Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ

Ծննդյան հեքիաթ

Լույսը դեռ չէր բացվել: Սակայն երդիկներից բարձրացող ծուխն ասում էր, որ մարդիկ գիշերը չեն քնել:  Ճանապարհ ընկնելու ժամանակն էր: Կինը դժվարությամբ կռացավ, հագավ կոշիկները, գլխաշորով ծածկեց գլուխը: Ամուսինն արդեն գոմից դուրս էր բերել ավանակին և տան դիմաց սպասում էր կնոջը: Զգուշությամբ  օգնեց, որ կինը նստի: Ավանակը հնազանդ կանգնել էր: Ասես գիտեր, որ կինը հղի է, և ոչ մի շարժում չէր անում:

-Դեհ, գնացինք,- կիսաձայն ասաց ամուսինը և ավանակի սանձից բռնած` առաջ անցավ: Գյուղը կամաց-կամաց մնում էր հեռվում: Առավոտյան աղջամուղջի մեջ մոտակա գյուղերից մարդիկ էին միանում ճամփորդներին:

-Էս ճամփան ո՞նց ես անցնելու,- մի տատիկ կարեկցանքով նայեց հղի կնոջը: Բայց ոչ մի խորհուրդ չտվեց: Ի՞նչ կարող էր ասել.  հրաման է:  Կինը լուռ նայում էր մարդկանց թափորին: Հայրերի ու մայրերի գրկում, սայլերին կուչ եկած կիսաքուն երեխաները մեկ նայում էին իրենց շուրջը, մեկ նորից փակում աչքերը: Տեսնես իր որդի՞ն էլ այսպիսին է լինելու: Երևի այն ոսկե գանգուրներով տղայի պես, որ խաղաղ քուն էր մտել համընթաց ճռռացող սայլի ծածկոցների տակ: Կինը մի պահ աչքերը փակեց: Երբ հետ գան, ամուսինը գեղեցիկ օրորոց կսարքի: Ամենագեղեցիկը, որ ինքը երբևէ տեսել է:

Լույսը կամաց-կամաց բացվում էր, և երևում էին ճանապարհը եզերող լեռները: Ինչ երջանիկ օրեր են լինելու… Ինքը որդուն կառնի ու կբարձրանա այս լեռները, որտեղից ասես ողջ աշխարհը ափի մեջ է: Տղան մատը կտնկի հեռավոր սարերի կողմը, իսկ ինքը կպատմի, թե մանկության օրերին ինչպես էին սարերը ելնում, խաղում դաշտերում ու ձորերում: Կինը մտքում զրուցում էր դեռ չծնված որդու հետ, պատմում թափորին միացող մարդկանց մասին, գյուղերի, որոնք ամեն ոլորանից հետո ընդառաջ էին գալիս:

-Մի քիչ էլ դու նստիր, հոգնեցիր,- քնքշանքով դիմեց ավանակի սանձն ամուր բռնած ամուսնուն, որն ավանակի ամեն անզգույշ շարժումից անհանգիստ հետ էր նայում ու հարցական նայում կնոջը.

-Հը՞…  Չէ, իմ մասին մի մտածիր, այս ճանապարհը միշտ էլ ոտքով եմ անցել:

Կինը գիտեր, որ ամուսինն իրեն հանգստացնելու համար է այդպես ասում, բայց չէր հակաճառում: Գիտեր, որ մեկ է, չի համաձայնվի իր առաջարկին:

Կեսօրին թափորը դուրս եկավ ճանապարհից: Գետակի ծառերի տակ թափ տվեց ճանապարհի փոշին: Ամեն մեկն իր կապոցից հանեց ուտելիքը: Մայրերը նախ  զավակներին հաց տվեցին: Մինչ երեխաները վազվզելով այսուայնկողմ էին գնում, իրար ցույց տալիս, թե ում հացի մեջ ինչ կա, մայրերը լուռ սպասում էին: Ոչ ոք ոչ մի բան բերանը չդրեց, մինչև չհամոզվեց, որ երեխաներն արդեն կուշտ են… Կինը նայեց մայրերին ու մտածեց, որ ինքն էլ անպայման այդպես կանի, երբ որդին ծնվի: Թեև դեռ որդին չէր ծնվել, ինքն էլ մյուս մայրերի հետ սկսեց ուտել:

-Դու մեզ մի նայիր, կեր, քեզ ուժ է պետք,- հորդորում էին կանայք: Կինը հացից մի կտոր կտրեց և դրեց բերանը: Երբեք հացն իրեն այդքան համեղ չէր թվացել…

Քիչ անց տղամարդիկ վեր կացան տեղից:

-Ճամփան երկար է, գոնե մինչև արևի մայր մտնելը հասնենք,- ասում էին նրանք:

Կինը տեղից վեր կացավ: Նա այնքան հոգնած ու թույլ էր զգում, որ եթե իր կամքով լիներ, հենց այդտեղ էլ նստած կմնար… Ամուսինը նայեց կնոջը.

-Դուք ճամփա ընկեք, մենք ձեզ կհասնենք,-ասես զգալով կնոջ ուզածը` դիմեց նա մյուսներին:

Կինը ոչինչ չասաց, լուռ մոտեցավ ավանակին, որը հնազանդ սպասում էր, բայց նստել չկարողացավ:

Կինն ու տղամարդը դանդաղ էին քայլում: Մի քանի քայլը մեկ դադար էին առնում: Երևում էր, որ քայլելն անգամ դժվարացել էր:

-Շուտով կհասնենք,- ամեն անգամ քաջալերում էր ամուսինը,- Ես ամենալավ իջևանատունը կտանեմ քեզ, կպառկես, կհանգստանաս,- հորդորում էր նա:

Կինն էլ արդեն մտքով այնտեղ էր` տաք ու փափուկ անկողնում… Մութն ընկնում էր: Մարդիկ արդեն չէին երևում, երևի վաղուց հասել էին ու տեղավորվել: Մեկ-մեկ ուշացած անցորդներն արագ-արագ քայլերով անցնում էին նրանց կողքով: Բայց ոչ ոք այլևս կանգ չէր առնում: Ուշ էր:

Մութը վաղուց ընկել էր, երբ տղամարդը բախեց իջևանատան դուռը: Ինչ-որ մեկը ճրագը ձեռքին դուրս եկավ, գլուխը տարուբերեց, հետո նայեց հղի կնոջը, ձեռքով մի այլ տեղ ցույց տվեց: Տղամարդը գլխահակ ու մեղավոր մոտեցավ կնոջը:

-Շատ ենք ուշացել: Տեղ չկա: Բայց իջևանատերն ասաց, որ այստեղից քիչ հեռու մի ուրիշն էլ կա::

Կինը լարեց վերջին ուժերը, ամուր կառչեց ավանակի թամբից. «Գնանք»:

Բայց այնտեղ էլ արդեն ասեղ գցելու տեղ չկար:

Ամուսինն անհանգիստ թակում էր բոլոր դռները.

-Գոնե կնոջս տեղ տվեք, հղի է, ճանապարհից այնպես է հոգնել… Երկունքի ցավերն էլ բռնել են…

Թե ավելորդ գլխացավանքից ազատվելու համար, թե իսկապես ոչ մի տեղ այլևս չկար, բայց ի պատասխան միայն հնչում էր.

-Մի քիչ շուտ որ գայիք…

Երբ վերջին իջևանատան դուռն էլ փակվեց, կինը հանկարծ սարսափով մտածեց, որ հիմա իր որդին բաց երկնքի տակ լույս աշխարհ կգա… Իսկ ինքը երազում էր, որ նա աշխարհի ամենագեղեցիկ օրորոցի մեջ կպառկի, իր գործած ասեղնագործ ու տաքուկ վերմակով կծածկվի: Ինքը կնստի օրորոցի կողքին, անընդհատ կնայի իր մուշ-մուշ քնած որդուն, մի ձեռքը օրորոցին, որ եթե քնի մեջ հանկարծ թնկթնկա, ինքը մեղմ օրորի…

-Էս ի՞նչ անխիղճ բան եղավ…,- մի ծեր կին ասես կարդաց իր մտքերը,- ի՞նչ անես, որդի, հո էս ծննդկանին դրսում չե՞ս թողնի: Քաղաքից որ դուրս գաս, մի քարանձավ կա, շատ հեռու չէ: Հովիվները ձմեռն այնտեղ են տանում իրենց հոտերը: Գոնե այնտեղ հասցրու կնոջդ:

Տղամարդը չէր շարժվում. մի՞թե իր կինը գոմում պիտի երեխա ունենա… Մի՞թե այս աշխարհում մանկան համար անգամ գլուխը դնելու տեղ չգտնվեց: Կինն էլ վշտացած էր, սակայն այլևս ուժ չուներ ոչնչի մասին մտածելու:

-Գնանք,- հորդորեց նա: Եվ մթնում կորած փակ ու անհյուրընկալ տների կողքով լուռ անցան ու դուրս եկան քաղաքից: Գիշերվա խավարի մեջ միայն մի աստղ էր ասես գնում նրանց հետևից: Կինը երախտապարտ էր ‎գիշերվա խավարը ցրող աստղին, որը լուսավորում էր նեղլիկ արահետը:

Գոմում  մի քանի գառ ու ոչխար էին կծկվել ու գրկել իրար: Երբ ճամփորդներին տեսան, ասես ամեն բան հասկանալով` մի կողմ քաշվեցին, որ կինն ու տղամարդը ներս մտնեն ու տեղավորվեն գոմի ամենատաքուկ անկյունում` դատարկ մսուրքի մոտ: Կինն ուժասպառ պառկեց գետնին, չոր հարդի վրա: Տղամարդն իրար անցած սկսեց խարույկ վառել: Քարանձավը լուսավորվեց կրակի թույլ բոցերից: Ճանապարհին ուղեկցող աստղը ասես կախ ընկավ քարանձավի շրթից, թվում էր, թե ինքն էլ հետևում է կնոջն ու փորձում իր լույսն էլ հղել քարանձավից ներս:

Քիչ անց լռությունը խախտեց լույս աշխարհ եկած մանկան ճիչը: Նրա փոքրիկ մարմինը մի պահ դողաց գիշերվա ցրտից: Կինն իսկույն փաթաթեց նրան գլխաշորով ու առավ գրկի մեջ, որ մանուկն իր մարմնի ջերմությամբ տաքանա: Մանկան լացն էր պատճառը, թե անսովոր այդ երեկոն, բայց գառները հրճվագին մայեցին ու մոտ եկան:

Կինը թույլ ժպտաց ու ասես ինքն իրեն շշնջաց.

-Ահա իմ որդին…

Կրակի բոցերն ասես ավելի ուրախ կայծկլտացին և լուսավորեցին քարանձավի պատերը: Միայն թե այս անգամ լույսերն ավելի վառ էին, ասես հազարավոր աստղեր միաժամանակ սկսեցին փայլել ու պար գալ քարանձավում: Կինը որդուն ավելի ամուր գրկեց ու զարմացած նայեց շուրջը: Լույսերն ասես մարմին առան: Պա՞ր էին գալիս, թե՞ իրեն է թվում… Բայց ահա մեղմ ու վճիտ ձայներ էլ խառնվեցին կրակի ճարճատյունին: Հոգնածությունի՞ց է, թե՞ իսկապես զանգակներ են ղողանջում, այս ինչ հրճվագին մեղրածոր ձայներ են, ճիշտ այնպիսիք, ինչպիսիք հնչում էին այն օրը, ինը ամիս առաջ, երբ ինքն իմացավ, որ որդի պիտի ունենա: Հետո նայեց տղամարդուն: Նա էլ կարկամած ծունկի էր եկել մանկան առաջ… Չէ, իրեն չի թվում, քարանձավն ասես երկնային լույսերով ողողված պալատ էր դարձել, այնպիսին, որի մասին ինքն անգամ ամենահամարձակ երազանքներում չէր կարող պատկերացնել:

-Փառք Աստծուն`  բարձունքներում, և երկրի վրա խաղաղություն և հաճություն` մարդկանց մեջ,- հնչում էր երգը:

Նա արդեն հստակ լսեց ու տեսավ երկնային հրեշտակների երջանիկ գնդերը, որոնք թիթեռների պես լողում էին օդում և հիացած նայում նորածին մանկանը:

Կինը նայեց մանկանը և հասկացավ, որ այս աշխարհի ամենաչքնաղ պալատներն ու զգեստներն անգամ գորշ ու գունատ են, աղքատ ու թշվառ, որովհետև մանուկն այնտեղ չծնվեց, այլ այստեղ` գառների մսուրում:

Ահա այսպես ձմեռային այդ խավար գիշերվա մեջ մարդկանցից հեռու, ոչխարների մոռացված մսուրում մեզ համար Փրկիչ ծնվեց: Նրա դռները բաց են բոլոր նրանց համար, ովքեր մութ գիշերին անգամ, ճանապարհից հոգնած ու մոլորված բախելու են Իր դուռը:

-Քրիստոս ծնավ և հայտնեցավ:

-Մեզ և ձեզ մեծ ավետիս:

Կարևորը գնահատելու կարողություն


Նոր տարվա գալուն այս անգամ հակառակի պես անհամբերությամբ չէի սպասում: Մտածում էի` առանձնահատուկ բան չի լինի:
Ամսի 31-ն էր, ամանորյա վազքի մեջ էինք տնեցիներով, ափսեները շարել, նախշավոր անձեռոցիկները ծալել, տոնածառը զարդարել և այլն, ու ես մտածում էի, թե սխալվել եմ, և ամեն ինչ կանցնի շատ ուրախ ու եռանդով: Բայց… Բայց 12-ի զանգերը խփեցին, ու ինձ կրկին պատեց ինչ-որ բան անդառնալի կորցնելու զգացումը: Երևի չհասցրի անցնող տարում լիարժեք վայելել 16 տարեկանս: Ամեն տարի նոր թվականի գալուն հետ ես մի փոքր անգամ փոխում էի կյանքս, առօրյաս, շտկում թերություններս, բայց այս անգամ պատրաստվել էի այնպես, ասես մի նոր ու սովորական երկուշաբթի էր գալիս, այլ ոչ թե նոր կյանքի սկիզբ:
Հայրս արագորեն բացեց շամպայնը ու լցրեց մեր`բարձր զնգալու պատրաստ բաժակները: Մտածում էի, որ ահա այս պահից այն կողմ ամեն ինչ կսկվի նոր և ուրախ ժպիտներով, բայց հակառակի պես մայրիկս ու մնացածը հոգնած հայացքներով գնացին քնելու` հաջորդ օրվա սպասելիքներով:
Արդեն երկու օր անց ընկերներիս հարցնում եմ` ինչպե՞ս դիմավորեցին Ամանորը, ի՞նչ տրամադրությամբ, ի՞նչ նվերներ ստացան, հիմա ի՞նչ են անում, և պատկերացրեք, բոլորից ստացել եմ այս պատասխանը.
-Ահ… Անկապ, Հայ… Ամեն ինչ շատ միապաղաղ, ոչ մի նոր բան էլ չկա, սովորական հյուրեր, ու ոնց որ էն մեր պարապմունքների նման միագույն օրեր գլորվեն:
Բայց ինչո՞ւ ոչ ոք չունի այդ «հավեսը»: Գուցե մենք դադարե՞լ ենք հավատալ Ձմեռ պապիկին, դրա՞ պատճառով, գուցե մենք մեզ արդեն երեխա չե՞նք համարում, գուցե գումա՞րն է խնդիրը, և միգուցե մենք այլևս նվերների՞ չենք սպասում:
Մի պահ աչքերիս առջևով անցան իմ քաղաքի` Հրազդանի խանութներով ման եկող մարդկանց բաց դրամապանակներն ու նրանց` բառիս բուն իմաստով փակ տրամադրությունները: Երևի նրանք էլ չէին սպասում Ձմեռ պապիկին


Հ.Գ. Ուզում եմ շնորհավորել բոլոր մարդկանց ու նրանց մաղթել գլխավորապես առողջություն ու գեղեցիկը միշտ գնահատելու կարողություն:

Լուսանկարը՝ Դիանա Շահբազյանի

Կրակների միջով դեպի հասունացում

Չգիտեմ, ուրիշ վայրերում կա՞ այս՝ կարելի է ասել, տարօրինակ, բայց զվարճալի սովորությունը թե ոչ, բայց Ճամբարակում Նոր տարին նոր տարի չի լինի, եթե դեկտեմբերի 31-ի գիշերը փողոցներում չտեսնես մի խումբ մրոտ դեմքերով պատանիների և ծխի մի մեծ ամպ: Չգիտեմ, ձեր մտքով ինչ անցավ, բայց ես խոսում եմ անիվ վառելու մասին:
Հայրս պատմում է, որ իրենք բարձրանում էին բարձր սարեր, որպեսզի բոլոր տեղերից տեսանելի լինի, և նույնիսկ այդ անիվներով տվյալ տարվա տարեթիվն էին գրում և վառում, պատկերացնում եմ` ինչ գեղեցիկ է եղել: Քեռուս տղան, ով 23 տարեկան է, պատմում է, որ իրենք անիվները վառում և սարերից գլորում էին, իսկ ահա եղբայրս, ով 12 տարեկան է, այս տարի առաջին անգամ մասնակցեց այդ «պատվավոր» արարողությանը, սակայն նա և իր ընկերները այս տարի բավարարվել էին միայն քաղաքի ոչ այնքան բանուկ վայրում դրանք վառելով: Ինչպես նկատում եք, այդ ավանդույթի «էվոլուցիան» մի քիչ հետ է ընթանում, բայց ամեն դեպքում չի կորցնում իր արդիականությունը:
Ինչպես նշեցի, եղբայրս առաջին անգամ այս տարի էր մասնակցում: Նա և իր ընկերները սեպտեմբերից արդեն սկսել էին անիվների «որսը»: Անիվներ էին բերում ամենահավանական և անհավանական վայրերից: Դեկտեմբերի 31-ին Դավիթը դուրս եկավ տնից մեծ ոգևորությամբ և վերադարձավ… Լավ, նրա վերադարձը պատմեմ մի քիչ մանրամասն: Նա բացեց տան դուռը, բոլորիս հայացքները կանգ առան նրա վրա: Բոլորս մտածում էինք, որ ամեն դեպքում մենք տնից ճանապարհել էինք սպիտակամորթ Դավիթի, բայց այժմ մեր առջև կանգնած էր սև դեմքով մեկը: Անզուսպ ծիծաղը պատեց բոլորիս: Եղբայրս զարմացած գլուխը թեքեց այն կողմը, որտեղ հայելին էր դրված, հայացքը իրենից փախցրեց, և երևի իր սեփական տեսքը չճանաչելով, անջատեց քիչ առաջ միացրած լույսը: Վազեց լոգարան ու դուռը փակեց, սակայն նրա ամեն շարժումը մայրիկի համար դաժան փորձություն էր, քանի որ ինչին կպնում էր, թողում էր իր սև հետքը: Երկար համոզելուց հետո կարողացա գոնե մե անգամ նկարել նրան, և ամեն անգամ այդ նկարին նայելով, երևի նա կհիշի իր առաջին մասնակցությունը այդ ամանորյա զվարճանքին:

Սիրելիներիցս հեռու

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Ի՞նչ տվեց ինձ 2015 թվականը: Մեկ-մեկ մտածում եմ` ի՞նչ կար, որ ինչ էլ տար: Բայց հետո հիշում եմ, որ շատ լավ բաներ տվեց: Օրինակ՝ կատարվեց իմ ամենամեծ երազանքը: Ես գնացի ծնողներիս մոտ, որոնց կյանքիցս շատ եմ սիրում: Նրանց վաղուց չէի տեսել: Առաջ բոլորս միասին էինք ապրում մեր գյուղում: Բայց մի սովորական օր զանգեց հորաքրոջս ամուսինը և ասաց, որ գալիս է Հայաստան` նրանց տանելու նպատակով: Ես հենց լսեցի այդ արտահայտությունը, անկախ ինձնից արցունքները սկսեցին գլորվել աչքերիցս: Ինձ հետ չգիտես ինչ կատարվեց, շատ ծանր էի տանում այդ փաստը, որ նրանք գնալու են, երկու օր անընդմեջ լաց էի լինում: Եկավ այն չարաբաստիկ օրը, երբ պետք է նրանք գնային, ես էլի լաց էի լինում: Տատիկս նրանց օրհնեց, և ինչպես ասում են մեր գյուղի մեծերը, ասաց. «Բարով-խերով հասնեք տեղ», նրանց մի կերպ ճանապարհեցինք: Բոլորը մտածում էին, որ նրանք գնացել են առանձին-առանձին` հայրիկս, հետո մայրիկս և փոքր քույրիկս, բայց ոչ, նրանք գնացին միասին: Ես և եղբայրս մնացինք տատիկիս և պապիկիս խնամքի տակ: Մենք չենք բողոքում, քանի որ նրանց շատ սիրում ենք և հարգում, բայց կարոտում ենք…
2015 թվականի Նոր տարուն ծնողներս եկան: Ես անչափ ուրախ էի, որ ընտանիքով միասին ենք դիմավորելու Ամանորը: Մենք անգամ տոնածառը չէինք զարդարել, սպասեցինք մինչև գա քույրիկս, որպեսզի միասին զարդարենք: Եվ այսպես անցավ Ամանորը, և նրանք նորից հետ վերադարձան Ռուսաստան: Անցավ մի երկու երեք ամիս, և ամառային արձակուրդներին ես և եղբայրս մեկնեցինք նրանց մոտ: Առաջին մի քանի օրը այնքան անսովոր էր, որ չէի ցանկանում ապրել այնտեղ, ցանկանում էի հետ վերադառնալ Հայաստան: Բայց երբ անցավ մի քանի օր, ես սովորեցի այնտեղի կյանքին, երանության մեջ էի կարծես: Ճիշտ է, ես այնտեղ քիչ ապրեցի, չորս ամիս, բայց այնքան լավ և հիանալի օրեր անցկացրեցի: Մենք այնտեղ ապրում էինք ընտանիքով` հայրս, մայրս, եղբայրս, փոքր քույրիկս և ես: Քանի որ ես էի մեծը, քույրիկս փոքր էր և չէր կարող օգնել մայրիկիս, ես էի օգնում նրան տան բոլոր գործերում: Մենք միասին գնում էինք խանութ, ինձ գեղեցիկ հագուստներ գնում, իսկ հետո, եթե ժամանակ էր լինում, գնում էինք սրճարան: Հետո վերադառնում էինք տուն և գեղեցիկ տպավորությունները պատմում հայրիկիս: Իսկ երեկոները քույրիկներիս և եղբայրներիս հետ գնում էինք այգի, զբոսնում էինք, կարուսելներ նստում: Ճիշտ է, ես շատ էի վախենում, բայց համարձակությունս առաջ էի բերում և նստում: Ես վերադարձա Հայաստան, քանի որ այստեղ դպրոց եմ գնում:
2015 թվականին չիրականացան իմ բոլոր երազանքները, բայց ոչինչ, ես չեմ տխրում, դրանց կհասնեմ 2016 թվականին:
Երեք ամիս առաջ Ամանորի նախօրեին մեր դպրոցի ուսուցչանոցի մոտ դրեցին մի արկղիկ, որտեղ պետք է գրեինք նամակ Ձմեռ պապիկին, որոշեցի ես էլ գրեմ:
«Բարև, սիրելի Ձմեռ պապիկ, ճիշտ է ես արդեն մեծ եմ նամակ գրելու համար, բայց չգիտես ինչու, սիրտս այդպես կամեցավ: Ձմեռ պապիկ, ես քեզանից ուրիշ երեխաների նման թանկարժեք բաներ չեմ ուզում, մի շատ հասարակ բան եմ ուզում: Խնդրում եմ, մի հրաշք կատարիր և այնպես արա, որ Ամանորը ծնողներիս հետ նշեմ, որովհետև այդ տոնը ընտանեկան տոն է»: Գրեցի և տարա գցեցի արկղիկի մեջ: Օրեր անց պարզվեց, որ հաղթել եմ, շատ ուրախացա, որ ուսուցիչների կողմից արժանացա գովասանքի: Բայց սրտիս մեջ թաքուն մի հույս կար. գուցե կատարվեր իմ երազանքը, Ամանորը նշենք ամբողջ ընտանիքով…

Որն էր ավելի լավ

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ջիլավյանի

Սիրելի Ձմեռ Պապիկ,
Հինգ տարի է, ինչ քեզ նամակ չեմ գրել: Այդ տարիները շատ արագ անցան, և առանց քեզ տխուր են իմ ամանորները: Քեզ հետ ես լավ ու ջերմ հիշողություններ ունեմ: Ես քեզ չափից դուրս հավատում էի և գերադասում ամեն ինչից: Հիշում եմ, մի տարի Ամանորին պահարանի մոտ խաղում էի, ու իմ գլխին հանկարծակի ընկավ մի տոպրակ: Բացեցի, և այ քեզ հրաշք: Իմ ուզած պայուսակը, գունավոր գրիչները և խաղալիքները դրա մեջ էին: Մայրիկս մտավ սենյակ և զարմացավ: Բայց մեկ է, ես չկորցրեցի հավատս և հավատացի մայրիկիս, որ դա իմ ընտանիքի նվերն է ինձ: Կամ երբ դու Ամանորի գիշերը ինձ ականջօղեր բերեցիր, սակայն նրա զույգը չկար, և պարզվեց, որ դու պատահմամբ գցել էիր պահարանի մոտ:
Իսկ երբ ասացին ինձ ճշմարտությունը, ես չէի հավատում, և ի վերջո հասկանալով, որ դա ամենևին էլ կատակ չէր, խորը ցավով ընդունեցի: Չնայած այդ ամենին, դրանք իմ ամենաուրախ և լավագույն տարիներն էին:
Հիմա ես ուզում եմ, որ բոլոր մանուկները ունենան այնպիսի ուրախ ամանորյա օրեր, ինչպիսին իմն են եղել:
Չնայած, որ դու չկաս, ես չեմ դադարում հավատալ ամանորյա հրաշքներին:

նարեկ բաբայան

Երեք սերունդ, երեք ավանդույթ

Կրկնությունը գիտության մայրն է։ Ես հաճախ եմ առաջնորդվել այս խոսքերով։ Որոշ դեպքերում անգամ դրանք դարձել են իմ կարգախոսը։ Բայց, մի ասացվածք էլ կա, ասում է՝ ամեն ինչ չափի մեջ է գեղեցիկ։ Հիմա շատերի մեջ հարց կառաջանա։ Էս տղան ինչի՞ համար է ասացվածքներից խոսում։ Ասեմ։ Ես ուզում եմ մի օրինակ բերել, որի ժամանակ անխտիր բոլորն առաջնորդվում են առաջին ասացվածքով, լիովին մոռանալով երկրորդը։ Շատերն արդեն հասկացան, որ խոսքս մեր՝ հայկական, ավանդական, «խոզի բդոտ» ու «ստալիչնիոտ» նոր տարիների մասին է։ Ախր, ինչքան էլ կատակեմ, դրա մեջ իրականություն կա։ Բոլորն էլ երևի նկատել են, որ ամեն տարի կրկնվում է նույնը։ …«Խոզի բուդ, ստալիչնի, չարազ, օղի, օղի, օղի, արաղ, արաղ․․․Ո՞վ եմ ես»։ Վայ, տեսեք է։ Քիչ էր մնում հազարավոր տան տնտեսուհիների վիրավորեի, «բլինչի՜կն» էի մոռացել։
Ես իրոք զարմանում եմ, երևի այդքան որ ասում են` հրաշք ա, հրաշք ա, սրա մասին են ասում։ Ամեն տարի նույնը, ու ոչ մեկը չի հոգնում։ Խոզի բուդն էլ, բլինչիկն ու էն մնացած ամանորյա եսիմինչիկները լավ ուտվում են։ Միակ բանը, որ չի ուտվում, բայց բոլորը գնում են, դա անձեռոցիկն ա։ Լավ, կատակեցի։ Էն որ ասում էի` օղի, օղի, օղի։ Հենց էդ ժամանակ էլ անձեռոցիկը հացի տեղ ուտվում ա։
Ամանոր տոնելը ես բաժանում եմ 3 տարիքային խմբերի։
Առաջինը՝ մանուկներ։ Ամանոր է, բոլոր երեխաներն ուրախ,զվարթ, մեծ հույսերով նամակ են գրում հեռավոր Լապլանդիայում ապրող Ձմեռ պապիկին, չիմանալով նույնիսկ, որ այդ նվերները իրենց ծնողներն են գնում։ Չնայած, հիմիկվա երեխաները այնքան են մեծերի, Հայաստանի վերաբերյալ բողոքները լսում, խելքները կտրում ա, որ հայկական փոստը նույնիսկ Մեղրիից Բագրատաշեն չի ձգվում, էլ ո՞ւր մնաց հասնի Լապլանդիա։ Ու դա այն դեպքում, որ Լապլանդիայի տեղը նույնիսկ Ձմեռ պապը կարգին չգիտի։ Ու մեկ էլ,էս երեխեքի մեջ մի զվարճալի բան էլ կա, որ ոչ-մեկին չեն թողում իրենց նամակը կարդա, ու իրենք էլ 4-5 տարեկան են, գրել չգիտեն։
-Կտա՞ս նամակդ կարդամ։
-Չէ՛, ոչ մեկին էլ չե՛մ տա։
-Բա ախր, դու գրել չգիտես, ո՞նց ես գրել։
-Մամային խնդրել եմ, ինքն ա գրել։
-Բա ասում ես` ոչ մեկին ցույց չես տվել։
-Հա՛, էլի որ։ Մաման փակ աչքերով ա գրել, չի կարդացել։
Լավ, ինչևէ։ Անցնեմ հաջորդ տարիքին։ Այս տարիքը ես անվանում եմ «բոմբասալյուտային» տարիք։ Էս տարիքի երեխեքը «Ամանոր նշել» ասելով, հասկանում են պայթուցիկներով մարդկանց շաքարը բարձրացնելն ու Նոր տարվա գիշերը հրավառություն անելը։ Տնաշեններ, հերիք ա էլի։ Մի օր էլ էնքան եք պայթեցնելու էդ «սալյուտները», որ Նոր տարին վախից Հայաստան չմտնի։ Շրջանցի ու գնա։ Առանց էդ էլ, մաքսատան գները տեսնելով էս խեղճ Նոր տարին մի եսիմ ինչքան էլ չի ուրախանում Հայաստան մտնելով։
Եվ վերջապես «ամենաողբերգական» տարիքը։ Այս տարիքում մարդիկ մոռանում են, որ աշխարհում լավ բաներ էլ գոյություն ունեն։ Միայն առաջնորդվում են` «Նոր տարին ինչպես դիմավորես, այնպես էլ կանցկացնես» կարգախոսով ու հասկանում, որ վերջ։ Այս տարին էլ, մնացածի պես անցկացնելու են պարտքերի մեջ լողալով։ Այս տարիքում մի սովորույթ էլ կա, որ ինձ համար մի-քիչ, չնայած մի-քիչը ո՞րն ա, լավ էլ տարօրինակ ա թվում։ Դա իրար հյուր գնալու ավանդույթն է։ Ախր, ինչո՞ւ: Ի՞նչ իմաստ ունի գնալ էն մարդու տուն, ով մի կես ժամ առաջ ձեր տանն էր, ու իր լյարդի հետ միասին շնորհավորում էր ձեր Նոր տարին։ Դե իհարկե, իրար սեղան գնահատելու պահն է էստեղ։ Մարդիկ մի բլոկնոտ վերցնում են ու սկսում են գնահատել բոլորի սեղանները։ Այս դեպքում հաղթում է նա, ով բոլորից շուտ էր շրջել տներով։ Նա պարզապես տեսնում է, թե իր սեղանը ումինից ինչով է պակաս, մահվան գնով էլ լինի, գնում ու լրացնում է, ու վերջ։ …Մե խինդ, մե ուրախություն… Նա դառնում է «տարվա սեղան» մրցանակաբաշխության հաղթողը։ Էհ…Մեկ ա, չեմ հասկանում էլի։
Դե լավ, էլ չշարունակեմ։ Ուղղակի առիթից օգտվելով ուզում եմ շնորհավորել Հայաստանում և Հայաստանից դուրս ապրող հայերի Ամանորն ու Սուրբ Ծնունդը։ Ցանկանում եմ մի պարկ առողջություն, այս նոր՝ 2016 թվականին շատ հաջողություններ, թող մեր պանդուխտները վերադառնան հայրենիք։ Եվ ամենակարևորը, շառից-պարտքից հեռու, ժողովուրդ ջան։
Հուսամ մեր սերունդը ամանորյա նոր ավանդույթ կստեղծի, և այս ամենը հիշելով, մի լավ կծիծաղեն:

Ինչպիսին են լրագրողները

Տխուր և անտրամադիր, ահա թե ինչպիսին եմ ես կիրակի երեկոյան: Հարցը նրանում չէ, որ վաղը դասի ենք, այլ ան, որ վաղը արդեն չեմ գնալու Վայք՝ «Մանանայի» դասընթացներին: Իսկապես՝ դրանք ինձ շատ դուր են եկել, և ես շատ բան եմ սովորել այդ դասընթացի ընթացքում: Սովորել եմ, թե ինչպես հարցազրույց վերցնել, կամ ինչպես ճիշտ լուսանկարել, և հասկանալ, թե ինչ է կինոն: Ինձ սկզբում թվում էր, թե լրագրողները ուղղակի լուրջ, անհետաքրքիր, պաշտոնական կամ աղետների, վթարների ու վարկաբեկող հոդվածներ գրողներ են: Բայց հիմա շնորհիվ «Մանանայի» հասկացա, որ լրագրողների մասին ճիշտ կարծիք չունեի, և դրա համար ներողություն եմ խնդրում:
Հիմա ես կարծում եմ, որ լրագրողները կատակասեր, հետաքրքրասեր, արկածախնդիր մարդիկ են, ովքեր ի դեպ, ինձ վրա շատ լավ տպավորություն են թողել: Ես այդ դասընթացների ընթացքում ձեռք բերեցի շատ լավ ընկերներ, և նույնիսկ մեր տաքսու վարորդի հետ ընդհանուր հարազատ գտա: Ինձ դուր եկավ գտնվել այն մարդկանց շրջապատում, ովքեր շատ լավն էին և ես կուզենայի շուտ-շուտ հայտնվել նման միջավայրում, դրա համար 17.am-ին խոսք եմ տալիս, որ անպայման կգրեմ իմ պատմությունները և կուղարկեմ :