Ես աշխարհը, երկինքն ու նույնիսկ ստվերների խաղը տեսնում եմ ապակուց այն կողմ: Դե հասկանում եք, բանն այն է, որ մայրս չի թողնում գիշերվա ժամը 2-ին (երբ ինձ համար սկսվում է գիշերային երջանկությունը) դուրս գալ տնից ու նստել աստիճաններին կամ մտնել հողամաս ու քարերով փորձել հարվածել լուսնին՝ մոռանալով տարածության մասին: Այդ փաստը երկար ժամանակ չէի կարող ընդունել ու ակամա սկսեցի սիրել նրանց, ովքեր ատում են քունը: Գիշերը՝ մոտավորապես «մտքի գրչից» 5 է պակաս: Բոլորը քնած են: Ի դեպ, այդ բոլորի մեջ ես չեմ մտնում: Վառարանը վաղուց հանգել է, բայց լսվում է նրա մեջ քամու մեներգը: Ես էլ ուրվականի նման կանգնած եմ պատուհանի մոտ ու փորձում եմ ինչ-որ բան գրել:
Գրիչս չի գրում: Մոտենում եմ սեղանին, որ նոր գրիչ վերցնեմ, բայց ոտքս հարվածում եմ ինչ-որ իրի, ու այն աղմուկով գլորվում է հատակին (ազնիվ խոսք, ես այն դուրս կնետեի տնից, եթե առավոտյան գտնեի): Աղմուկը հաստատ արթնացրեց բոլորին, բայց բողոքները առավոտվա համար էին պահել: Վերջապես վերցրեցի մի գրիչ ու մոտեցա պատուհանին:
-Պառկիր քնելու,- հանկարծ լսվեց մորս ձայնը, «Փաստորեն հինգ րոպե անցել է».- մտածեցի ես և քթիս տակ ծիծաղեցի (մայրս հինգ րոպեն մեկ կրկնում է այդ արտահայտությունը): Վերջապես ես էլ չստեցի ու չասացի. «Հա, հիմա կպառկեմ», ուղղակի ասացի.
-Մամ, իսկ ո՞վ է ասել, որ գիշերը քնելու համար է, միգուցե ցերե՞կն է պետք քնել, իսկ գիշերը անել այն, ինչ անհրաժեշտ է:
-Սեփական փորձիցդ ես ասում, չէ՞:
Եվ այստեղ ես սկսում եմ իմ ճառը.
-Քուն իրականում գոյություն չունի, դա ինչ-որ մեկն է մտածել, ինչ-որ խելացի մեկը, որ երբ բոլորը քնեն, գիշերից վերցնի հանճարեղ մտքերը ու տա թղթին, կամ էլ հենց գիշերն է հորինել` տեսնելու համար. Արդյո՞ք հավատարիմ կմնան իրեն, թե` ոչ:
Եթե դուք գեթ մեկ գիշեր մոտենաք պատուհանին և ուղղակի չնայեք սկավառակի նման այդ երկնային մարմնին, այլ կարողանաք տեսնել նրա՝ ողջ մարդկության սառը երազի հոգին, ու բացելով պատուհանը, շնչեք հեռու տիեզերքից քամու բերած բուրմունքը, այլևս չեք ցանկանա քնել: Եթե դուք հասկանաք, որ լուսինը թույլ է տալիս նայել իրեն առանց ցավեցնելու աչքերը, դուք նրան կհրավիրեք ձեր մեջ, և չտխրեք, երբ հասկանաք, թե այդքան ժամանակ գիշեր եք եղել, գիշեր՝ առանց լուսնի: Եթե գեթ մեկ վայրկյան պատկերացնեք աստղերը իբրև ոչ թե հեռավոր հազարավոր մարմիններ, այլ ձեր սիրելիների ձեզ հետևող սրտեր, դուք կզրուցեք նրանց հետ, կզրուցեք ոչ իրական մի լեզվով:
Եթե բոլորը քնած լինեն, ո՞վ պետք է նկարի գիշերը՝ լուսինն իր աստղերով, դատարկ փողոցներում թավալվող քամուն, երդիկներից դուրս եկող ծուխը: Եթե բոլորը քնած են, ապա ո՞ւմ համար են աստղերը համաստեղություններ կազմում, ո՞ւմ համար է քամին ստվերների խաղ կազմակերպում, ո՞ւմ համար է լուսինը երկնքում:
Եթե ոչ մեկը չուզենա ապրել գիշերը, ինչո՞ւ նա գոյություն կունենա: Մի օր գիշերը կհեռանա, ու մարդիկ անդադար կապրեն ցերեկը, կաշխատեն, կմոռանան ներդաշնակության ու երազների մասին, քաոսային շարժման մեջ կլինի ամեն բան: Դա երևի մարդկանց սրտով կլինի: Երևի…
Իմ ճառը սպասվածից երկար տևեց, արդեն ուղիղ «սարսափների» ժամն է: Ես այդքան խոսելուց հետո լուռ նայեցի հեռուն՝ անսահամն հեռուն: Մայրս վեր կացավ, մոտեցավ ինձ, գրկեց, ու մենք միասին նայեցինք հանդիպակած լեռների հայելանման երեսներին, տեղ-տեղ ձյունից ազատված կրծքին: Պահի ազդեցության տակ չկարողացա հասկանալ` իրականությո՞ւն է, թե՞ ոչ:
Չգիտեմ, ինչքան էր անցել, բայց աչքերս փակվում էին: Չէի կարող իմ ճառից հետո մորս խոստովանել, որ ուզում եմ պառկել: «Այ թե հիմարություն արեցի,- մտածեցի ես,-շատ իմանայի, որ մայրս այսպես կարձագանքեր. կգար ու կկանգներ պատուհանի մոտ»:
-Մամ, եթե ուզում ես` պառկիր, հոգնած ես:
Բայց մայրս այլևս քնելու միտք չուներ: Ես նստեցի աթոռին ու սկսեցի ուշադիր նայել մորս, ով թույլ ժպտում էր: Հենց այդ ժամանակ ես մեծ սխալ թույլ տվեցի: Ուղղակի չհասկացա` ինչպես աչքերս փակվեցին մի քանի ժամով, իսկ առավոտյան… Առավոտյան…
Լավ, եկեք այստեղ բավարարվենք մի ժպիտով ու բարեսրտությամբ…
