Աննա Գասպարյան (Արագած)ի բոլոր հրապարակումները

anna gasparyan

Մենք այդպես էլ գրադարան չենք ունենա

Գիրքը մարդու ամենամտերիմ ընկերն է: Գիրք կարդալիս ինքդ մտնում ես գրքի մեջ և քեզ պատկերացնում ես գրքի հերոսի տեղում: Սկսում ես ընթերցելու հետ մեկտեղ մտածել, թե ինքդ ինչպե՞ս կվարվեիր տվյալ պարագայում: Գրքի մասին Խուլիան Բարնեսը ասել է. «Գրքերն ասում են՝ նա այսպես արեց, որովհետև… Կյանքն ուղղակի ասում է, որ նա այդպես արեց: Գրքերն այն վայրն են, որտեղ ամեն ինչ իր բացատրությունն է գտնում, նույնիսկ կյանքը, որտեղ չկա ոչ մի բացատրություն: Այնպես որ, ես չեմ զարմանում, որ շատ մարդիկ գրքերն են նախընտրում»։

Ես նույնպես նախընտրում եմ գիրքը ու ինձ պես շատերն էլ են գրքերի կողմնակից: Ընթերցանությունը օգնում է մարդուն հանգստանալ: Գյուղում ընթերցանությունը մեծ տեղ ունի, որովհետև գյուղում այդքան էլ անելու բան չկա: Դպրոցում, երբ ազատ ժամ է լինում, երեխաները ուզում են ընթերցել ինչ-որ մի գիրք։ Մտնելով գրադարան՝ մտափոխվում են և դուրս գալիս: Իսկ գիտե՞ք՝ ինչու: Որովհետև մեր դպրոցում չկա այնպիսի գրադարան, որը այցելելով հաճույք կստանաս, և ընթերցելն ավելի հաճելի կլինի: Բայց, ցավոք, մենք չենք ունեցել և չունենք մեր երազած գրադարանը: Գրադարանը գտնվել և գտնվում է խղճուկ վիճակում: Այդ ամենը տեսնելով՝ ուսուցչուհիս՝ Ռուզաննա Խուրշուդյանը, մեզ առաջարկեց մասնակցել «Հայաստանի պատանեկան նվաճումներ»-ի կազմակերպած մրցույթին, որը հաղթելու դեպքում մեզ կհովանավորեին, և մենք կստեղծեինք մեր երազած գրադարանը: Մասնակցեցինք, իրականացրինք լիքը ծրագրեր, որպեսզի արժանանանք Արմենուհի Հովհաննիսյանի, Րաֆֆի Հովհաննիսյանի և Էդգար Փոլի հավանությանը: Եվ մենք դա արեցինք, մենք հաղթեցինք:

Մեզ տվեցին 150.000 դրամ գումար, և մենք այդ գումարին ավելացրեցինք մեր կատարած ծրագրերի շահույթը և գնացինք գրքեր գնելու: Գնեցինք տարբեր գրքեր՝ և՛ պատմական, և՛ փիլիսոփայական, և՛ գեղարվեստական: Մեր դպրոց այցելեց Արմենուհի Հովհաննիսյանը, տեսավ մեր գրադարանը, շնորհավորեց և շնորհակալություն հայտնեց մեզ մեր կատարած աշխատանքի համար:
Արդեն մեկ տարի է անցել այդ օրվանից, բայց մեր գրադարանը էլի նույն խղճուկ վիճակում է: Մեր գնած գրքերից կգտնես ընդամենը մի քանի գիրք և ոչ ավելի, գրքերի մեծ մասը անխղճորեն թափված է գետնին՝ կեղտի ու փոշու մեջ: Մարդիկ դարձել են սառը ու անտարբեր թե՛ դպրոցի, թե՛ աշակերտների, և թե՛ գրքերի նկատմամբ:

Այսօր հասկացանք, որ մեր կատարած աշխատանքը ապարդյուն էր: Մենք մեր կաշվի վրա զգացինք անտարբերությունը գրքերի նկատմամբ, պատասխանատվության զգացում չունենալը: Մենք չենք ունենա այնպիսի գրադարան, ինչպիսին միշտ երազել ենք՝ մեծ, գեղեցիկ կահավորված, լիքը գրքերով՝ տարբեր ժանրերի, օտարազգի գրողների, պատմական: Չենք ունենալու այդպիսի գրադարան, մենք, գրադարան մտնելով, հանգստություն ու հաճույք չենք զգալու: Այսօր հասկանում ենք, որ այլևս գիրքը մարդու մտերիմ ընկերը չէ, որովհետև գիրքը արդեն անտեսված է շատ մարդկանց կողմից: Իսկ մեր կատարած աշխատանքը վատ վախճան ունեցավ: Եվ մեր շատ հարցեր մնացին անպատասխան՝ որտե՞ղ է մեր գնած գրքերի մեծ մասը, ինչո՞ւ մեր գրադարանը նորից վերադարձավ նույն վիճակին, և ինչո՞ւ գիրքը անտեսվեց շատերի կողմից, ինչո՞ւ ենք մենք վճարում դրա դիմաց՝ չունենալով գրադարան։

anna gasparyan

Արագածում դեռ պայքարում են

Արդեն ամբողջ Հայաստանով մեկ տարածվել է այն փաստը, որ Արագած գյուղի բնակիչները բողոքի ցույցեր են անում` Արագածում գործող ՀԷԿ-երի աշխատանքը դադարեցնելու համար: Արագածոտն մարզի մարզպետ Դավիթ Գևորգյանը ճանապարհը փակող մարդկանց վստահեցրեց, որ մարտի 20-ին հանդիպում կկազմակերպի ՀԷԿ-երի տնօրենների հետ:

Մարտի 20-ին Ապարանի 7 գյուղերի բնակիչներ եկել էին Արագած գյուղ, որպեսզի հանդիպեն սեփականատերերին և տան իրենց հարցերը: Գյուղացիները պնդում են, որ ջրերի մեջ կա ծծմբի առկայություն, իսկ տնօրենները առարկում են և ասում են, որ նման բան հնարավոր չէ:
Սեփականատերերը պնդում են, որ պետք է աշխատեն հէկ-երը, որովհետև իրենք վարկեր ունեն բանկերում և պետք է այդ վարկերը մարեն: Նրանք ասում են, եթե գյուղացիները ուզում են, որ հէկ-երը փակվեն, ապա, թող բոլորը հավաքեն տան այն գումարը, որը իրենք ներդրել են այդ գործում: Գումարը, իրենց ասելով, կազմում է չորս միլիոն դոլար:
Գյուղացիները ասում են, որ իրենք չեն տա այդ գումարը, որովհետև իրենց տանջանքի դիմաց ոչինչ չեն վաստակում: Գյուղացիներից մեկը` Գոռ Գասպարյանը, մարզպետին և տնօրենին ասաց, որ մշակել է 1 հեկտար հող, բայց ստացել է ընդամենը 2 տոննա բերք, որն էլ վարակված է եղել հիվանդությամբ: Իսկ հէկ-ի տնօրեններից մեկը պատասխանեց, որ բերքը վարակվում է հիվանդությամբ, որովհետև պարարտանյութը շատ են լցնում սերմերի վրա, կամ հենց սերմերն են վարակված գնել: Այդ ժամանակ գյուղացիները վրդովվեցին, որովհետև ինչպես կարող է նման բան լինել: Արմեն Սարգսյանը պնդեց, որ նման բան հնարավոր չէ, քանի որ այդ հիվանդությունը տարածված է միայն այս 7 գյուղերում: Ու հնարավոր չէ, որ բոլոր բնակիչներն էլ վարակված սերմեր գնեն կամ պարարտանյութը շատ լցնեն: Արմենը ասաց, որ գործնականում ամեն ինչ պարզ է: Ապացուցվում է, որ հհէկ-երը վնասակար են գյուղի բուսական և կենդանական աշխարհի վրա: Նա ասաց նաև, որ իր բերքը մշակել է երկու ջրերով. մեկը հէկ-երից եկող ջրով, մյուսը հէկ-երից վերև իր բնական հունով հոսող ջրով: Եվ տեսել է, որ հիվանդությունը միայն առկա էր այն բերքի մեջ, որը ջրվել է հէկ-երից դուրս եկող ջրով:
Գյուղացիները պնդեցին, որ հէկ-երը չպիտի աշխատեն, իսկ եթե աշխատեն, իրենց արած քայլերի համար պատասխանատու չեն, որովհետև գյուղացիները արդեն հունից դուրս են եկել:
Ժողովը ավարտվեց, բոլորը գնացին իրենց գործերին, եղբայրս նույնպես: Եղբայրս` Վարդան Գասպարյանը, երբ գնում էր աշխատանքի, ճանապարհին նկատել էր, որ հէկ-երի սեփականատերերը կանգ են առել Արտաշավան գյուղից մի քիչ հեռու: Նկատելով նրանց, փորձել է նկարահանել, թե նրանք ինչ են պատրաստվում անել: ՀԷԿ-երի սեփականատերերը գյուղացիներից թաքուն հարցազրույց են տվել Արմլայֆ լրատվական կայքին: Եվ տեսանյութի մեջ հստակ երևում է, թե ինչպես են նրանք փոխում թղթերը, ինչպես են գյուղացիներից թաքուն փորձեր կատարում, ինչպես են փորձաքննության տարվող ջուրը թափում: Այդ տեսանյութը տեսնելով գյուղացիներից մեկը` Գոռ Գասպարյանը, ամեն ինչ անում է, որ ճշտի լրագրողների ինքնությունը: Պարզելուց հետո նա զանգահարել է այդ լրագրողներին` ճշտելու, թե երբ և ինչո՞ւ են նկարել այդ հարցազրույցը, և ամենագլխավորը` ինչո՞ւ են նկարել գյուղացիներից թաքուն, ոչ մարդաշատ վայրում: Օպերատորը պատասխանել է, որ նկարել է այն, ինչ իրեն ասել են:
Գյուղացիները բարկացած են ու զարմացած: Ինչպե՞ս կարող են լրագրողները նկարահանել սուտ տեղեկություններ:
Գյուղացիները այլևս ոչնչի չեն հավատում և չեն թողնելու, որ փորձաքննության համար ջուր վերցնեն, որովհետև գիտեն, որ ամեն ինչ կեղծելու են: Նրանք ասում են, եթե հէկ-երը նորից վերսկսեն իրենց աշխատանքը, ապա իրենք իրենց ձեռքով հողին կհավասարեցնեն դրանք:

ՀԷԿ-երն ընդդեմ գյուղացիների

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Արագածոտնի մարզի Արագած գյուղի բնակիչները այսօր փակել են Երևան-Վանաձոր ճանապարհը։ Ճանապարհը փակելու միակ պատճառը հէկ-երն են։ Բողոքի ցույց են անում, քանի որ արդեն երկու օր է, ինչ գյուղացիներից թաքուն հէկ-երը շահագործվում են։

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Գյուղացիներից մեկը՝ Պապիկ Գասպարյանը, նկատել է, որ հէկ-երի աշխատակիցները բարձրանում են այն ճանապարհով, որը տանում է այդ չարաբաստիկ հէկ-երի մոտ։ Նրան կասկածի առիթ է տվել այդ փաստը, և որոշել է բարձրանալ՝ տեսնելու՝ ինչ է կատարվում այնտեղ։ Նա այնտեղ տեսել է, որ սկսել են աշխատեցնել հէկ-երը։ Եվ Պապիկ Գասպարյանը առանց մի բան ասելու գնացել է Արագածի համայնքապետարան, որպեսզի պարզի, թե ինչ է կատարվում, և ինչու է այն սկսել աշխատել առանց գյուղացիների իմացության։
Գյուղացիները ուզում են, որ իրենց ձայնը լսելի լինի, և պետք է այսօր նրանց հետ հանդիպման գա Արագածոտնի մարզի մարզպետը և Ապարան քաղաքի քաղաքապետը։

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Գյուղացիները վիրավորված են։ Նրանք 4 ամիս առաջ բողոքի ցույց էին արել և իրենց հաջողվել էր հասնել այն բանին, որ դադարեցնեն շահագործումը։ Բայց այսօր արի ու տես՝ մի քանի մարդիկ որոշել են, որ պետք է աշխատեցնեն հէկ-երը, այն էլ գյուղացիներից թաքուն։
Հենց նոր իմացա, որ գյուղացիների հետ հանդիպման է եկել Արագածոտնի մարզի մարզպետը։

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Գյուղացիների հետ խոսելիս նա իր ձայնն է բարձրացրել ցուցարարների վրա և հորդորել է բացել ճանապարհը։ Գյուղացիները հրաժարվում են ճանապարհը բացելուց և ասում են, որ այնքան ժամանակ պետք է փակեն ճանապարհը, մինչև նորից դադարեցնեն հէկ-երի շահագործումը։ Մարզպետը, ոչինչ չկարողանալով անել, թողել և հեռացել է։ Իսկ գյուղացիները բարկացած բղավում են, որ մարզպետը չի կարողանում հարցին լուծում տալ և այդ պատճառով հեռացավ։ Գյուղացիները շատ բարկացած են, և նրանց բարկությունը կհանդարտվի միայն այն ժամանակ, երբ իրենց համար օգտակար որոշում կայացվի։

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Լուսանկարը` Աննա Գասպարյանի

Տեսեք, թե որտեղ ենք հասել. մարդիկ ուղղակի անցել են գյուղացիների վրայով և արել են այն, ինչ իրենք են ցանկացել՝ բնակիչների ձայնը ոտնահարելով։

anna gasparyan

Գյուղացիների հաղթանակը

«Արագածի չարիք» հոդվածս գրելուց հետո շատ քննադատություններ լսեցի։ Գյուղացիներից մեկը ինձ անվանում էր «ապատեղեկատու»։ Որպեսզի մարդկանց կողմից չլսեի մեղադրանքներ, որ հոդվածս կեղծ է, ես ինձնից եմ հնարել, որոշեցի գյուղացիներից հարցնել, թե ինչ են մտածում այդ խնդրի մասին։

-Դու շատ ճիշտ հոդված ես գրել, քանի որ որպես նոր սերնդի ներկայացուցիչ՝ մտահոգվում ես քո գյուղի ճակատագրով, քո գյուղացիների ճակատագրով և այդ քո մտահոգությունների հիման վրա գրել ես այդ հոդվածը։ Գովելի է այդ արարքը, և քո գրած հոդվածը տեղին է, քանի որ մենք բոլորս տեսնում ենք, թե ինչ է կատարվում մեր գյուղում, ջրի աղտոտվածությունը տեսնում ենք բոլորս։ Ով կքննադատի քո այդ հոդվածը, կարող ենք իրեն ցույց տալ հենց ջուրը, որը իրոք չարիք է դարձել մեր գյուղում։ Մենք չենք ասում՝ թող չաշխատեն, բայց աշխատելու դեպքում էլ թող աշխատեն այնպես, որ ո՛չ մեզ վնաս լինի, ո՛չ էլ իրենց։

Մեկ ուրիշը պատասխանեց այսպես.

-Հէկ-երը, ճիշտ է, չարիք են մեր գյուղի համար, բայց շահագործումից հանելն էլ հարցի լուծում չի։ Դա կարող է մի որոշ ժամանակ տևել ու դրանից հետո նորից կսկսեն շահագործումը։ Մենք պետք է ուրիշ լուծում գտնենք, որովհետև հասկանում ենք՝ եթե դադարեցնենք շահագործումը, մի շարք մարդիկ կզրկվեն իրեն աշխատանքից։ Այդ իսկ պատճառով պետք է ճիշտ գործի դնեն այդ ամենը։ Պետք է ջուրը ֆիլտրման ենթարկվի, որ մեզ հասնի մաքուր ջուր, չէ՞ որ կյանքի կենարար աղբյուրներից մեկը հենց ջուրն է։ Ուղղակի մարդիկ պետք է իրենց խիղճը չկորցնեն և աշխատեն օրենքի համաձայն, ամեն ինչ պետք է անեն, որպեսզի հա՛մ գյուղացիները գոհ մնան, հա՛մ իրենք։ Թե չէ հիմա ինչ անում են, իրենց համար են անում, չեն էլ մտածում գյուղացիների մասին։

Ժամեր հետո իմացա, որ Արագածոտն մարզի մարզպետը եկել էր գյուղ, որպեսզի լսեր գյուղացիների պահանջը։ Մարզպետի հետ հանդիպման էին եկել նաև կողքի գյուղի բնակիչները։ Մարզպետը լսեց գյուղացիների պահանջը և արեց այն, ինչ պետք է արվեր դեռ տարիներ առաջ։ Մարզպետը ստորագրեց փաստաթուղթը, որում նշված էր գյուղի երկու հէկ-երի շահագործման դադարեցման մասին։ Գյուղացիները ուրախությունից ուզում էին արդեն պարել, նրանց ուրախությանը չափ չկար։ Գյուղացիներից մեկը նույնիսկ ասաց.

-Այ, հիմա կարամ հանգիստ մեռնեմ։

Գյուղացիների պահանջը տեղ հասավ, և նրանք հասան իրենց նպատակին․ հէկ-երի աշխատանքը կասեցվեց։

anna gasparyan

Արագածի չարիքը

Նոյեմբերի 10-ին Արագած գյուղում եկել էին «Էպիկենտրոնի» լրագրողները` նկարահանելու Արագածում գործող հէկ-երը: Բոլորի պահանջը մեկն էր: Նրանք պահանջում էին դադարեցնել հէկ-երի շահագործումը: Գյուղացիները լրագրողներին ցույց տվեցին վարակված կարտոֆիլները, նրանց հետ բարձրացան դեպի հէկ-երը: Ցույց տվեցին ժանգոտված ջրերը, ցույց տվեցին, որ հէկ-երի պատճառով ժանգոտել են նաև քարերը: Արդեն 7 օր է, ինչ Ապարանի տարածաշրջանի 7 գյուղերի գյուղացիները բողոքի ցույց են անում` փակելով Ապարան-Երևան կենտրոնական ճանապարհը:

Գյուղացիները ասում են, որ հոգնել են անիմաստ տանջվելուց ու ոչինչ չվաստակելուց: Գյուղացիներից մեկը` Սամվել Գասպարյանը, հէկ-երի դեմ պայքարում է դեռ շատ վաղուց: Երբ իմացա, որ գյուղում լրագրողներ են եկել և նկարահանել են հէկ-երը, որոշեցի գնալ և զրուցել Սամվել Գասպարյանի հետ: Ուզում էի հասկանալ, թե ինչո՞ւ են թույլ տվել կառուցել հէկ-երը, եթե հիմա բողոքի ցույցեր են անում և ուզում են անպայման դադարեցնել շահագործումը:
-Ո՞րն էր գլխավոր պատճառը որ համաձայնվեցիք կառուցմանը:
-Հէկ-երի կառուցմանը համաձայնեցինք, որովհետև մեզ «ոսկե սարեր» էին խոստացել:
-Իսկ ի՞նչ էին խոստացել:
-Մեզ խոստացել էին, որ ջուրը ֆիլտրման կենթարկվի, խոստացել էին, որ խմելու ջուրը իր բնական հունով կհոսի 60%, բայց իրականում հոսում է ընդամենը 30%:
Դե, էդքան բան խոստացան, ամեն մի նախադասություն ասելուց շեշտում էին, որ ինչ անում են` մեր գյուղի համար են անում: Ու համաձայնվեցինք, որովհետև մտածում էինք` գյուղացիներից շատերը աշխատանք կունենան: Հիմա արդեն, երբ բացվեց գյուղացիների աչքերը, հասկացանք, որ ինչ անում են` իրենց համար են անում, չեն էլ մտածում մեր և մեր ապագայի, մեր երեխաների մասին: Չեն մտածում, որ հէկ-երի պատճառով թունավորում ենք հենց մեզ` ուտելով վարակված ուտելիքը: Նշեմ նաև, որ թունավորվում են ոչ միայն բերքը, մենք, այլ նաև անասունները:
-Եթե ձեր այսքան պայքարելը անիմաստ լինի և ոչ մի լուծում չլինի, հէկ-երն էլ չդադարեն շահագործվել, ինձ հետաքրքիր է, ինչի՞ են պատրաստ գյուղացիները:
-Գյուղացիները ամեն ինչի էլ պատրաստ են հանուն իրենց հետագա կյանքի, հանուն իրենց զավակների: Անգամ կանենք անհնարինը: Եթե մեր համբերությունը հատի, անգամ մենք մեր ձեռքով ամեն ինչ հողին կհավասարեցնենք: Ես չեմ պատրաստվում գյուղից գնալ ու հաստատ իմ ու իմ երեխաների կյանքը չեմ պատրաստվում կործանել: Ամեն ինչ մեր ձեռքերում է, ու մենք հաստատ կանենք այն ամենը, ինչը կօգնի այս հարցի լուծմանը:
Հասկացա, որ գյուղացիները շատ լուրջ են տրամադրված: Նրա հետ խոսելուց հետո դուրս եկա տանից: Ճանապարհին նկատեցի, որ երկու պապիկ քննարկում էին հէկ-երը: Որոշեցի նրանց էլ հարցնել, թե ինչո՞ւ են թույլ տվել, որ կառուցեն այդ հէկ-երը:
-Բալա ջան, մենք չիք իմացե, որ ետ հէկ-երը բդի սարքին: Եդրա տերն մինագ խոսացեր ա մեր նախկին գյուղապետի` Գագիկ Պողոսյանի հետ: Գյուղապետն էլ ամբողջ գյուղին չտեղեկացրե, ըսեր ա` մինագ էն ակտիվ մարդկանց, ովքեր կերթան ետ ժողովներին: Մենք բանից անտեղյակ ինք եղե: Գյուղապետն ու ետ կառուցողն լվացեր ին ետ մարդկանց ուղեղն: Մինչև սաղ խելքի եգան, արդեն ուշ էր: Մըգա էլ ելե` ցույց ա կենին: Են վախտ, օր մըզի էլ սեն, մեծի խոսքն լսեն, մըգա սօր ես օրին չեղնեն:
Հէկ-երը չեն թողնում մարդիկ հանգիստ ապրեն և իրենց տանջանքի դիմաց փոխատուցում ստանան:
Հ.Գ. Ուզում եմ նշել, որ արդեն մի քանի  օր է` մեր լույսերը անջատել են: Եվ դա արել են, որպեսզի գյուղացիները հետ կանգնեն իրենց որոշումից և չխոչընդոտեն հէկ-երի շահագործմանը:

Լուսանկարը` Հռիփսմե Եղիազարյանի

Ողբերգություն

Վարդավառ, բանակի քեֆ, երգ, պար և ուրախություն: Պարում էի մորաքրոջս երեխաների հետ, ու մեկ էլ մայրս անհանգիստ ձայնով ինձ կանչեց և ասաց.

-Ան, քո դասարանի Արմինեի համարը տուր:
Անկեղծ, մտահոգվեցի ու մտածեցի, թե ինչո՞ւ է մայրս ուզում Արմինեի համարը: Պարզվեց, որ կորել էր քավորիս երկամյա տղան: Սկսեցի իրար խառնվել, արագ զանգեցի նրան, բայց ոչ մի նորություն չուներ: Զանգեցի այն ծանոթներիս, ովքեր ապրում էին նրանց հարևանությամբ, և ոչ ոք ոչ մի նորություն չուներ երեխայից, փոքրիկ Նվերիկը չկա ու չկա: Անհանգիստ սպասում էի մի նորության, սպասում էի, թե ով կզանգի ու մի լուր կհայտնի: Աղոթում էի, որ երեխային ինչ-որ տեղ քնած գտնեն, որ ոչ մի բան պատահած չլինի: Էլ աչքիս չէր երևում ոչ՛պարը, ոչ՛երգը, ոչ մեկ: Մեկ էլ մայրս եկավ ու ասաց, որ երեխային գտել են: Անկեղծ շատ ուրախացա, բայց երբ ասաց շարունակությունը, որ մահացած են գտել, մի պահ տեղումս սառեցի ու աչքերիցս արցունքներ հոսեցին:

Մայրս ասաց, որ երեխային գտել էին առվակի միջից: Ընկել է ջուրը խեղդվել ու հասել բաղնիքի դուռը: Չհավատացի: Ինչպե՞ս կարող է երկու տարեկան երեխան ընկնել առվի մեջ ու գյուղի սկզբից հասնել գյուղի վերջը:

Հաջորդ օրը մերոնք բարեկամներով գնացին քավորի տուն՝ ցավակցելու: Նրանց տնից վերադառնալուց հետո բոլորն սկսեցին պատմել, որ երեխային վրաերթի են ենթարկել, հետո դրել առվի մեջ և հեռացել:
Մեր գյուղը սարսափից սառել է: Ինչպե՞ս կարող էին… Խիղճ չե՞ն ունեցել: Գոնե առաջին օգնություն ցույց տային… Չգիտեմ՝ ինչպե՞ս կարող է մարդն այդքան դաժան լինել, ինչպե՞ս է հիմա գլուխը հանգիստ դնում բարձին, նա իր հանգիստը չի՞ կորցրել:

Գիտեք, մտածում եմ նաև, որ այդ մարդը կարող է նաև մեր գյուղից լինել…

Ամբողջ օրը տառապում եմ: Փոքրիկ Նվերիկ, դու մեզ նվեր էիր ուղարկված, բայց մենք արժանի չեղանք…

anna gasparyan aragats

Տարբերվել, բայց ոչ այսպես

Ես երբեք չեմ հասկացել այն ընտանիքներին, որոնք ապրում են նահապետական վարքի համաձայն: Չեմ հասկացել այդ ընտանիքում ապրող մարդկանց մտածելակերպը: Շատ հաճախ այդ մտածելակերպի պատճառով ընտանիքի աղջիկ երեխաներն իրենց վատ են զգում, երբ շփվում են իրենց հասակակից աղջիկների հետ, որովհետև իրենք շատ են տարբերվում մյուսներից:

Այդ ընտանիքում ապրող տղամարդիկ իրենց աղջիկներին, այսպես ասած, «բռի մեջ» են պահում: Նրանք աղջիկ երեխաներին միշտ ասում են հետևյալ խոսքերը. «Աղջկա «յուբկեն» պիտի ծնկներից ներքև լինի» կամ «Սովորե՞լ, ի՞նչ սովորել, էդ ա մնացել` աղջիկը գնա սովորի, ոչ մի սովորել, ես որ չսովորեցի, վա՞տ գրագետ դարձա, հենա՝ դպրոցում կսովորես ու վերջ», «Մինչև դպրոցն ավարտելդ հեռախոսի անուն չտաս»:

Մի ծանոթ ունեմ, որի հայրը նույնպես իր աղջիկներին երբեք չի թողնում հագնել աղջիկների համար նախատեսված հագուստ` շրջազգեստներ, բարձրակրունկ կոշիկներ, գեղեցիկ ջինսեր, նրանք պետք է հագնեն տղայի կոշիկներ և վերնաշապիկ: Նրանք երբեք ինչ-որ առիթի կիսաշրջազգեստներ չեն հագել, ասեմ ավելին, երբ ինչ-որ մի առիթ է լինում, օրինակ՝ հարսանիք, կնունք, նրանց հայրն ասում է, որ աղջիկն ի՞նչ իրավունք ունի մասնակցելու, աղջիկը պիտի նստի տանը: Իմ հայրը միշտ առաջինը մեր մասին է մտածում, ասում է` եթե իմ երեխեքը չգնան, ես ինչի՞ գնամ, նրանք պիտի գնան, որ ուրախանան:

Գիտե՞ք` զարմանալին որն է. նրանց հայրը չի թողել, որ իրենց հորեղբոր աղջկա հարսանիքին կիսաշրջազգեստներ հագնեն:

Հաճախ մենք ծիծաղում ենք այդպիսի աղջիկների վրա, երբ տեսնում ենք, թե ինչ են հագնում, բայց մենք չենք էլ պատկերացնում, թե ինչ են զգում նրանք այդ պահին` տեսնելով իրենց և իրենց հասակակիցներին, տեսնելով, թե ինչքան են իրենք տարբերվում մյուսներից: Բայց նրանք ոչինչ անել չեն կարող, որովհետև իրենց փոխարեն որոշում է իրենց հայրը: Բայց ինչո՞ւ, ինչո՞ւ նրանք պետք է տարբերվեն մյուսներից, երբ դասընկերներով գնում են էքսկուրսիայի, ինչո՞ւ նրանք չպետք է մասնակցեն: Հարցեր, որոնց ոչ մեկը չի կարող պատասխանել, նույնիսկ այդպիսի հայրը:

anna gasparyan aragats

Արագածը դատարկվում է

Երբ խոսք է գնում մեր՝ Արագած գյուղի և կողքի գյուղերի մասին, բոլորն ասում են, որ մեր գյուղն ամենալավն է, մեր գյուղն ունի հյուրանոց, հարսանյաց սրահներ, երկու դպրոց, արվեստի և մշակույթի տուն, մանկապարտեզ:

Այո, մեր գյուղը շատ լավն է, բայց մի վատ բան կա: Մեր գյուղը սկսել է դատարկվել: Մարդիկ բոլորը սկսում են հեռանալ և՛ գյուղից, և՛ Հայաստանից: Երբ քայլում եմ մեր գյուղի փողոցներով, նկատում եմ, որ տան դռների վրա կան կողպեքներ, ու այդ կողպեքները շատանում են օր օրի: Երկու տարվա մեջ արդեն 20 ընտանիք հեռացել է, կամ, կարելի է ասել, փախել է գյուղի տանջանքներից: Իսկ գիտե՞ք՝ ինչու: Գյուղացիների փախուստի պատճառը միայն աշխատանքն է: Ասում են, որ տարիներ առաջ գյուղում գործել է «Ալմաստ» գործարանը, և գյուղացիներից շատերն ունեցել են աշխատանք, սակայն մի որոշ ժամանակ հետո այդ գործարանը փակել են: Գյուղացիները սկսել են հեռանալ հենց այդ ժամանակվանից: Տարիներ առաջ մեր գյուղը համարվում էր Արագածոտնի մարզի խոշոր գյուղերից մեկը, իսկ հիմա դա այդպես չէ:
Գյուղում միակ աշխատանքը ուսուցչի աշխատանքն է, մյուսները զբաղվում են հողագործությամբ: Ուսուցիչներն էլ սկսել են աշխատել երկու դպրոցներում, որովհետև ստանում են խղճուկ աշխատավարձ:
Եթե այսպես շարունակվի, ու մարդիկ լքեն Արագած գյուղը, ապա օրերից մի օր Արագածը կդատարկվի, և փողոցներով քայլելիս միայն կտեսնենք փակ դռներ և ոչ թե երեխաների, որոնք խաղում են իրենց բակերում, մայրերի, որոնք դպրոցից տուն են տանում իրենց երեխաներին, տատիկների, որոնք հավաքվում և բամբասում են ինչ-որ մեկից, պապիկների, որոնք նարդի կամ շախմատ են խաղում:

anna gasparyan aragats

Դառը ապրուստ

Իմ հորեղբայրները և քեռին մեկնում են արտագնա աշխատանքի։ Հորեղբայրներս արդեն շուրջ 18 տարի է, ինչ մեկնում են։ Նրանք իրենց ընտանիքի կողքին են լինում ընդամենը 3 ամիս, իսկ մնացած 9 ամիսներին նրանք աշխատում են երկրից դուրս։ Մի հորեղբայրս էլ մահացավ հենց օտար երկրում դժբախտ պատահարից, կարոտը սրտում։ Գիտե՞ք՝ ինչ դժվար է հորը, ամուսնուն, տղային չտեսնել 5 տարի, իսկ 5 տարի հետո տեսնել նրա սառած մարմինը։ Նրա մայրը՝ Կիմա տատը, միշտ ասում էր.

-Հովեսս հենց գա, չթողիմ էլ երթա էդ անտեր Յակուտիան, թող գա տուն: Ես սոված էլ կքնիմ, մինագ թող իմ տղեն տունն եղնի, մինագ թե թող շուտ գա իմ Հովեսը։
Բայց այդպես էլ իր տղան չեկավ։ Երբ գնում ենք իրենց տուն, Կիմա տատը միշտ ասում է, որ կարոտել է իր տղային, և հայրիկիս ասում է, որ սիրում է իրեն այնպես, ինչպես իր որդուն։ Երբ տեսնում է մեզ, սկսում է լաց լինել և աչքերը սրբելով՝ հայրիկիս ասում է.
-Տիկո ջան, թե հնչի՞ ըտենց եղավ, հնչի՞ Աստված ընձի չտարավ, որ իմ տղուն տարավ, իմ տղեն հլը 40 տարեկան էլ չկար, իսկ ես տարիքս արդեն առեր իմ, բա ուր 3 մատղաշ երեխեքը մնացին անհեր։
Հայրս միշտ փոխում է թեման, որ տատը չվատանա, առողջական խնդիրներ ունի։
Մյուս հորեղբայրս աշխատում է արտերկրում արդեն 18 տարի։ Այս տարի էլ իր հետ աշխատանքի է տարել իր մեծ տղային, որ եկամուտը կրկնապատկվի։ Իսկ քեռիս 9 տարի է աշխատում, բայց այստեղ չի ապրում, իր ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Ռուսաստան։ Երբ skype-ով խոսում ենք, ես միշտ հարցնում եմ, թե չե՞ն ուզում արդյոք վերադառնալ Հայաստան, իսկ քեռիս ասում է.
-Ան ջան, գանք ի՞նչ անենք էդտեղ: Էստեղ գոնե գիտես, որ օրվա աշխատածովդ կարող ես ապրել։
Ես ինքս էլ համաձայն եմ նրա հետ, որովհետև այստեղ լիովին ապահովված կարող են ապրել միայն պաշտոնյաները, իսկ մեզ պես հասարակ գյուղացիներն ապրում են մեծ դժվարությունների միջով անցնելով։ Միակ ցանկությունս այն է, որ փոխվի ներկայիս Հայաստանի վիճակը։

anna gasparyan aragats

Ինգան

Նրա անունը Ինգա է, 15 տարեկան է, սովորում է 6-րդ դասարանում: Այն նույն դպրոցում, որտեղ սովորում եմ նաև ես: Նա ունի 3 քույր և 1 եղբայր: Քույրերից մեկը կաղում է: Նրա ընտանիքը սոցիալապես անապահով է: Մինչև վերջերս ապրում էին ավտոտնակում՝ համարյա անասունների հետ կողք կողքի: Եղբայրն ու հայրը զբաղվում են անասնապահությամբ: Նրա ընտանիքին օգնում է World Vision կազմակերպությունը: Եղբայրս նույնպես Ինգայի դասարանից է, բայց խուսափում է նրա մասին խոսելուց:

Ինգան հաճախ դասերին չի ներկայանում, որովհետև նրա ծնողները թույլ չեն տալիս: Տան աշխատանքը երբեմն ավելի կարևոր է, քան երեխայի ուսումը: Երբեմն էլ չի հաճախում, որովհետև չունի հագուստ, կամ էլ իրեն մեկուսացած է զգում: Բայց երբ Ինգան օրերից մի օր գալիս է դասի, դասընկերներն անտեսում են նրան, հետը չեն շփվում, սկսում են ծաղրել: Վատն այն է, որ մյուս դասարանի աշակերտներն էլ չեն շփվում նրա հետ: Ինգան ինքն էլ իրեն հեռու է պահում մյուսներից: Դասընկերները նրան ասում են, որ հեռու մնա: Երբ հարցրի, թե ինչու չեն ուզում շփվել Ինգայի հետ, ինչու են հեռու պահում իրենց, ակնկալում էի լսել գոնե մեկ պատասխան, բայց ոչ ոք ոչինչ չպատասխանեց: Երբ դուրս եկա դասարանից, Ինգայի դասընկերներից մեկն ասաց, որ նրա հետ շփվելու պատճառ չունի: Մի աղջիկ էլ ասաց, որ ինքը չի շփվում «ծույլիկ» մարդկանց հետ: Երբ դպրոցում տեսնում եմ Ինգային, նա միշտ իր քույրիկի հետ է, այլ ոչ թե դասընկերների: Իսկ ես նրա հետ շփվում եմ այնպես, ինչպես իր մյուս դասընկերների: Կարող եմ ասել, որ նա շատ բարի է ու հոգատար իր քույրերի հանդեպ: Ուսուցիչներն էլ են նրան վատ վերաբերվում, սկսում են փնովել նրան, վիրավորել դասընկերների մոտ, քանի որ նա դասերին անպատրաստ է ներկայանում:
Եղբայրս ասում է, որ դասընկերներից ոչ մեկը չի ցանկանում դասի ժամին նստել նրա կողքին: Նրա ձեռքից ոչ մեկը ոչինչ չի վերցնում՝ պատճառաբանելով, որ փնթի է: Չնայած դրան՝ նա շատ գեղեցիկ է նկարում և ունի գեղեցիկ ձեռագիր: Հուսով եմ, որ օրերից մի օր Ինգայի բոլոր լավ կողմերն ու տաղանդները կբացահայտվեն: