Սուսաննա Գեղամյանի բոլոր հրապարակումները

susanna geghamyan

Ուրիշ էլ ո՞ւր, եթե ոչ Լաստիվեր

Դեպի Լաստիվեր տանող ճանապարհը բնության և արշավների սիրահարների համար է: Ճանապարհը շատ հետաքրքիր և գեղեցիկ է, գրավում է հատկապես էքստրիմի սիրահարներին: Երբ հասանք Լաստիվեր, բնությունը տեսնելուն պես սիրահարվեցի Տավուշի բնությանը: Սկսեցինք շարժվել առաջ, սկզբում ճանապարհը շատ հեշտ էր թվում, բայց հետո սկսեց դժվարանալ: Պետք է անցնեինք 3 կմ ճանապարհ, և նույնքան էլ հետ դառնայինք: Ոտքերով խաչեր էինք անում ու երգով-պարով առաջ գնում: Որքան մոտենում էինք Լաստիվերի ջրվեժին, այնքան ավելի էր մեծանում հետաքրքրությունը: Խըշշ-խըշշ…

Ամբողջ ճանապարհը քարքարոտ էր, ցեխոտ, երևի անձրևի արդյունքն էր: Գնում ենք, էլի ենք գնում, բայց չենք հասնում ջրվեժին… Շարունակում ենք քայլել…

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

Լուսանկարը՝ Արտյոմ Մամյանի

Մեր դեմ իր դուռը բացեց դրախտը: Սկսեցինք հետազոտել տարածքը: Սովորության համաձայն սկսեցինք նկարվել, սելֆի անել: Մի խոսքով՝ հիանալի ժամանակ անցկացրինք… Վերադարձի ճանապարհը նույնպես սկզբում հեշտ էր և հաճելի, բայց երբ ծարավեցինք, իսկ ջուր էլ չունեինք, ճանապարհը սկսեց դժվարանալ: Ճանապարհի կեսից 2-3 հոգով մոլորվել էինք: Ճանապարհին մի սփյուռքահայ ջուր էր վաճառում, հարձակվեցինք ջրի վրա…

Վերջապես դուրս եկանք Լաստիվերից, և առաջին իսկ պատահած տեղում պառկեցինք հանգստանալու… Մեզ տեսնողը կմտածեր, թե անտուն մարդիկ ենք: Մեզ դեռ սպասվում էր երկար ու գեղեցիկ ճանապարհ դեպի Պարզ լիճ…

susanna geghamyan

Լիճքի բարբառը

Ինչպես յուրաքանչյուր մարզ և գյուղ, իմ գյուղը նույնպես առանձնանում է իր տարբերվող բարբառով և խոսելաձևով: Լիճքը ունի շատ յուրահատկություններ, բայց բարբառը լիովին տարբերվում է, և քանի որ 17.am-ում շատ եմ կարդացել, որ թղթակիցները ներկայացնում են իրենց գյուղի բարբառը, այսօր որոշեցի հետ չթողնել նաև իմ գյուղը և ընթերցողին ներկայացնել Լիճքի բարբառը (Գոլավարի): Հա, չմոռանամ ասել, որ մեր բարբառը մի ուրիշ քաղցրություն ունի, իհարկե ինձ համար: Լավ, չերկարացնեմ: Սկսե՞մ: Լավ, արդեն սկսեցի:

ուդա – այստեղ,

ունա – այնտեղ,

դոր – ուր

օրի – ինչու

իմա՞լ իս – ո՞նց ես

դորա կերտաս – ուր ես գնում

ինչ ա կսիս – ինչ ես ասում

իդմա – այսպես

կարտոլ – կարտոֆիլ

Եվ մի շարք այսպիսի հետաքրքիր բառեր: Ուզում եմ ասել, որ վերը նշված բառերի մի մասը (ուդա, ունա, դոր) չեն կարդացվում այնպես, ինչպես գրվում են: Մենք արտասանում ենք այնպիսի հնչյուններ, որոնք չկան այբուբենում: Այդ տառերը կան միայն Լիճքի այբուբենի ու լիճքեցու տառապաշարի, բառապաշարի մեջ… Եվ գուցե դու, սիրելի ընթերցող, այսպես կարդալով՝ չկարողանաս ճիշտ արտաբերել մեր բարբառի բառերը, դրա համար, եթե հնարավորություն լինի և գաս Լիճք, ապա անգամ կողքից լսելուս կարող ես սովորել մեր բարբառը: Այն հնարավոր է, որ մի քիչ էլ կոպիտ հնչի, բայց լիճքեցու համար իր բարբառը յուրահատուկ է: Իհարկե շատ բառեր կան, որ կգրեի, ուղղակի դա կթողնեմ մյուս անգամ կամ գուցե ընկերներս գրեն, բայց ամեն դեպքում, մեր բարբառն էլ հարուստ է տարատեսակ քաղցր բառերով:

susanna geghamyan

Կանգուն և հպարտ

Շուշիի ազատագրումը հայկական ռազմական ուժերի առաջին նշանակալից հաղթանակն էր:

Արցախյան պատերազմին մասնակցել են նաև`քեռիս, պապիկս, պապիկիս եղբայրը և մայրական կողմից շատ հարազատներ: Հիմա մի փոքր կպատմեմ Արցախյան պատերազմին մասնակցած Իվան (Վանիկ) Լալայանից:

Վանիկ Լալայանը մորական պապիկիս եղբայրն է: Դե, այսինքն պապիկս (և դրա համար հպարտ եմ): Իվան (Վանիկ) Լալայանը ծնվել է 1955թ-ի մայիսի 8-ին Շահումյանի շրջանի Էրքեջ գյուղում, մտավորականի ընտանիքում։ Ութ եղբայրներից նախակրտսերն է եղել։ 1963-73թթ. սովորել և ավարտել է  Էրքեջի միջնակարգ դպրոցը։ 1974-76թթ. պարտադիր զինվորական ծառայության  է անցել (Գերմանիայում): 1988թ.-ին նոր էջ է բացվում Վանիկ Լալայանի կյանքում։ Նա անդավաճան և ինքնանվիրմամբ, չխնայելով իրեն, ընտանիքը, իր նախնյաց՝ Լալայանների և մայրական շառավիղ Աբգարյանների հայրենասիրական ոգով տոգորված, ներգրավվում է հայրենի Շահումյանի ազատագրման պայքարին։ Հետագայում ստեղծում է Էրքեջի ինքնապաշտպանական ջոկատը:

Տատիկս մի քիչ փորձեց պատմել տեգրոջ հերոսական կյանքի ու մահվան մասին.

-Հուլիսի 6-ին Ինքնապաշտպանական ջոկատները թաքնված էին անտառում։ Թուրքերը սկսում են գյուղի վրա հեռահար կրակ տեղալ։ Վանիկը իր մեքենայի մոտ պայթած արկից վիրավորվում է, իսկ այնուհետ թշնամին հեռահար հռթիռով կրակ է արձակում նրա ուղղությամբ։

Հուլիսի 15 և 16-ին զուր էին նրա ջոկատի մարտիկները, եղբայրներն ու եղբորորդին Վանիկի դին որոնում գետնին։ Վանիկը հենված մոտակա հոնի ծառին, կանգուն ու հպարտ, այդպես ոտքի վրա էլ ընդունել էր մահը կյանքի 36-րդ տարում։

Կարող եմ շատ բան պատմել հերոս պապիկիս մասին, բայց…

Ուղղակի ուզում եմ ասել, որ հպարտ եմ այսպիսի արմատներ ունենալու համար: Հպարտ եմ, որ  Շուշին ազատ և անկախ է, և որ այդ անկախությունը Շուշիին նվիրել են իմ պապերը…

susanna geghamyan

Հանդիպումը չստացվեց

Արդեն ավարտվում է ձմեռային զորակոչը: Իմ եղբայրը, շատ տղաների հետ, զորակոչվել է Հայկական բանակ։ Ես նրան համարում եմ իմ թագավորը: Նա բանակ է զորակոչվել հունվարի 15-ին: Առավոտյան, երբ արթնացա, օրը մյուս օրերի նման սովորական չէր: Մեր տուն էին եկել շատ հյուրեր: Այդ բոլոր դեմքերի մեջ չկար միայն մեկը՝ ամենահարազատը: Եղբայրս առավոտյան գնացել էր ընկերոջ ծնողներին հրաժեշտ տալու: Այդ ընկերը նույնպես զորակոչիկ է: Դե, ինչպես կարգն է՝ բոլորը եկել էին հրաժեշտ տալու: Ավանդույթի համաձայն՝ սեղանի շուրջ լսվում էին տարբեր կենացներ: Ժամացույցի սլաքները կարծես դիտմամբ արագ էին շարժվում: Դե, վերջապես մոտեցավ հրաժեշտ տալու պահը: Աչքերիցս արցունքներ էին թափվում: Մի կողմից տխուր էի, մյուս կողմից՝ հպարտ, որովհետև թագավոր էի ճանապարհում բանակ` հայրենիքի պաշտպան: Եղբայրս գնաց…

Մեկ օր լուր չունեցանք: Մյուս օրը ծնողներս գնացին Երևան: Ես անհամբեր սպասում էի նրանց զանգին: Հանկարծ հնչեց հեռախոսի զանգը։ Մայրս էր…

-Մա՞մ, ի՞նչ նորություն կա։ Ո՞ւր է ընկել։

-Արմավիր:

-Վա՜խ, ինչ լավ է…

Մյուս օրը լուսադեմին շարժվեցինք դեպի Արմավիր: Երկար ու դժվար ճանապարհ անցնելուց հետո հասանք զորամաս: Մուտքի մոտ կանգնած էին հերթապահները: Հայրիկս դուրս եկավ մեքենայից, մոտեցավ զինվորներին: Մի քանի րոպե հետո հայրս վերադարձավ․

-Տեսակցություն չկա։

-Ինչո՞ւ։ Ի՞նչ է եղել։

-Չեն թողնո՞ւմ դուրս գա։

-Չէ…

Ոչինչ հնարավոր չէր անել։ Հանդիպումն այդպես էլ չստացվեց, բայց ես հույս ունեմ, որ շուտով կտեսնենք մեր թագավորին․․․

Բոլորին անփորձանք ծառայություն:

susanna geghamyan

Արցախից Լիճք

Մորս մանկությունը այդքան էլ հեշտ չի եղել, չնայած նրան, որ նա ծնվել է ամեն ինչով ապահովված ընտանիքում: Իսկ ինչո՞ւ է նրա մանկությունը դժվար անցել, հիմա կպատմեմ:

Երբ մայրս 13-14 տարեկան է եղել, սկսվել է Արցախյան պատերազմը: Մայրս արցախցի է և կորցրել է իր հարազատներին և ընկերներին: Դե գիտեք, երեխայի համար հեշտ չէ այդ ամենի միջով անցնելը: Բայց չնայած դրան մայրս դարձել է կրթված մարդ: Իրենց գյուղից հեռանալուց հետո մայրս հաճախել է մի այլ դպրոց: Հետո այդ դպրոցից տեղափոխվել է մեկ այլ դպրոց, և այդպես անցել են նրա դպրոցական տարիները: Մայրս պատմում է, որ պատերազմի ժամանակ իրենց տունը նման է եղել հյուրանոցի: Նրանց տուն շատ են այցելել ֆիդայի տղերք: Գյուղից հեռանալու ժամանակ մորս ընտանիքը իր հետ ոչ մի իր չի վերցրել, միայն մի քանի ոսկյա զարդեր: Այդ ոսկին տատիկս պահել է իր շորերի մեջ: Իսկ ոսկու մի մասը պահել է լվացքի մեքենայի շարժիչի մեջ, մտածելով, որ նորից հետ կվերադառնան իրենց տուն, բայց…

Մայրս պատմում է.

-Մեր տնից գնալուց հետո, մենք օր է եղել, որ հաց չենք ունեցել: Բայց հաղթահարել ենք ամեն մի դժվարություն:

Բայց չնայած դրան… Իսկ հիմա մայրիկիս հետ կպարզեմ, թե ինչպես է ծանոթացել հայրիկիս հետ, թե ինչպես են ամուսնացել և ինչպես է ԼՂՀ-ից հասել Լիճք գյուղ:

-Մամ, դու ու պապան ինչպե՞ս եք ծանոթացել:

-Բալ ջան, մորաքույրդ ամուսնացել էր հորեղբորդ հետ…

-Հա, մամ էդ գիտեմ:

-Այ աղջի, դե սպասի` պատմեմ:

-Լավ, մամ ջան:

-Դե, մենք հաճախ գալիս էինք մորաքրոջդ տեսնելու, այդ ժամանակ հայրդ էլ էր տանը լինում:

-Հա, պապային տեսար, սիրահարվեցիր:

-Կարելի է այդպես էլ ասել:

-Մամ, բա ո՞նց եղավ, որ ամուսնացաք?:

-Մի օր եկա մորաքրոջդ տեսնելու ու էլ չգնացի:

-Կարելի է ասել` եկար ու մնացիր, հա՞:

-Դե հա…

-Մամ, իսկ չե՞ս փոշմանել, որ էդքան հեռու տեղից եկել ես ու ամուսնացել Լիճքում:

-Չէ, շատ գոհ եմ, մենակ նրանից եմ դժգոհ, որ քո նման շատախոս աղջիկ ունեմ:

-Հա, մամ ջան, դեռ շատ կդժգոհես:

Մայրս անցնում է իր գործերին, իսկ ես սկսում եմ գրել այս հարցազրույցը: