես այս ցուրտը չէի զգա, կամ ինչո՞ւ պետք է երեկոյան մթին ես մենակ  քայլեի փողոցում: Ինչքան շատ բան է փոխում փողը: Մի քիչ տատիկական է վերջին միտքս, բայց դե, ես երբեք այս ժամին ու այս եղանակին մենակ դրսում չեմ եղել, իսկ հիմա…

Այսպիսի մտքերով անցավ  մեկ շաբաթը: Ես արդեն փող ունեի և ուրախ էի: Ուրախ էի, որովհետև արդեն գիտեմ փողն օգտագործելու ձևը: Գիտեմ, որ ինչքան էլ շատ լինի, պետք է տնտեսել: Պետք է ճիշտ ծախսել: Այս անփող շաբաթը այնքան ազդեց ինձ վրա, որ ես այնքան տնտեսեցի, որ վերջերս գնեցի նոր բլուզ իմ տնտեսած փողերով: Դա այնքան հաճելի զգացողություն է: Փողը ճիշտ տնօրինելը կամային մարդու հատկանիշ է: Իսկ ես, կարծես թե, այդպիսին եմ դարձել:

Խաղաղություն մեր սրտերում

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Խաչատրյանի

Լուսանկարը՝ Տաթեւիկ Խաչատրյանի

Խաղաղություն: Այս բառը ունի լայն իմաստ և յուրաքանչյուրը հասկանում է իր ձևով: Տարբեր մարդիկ խաղաղություն ասելով հասկանում են տարբեր բաներ. հանգստություն, համերաշխություն և այլն… Յուրաքանչյուրը խաղաղությունը տեսնում է իր աչքերով… Կանգնեցրու պատահական անցորդի և հարցրու, թե ի՞նչ է խաղաղությունը և ե՞րբ է այն  պետք:

Ես համոզված եմ, նա ձեզ կպատասխանի. «Խաղաղությունը դա հանգստություն է և պետք է միշտ»: Իհարկե, նա ձեզ կտա ճիշտ պատասխան, սակայն դա չէ միայն խաղաղությունը: Շատերը կարծում են, թե խաղաղությունը պետք է լինի այս կամ այն երկրների, այս կամ այն մարդկանց միջև: Բայց ինչպե՞ս պետք է մարդ խաղաղություն տարածի, եթե ինքը չի կարող խաղաղ լինել իր սեփական ԵՍ-ի հետ: Գիշերը պառկիր և փորձիր խաղաղ լինել ինքդ քեզ հետ: Ինքդ քեզ հարց տուր, թե ինչո՞ւ այդ օրը մերժեցիր նրա նոր առաջարկը, կամ ինչո՞ւ չօգնեցիր նրան, ով դրա կարիքը ունի: Մեզ պետք չի գա խաղաղություն տարածող ոչ մի կազմակերպություն, եթե մենք չենք կարող խաղաղ լինել մեր Ես-ի հետ, չմտածենք վրեժ լուծելու կամ կռվի մասին: Նայիր փոքրիկ երեխայի դեռ կյանքը լիովին չտեսած և չհասկացած աչքերի մեջ և կտեսնես, թե ինչքան խաղաղություն կա դրանց մեջ: Նա չի հասկանում, թե ինչ է խաղաղությունը, բայց ակամայից դառնում է դրա տարածողը: Չէ որ նա է դառնում բաժանված զույգերի նորից  միասին լինելու վերջին լույսը: Այո, այո, հենց այդ երեխան, այդ փոքրիկ խաղաղությունը: Խաղաղ ապրիր, որ խաղաղ ապրեն: Յուրաքանչյուրը յուրովի է հասկանում խաղաղությունը, չէ որ ամեն մեկը այն տեսնում է իր ԱՉՔԵՐՈՎ:

Բարի, ժպտերես շփում

-Բարև

-Բարև, ոնց ես 

-Ես լավ եմ, դու ոնց ես, ինչի՞ դասի չես գալիս, կարոտում եմ շաաատ: (K)- (ֆեյսբուքահամբույր):

-Հիվանդ եմ, որ լավանամ, կգամ, ջան: Ես էլ քեզ եմ կարոտել:

Այսպես շարունակվում էր իմ ջերմ ու ժպիտաշատ զրույցը իմ դասարանցու հետ ֆեյսբուքում: Մի քանի օր հետո ես դասի գնացի, մի քանի հոգի ոգևորված ընդունեցին, ասացին, որ կարոտել էին, իսկ այդ աղջիկը նույնիսկ չբարևեց: Նայում էի նրան, որ գոնե ինքն էլ ինձ նայեր, որ բարևեի ու ասեի, որ իր վերջին ուղարկած տեսահոլովակը շատ լավն էր, իսկ նա ուղղակի նստած էր: Գուցե  ես ֆեյսբուքում ավելի լավն էի, քան իրականումՉգիտեմ, բայց այդ դեպքից հետո ես էլ չեմ պատասխանում նրա ֆեյսբուքյան նամակներին:  

Մեղրաձոր

Լուսանկարը՝ Արփինե Հակոբյանի

Լուսանկարը՝ Արփինե Հակոբյանի

Մեր գյուղը ծվարել է Ծաղկունյաց և Փամբակ լեռնաշղթաների միջև: Գյուղում ամենաառաջին բնակչությունը, այսպես ասած գյուղի հիմնադիրները, եղել են մի խումբ գաղթականներ, ովքեր եկել են Բայազետ նահանգի Կոգովիտ գավառի Արծափ գյուղաքաղաքից, 1829 թվականին:

Նշեմ, որ գյուղս կոչվում է Մեղրաձոր, իսկ ավելի վաղ ժամանակներում այն կոչվել է Թայչարուխ: Նախկին անվանումն ունի մի քանի բացատրություն: Առաջինը՝ քանի որ գյուղը գտնվում է երկու՝ Մարմարիկ և Փամբակ գետերի հատման կետում: Մյուս բացատրության համաձայն, իբր մի անցորդ կամրջի վրայով անցնելիս կորցրել է չարոխի մեկը, իսկ «թայ» նշանակում է հենց զույգի մեկը:

Մեր գյուղը շատ նշանավոր է հատկապես իր տաղանդներով: Գյուղում ունեինք չորս-հինգ պատմաբաններ, գիտնականներ: Գյուղը հատկապես վերջերս սկսել է ծաղկել: Արդեն մի քանի տարի է, ինչ գյուղում գործում է Սբ. Աստվածածին եկեղեցին, որը ևս հանդիսանում է գյուղի բնակչությանը համախմբող կենտրոն: Եկեղեցու շնորհիվ գյուղի բնակչության մեջ կրկին արթնացել է հոգևոր կյանքի գիտակցությունը, ավելի մոտեցել են եկեղեցուն:

Գյուղի անմիջապես գլխավերևում անխավար ու անսասան կանգնած է ևս մեկ եկեղեցի, որը, ճիշտ է, չի գործում, բայց մեծ համբավ ունի և գյուղի բնակչությունը բարձրանում է այդ եկեղեցին, մոմ վառում, աղոթում: Գյուղն ունի իր ուխտի օրը, այդ տոնը նշում է ողջ գյուղը:

Գյուղի մշակութային կենտրոնի ջանքերով և դպրոցի աջակցությամբ կազմակերպվում են մի շարք միջոցառումներ, հավաքույթներ: Հատկապես գյուղի համար կարևոր նշանակություն ունեն կազմակերպվող շաբաթօրյակները, որի ընթացքում գյուղի բնակչությունը համախմբվում և մաքրում է գյուղը աղտոտումից:

Գյուղի երիտասարդությունը ևս շատ ակտիվ մասնակցություն ունի գյուղում ընթացող բոլոր արարողություններին: Երիտասարդները մասնակցում են հավաքների, խմբակների:

Գյուղացիների ապրուստի հիմնական միջոցը հողագործությունն ու անասնապահությունն է, ինչպես նաև գյուղում գործող «Մեղրաձոր Գոլդ» ոսկու հանքը, որը մեծ համբավ է ձեռք բերել ողջ աշխարհում: Չնայած՝ գյուղում դրությունը բավականին լավ է, այնուամենայնիվ, գյուղում կան այնպիսի ընտանիքներ, որոնք ապրում են սոցիալական ծանր պայմաններում:

Գյուղում ակտիվ գործունեություն են ծավալում և ժամանակին գործել են մի շարք հասարակական կազմակերպություններ, խմբակներ:

Ինչպես ցանկացած բնակավայրում, այնպես էլ մեր գյուղում անպակաս են վեճերն ու կռիվները, որոնք վերջում հիմնականում բավականին ծիծաղելի ավարտ են ունենում:

Գյուղի ակտիվ կյանքն ապահովում են դպրոցը, մանկապարտեզը, մշակութային կենտրոնը և մասնավոր այլ շինություններ:

Կապան

Ջանֆիդա

Լուսանկարը՝ Շուշանիկ Հարությունյանի

Լուսանկարը՝ Շուշանիկ Հարությունյանի

Իմ գյուղը Ջանֆիդան է, որը գտնվում է Արմավիրի մարզում: Իմ գյուղի հետ կապված շատ հետաքրքիր պատմություններ կան: Օրինակ, գյուղի անվանումն առաջացել է, երբ տեղացի ֆիդայիները մենամարտել են թուրքերի հետ, և, երբ հաղթել են, գյուղացիները գոռացել են ,ջան, ֆիդայիներե: Եվ գյուղը հետագայում անվանափոխվել է Ջանֆիդա: Գյուղը սահմանամերձ է, և գյուղից դեպի Արաքս գետը երկու քայլ է: Քանի որ ջանֆիդացիները իրենց լեզվով ծըռ (ծուռ) են, շատ պատմություններ են հորինել Արաքս գետի մասին, բայց դրանցից մեկը գիտեմ: Ասում են, որ իսկական հայը, երբ մտնում է Արաքս, գետի ջուրը տաքանում է, բայց երբ այլազգի մեկն է մտնում, ջուրը սառչում է: Գյուղում կա նաև մի լիճ, որն անվանում են Ավազանոց: Երբ լիճը սկսեց ճահճանալ, ոչ ոք ուշադրություն չդարձրեց, շարունակում էին առաջվա պես մտնել լողալու: Լողացողներից համարյա ոչ մեկը չփրկվեց: Լիճը սկսեցին կոչել Մահվան ճահճուտ: Ջանֆիդան տարբերվում է բոլոր գյուղերից իր մրգաշատ այգիներով, հյութալի վարունգով և քաղցր սոխով:

Մի պատմություն հիշեցի: Մի ամառային օր եղբայրներիս հետ որոշեցինք հարևանի այգուց խնձոր գողանալ: Ժամը մոտ տասն էր: Հաղթահարելով հարևանի բոլոր թակարդները՝ վերջապես հասանք խնձորենիներին և սկսեցինք քաղել: Այնքան քաղեցինք, որ չգիտեինք, թե ինչպես ենք տանելու: Մտածեցինք և որոշեցինք: Շապիկները դրեցինք տաբատների տակ և գնացինք մեզ մոտ ապրող բարեկամներից մեկի տուն: Եվ զարմացանք, քանի որ քաղել էինք մոտ յոթ կիլոգրամ խնձոր: