Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյանի

Յուրաքանչյուր բան ունի իր ժամանակը կամ, ինչպես մեր մոտ են ասում, իր սեզոնը: Օրինակ, եթե տարվա այս ժամանակահատվածում գաք Դսեղ՝ գյուղ մտնելիս դաշտերում կտեսնեք սունկ հավաքող մարդկանց: Մեզ մոտ շատ են սիրում «իրանց ձեռով քաղած ու մաքրած սոկոն (այսպես են սնկին կոչում)»: Օրեկան մեկ անգամ հաստատ գնում են. մյուս անգամները արդեն կախված է եղանակից ու տան գործերից: Երբ նոր է դուրս եկած լինում սունկը, առաջին երեք անգամը բերելիս մաքրում են, պատրաստում և ուտում, իսկ մնացած անգամները արդեն պահածոյացնում՝ ձմռան համար:

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյանի

Լուսանկարը` Ստելլա Ավետիքյանի

Հիմա կմտածեք՝ բա, որ այդքան ուտում են, չե՞ն թունավորվի: Դրա լուծումն էլ կա: Սնկի հետ եփելիս գցում են կարտոֆիլ: Եթե կարտոֆիլը սևանում է, ուրեմն եփված սնկերից գոնե մեկը թունավոր է, և ստիպված պետք է ամբողջը թափել, իսկ եթե սովորականի պես կարտոֆիլը եփվում է, ապա կարելի է հանգիստ օգտագործել:

Եկեք մեր գյուղ՝ սունկ հավաքելու…

Խոսք կա, չէ՞.«Մայիս-վայիս»: Ես համաձայն չեմ, որովհետև դրա կողքին կա նաև «Հաղթանակների ամիս» արտահայտությունը, որը վերաբերվում է հե՛նց նույն մայիսին, որին «վայիս» էին ասում: Գիտե՞ք, երբեմն կարծում եմ, որ ուղղակի այդ հաղթանակների շարքը պատահական չէ մայիսին եղել: Եվ, այո՛, որովհետև մայիսը հաջորդում է ապրիլին, դաժան ապրիլին, որն ապացույցն է այն բանի, որ մենք չենք պարտվի ու կապրենք հավերժ:

Շատ խաչքարեր կան՝ նվիրված Եղեռնի, երկրաշարժի կամ էլ Համաշխարհայինի զոհվածների համար, բայց քիչ են հաղթանակին նվիրվածները: Դրանց շարքերը համալրեց նաև այսօր Դսեղի եկեղեցու բակում տեղադրված խաչքարը՝ նվիրված հայ ժողովրդի հաղթանակներին: Հաղթանակները կարևոր են ժողովրդի պատմության և արժանի հիշատակման: Եվ, սա հաշվի առնելով, գյուղի եկեղեցու խաչքավորը որոշեց խաչքար տեղադրել, որին նայելիս կհիշենք մեր հաղթանակներն ու ժպիտով կանցնենք:

Եվ այսպես, երեկ Դսեղը այս տոնը ապրեց կրկնակի՝ մեկը մայիսի 9-ը, մյուսը՝ հաղթանակին նվիրված խաչքարի բացումը, որը պետք է դեռ մեր սրտերում հույս սերմանի:

Այս տարվա ապրիլի 5-ը Դսեղում, կարծում եմ, կհիշվի:

Այսօր հիմք դրվեց հայ դասական երաժշտության մուտքը Դսեղ: Սպասե՜ք, սպասեք. բացատրում եմ:

2017 թվականի հունվարի 27-ից Կոմիտասի անվան ազգային քառյակը, ՀՀ մշակույթի նախարարության հովանու ներքո, սկսել է «Մշակութային կանգառ» կոչվող մարզային ծրագիրը, որի շրջանակներում ամբողջ 2017 թվականը համերգային ծրագրերով Կոմիտասի անվան ազգային քառյակը շրջում է ՀՀ բոլոր մարզերում և Արցախում: Այս բախտին մենք ևս արժանացանք, և այսօր տեղի ունեցավ քառյակի համերգը Դսեղի մշակույթի տանը: Ի դեպ, ծրագրի նպատակը մեր արվեստի տարածումն է:

Համերգի ժամանակ հնչեց Կոմիտասից հայտնի ստեղծագործություններ. «Վաղարշապատի պարը», «Քելե, քելե», «Գարուն ա», «Հոյ, նազան», «Ալ այլուղս» և այլն:

Դպրոցի ուսուցիչների հետ ունեցած զրույցից իմացանք, որ այսպիսի համերգ վերջին 20 տարում չէր եղել, և ասեմ, որ մտածում էի՝ հանդիսատես չի լինի, բայց առաջին անգամվա համար վատ չէր, որը, ի դեպ, իր հետ ունեցած հարցազրույցում նշեց նաև Կարեն Քոչարյանը՝ հեռուստալրագրող, Կոմիտասի անվան ազգային լարային քառյակի հանրության հետ կապերի պատասխանատուն:

Հիշում եմ, որ շատ տարիներ առաջ քույրս պատրաստում էր աղի բլիթներ և մեր փողոցի աղջիկներին էր բաժանում: Ես միշտ խուսափել եմ աղի բլիթ ուտելուց: Հիշում եմ նաև այն, որ փոքր տարիքում չէի հասկանում, թե քույրս ինչ է պատրաստում, մայրս ասում էր՝ թող լավ աղի լինի, որ շատ ծարավեք։ Մի անգամ, երբ քույրս կրկին աղի բլիթներ էր պատրաստում, մեկ րոպեով դուրս եկավ խոհանոցից, ես մի տուփ աղը ամբողջությամբ դատարկեցի խմորի մեջ: Երբ քույրս եկավ, զգաց, թե ինչ եմ արել և բարկացավ։ Մի կերպ «ուշքի բերեց» խմորը ու ինձ արգելեց մոտ գնալ: Միշտ չեմ հավատացել, որ երազ պիտի տեսնեմ կամ ջուր տվող ունենամ կամ որևէ մեկը կունենա, բայց պարզվում է, որ իսկապես կան մարդիկ, ովքեր հենց իրենց ծարավը հագեցնողի հետ են ամուսնացել:

Մայրիկիս հարցրեցի, թե իր երիտասարդ տարիներին ինչպես են նշել տոնը.

-Մեր ժամանակ այնպիսի դժվար կյանքով էինք ապրում, որ Սուրբ Սարգսի տոնի մասին անգամ չենք էլ լսել: Հիմա երիտասարդությունը գեղեցիկ կերպով նշում է, մեր եկեղեցին իր պատարագներով և եկեղեցական ծեսերով ավելի է գեղեցկացնում տոնը:

Նույն հարցը տվեցի իմ ուսուցչուհիներից մեկին.

-Ես, որ պատմեմ, թե ինչ կյանքով եմ ապրել, կզարմանաս, կհարցնես, թե ինչպե՞ս եմ ուսում ստացել: Ես 10-րդ դասարանի աղջիկ էի, պայուսակիս կանթերը 7 անգամ կարելով, գնացել եմ Վերջին զանգ: Կոշիկներս սոսնձում, դնում էի սեղանի ոտքի տակ, որ կպչի, հետո հագնում, գնում էի դասի: Ի՞նչ տոն այդ պայմաններում, ո՞վ կհիշեր տոնի մասին այդ տարիներին:

Ուսուցիչներիցս մեկը պատմեց ինձ, որ, աղի բլիթ ուտելով, երազ է տեսել և ամուսնացել է իր երազում տեսած նույն մարդու հետ:

Տեսնո՞ւմ եք, որ տոնը առաջ կարելի է ասել չի նշվել, կամ նշվել է միայն աղի բլիթով:

Սոնա Մխիթարյան,16 տարեկան, Արմավիրի մարզ, գյուղ Ակնալիճ

***

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Սուրբ Սարգիսը

Մայիսյան գյուղի մեր փողոցում մի հետաքրքիր սովորույթ կա Սուրբ Սարգսի տոնի հետ կապված: Այն միայն մեր փողոցում է ընդունված, որովհետև այնտեղ ապրում են հայրենադարձներ, և այդ սվորույթը նրանց է պատկանում:

Ամեն տարի Ս. Սարգսի տոնին բոլոր տներում պատրաստում են հալվա, աղանձ, կոնֆետեր, չիր և այլն: Ամեն ինչ նախապես պատրաստում են և սպասում, թե երբ շարֆերը դռան ճեղքից ներս կընկնեն: Հիմա բացատրեմ: Մութն ընկնելուն պես երեխաներով հավաքվում էինք փողոցի ծայրում և մտնում մեկի բակը: Մեզնից մեկը կիսաբաց էր անում դուռը մյուսները շարֆերը ներս էին գցում և դուռը փակում: Եվ սպասում էինք մինչև մեր շարֆերի մեջ կապեն տարբեր քաղցրեղեններ: Հետո նշան էին անում, և մենք հետ էինք քաշում մեր շարֆերը: Եվ այդպես բոլոր տները մտնում էինք: Իսկ վերջում մեր «ավարը» տանում էինք տուն: Կարևոր էր, որ մեր դեմքերը չտեսնեին: Իհարկե, երբեմն փորձում էին դուռը բացել: Մենք զգուշանում էինք, դրա համար էլ դուռը դրսից ամուր պահում էինք:

Ահա թե ինչու էինք մենք միշտ այդքան խանդավառությամբ ու անհամբերությամբ սպասում Ս. Սարգսի տոնին:

Աննա Անդրեասյան, 16 տ., Արմավիրի մարզ, գ. Մայիսյան

***

Օրվա թեմայից հետ չմնալով կցանկանամ ես նույնպես խոսել Սբ Սարգսի տոնի մասին: Ես անձամբ շատ եմ սիրում այդ տոնը, և որպես հետաքրքրասեր լրագրող, ցանկացա իմանալ, թե ինչպես են այդ տոնը նշել նախկինում: Հարցրեցի հայոց լեզվի ուսուցչուհուս: Պատմեց, որ երբ իրենք են եղել մեր տարիքին, նրանց չի թույլատրվել գնալ եկեղեցի, ուր մնաց թե տոն նշեին: Խորհրդային Միության տարիներին արգելվել է տոնել եկեղեցական տոները: Իսկ հիմա մեծ ուրախությամբ և ճոխությամբ են տոնում բոլոր տոները:  

Ավելի հանգամանալից  պատասխան ստանալու համար դիմեցի պատմության ուսուցչուհուս՝ Ռուզաննա Հարությունյանին.

-Նախ վերհիշենք, թե ո՞վ է եղել Սբ Սարգիսը: Նա զինվորական էր: Ինչպես գիտենք, Սարգիս անունը նշանակում է՝ մաքուր, պարզ, անաղարտ: Երբ պարսից արքան պահանջում է, որ Սարգիսը կրոնափոխ լինի և հրաժարվի քրիստոնեությունից, փախչում է: Շրջում է քրիստոնյա երկրներով և օգնում մարդկանց: Նա օգնում էր հովիվներին, փոթորիկների մեջ ընկած մարդկանց և իհարկե սիրահարներին: Եվ Հայոց եկեղեցին որոշեց ստեղծել սիրահարների տոնը՝ Սբ Սարգիսի տոնը: Հիմա երիտասարդները շփոթում են Սբ Սարգիսին և Սբ Վալենտինին: Եկեք տարբերենք Սբ Վալենտինը կաթոլիկ եկեղեցու սրբերից է, իսկ Սբ Սարգիսը Հայ առաքելական եկեղեցու:

Հռիփսիմե Վարդանյան, 16 տ., Արարատի մարզ, գյուղ Մրգավան

***

Լուսանկարը՝ Սերյոժա Բաբոյանի

Աշուղ Ղարիբն ու Շահ Սանամեն

Ս.Սարգսի տոնի հետ կապված կան բազմաթիվ ավանդազրույցներ: Ըստ դրանցից մեկի, լինում է մի աղքատ տղա՝ Աշուղ Ղարիբը, ով սիրահարված է լինում հարուստի աղջիկ Շահ Սանամեին: Վերջինս նույնպես սիրում էր տղային, բայց քանի որ տարբեր խավերից էին, հայրը դեմ է լինում նրանց  հարաբերություններին:

Տղան որոշում է երկրից դուրս գալ՝աշխատելու և հարստանալու նպատակով, և աղջկան պատվիրում է 7 տարի սպասել: Եթե 7 տարի հետո նա չվերադառնա, ապա կարող է ամուսնանալ նրա հետ, ում հայրը կառաջարկի: Եվ տղան, ոչ մի ջանք չխնայելով, աշխատում է 7 տարի, բավական փող կուտակում ու հետդարձի ճանապարը բռնում:

Ճանապարհին խոչընդոտների հանդիպելով՝ Աշուղ Ղարիբը աղոթում է Ս. Սարգիս զորավարին՝ հայցելով նրա օգնությունը: Եվ Ս. Սարգիսը իր ճերմակ ձիով գալիս է, տղային նստեցնում ձիուն և շուտ հասցնում Շահ Սանամեին: Աղջկա հայրը, տեսնելով հրաշքը, տղայի անկոտրում կամքն ու անկեղծ սերը՝ օրհնում է նրանց  միությունը:

Գեղեցին տոն է Ս. Սարգիսը, եթե հավատաս ու անկեղծ լինես:

Ստելլա Ավետիքյան, 14տ., Լոռու մարզ, գ.Դսեղ