Անտառում էնքան մութ ա։ Էլեկտրականություն չկա։ Մի քանի հատ մոմ էի գնել քաղաքից, տարել հետս, բայց մոռացել էի լուցկիների քանակը ևս հաշվի առնել։

Բայց դե մութ անտառում պիտի քայլեմ, չէ՞, իհարկե։

Մթությունից չեմ վախենում վաղուց։ Կուտակված լույսը զգալ չէր տալիս արտաքին մութը ու դրա տակ եղած վատ, դժվար, անանցանելի թվացող, դաժան, գեղեցիկ, սովորեցնող, սպանող, ապրեցնող լույսերի բացակայությունը։ Հա, լույսերը կարող են կուրացնելու չափ դաժան ու պայծառացնելու չափ գեղեցիկ լինել։

Հիշո՞ւմ ես էն հստակ ճանապարհը, որով անցնում էի աշխարհ հետ գնալու համար․ դուրս եկա, բայց՝ անտառ։

Ճանապարհից առաջ է՞լ էի անտառում, թե՞ իրոք աշխարհ էր, ինքս էլ չգիտեմ․ բայց ճանապարհը անցնելուց հետո եկածը հստակ էր․ մութ անտառ։ Իրականում ետևում թողած ճանապարհն էլ չէր փայլում իր լուսավորությամբ ու պայծառությամբ, ու աշխարհից գնված մոմերը այնտեղ էլ էի օգտագործում։ Իհարկե, ճանապարհի վրա էլ կային խանութներ, բայց ոչ բոլորում էին մոմեր վաճառում, վաճառածներն էլ կարճ ու շուտ խամրող էին։

Ինչևիցե, մոռանանք ճանապարհը՝ չկորցնելով ճանապարհի խանութներից գնված ու աշխարհից բերված մոմերը։ Քիչ թե շատ մոմերի ու լուցկու պաշարներով անտառ մտնելը բավականին վստահ քայլերով էին։ Վստահ քայլերով, անխնա մոմերն ու լուցկիները օգտագործելով ու անտառի մութ անկյունները լուսավորելով՝ բացահայտեցի մի թավուտ՝ իր բուսականությամբ, տարբեր արարածներով ու կանոններով։

Թավուտը գտնելու համար մոմերը ծախսելը անիմաստ չէր, թավուտն էլ խորթ չթվաց, որովհետև գրեթե բոլորս այդ թավուտում մի բանի էինք ձգտում․ լուսավորել անտառի մեր հատվածը այնքան, ինչքան կարող ենք։

Թավուտը ինչ-որ չափով բացահայտելուց հետո, մնացած մոմերը օգտագործելով, առաջ գնացի՝ բացելով նոր արահետ։

Արահետի մշակույթը, բարքերը ու վարքերը այդքան էլ խորթ չէին ինձ, բայց անտառի արահետում հանդիպած արարածները նոր էին, հետաքրքիր, գրավիչ այն աստիճան, որ պատրաստ էի վատնել բոլոր լուցկիներն ու վառել բոլոր մոմերը այդ արարածների միջից արդեն ընտրածիս հետ մեր իսկ արահետը պայծառացնելու ու խավարի անորոշությունը ցրելու համար։

Մոմերը օգտագործելու պատրաստակամությունը միայն իմը չէր, միակողմանի չէր։ Նա էլ էր այրում իր մոմերը մեր իսկ ընդհանուր արահետի համար։ Արահետից թավուտ, թավուտից արահետ ճանապարհները կարճ էին ու աննկատ թվացող, թավուտում եղած ժամանակ մտքումս արահետն էր ու բոլոր այն հնարավոր միջոցները, որոնցով կկարողանայի այն ավելի պայծառ ու հարատև դարձնել։ Մտքումս արահետը պահելով՝ նույնիսկ չէի էլ նկատում թավուտում հայտնվող մոմերը։

Օրեցօր արահետը լուսավորվում էր ու խորանում անտառի մեջ. արահետից թավուտ գալու միակ շարժառիթս նորից արահետ վերադառնալն էր։ Արահետում գտած անիրական ու իրականությունից կտրող արարածի մոտ մի օր սպառվեցին մոմերը՝ նախատեսված համատեղ արահետի լուսավորման համար․․․

Կիսախավար արահետում մնացած արարածիս այլևս իմ մոմերն էլ պետք չէին ինձ ու մեզ տեսնելու, արահետը շարունակելու համար։ Շրջվեց ու, անցած արահետի մոմերը հանգցնելով, հետ գնաց։

Արահետի մասին մտքերը, որ իմ պատկերացումների ապագայի անտառում այն լինելու էր լուսավոր ու դառնար անտառ անտառի մեջ, ստիպեցին ինձ էլ ետ շրջվել, վառել ինձ մոտ մնացած մոմերը ու ետ գնալ արահետով՝ նրան գտնելու ու իր հանգցրածը կրկին վառելու համար։

Ծախսելով մնացյալ բոլոր մոմերը ու լուցկիները` ներկա ու ապագա համատեղ արահետների համար ու ետ վերադառնալով՝ գտա քեզ խավարում․․․

Кончилось вино в бокале
Свет погас во всём квартале
И мы с тобой остались в темноте

Земфира – Мелодрама 

Աչքերիդ փայլը կորել էր ու մթնած արահետի պես խավարել։ Ամենավերջին մոմս վառելուց հետո այն հանգցրիր՝ չթողնելով «փնտրել ու փրկել մի բան, որը էլ չկա»։ Եղած մոմերի փոխարեն միացրիր մոտդ թողած մի անգույն, անշուք ու արհեստական լապտեր։ Լապտերը չէր կարող լուսավորել արահետը, ինչպես մոմը, ոչ էլ կտաներ դեպի անտառ անտառի մեջ․ երկուսս էլ գիտեինք։

Мы останемся друзьями
И как в дурацкой мелодраме
Я, конечно, вызову такси

Земфира- Мелодрама

Թողնում եմ քեզ այնտեղ, որտեղ գտել էի․․․ Առանց մոմ ու լուցկի մութ արահետը անցնելու, նոր մոմեր գտնելու ու նոր արահետներ բացահայտելու հույսը չսպանած խարխափում եմ:

Լույս, արևի ճառագայթներ, գունավոր առարկաներ, ՄԱՐԴԻԿ:

Լայն, կյանքով լեցուն, խինդ ու ծիծաղով լիքը ճանապարհով գնում էինք, ճանապարհ էր, բայց ավելի շատ նման էր քաղաքի, ավելի ճիշտ` աշխարհի: Քայլելով, ապրելով ու շարունակելով քայլերը`  հասանք մի դռան: Դռան հետևում պատկերացում անգամ չկար, թե ինչ կարող է լինել, սակայն այլ ելք չկար, մեր ճանապարհն էր մեզ բերել այստեղ:  Անհասկանալի դուռը անկախ մեր կամքից բացվելու էր ու կլանելու էր մեզ, մենք միայն մի բան կարող էինք անել` ինքնակամ բացել դուռն ու շարունակել ճանապարհը:

Խավար, մութ, միագույն առարկաներ, մադիկ: Դռան հետևում կրկին ճանապարհ էր, ու էս անգամ ճանապարհը աշխարհ չէր, այլ իրական քաղաք էր, քաղաք` իր կանոններով, սահմանված օրենքներով ու հսկիչներով: Ճանապարհը լայն էր թվում սկզբից, ապրում էինք այդ ճանապարհում` կիսելով կյանքի` մեզ տված փոքր ճանապարհը այլոց հետ: Քայլում էինք` մեր կողքին հավաքելով լիքը այլ մարդկանց, քայլում էինք նրանց հավաքելով մեր կողքը: Անցավ ժամանակը, անցանք օրեցօր ավելի ու ավելի նեղացող ճանապարհով, հասանք այլ քաղաք: Դժվար էր քայլել ճանապարհով, այն էլ նեղացող, շատ մարդկանց հետ: Ստիպված էինք բաժանվել շատերից, իսկ շատերն էլ, առանց ստիպված լինելու ու առանց մի վայրկյան մտածելու, թողնում էին մեզ, որ միայնակ անցնեն ու առաջ գնան նեղացող ճանապարհով: Մեր ճանապարհները չէին խաչվում իրար, որովհետև բոլորս էլ քայլում էինք նույն ճանապարհով ու փնտրում ելքը, մեկս մյուսից առաջ էր ուզում գնար, ստացվում էր շատերի մոտ, սակայն դրանք նման էին անապատում հանդիպող միրաժներին, անիրական էին այդ անցումները. ժամանակն էր ապացուցում, իրարից առաջ ու հետ էինք, բայց նույն ժամանակի ու տարածության մեջ: Ստիպված էինք ավելի ու ավելի նեղացնել մեր հետ քայլող մարդկանց շրջանակը, որ կարողանայինք անցնել էս անիծյալ ճանապարհը գոնե այն մարդկանց հետ, որոնց իրոք հավատում, սիրում և վստահում էինք. այլ կերպ չէինք կարող: Բայց ավաղ էն մարդիկ, որոնց հաճախ ընտրում էինք մեր «ճանապարհի» ընկերը, թողնում էին մեզ, որ արդեն նեղացած ճանապարհը կարողանային առանց դժվարության` առանց մեզ անցնեին:

Հեշտ էր ճանապարհը, որը աշխարհով էր անցնում, ընտրում էինք ավելի շատ մարդկանց, մարդիկ միայն չէին մտածում իրենց ու իրենց ճանապարհի անցման հեշտության մասին, «լայն էր կյանքը»… Լայն կյանքում հանդիպած, իրենց հետ նույն ճանապարհով քայլած «ընկերներին» հեշտությամբ էինք ձեռք բերել, կյանքն ու ճակատագիրն էին կապել մեր ճանապարհները իրար, բայց նեղացող ճանապարհները նույն հեշտությամբ էլ բաժանում էին մեզ իրարից, բաժանումը, որպես կանոն, միշտ էլ դժվար է, բայց ոչ այնքան դժվար, ինչքան «ճանապարհը»:

Սլաքներ, րոպեներ, օրացույց, ժամանակ:

Շարունակում ԵՄ ճանապարհս, դժվար է օրերի հետ նեղացող ճանապարհը անցնել միայնակ, նեղ ճանապարհով էլ մարդիկ փորձում են անցնել իրարից առանց իրար, ու պիտի ընտրես` ընկրկել թե առաջ գնալ` մոռանալով բոլորին ու չզիջելով ոչինչ…

Նեղ ճանապարհում թաքուն պահում եմ Քեզ ու ձեզ:

Հունվարի 30, հինգշաբթի, կեսգիշերից 3.5 ժամ անց: Նստած եմ լսարանում՝ գրիչը ձեռքիս, մտքերս եմ շարադրում (այո՛, այս անգամ ոչ թե հեռախոս կամ նոթբուք, այլ՝ թուղթ ու գրիչ)…

-15 օր առաջ…

…Փակվեցին ավտոբուսի դռները: Ակվարիումի տեսք ունեցող ավտոբուսը 4 կողմից շրջապատել էին էմոցիաներով լեցուն հարյուրավոր մարդիկ: Մեկն ուրախ էր, մյուսը՝ տխուր, մեկն արտասվում էր, մյուսը՝ ծիծաղում, մեկը բացված  շամպայնից թրջված ձեռքն էր մաքրում, մյուսը՝ արցունքները. մի խոսքով` էմոցիաների տարափ էր:

Վերջապես շարժվեց ավտոբուսը, մարդիկ մնացին ետևում: Հասանք: Անծանոթ-ծանոթ մարդիկ, անծանոթ միջավայր: Բուժզննում անցնելուց հետո սկսվեց մեր կյանքի րոպեներն անիմաստ սպանելու առաջին օրը: Այդ օրը ոչ մի էական բան չկատարվեց, բացի նրանից, որ մոտ մեկ ժամվա ընթացքում բոլորս դարձանք միանման (հագուստներով) ու սկսեցինք փնտրել մեկս մյուսին: Արդեն հաջորդ օրը, երբ բոլորիս ճակատագիրը պարզ դարձավ, տեսանք մեր հարազատներին, բաժանվեցինք նրանցից և նրանցից էլ, որոնց հետ մեկ օրվա ընթացքում հասցրել էինք մտերմանալ. ամեն մեկս գնաց իր ճակատագրով որոշված տեղը, հա, մոռացա ասել, խոսքը բանակի մասին է: Արդեն 15 օր է, ինչ հայկական բանակի Ռազմիկ եմ (կամ ռազմիկ, տարբերությունը էական չէ):

15 օրը շատ քիչ է դատողություններ անելու, հասկանալու ու ըմբռնելու համար էն ամեն ինչը, որը կատարվել ու կատարվում է քեզ հետ: Բայց, իհարկե, կան բաներ, որ արդեն իսկ հասկացել եմ բանակում:

Ամենաառաջին բանը, որ պատկերացրի ու հասկացա, դա «մեկ մարդու պես» արտահայտությունն է: Պարզ արտահայտություն, որի լիարժեք իմաստը կհասկանաս միայն բանակում: Երկրորդ ու ամենակարևոր բանը, որը հասկացել եմ, դա ազատության արժեքի գնահատումն է: Բանակում դու գրեթե 99%-ով անազատ ես: Ամեն օրը մի բան է սովորեցնում, ավելի ճիշտ՝ հասկացնում, տեղիք տալիս գնահատելու էն արժեքները, էն ազատություններն ու հնարավորությունները, որոնք ունեցել ու ունենալու ես…

Կյանքի բերած փոփոխությունները, որոնք իրենց հետ բերում են դժվարություններ, սահմանափակումներ ու արգելքներ, միշտ էլ առաջին հայացքից տհաճ ու անհաղթահարելի են լինում, ինչպես ծառ տնկել, խնամել, ջրել և աճեցնելն է դժվար: Բայց տանջանքով աճեցրած ծառի պտուղները այնքանով են համեղ, ինչքան որ կյանքի բերած դժվար փոփոխությունների արդյունքներն են կարևոր ու կենսական կյանքի հետագա տարիների համար:

Մի քիչ երկար ստացվեց, ու չգիտեմ՝ հետաքրքրեց, թե ոչ, բայց սա դեռ ամենը չէ: Դեռ սպասեք հաջորդ նյութերիս, որտեղ կփորձեմ պատմել ավելի հետաքրքիր բաներ ու կկիսվեմ էն ամենով, ինչը հասկացրել է ինձ բանակը: Լավ, ես արդեն գնամ, կանգնեմ պահարանի կողքին, օրապահներով տեղերը փոխելու ժամանակն է:

Հ.Գ. Չգիտեմ՝ ոնց ու ով է ուղարկելու նյութս, բայց եթե կարդում եք, ուրեմն մի հնար գտել եմ:

17-ի կողմից. Բարի ծառայություն քեզ, սիրելի Ռազմիկ: Միշտ կսպասենք նյութերիդ:

Չգիտեմ` ում է հետաքրքիր, ում չէ, բայց ուզում եմ պատմել, թե ինչպես օրս սկսվեց այսօր:

Ինձ ճանաչողները գիտեն վերջին ամիսների իմ զգացողությունները, ու արդեն «զզվացրել» եմ իրենց` հարցնելով, թե որտեղից քեզ մոտիվացիա, ոնց հետ բերեմ կորցրածս մոտիվացիան և այլն:

Այնպես ստացվեց, որ այսօր արթնացա առավոտյան ժամը 5-ին և, որ ամենազարմանալին է, առանց զարթուցիչի: Արթնացա` լցված մեծ էներգիայով. կարծես թե մոտիվացիաս հետ է եկել: Արթնացա, լվացվեցի, կրկին զարմանալի կերպով նախաճաշեցի (ես երբեք չեմ նախաճաշում) ու սկսեցի գրել ոչ մասնագիտական առարկայի անիմաստ հանձնարարությունները (փաստորեն իրոք մոտիվացիաս ու «հավեսս» ետ են եկել): Վերջացրի աշխատանքս, լսելով ամանորյա երգեր (ես դրանք ամառվանից եմ լսում), պատրաստվեցի և դուրս եկա տանից: Գնացի ավտոբուսների կայարան, որ համալսարան գնամ: Ժամը 8:00ն էր: Կանգնած էր մեկ ավտոբուս` լցված լիքը մարդկանցով: Սպասեցի մոտ 10 րոպե մինչև շարժվեց: Եւ ուզում եմ նշել, որ առաջին մարդն էի կանգնած, ով սպասում էր հաջորդ ավտոբուսին: Հաջորդ ավտոբուսը եկավ ոչ թե 5, ոչ թե 10, ոչ թե 15, այլ 20 րոպե հետո (երևի վարորդը քնած էր մնացել, կամ էլ աշխատանքի գալու մոտիվացիան կորել էր): Իսկ այս «կարճ» ժամանակահատվածի ընթացքում ինձ միացան ևս մոտ 40 հոգի (եթե ոչ ավել):Եկավ ավտոբուսը, և մարդիկ իրար հրելով, միմյանց անպատիվ խոսքեր ասելով, «ցատկեցին» ներս, իսկ ես արդեն կես ժամ է` սպասում էի, բայց լինելով առաջին սպասողը` բախտս չբերեց (դե, Հայաստանում հերթ հասկացողությունը չկա):

Ինչևէ, նորից ինքս ինձ համոզեցի, որ չկորցնեմ մոտիվացիաս ու հուրախություն ինձ` կարողացա նստել հաջորդը: Շարժվեցինք: Զբաղեցվեցին բոլոր տեղերը, ավտոբուսը բառիս բուն իմաստով լցվեց, չմնաց որևէ դատարկ տարածություն, սովորականի նման չկար կանգնելու տեղ նույնիսկ աստիճաններին, իսկ վարորդը կանգառներում և կանգառներից դուրս շարունակում էր կանգնել ու կանգնել: Մի կին չդիմացավ և պոռթկաց. սկսվեց 3-րդ համաավտոբուսյան պատերազմը (իսկ թե 1-ինն ու 2-րդը, երբ է սկսել, չգիտեմ): Ավտոբուսը բաժանվեց կողմերի. ստեղծվեց երկու միություն` «Վարորդ» դաշինք և «Խիզախ կնոջ հետևորդներ» միությունը: Վարորդը բանակ դրեց` կանգնեց մի տեղ, և սկսվեց «կաշան»: Իսկ ես, ուշանալով դասից, փորձելով չկորցնել մոտիվացիաս, շարունակում եմ կարդալ գիրքս…

Իսկ միգուցե պիտի իրավագիտությո՞ւն տայի գործերս, կամ արևելագիտությո՞ւն…

Արդեն մեկ տարին կլրանա, ինչ ուղեղումս երեք ինչ-որ տեղ իրար նման, ինչ-որ տեղ իրարից տարբերվող գիտություններ կռիվ էին տալիս միմյանց հետ (ու մինչև հիմա էլ կռվում են) և սպասում էին, թե ով վերջիվերջո կհաղթի: Այդ երեք գիտություններն են` Իրավագիտությունը, Միջազգային հարաբերությունները և Արևելագիտությունը: Երկարատև պայքարից հետո վերջապես որոշում կայացվեց, և հաղթող ճանաչվեց Միջազգային հարաբերությունները: Որոշումը շատ սուբյեկտիվ էր, ու ասեմ, որ ոչ վճռական: Մինչև հիմա գլխիս մեջ գտնվող Իրավագիտությունը ու Արևելագիտությունը «բզբզում են», որ պիտի իրենց ընտրեի: Բայց որոշումն արդեն կայացված է, ասեմ ավելին՝ արդեն Միջազգային հարաբերությունների առաջին կուրսի ուսանող եմ:

Իրականում սա իրոք որ խնդիր է և խնդիր է շատերի համար: Ապագա մասնագիտության ընտրությունը կյանքիդ ամենադժվար, ամենակարևոր, ամենավճռական, ամենա-ամենա որոշումներից է: Հենց այդ ընտրությունից է կախված կյանքիդ հետագա 4 տարիները՝ համալսարանում և ընդհանրապես ողջ կյանքդ (չէ, չեմ չափազանցնում):

Մեր կրթական համակարգի ամենամեծ բացերից ու թերություններից մեկն էլ սա է (հիմա կասեմ՝ ինչը):  Մենք՝ աշակերտներս (օհ, մոռացա, ես այլևս ուսանող եմ, ինչևէ), սովորում ենք հիմնական դպրոցում 9 տարի, այնուհետև քննություններ, սթրես, ու գալիս է առաջին կարևոր ու բարդ ընտրություններից մեկը՝ ավագ դպրո՞ց, քոլե՞ջ, թե՞ միջնակարգ դպրոց: Միգուցե կողքից թվա շատ հեշտ լուծում ունեցող խնդիր, բայց իրականում այդպես չէ: Այդ փուլը շատերը հաղթահարում են բարեհաջող՝ կատարելով ճիշտ ընտրություն, իսկ շատերը ձախողվում են՝ վատնելով կյանքի տված ամենաթանկ բանը՝ ժամանակը: 3 տարի էլ անցկացնելով ավագ դպրոցում կամ քոլեջում ՝ գալիս է հաջորդ կարևորագույն խնդիրը, որի մասին էլ հենց խոսում էի՝ մասնագիտության ընտրություն:

17 տարեկան երեխայի համար բավական դժվար է որոշում կայացնել ողջ կյանքի համար, այն է ՝ ընտրել մասնագիտությունը: Կողքից խորհուրդներ, իհարկե, շատ ու շատ են լինում: Բայց խորհուրդները ուղղակի չնչին դեր են կատարում: Ըստ իս ՝ լավագույն լուծումը կլիներ այն, որ ավագ դպրոցի աշակերտները, ովքեր ունեն մասնագիտական որոշակի կողմնորոշվածություն, և նրանք, ովքեր տարակուսում են այս կամ այն մասնագիտւթյունը ընտրելու հարցում, պետք է հնարավորություն ունենան հենց դպրոցում մասնակցել սեմինարների, դասընթացների, քննարկումների ՝ կապված մասնագիտության ընտրության հարցի հետ: Օրինակ, պատկերացրեք, թե ինչ արդյունավետ կլինի ինչ-որ դերախաղ անցկացնելը կապված այս կամ այն մասնագիտության հետ, և ինձ թվում է, որ շատերը արդեն իսկ որոշակի պրակտիկայի միջոցով ավել լավ կըմբռնեն և կկարողանան ընտրել իրենց մասնագիտությունը:

Ինչևիցե, թող գլխումս դեռ շարունակվեն իրավի, միջազգի ու արևելքի քննարկումները: Մի քանի օրից սեպտեմբերի մեկն է, և արդեն պարզ կդառնա` արդյո՞ք ճիշտ որոշում եմ կայացրել, թե ոչ:

Անխոս, բոլորս էլ մեր կյանքի տարբեր փուլերում ինչ-որ նոր բան սկսելիս միշտ էլ մեծ-մեծ ակնկալիքներ ենք ունենում: Մտածում ենք. նոր միջավայր, նոր մարդիկ, էս անգամ լրիվ ուրիշ ձև կլինի, ավելի լավ կլինի… Ու էս խոսքերից հետո իրականությունը, բախվելով երևակայությանդ, կրկին փշրում է սպասելիքներդ: Ըստ իս՝ մեծ մասամբ կոտրված ակնկալիքներ ունենալու պատճառը մենք ինքներս ենք: Մտածում ենք նոր միջավայրի, նոր մարդկանց ու նոր փոփոխությունների մասին, բայց մոռանում ենք ամենակարևորը. իսկ մե՞զ ով է փոխելու, իսկ նոր իրականության ու փոփոխությունների մասին ակնկալիքները արդյոք չե՞ն հակադրվի մեր հին ու երբեք չփոփոխվող «ես»-ին ու նորից չե՞ն կոտրի սպասելիքները…

Միգուցե փոխես շրջապատդ, շրջապատիդ մարդկանց ու միջավայրդ, ու արդյունքում ոչինչ էլ չի փոխվի: Իսկ միգուցե փորձես 12 տարի՝ 4380 օր նույն «եսեր»-ի մեջ մնացած, ամուր պաշտպանած ու անընդհատ նոր փոփոխությունների ձգտող «ես»-դ գեթ մեկ օր փոխել:

Հարյուր անգամ փոխիր միջավայրդ, ծանոթացիր նոր մարդկանց հետ, փնտրիր նորություններ, տառապիր նորից կոտրված ակնկալիքներիդ համար, և ի՞նչ:

Մեկ անգամ փորձիր 4380 օր ապրածդ միջավայրում փոխել հենց ինքդ քեզ, անել այն փոփոխությունը, որը ակնկալում ես հերթական նոր միջավայրում, միգուցե գտնես այն, ինչ երկար ես փնտրել:

Խնդիրը մեր մեջ է, խնդրի լուծումը դրա գլխավոր լուծողի ձեռքում է:

Դե ինչ, ավարտվեցին նաև միասնական քննությունները: Երևի թե այս շրջանը կյանքիդ կարևոր իրադարձությունների մեջ առաջիններից է: Ըստ իս՝ ամենաբարդ, դժվար ու սթրեսային փուլերից մեկն է սա: Մենակ դիմորդները կհասկանան մեկը մյուսին, որովհետև ապրումները, որ ունենում ենք, հնարավոր չէ պատկերացնել, եթե այդ ամենի միջով չես անցնում:

Քանի որ արդեն փորձ ունեմ, փորձեմ կիսվել փորձովս ու ինչ-որ կերպ օգնել մյուսներին։ Չեմ ուզում խոսել էն մասին, թե ինչու միջազգայնագետը ու պատմաբանը նույն մակարդակի պատմության քննություն պիտի տան, թե ինչու պիտի դիմորդին հենց առաջին առաջադրանքից «կոտրեն» և այլն:

Երբ սկսում էի պարապել քննությունների համար, մի չափանիշ էի ընտրել՝ 20: Ըստ իս՝ դա ամենակարևորներից մեկն է: Միշտ ասում էի՝ եթե մարդը կարող է ամենաբարձրին ձգտել, ինչո՞ւ ցածրի համար պատրաստվի: Էստեղ բայց կա՝ կարևոր կետ: Ձգտիր ամենաբարձրին՝ սպասելով նաև ցածրը։ Երևի վերջինին էդքան էլ ուշադրություն չէի դարձրել, բայց էդքան էլ ծանր չտարա ակնկալվածից մի քիչ ցածր ստանալս: Բոլորն ասում են, որ համալսարանում նույնիսկ ուշադրություն չեն էլ դարձնում քննությանը ստացած գնահատականներին, ու դու էլ շատ չանցած՝ մոռանում ես դրա մասին։ Կապրենք, կտեսնենք:

Պարապելու ընթացքում լինելու են շատ ու շատ հիասթափությունների, սեփական ուժերին չհավատալու, անկարող զգալու պահեր, բայց բոլորն էլ անցողիկ են, կարևորը կենտրոնանալը ու լավ պատրաստվելն է:

Ամենակարևոր 2-րդ կետը երևի չլարվելն է: Գիտեմ՝ անհնարին բան եմ ասում, բայց լարվելը քննության ժամանակ գլխավոր թշնամիդ է (վերջիվերջո, սեփական փորձից եմ ասում): Դժվար է, երբ 1-2 տարի պարապում ես ու պիտի պարապածդ օգտագործելով՝ ցույց տաս, թե ինչի ու ինչքանի ես պատրաստվել: Շատերի վախերից մեկն էլ հենց այն է, թե ուրիշները կմտածեն, թե էդքան պարապելով ցածր է ստացել: Ուրիշնե՞րն են քննություն տալիս, ուրիշնե՞րն են ունենում այն ապրումները, որոնց միջով անցնում ես… Չէ: Իսկ եթե չէ, ուրեմն կարելի է նույնիսկ թքած ունենալ ուրիշների չարախոսությունների վրա: Թքած ունենալ ասացի, հիշեցի: Թքած ունեցեք նաև քննասենյակում գտնվող էն մարդկանց հայացքների վրա, ովքեր շրջելով, դիմորդների «գլխին կանգնելով», «մուննաթ սփռելով», նկատողություններ արձանագրելով շրջում են: Մտածեք՝ նրանք գոյություն չունեն, կտրվեք ամեն ինչից, կենտրոնացեք թեստի վրա, հանգիստ գրեք: Ինչպես ուսուցչուհիս էր ասում՝ նայեք ձեր շուրջը, պատկերացրեք՝ ձեր սիրած երաժշտությունը ձեր ականջներում է, ու մի լարվեք: Ի դեպ, օգնեց: Նստած պատկերացնում էի, որ շարքերով երգում են Bohemian rhapsody-ն:

Վերջիվերջո, ամեն ինչից զատ, անկախ գնահատակններից, հիասթափությունից, ուրախությունից, սթրեսից, էլի ուրախությունից՝ ինձ համար ամենակարևորը էն մարդիկ էին, որոնց հանդիպեցի էս շրջանում, որոնք հավատում էին ուժերիս ու իմ փոքր հաջողությունների համար ինձնից ավելի շատ էին ուրախանում: Առանձնապես ուզում եմ նշել պատմությանս խմբի «7 հրաշալիքներին», որոնցից մի քանիսը դարձան ամբողջ կյանքի ընկերներ:

Միշտ ու ամենուր՝ թեկուզ և վատ բաներից, քաղեք օգտակարը ու հաճելին ու հենց դրանք էլ դարձրեք ձերը: