Աստղիկ Ղազարյանի բոլոր հրապարակումները

astghik ghazaryan

Պապ ու թոռ

-Պապի’, հարյուր դրամ կտա՞ս:
-Չէ’, բալա’ ջան, տասը դրամ էլ չունեմ:
Ամեն անգամ, երբ պապիկից փող էինք ուզում, այսպիսի պատասխան էինք ստանում: Բայց երբ քույրս` Մարիամն էր ուզում, հարյուր դրամի տեղը երկու հարյուր էր տալիս:
Երկար ժամանակ մենք այս մասին չգիտեինք, բայց երբ իմացանք պապիկի ու Մարիամի «մութ գործերի» մասին, իհարկե, սկզբում խանդեցինք. ո՞նց թե, պապիկը մեզ ասի`չէ, Մարիամին` հա, ու մի բան էլ ավե՞լ տա:
Բայց շուտով մեզ մոտ մի խորամանկ միտք հղացավ. ամեն անգամ, երբ փող էր պետք լինում, ոչ թե մենք էինք գնում պապիկից ուզելու, այլ Մարիամին էինք ուղարկում: Պապիկն էլ իր սովորության համաձայն կրկնապատիկն էր տալիս: Իսկ Մարիամը կեսը մեզ էր տալիս, մյուս կեսը իր գրպանը դնում: Լավ էինք չէ ՞ մտածել:
Շատ էր պատահում, որ Մարիամն ու մեծ քույրս` Անուշը, որոշում էին միասին փող հավաքել: Վերցնում էին տարա, անցք էին բացում, և ում մոտ որքան փող էր լինում, գցում էին մեջը: Այսպես շաբաթներ շարունակ: Բայց ամեն անգամ նրանք առանց լուրջ պատճառի կռվում էին, վերջն էլ լինում էր այն, որ բացում էին տարան, ու ամեն մեկը վերցնում էր իր ներդրած գումարը: Արդյունքում, Անուշը մնում էր ձեռնունայն, որովհետև երբ Մարիամը վերցնում էր իր փողը, տարայի մեջ մնում էր մի երկու կոպեկ: Ու երևի Անուշը մտքում պապիկին էր մեղադրում:
Իհարկե, պապիկը յոթ թոռներիս էլ շատ էր սիրում, բայց, ինչպես հասկացաք, ամենից շատ սիրում էր Մարիամին:

Առանց նրա

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

-Ուռա~, ման եկած հաց,- ճչում էինք բոլոր թոռներս` վազելով դեպի Երեմ պապը, երբ նա, հանդից տուն վերադառնալով, բացում էր ուսապարկը: Պապս նախիր էր պահում ու ամեն անգամ գործի գնալիս հետը տանում էր հաց, պանիր, խաշած ձու… Ու ամեն անգամ, երբ տուն էր վերադառնում, հետը տարած ուտելիքի կեսը տուն էր բերում, և մենք` յոթ թոռներս, թողնելով տան թարմ հացը, շատ մեծ ախորժակով խժռում էինք «ման եկածը»: Չգիտեմ ինչու, մեզ թվում էր` էդ հացն ավելի համով է, ու մինչև հիմա էլ այդպես ենք կարծում:
Մինչ նախիր պահելը Երեմ պապը եղել է վարորդ, շուրջ քառասունհինգ տարի իր կյանքն անց է կացրել իր մեքենայի ղեկին: Ինչպես ինքն էր ասում. «Նախկին սովետի բոլոր քաղաքներում եղել եմ»: Գրեթե անգիր գիտեր, թե որ քաղաքը որ քաղաքից քանի կիլոմետր է հեռու, բայց վերջին տարիներին մի քիչ շփոթում էր: Ուներ ճանապարհային քարտեզ ու միշտ ուսումնասիրում էր դա: Վերջերս ուզում էինք իմանալ, թե Ռուսաստանի չգիտեմ որ քաղաքից Երևան քանի կիլոմետր է: Վերցրինք պապիկի քարտեզը, և ի՞նչ… Պարզվում է, որ միայն պապիկը գիտեր դրանից օգտվելու ձևը: Ու թեև համացանցով կարողացանք վայրկյանների ընթացքում գտնել մեր ուզածը, բայց ավելի լավ կլիներ, որ պապիկը ողջ լիներ, բացեր քարտեզը ու երկար-երկար փնտրեր:

astghik ghazaryan

Այսօր կիրակի է

-Ա՜ստղ, էսօր կիրակի ա,- ինձ քնից հանելով ասում է Մարինը` ընկերուհիս:
Դե, եթե կիրակի է, նշանակում է պետք է գնանք «Խաչ»: «Խաչ» ասվածն իրենից ներկայացնում է մի մատուռ, ավելի ճիշտ, մատուռի ավերակներ: Եթե չեմ սխալվում, մատուռը 16-րդ դարի կառույց է: Տարածքը, որտեղ գտնվում է Խաչը, գյուղացիներն անվանում են Կալեր: Մատուռի շրջակայքը պատված է գոմաղբով և զանազան անպետք իրերով: Չգիտեմ, մարդիկ ինչու են որոշել այդ սուրբ վայրը «զարդարել» աղբով: Ենթադրում եմ, որ դրա պատճառն այն է, որ մեր շրջանում մարդիկ հեռացել են հավատքից, ու գյուղում շատ քիչ մարդիկ կան, ովքեր եկեղեցի են հաճախում կամ գոնե որոշ չափով հավատում են Աստծուն: Այդ մարդկանցից է նաև տատիկս` Ամայը: Հիվանդության ու մի քիչ ծեր լինելու պատճառով (չեմ կարողանում նրան ծեր անվանել) նա չի կարողանում եկեղեցի գնալ, բայց երբ ես մոռանում եմ կամ ձևացնում եմ, թե մոռացել եմ, որ կիրակի է, Ամայն ասում է.

-Ամայ ջան, (մեկ-մեկ այդպես է ինձ դիմում), մոմ վեր կալ, քինյա Խաչը, մոմ վառի իմ իրեսը Իրա (Աստծո) վետի տակը:

Մեր ուխտատեղին հասնելու համար հաճախ մեզնից գերբնական ուժ է պահանջվում, և հատկապես այն ժամանակ, երբ եղանակը անձրևային է: Այնպիսի ցեխ է լինում, որ մինչև ծնկները ցեխի մեջ ենք խրվում: Երբեմն ստիպված ենք լինում թռչել սրա-նրա այգու ցանկապատի գլխով ու գողեգող ուրիշի տարածքով հասնում մատուռին: Թեև ամեն կիրակի այնտեղ ենք լինում, բայց ամեն անգամ ծանր ենք տանում, երբ տեսնում ենք մատուռի տխուր կերպարանքը: Տարածքում միշտ ուժեղ քամի է լինում, ու պատահում է մոմ վառելուց հետո չենք կարողանում առանց ընդհատելու աղոթել, որովհետև քամին անընդհատ հանգցնում է մոմը, և մենք ստիպված ենք լինում կրկին վառել: Նույն դժվարությամբ մենք տուն ենք գնում: Այսպիսով թեև մեծ դժվարությանը, մենք կատարում ենք մեր քրիստոնեական պարտքը: 

Սա ինձ ու ընկերուհուս համար սովորույթ է դարձել, որն ընդօրինակել ենք մեր մեծ քույրերից: 

Մենք ստիպված ենք լինում այդ դժվարին ճանապարհը կտրել-անցնել, որովհետև մեր գյուղում` Գետահովիտում, չկա եկեղեցի, չնայած այն բանին, որ մեր գյուղը համարվում է Իջևանի շրջանի ամենամեծ գյուղերից մեկը:
Այսօր կիրակի է, Խաչ գնալու ժամանակն է:

Ընդամենը ձու և շաքար

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի-Հը՞, Ամա’յ, չպրծա՞ր,- ցավեցնում էինք Ամայի գլուխը` չհամբերելով, թե երբ է պատրաստ լինելու «գոգլին»: Եթե չգիտեք, թե ինչ է այն, ասեմ, որ ընդամենը հարած ձու և շաքար: Շա~տ պարզ է չէ՞ թվում: Բայց մեզ համար Ամայի` գոգլի պատրաստելը մի տոնախմբություն էր: Ամայը ձեռքով երկա՜ր-երկա՜ր հարում էր ձուն, իսկ մենք` յոթ թոռներս, նստում էինք նրա շուրջը ու րոպեն մեկ հարցնում.
-Հը՞, Ամա’յ, չպրծա՞ր…
Ու երբ գոգլին պատրաստ էր լինում, յոթ թոռներով, ամեն մեկս մի կտոր հաց բռնած, հերթ էինք կանգնում ու սպասում մեր հերթին, որ Ամայը մեր ձեռքի հացին մի քանի գդալ գոգլի քսի: Երբ մեզնից մի անկարգ հերթը խախտում էր, Ամայն ասում էր.
-Չարդ տանեմ, սպասի…
Մեր բաժին գոգլին ստանալուց հետո մենք ոչ թե ուտում, այլ խժռում էինք: Երբ վերջացնում էինք, Ամայը մտածում էր, մտածում ու ասում.
-Ակոս նվեզ ա (թուլակազմ), հիլ արեք` իրան մի հատ էլ տամ:
Ու երբ եղբայրս իր երկրորդ բաժինն էր ուտում, վեցով նայում էինք մեկ նրան, մեկ` Ամային: Ամայը, ով իր կյանքում միշտ էլ սիրել է հավասարությունը, մեզ էլ երկրորդ բաժինը տալիս ու հանգիստ սրտով նստում, հանգստանում:
Այս ամենը այսօրվա պես եմ հիշում: Հիմա էլ եմ շատ ուզում Ամայի պատրաստած գոգլուց ուտել, բայց Ամայը արդեն հասակն առել է, էլ ձեռքերում ուժ չկա: Հիմա ես եմ գոգլի պատրաստողը, ու երբեմն ինձ հետ այդ գործում մրցում է նախկին «նվեզ» Ակոն` Սարգիսը: Բայց մենք ոչ թե ձեռքով ենք հարում, այլ էլեկտրական հարիչով: Եվ ինչքան էլ չարչարվում ենք, մեկ է, չենք կարողանում Ամայի նման պատրաստել:
Ընդամենը ձու և շաքար…

Պռավի ուլանը

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի-Պռավի ուլանը սկսեց,- ասում է Ամայս, երբ սկսվում են մարտ ամսի վերջիմ անձրևները:
-Ամա՛յ, իսկ էդ ի՞նչ ա:
Սրանից հետո Ամայը սկսում է մի հեքիաթանման պատմություն պատմել.
-Չարդ տանեմ, վեր մարտը պրծնըմ ա, պառավը խոտի դեզը վառըմ ա ու ասըմ. «Մարտ չխտի, դարդ չխտի (մարտը գնաց, դարդը հետը)»: Հետո մարտը ապրիլին ասըմ ա.
-Ինձ իրեք օր փոխ տու, ես էս պառավի հախիցը կյամ:
Հետո ծինը տյուռը կտրըմ ա, պռավի ուլանն էլ, իծանն էլ (ուլերն ու այծերը) կտորվըմ են: Օրը պյաց ա լըմ (բաց է լինում), արևը տյուս ա կյալի, ծնի տակիցը կանաչը րևըմ ա (երևում է): Պառավն էլ դե ո՛չ ուլ ունի, ո՛չ էծ, նստըմ ա կանաչ խոտի վրա ու ինքն իրան ասըմ.
-Կե՛ր, հա, կե՛ր:

Հ.Գ. Սիրելի թղթակիցներ, այսուհետ դուք էլ կարող եք մեզ ուղարկել ձեր տատիկներից ու պապիկներից լսած զրույցները, ավանդույթները, ասացվածքները, բանահյուսական այն հազվագյուտ գոհարները, որոնք պատմվում են ձեր բարբառով, և ցավոք, կամաց-կամաց մոռացվում:

«Նավսագիտություն»

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

-Հարսնի’ք, ջանս վրիս չի:
-Հեսա ճնշումդ կչափեմ,- ասում է Սաթիկ մաման, ով բուժքույր է:
-Չէ’, ի՞նչ ճնշում-մնշում: Հաստատ նիաթի ես եկել, ամա’յ,- վրա է հասնում Անո մաման ու անցնում իր գործին. վերցնում է ասեղ, ասեղով ծակծկում ամայի մեջքը ու քթի տակ ինչ-որ աղոթք մռթմռթում: Հենց սկսում է այս «ծեսը», ամբողջ ընտանիքը սկսում է հորանջել, և իչքան շատ ենք հորանջում, այնքան մեծ է «նավսը»:
Իսկ երբ ընտանիքիս բոլոր անդամներն են վատ, այս անգամ մեր ընտանիքի «նավսագետը» ասում է.
-Սպասեք, հըմի թշշան կանեմ:
«Թշշանը» «նավսաբուժության» մեկ այլ տեսակ է: Սրա ժամանակ Անո մաման մեկական լուցկի է վառում և, հնարավոր նավսողների անունները տալով, ջրով լի անոթի մեջ գցում: Եվ սա նա կրկնում է յոթ անգամ: Ջրի մեջ ընկնելով` լուցկին, բնականաբար, թշշոց է արձակում (այստեղից էլ առաջացել է անվանումը), իսկ նավսի մեծությունը թշշոցի ուժգնությունից է կախված: Հետո Անո մաման այդ անոթը յոթ անգամ պտտում է տնով մեկ, իսկ վերջում յուրաքանչյուրիս վրա այդ ջրից ցանում: Արդյունքում`ընտանիքս «բուժվում է»:
Չնայած սնահավատ չեմ, բայց այս արարողություններն ինձ մի տեսակ հաճույք են պատճառում:

astghik ghazaryan

Կաթիլ-կաթիլ մանկությունից

Ամենագեղեցիկ երաժշտությունը, որ լսել եմ կյանքում, անձրևի կաթկթոցն է տանիքի վրա և հատկապես այն ժամանակ, երբ նստած ես սարի օդայի (տնակ) լռության մեջ ու ամբողջ էությամբ սուզվում ես դրա մեջ:
Մանուկ ժամանակ հաճախ էի լինում սարում ու մինչև հիմա էլ սիրում եմ այնտեղի կյանքը: Սիրում եմ սարի հանգստությունը, անդորրը, լռությունն ու աղմուկը: Հիշում եմ` գրեթե ամեն գիշեր սարի տղաները դուրս էին գալիս օդաներից ու սկսում հարայհրոցը: Երբ առաջին անգամ ականատես և ունկնդիր եղա դրան, մի տեսակ սարսափ զգացի, բայց ինձ բացատրեցին, որ այդպես գայլերին են քշում: Դրանից հետո այդ «ծեսը» նույնիսկ զվարճալի թվաց ինձ:
Սարերում եմ տեսել ամենագեղեցիկ մայրամուտը. այդ ժամանակ եմ ես տեսել կյանքումս տեսած ամենամեծ արևը, չգիտեմ` պատճառը բարձրությունն էր, թե այն, որ ես էի շատ փոքր:
Սարում են ապրում տատիկս ու պապիկս, և թերևս սա է գլխավոր պատճառը, որ սիրում եմ սարում լինելը: Տատիկս ու պապիկս այնտեղ անասուն են պահում, պապս նաև մեղվաբուծությամբ է զբաղվում: Երբ փոքր էի, մորս հետ գնում էի նրանց մոտ ու շաբաթներով մնում, իսկ միջնեկ եղբայրս` Դավիթը, մեզնից մի շաբաթ շուտ էր գնում:
Հինգ տարեկան էի այն ժամանակ, երբ պատահեց այն դեպքը, որի մասին ուզում եմ պատմել:
Առաջին տարին էր, որ գնացել էի սար: Դավիթը ինձ ու մյուս եղբորս` Սարգսին, տարավ սարի «տեսարժան վայրերը» ցույց տալու: Զառիվերը բարձրանալով` հասանք մի տեղ, որը սարեցիները կոչում են Առյուծի քար: Վերադարձին Դավիթը մեզ խորհուրդ տվեց վազելով իջնել, որպեսզի շուտ տեղ հասնենք: Ինքը շատ հեշտությամբ վազելով մի րոպեում հասավ տեղ, մենք էլ հետևեցինք նրան: Բայց մի քանի քայլից հետո սկսեցինք գլորվել: Սարգսի բախտը բերեց. նրան բաժին էր ընկել հարթ ճանապարհ, իսկ ինձ` քարքարոտ: Երեսս ամբողջությամբ արյուն էր, և ամբողջ գիշեր չկարողացա քնել: Այդ օրը իր հետքը թողել է երեսիս վրա. հոնքիս վերևում նշմարվում է մի փոքրիկ սպի: Չնայած ցավոտ էր, բայց հիմա, երբ հիշում եմ, մտածում եմ, որ այդ ցավը փոքրիկ կաթիլներով ավելացնում է մանկությանս քաղցրությունը:

astghik ghazaryan

Ինչ դառնալ

Շատ եմ դժվարանում մասնագիտական ընտրության հարցում, որովհետև ինչ մասնագիտություն էլ որ ընտրեմ, գյուղում հեռանկարային չէ: Միայն կրթական ոլորտում կարող ես աշխատանք գտնել, այն էլ, երբ որ եղած մասնագետները թոշակի անցնեն: Օրինակ՝ մայրս քսան տարի է արդեն սպասում է իր հերթին դպրոցում աշխատելու համար: Ներկա պահին մեր ընտանիքում կայուն աշխատանք ունեցող մարդ չկա: Նույն պատկերն է ամբողջ գյուղում. բոլորը գոյատևում են արտագնա աշխատանքի շնորհիվ: Մի պահ կար, որ երազում էի բժիշկ դառնալ, բայց հասունանալով սկսեցի ռեալ մտածել: Երևանում ապրել և այդքան ուսման վարձ վճարել՝ իմ ընտանիքի ուժերից վեր է:

Հիմա ուզում եմ լեզվաբան դառնալ, բայց առանց հետին մտքերի: Ես ունեմ մի հիանալի դասղեկ, որը լեզվաբան է: Լինելով հմուտ իր մասնագիտության մեջ՝ նա նաև հիանալի անձնավորություն է, օժտված բոլոր բարոյական արժեքներով: Կարելի է ասել, որ նա իմ իդեալն է: Պաշտելով նրան, սիրելով մոր պես՝ միշտ էլ ցանկացել եմ նմանվել նրան:Ես կարծես վարակվել եմ նրա սիրով, որը տածում է հայոց լեզվի հանդեպ:

Աշխարհում իմ ամենասիրելի մարդը, ում կուզեի նմանվել

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Ես դեռ փոքր տարիքից երազում էի նմանվել տատիկիս՝ Ամայիս: Հիմա ավելի շատ է մեծացել ցանկությունս, որովհետև մեծացել եմ ու ավելի շատ բան եմ հասկանում: Ուզում եմ ունենալ նրա ընտանիքի նման մեծ ընտանիք, ստեղծել մի «պետություն» ու լինել ղեկավար, սիրել երեխաներիս ու թոռներիս հավասարաչափ: Բայց կուզենայի սիրել ամուսնուս, որովհետև Ամայս սիրելով չի ամուսնացել: Մի բան էլ կա, որով չեմ ուզում նմանվել. Ամայս մի քիչ թմբլիկ կին է: Մայրս պատմում է, որ երբ ես երեք տարեկան էի, հաց չէի ուտում: Ինձ հարցրել է.

-Աստղիկ ջան, ինչի՞ հաց չես ուտում:

Ես էլ պատասխանել եմ.

-Վախենում եմ՝ Ամայիս նման չաղ լինեմ:

astghik ghazaryan

Պաղպաղակի պես հալչող մանկություն

- Ու՞ր էիր, բալես՛:

-Տղերքով ֆուտբոլ էինք խաղում, մամ՛ . ես, Դավոն, Էրոն, Գևորգը…

Թեև շատերի համար տարօրինակ հնչի, բայց իմ մանկության ընկերները միայն տղաներ էին: Սակայն դա ինձնից անկախ էր, որովհետև մեր թաղում իմ հասակակիցները բոլորը տղաներ էին: Ամբողջ օրը եղբորս ու նրա ընկերների հետ ֆուտբոլ էի խաղում: Բայց դա եղբորս` Դավիթին, դուր չէր գալիս: Բարկանում էր, բայց ես նրան չէի լսում, հաճախ կռվում էինք, թաղի մեջտեղում կանգնում ու իրար քարերով հարվածում.

-Տու՛ն գնա, քե՛զ ասում եմ…,- բայց ո՞վ էր նրան լսողը…

Այդ տարիները, բակային խաղերը իրենց արդյունքն ունեցան. ես տասներկու տարեկանում դարձա մեր մարզի ֆուտբոլային առաջնության լավագույն ֆուտբոլիստուհի:

Սակայն ինչն ունի լավ կողմ, ունի նաև վատ կողմ: Վատ կողմն էլ տղաներից ընդօրինակած չարաճճիություններն է: Այս առիթով պատմեմ մի դեպք:

Մի ժամանակ ես, եղբայրս` Սարգիսը, ու մեր ընկեր Գևորգը շշեր էինք հանձնում խանութին ու փոխարենը պաղպաղակ ու լիմոնադ վերցնում: Պարզվում է` այդ շշերը Գևորգը իրենց տնից գողանում էր: Երբ Գևորգենց շշերը վերջացան, ես ու Սարգիսը սկսեցինք մեր տնից գողանալ, դե, մենք էլ շա~տ շշեր ունեինք. պարկերով դասավորած էին  մեր արհեստանոցի  առաջ:

Պապիկս մի սովորություն ունի. երբ պարապ է մնում, սկսում է ինչ-որ բան հաշվել: Դե, այդ ժամանակ էլ շշերն էր հաշվում: Ու նկատեց, որ շշերն անասելի արագությամբ պակասում են: Տանը մտածում էին, թե ո՞վ է գողացել: Ես ու եղբայրս էլ խելոք երեխաներ էինք, ուղղակի ընկել էինք Գևորգի խելքին: Խոստովանեցինք, որ մենք ենք տարել: Ընդամենը մի քանի շիշ էր մնացել, մերոնք տվեցին մեզ ու ասացին, որ տանենք, հանձնենք ու բոլորիս համար պաղպաղակ գնենք:

Դա մեզ համար մեծ դաս եղավ: