Լուսանկարը՝ Անուշ Դավթյանի

Առաջին հոսքի վերջին օրն էր։ Նախապատրաստել էինք տարբեր բաներ երեխեքի համար։ Թեթև օլիմպիադա անցկացրինք՝ արագ փորձություններով։

Կազմել էինք ցուցակ, որ ամեն ջոկատից ամեն երեխա գոնե մեկ անգամ մասնակցի։ Մոտ տասը-տասնմեկ փորձություն էինք մշակել։ Օրինակ՝ ալյուրով լցված ափսեի միջից բերանով գտնել կոնֆետը, բայց էս ամեն ինչը փակ աչքերով։ Կամ ով ավելի արագ կուտի բուլկին, ով ավելի արագ կառանձնացնի ոսպը սիսեռից։ Մի քանի հատ էլ թիմային ունեինք։ Օրինակ՝ ով ավելի արագ կարող է բաժակից թեյի գդալով ջուր խմեցնել դիմացինին կամ ծիրանի կորիզները կոտրել ու տալ մյուսին։

Էսքանից ամենադժվարը երևի բուլկին էր։ Մի քիչ չոր էր, երեխեքը տանջվելով էին ուտում. կուլ չէր գնում։ Հետևից գոռում էին. «Կե՛ր, կե՛ր»։ Բայց ում է պետք, եթե չեն կարողանում։

Էսպես էլի մի քանի բան, որ համ սովորեն իրար հերթ տալ, համ էլ թիմային աշխատանքի ունակություն ունենան։

Փորձություն կար, որ պիտի փուչիկ փչեն արագության վրա։ Դրա հաջորդ փուլում, էդ փչած փուչիկներին նստելով, պիտի պայթեցնեին։ Բայց էս երեխեքը էնքան էին ակտիվացել, որ ասացին՝ մենք քթով էլ կարանք։ Ու որոշեցին քթով անել։ Էնքան էլ լավ չէր ստացվում։ Մեկը փորձեց կծել էդ խեղճ փուչիկը, բայց բան չստացվեց։

Ժյուրի ունեինք, որ գնահատում էր երեխեքին։ Փորձություններից մեկը վարունգը ձևավոր կճպելն էր։ Ժյուրին իր ճաշակով գնահատեց ու միավորը տվեց էն թիմին, որի կճպած վարունգը հավանել էր։ Բայց մեր մեջ ասած՝ շատ վատ էին ձևավորել, անտանելի վատ։

Լուսանկարը՝ Անուշ Դավթյանի

Օրվա վերջում երեխեքը հայտարարեցին, որ մեզ համար միջոցառում են ուզում անել։ Փոքր ներկայացում, որին մի օրում պիտի պատրաստվեին։ Փորձերից մեկին ներկա էի։ Որոշել էին հարուստների ու աղքատների փոխհարաբերությունների մասին բեմադրություն անել։ Գործողություններր դպրոցում էին լինելու՝ դասարանի երեխեքի միջև։ Բայց ցավոք սրտի, էդպես էլ չհասցրին պատրաստվել։ Կիսատ մնաց։ Համենայնդեպս, մենք իմացանք, որ իրենք խելոք մտքեր էլ են ունենում, ոչ թե մենակ՝ չարություն ու կռիվ են անում։

Էդ նոտայի վրա գնացին քնելու, որ առավոտը զարթնեն ու ճամփա ընկնեն։ Նոր հոսքը պիտի գար, ու էդ ավտոբուսով գնային հին երեխեքը։

Լիքը-լիքը գրկեցինք իրար, «ես Ձեզ կկարոտեմ»-ներ լսեցինք։ Բարի ճամփա ասացինք և ուղարկեցինք Գյումրի։

Հա, երեխեքից մեկի մաման խնդրել էր, որ նկարեմ իր աղջկան, հետո նկարներն ուղարկեմ ինտերնետով։ Քանի օր անցել է, բայց դեռ ինձ գրում է, որ իր աղջիկը անդադար պատմում է, թե ինչ լավ էր ճամբարում, թե ոնց է կապվել ինձ հետ։ Անկեղծ ասած՝ էնքան էլ չեմ հավատում, որովհետև հեչ լսող չէր էդ երեխեն։ Բայց որ ամեն մեկը հետը մի լավ բան տարել է, դրանում համոզված եմ։

Լուսանկարը՝ Անուշ Դավթյանի

Օրը սկսվեց սովորականի պես։ Մարզանքից, նախաճաշից ու սանիտարական ժամից հետո, երբ եկավ դասերի ժամանակը, ամեն մեկն իր ջոկատն առավ, գնաց մի սենյակ, որ զբաղվի հետները։

Մենք գնացինք ճաշարան, որտեղ դաշնամուրն է դրված, որ երեխեքին դաշնամուրի դաս տամ։

Մի թեթև խոսեցի նոտաներից, օկտավաներից, դիեզներից ու բեմոլներից։ Հետո «Жили у бабуси» երգը սովորեցրի մի քանի հոգու։ Ընդհանուր գոհ մնացին։

Քիչ անց եկան ու բոլորիս կանչեցին դուրս. դիմացի սար արշավի էինք գնալու։ Օրը ցուրտ էր, ամպամած ու քամոտ։ Վերցրինք տաք շորեր, ջուր ու էլի տաք շորեր։ Պիտի արշավի գնայինք դիմացի սարը։

Երբ բոլորը հավաքվեցին, սկսեցինք աստիճանաբար բարձրանալ։ Սարը ահագին բարձր էր, ու էդ խոտերի միջով բավականին դժվար էր գնալը։ Ես վերջից էի քարշ գալիս։

Պարոն Արտաշից՝ մեր սարկավագից, սովորեցի, որ սարը ոլոր-մոլոր ճամփեքով են բարձրանում, ոչ թե ուղիղ մի գծով, որ չհոգնեն։ Հետդարձին արդեն ավելի խելոք գտնվեցինք։

Բարձրանալու ամբողջ ճանապարհին ջոկատիս Հասմիկը ծաղիկներ էր քաղում ինձ համար։ Բայց սարի գլխին երկու րոպեով մենակ թողեցի ծաղկեփունջս, էլ չգտա։ Հետադարձին Հասմիկը նորից քաղեց համարյա նույն ծաղիկներից, որ տեղը լրացնի։

Սարի գլխին երգում էինք «Գինի լից»-ն ու «Թամզարա»-ն։ Զրուցում էինք տարբեր բաներից, ծաղիկներ էինք հավաքում, հետո ամեն մեկը իր «սիրածին» էր տալիս էդ ծաղիկները։

Հետդարձին արդեն դիմացից էի գնում, առաջին խումբն էի իջեցնում։ Ահագին արագ իջանք, հասանք տեղ ու սկսեցինք շատ արագ հաց դնել, որովհետև ճաշի ժամից ուշացել էինք։

Հանգստի ժամին, երբ ջոկատավարներով հույս ունեինք հանգստանալու, ճամբար ձի բերեցին։

Երեխեքը հերթով նստեցին վրան, պտտվեցին բակի դիմացի հատվածով։ Ջոկատավարներն էլ օգտվեցին էդ ակցիայից։ Մերը բոնուսով էր բայց. շենքի շուրջբոլորը լրիվ պտտվել ենք։

Ես էնքան էի լարվել, որ իջնելուց դեռ հինգ րոպե հետո էլ մկաններս ձգված էին։ Առանց էդ էլ վախենում էի, որ կընկնեմ, մի բան էլ ճանապարհին տնօրենի շունը դուրս թռավ։ Մտածում էի ձին կխրտնի, բայց չէ, լավ պրծա։ Վերջում լարվածությունից չէի կարողանում իջնել էդ ձիուց, գերադասում էի մնալ վրան։

Էս հագեցած օրվա վերջում «դիսկոտեկ» կազմակերպեցինք, որ երեխեքը լիցքաթափվեն։ Պարեցին, ուրախացան։ Վերջում էլ բոլորս միասին ազգային պարեցինք։ Լավ ստացվեց։ Նախորդ օրվանից հետո էս մեկը հաջողված էր։ Վաղը վերջին օրն է լինելու էս հոսքի հետ։ Տեսնենք՝ ոնց կանցնի։

Լուսանկարը՝ Անուշ Դավթյանի

Ութերորդ օրը մեծ կռիվ եղավ։
Օրվա ընթացքում մանր-մունր հրմշտոցները աճեցին ու դարձան մի լիարժեք «խփոցի»։

Մեր ճամբարում ամեն օրը բրազիլական սերիալից մի թողարկում էր։ Սկզբում երկու աղջիկ սիրում էին նույն տղային, հետո տղան ամեն մեկին առանձին-առանձին սեր խոստովանեց։ Հետո դրա մասին իմացավ ամբողջ ճամբարը, ու սկսվեց տասնօրյակի ամենաճոխ կռիվը։
Է՛լ էդ տղայի սենյակ գնալ-գալ, է՛լ գոռգռոցներ, է՛լ հրմշտոցներ, է՛լ դուռը շրմփացնել։ Բոլորը խառնվել էին էդ կռվին։ Ով հասցնում էր, խփում էր էդ տղային, որովհետև «իրեն հասնում ա»։
Էս ամեն ինչը լուծվեց մի կերպ, հանդարտվեցին բոլորով։ Մեկ էլ հաջորդ օրը էդ աղջիկներից մեկի (այսուհետ՝ Մարիամ) համար կռիվ են անում:

Լուսանկարը՝ Անուշ Դավթյանի

Մի խումբ աղջիկներ մտել էին ֆուտբոլի դաշտ. անունով՝ իրենք էլ պիտի խաղային։ Իսկ իրականում մեր նկարիչ պարոն Սարգսին խնդրում էին, որ իրենց դիմանկարն անի։ Պրն Սարգիսն էլ, ախր, ինքն է ընտրում, թե ում նկարի։ Օրինակ՝ ինձ ինքն էր կանչել (հա, ես էլ եմ օգտվել էդ ակցիայից)։ Տղաներն էլ ջղայնացան, ասացին՝ դուրս գնացեք, խանգարում եք։ Աղջիկների հեչ պետքն էլ չէր։ Մեկը քաշեց Մարիամի թևից, որ գնա դաշտից, էդ սիրահարված տղան էլ չդիմացավ, բռունցքով խփեց քաշողի քթին։ Քաշողի եղբայրն էլ իր հերթին չդիմացավ, խփեց դրա բերանին։

Լուսանկարը՝ Անուշ Դավթյանի

Ու էս ամեն ինչը էնքան արագ կատարվեց, որ նորմալ բան էլ չհասկացանք։ Մինչև իրարից պոկեցինք, տարանք մի կողմ, սրանք էլ ավելի բորբոքվեցին։
Հետո հատ-հատ ամեն մեկի հետ զրուցել ենք, որ տեսնեք, թե ով էր մեղավոր, ինչից սկսվեց ամեն ինչ։ Ու էս պատմության վերջում էդ սիրահարված տղային ուղարկեցին տուն, որովհետև մենակ մի օրվա մեջ արդեն երեք կռիվ արել էր։ Էդ տղան էլ, իմիջիայլոց, իմ ջոկատից էր։ Ու ընդհանրապես կապ չունի, որ մնացել էր ընդամենը երկու օր։

Հունիսի 20-28-ը Վրաստանի Ռուսթավի քաղաքում Erasmus+ ծրագրի շրջանակներում տեղի է ունեցավ երիտասարդների փոխանակման ծրագիր «Կամուրջը մշակույթների միջև» թեմայով։ Ծրագրին մասնակցում էին երիտասարդներ Հայաստանից, Վրաստանից, Լատվիայից և Ֆրանսիայից։ Ծրագիրն իր մեջ ներառում էր ոչ ֆորմալ տարբեր գործողություններ, ինչպիսիք էին՝ թիմային աշխատանքներ, ice breakers (սառույցի կոտրում), կարծրատիպերի մասին սեմինարներ, մշակութային տարբերություններ, ազգային երգ ու պար, և այլն։ Ծրագրի ընթացքում երիտասարդների համար անցկացվեցին սեմինարներ արվեստի, տառատեսակների տեխնիկայի, գրաֆիտային նկարչության մասին, որոնցից ստացված գիտելիքները կիրառեցին գործնականում։ Անցկացվեցին միջազգային և միջմշակութային երեկոներ՝ իրենց մշակութային և ազգային արժեքները ներկայացնելու համար։ Ծրագրում ընդգրկված էին նաև զբոսանքներ, քաղաքային խաղեր, արշավներ դեպի վրացական տեսարժան վայրեր և այլն։ Ծրագիրն անցկացվում էր Ռուսթավի քաղաքի International Scout Centre-ում։

Ծրագրի Հայաստանի մասնակիցների թվում էի նաև ես։ Առաջին երկու օրը շատ ծանր էր ինձ համար, քանի որ դժվար էր համակերպվել նոր շրջապատին, այն էլ այլազգիների մեջ։ Միջազգային լեզուն անգլերենն էր, այդ իսկ պատճառով առաջին երկու օրը մի փոքր բարդ էր շփումը, որը չնայած ընթացքում շտկվեց։

Եթե շարունակեմ պատմել մնացած օրերի և տպավորությունների մասին, մի քանի ժամ անհրաժեշտ է։ Կպատմեմ միայն ամենահետաքրքիր օրվա մասին։ Տարբեր երկրների երիտասարդների ներկայացրեցինք և սովորեցրեցինք մեր ազգային խաղերից Վարդավառը։ Բոլորը ոգևորված խաղում էին մեզ հետ՝ այդպես էլ լավ չընկալելով տոնի և խաղի իմաստը։

Խոսքերը շատ քիչ են նկարագրելու այն, ինչ սովորեցի, ինչ զգացի և ինչ ձեռք բերեցի այդ օրերի ընթացքում։

-Գիտե՞ս, դու շատ նման ես մի աղջկա:
-Իրո՞ք, ի՞նչ աղջիկ:
-Մարոկկացի:

Ու մինչ ես փորձում եմ հասկանալ, թե Հունգարիայից ժամանած Ադիլը որտեղից է ճանաչում մի մարոկկացի աղջկա, նա ավելացնում է.
-Դուք գրեթե նույն դիմագծերն ունեք:
-Հա՞,- իմ զարմանքը գնալով ավելի է մեծանում,- ինձ երբեք որևէ մեկին չեն նմանեցրել: Կարո՞ղ ես նրա լուսանկարը ցույց տալ:
-Չունեմ ինձ մոտ:
-Այդ աղջիկը հայտնի՞ չէ,- ես ամեն կերպ փորձում եմ նրա մասին որևէ բան իմանալ:
-Չէ: Պարզապես սովորական աղջիկ է:
-Դե լավ, գոնե Ֆեյսբուքում հաշիվ էլ չունի՞:
-Ունի: Պարզապես իր նկարներից չի տեղադրում:
Պատասխանն ինձ տարօրինակ ու կասկածելի է թվում. հիմա բոլորն են իրենց նկարներով ողողում իրենց էջերը.
-Ափսոս,- ու ես սկսում եմ մտածել, որ գուցե Մարոկկոյում, ի տարբերություն Հայաստանի, ընդունված չէ հարյուրավոր լուսանկարներ գցել ֆեյսբուքյան էջ, հետո հիշում եմ, որ, ախր, ինքը` Ադիլն էլ, թեև որպես Հունգարիայի ներկայացուցիչ է Հայաստան եկել, մարոկկացի է, բայց իր էջում իր լուսանկարները բազմաթիվ են: Իսկ գուցե տարբերությունը սեռերի՞ մեջ է…

Էս մի բուռ տեքստում արդեն երեք կատարելապես տարբեր երկրի անուն տվեցի, չէ՞: Հիմա կմտածեք` էս ինչ խառը պատմության մեջ եմ: Հա՛, ձեզ պես մտածում էին նաև բոլոր էն մարդիկ, ովքեր հուլիսյան անտանելի շոգ կեսօրին տեսնում էին մոտ 15 հոգանոց մի բազմազգ խմբի` Երևանի փողոցները չափչփելիս: Երևանցիները մեզ նայում էին ուշադիր, ոտքից գլուխ չափչփում` երևի փորձելով կռահել, թե այս տարբեր հասակներով, աչքի, մազերի, մաշկի լրիվ հակառակ գույներով երիտասարդներին ինչն է կապել միմյանց հետ, այն էլ` Երևանում: Նրանցից մեկի հետաքրքրությունն այնքան էր շարժվել, որ մեզ նկատելուն պես նույնիսկ հարցրեց.
-Էս ի՞նչ ա եղել, էրեխե՛ք, էս ի՞նչ շարժում ա:
-Շարժում չի, փառատոն ա,- ժպտացի ես (մեր ազգը ոնց որ սովորել է շարժումներին):
Շարժում չէր, փառատոն էր, որի միայն մի փոքր մասին էի ես ուղեկցում: Իրականում մասնակիցները 50-ից ավելի էին, ներկայացվող երկրները` շուրջ 17-ը, իսկ այս բազմազանությանը միավորել էր երկու բան` ֆրանսերենը ու «Տարբեր` միասին» կարգախոսը:
Մենք տարբեր էինք՝ տարբեր արտաքին տեսքով, ավանդույթներով, կրոններով ու մշակույթներով, բայց միասին՝ Երկիր մոլորակի վրա, իսկ հուլիսի ամենաշոգ ու ամենահագեցած օրերին ՝ նաև Երևանում : Չնայած՝ գուցե նույնիսկ այդքան տարբեր էլ չէինք : Չէ՞ որ Մարոկկոյում՝ Երևանից շուրջ 6000 կիլոմետր հեռավորության վրա, ապրում է մի աղջիկ, ով ճիշտ և ճիշտ իմ դիմագծերն ունի…
Իսկ գուցե այդպիսի օրինակները բազմաթի՞վ են…