Հայրիկս և մայրիկս շատ են սիրում ծաղիկներ խնամել. մայրիկս մանուշակներ է սիրում, իսկ հայրիկս խնամում է մեր լիմոնի ծառը: Նրա լիմոնի ծառը մեր տան ծաղիկների շարքում իր պատվավոր տեղն է զբաղեցնում: Հայրիկս այն տնկել է դեռևս աշխատավայրում: Որոշ ժամանակ այնտեղ պահելով և խնամելով`բերել է տուն: Նա մեծ ուշադրություն է դարձնում մեր լիմոնին և միշտ ասում է, որ ջրենք, որպեսզի չչորանա: Այն մի տեսակ նաև դարձել է հպարտության առարկա: Ծառը դրված է պատուհանագոգին ու, քանի որ այն պատվաստ է, և պտուղը բավականին մեծ է լինում, հաճախ գրավում է անցորդների ուշադրությունը: Մի անգամ նույնիսկ մեր հարևանի բարեկամներից մեկը, ով մեծահասակ տատիկ էր, հատուկ եկավ մեր տուն ու խնդրեց, որ մոտիկից տեսնի ծառը: Նա նույնիսկ համբուրեց ծառի պտուղը: Արդեն մի քանի տարի շարունակ այնպես է ստացվում, որ ծառի պտուղը քաղելու ժամանակը համընկնում է Նոր տարվա հետ և այն դարձել է մեր Նոր տարվա սեղանի անբաժանելի մասը: Հիմա հայրիկս արտերկրում է ու մեզ գնալուց առաջ պատվիրել է, որ լավ խնամենք իր լիմոնի ծառը: Ամեն անգամ, երբ նա զանգում է, չի մոռանում նաև հարցնել իր լիմոնի ծառից. Արդյո՞ք լավ ջրում ենք, չե՞նք մոռացել, նոր պտուղ տվե՞լ է: Մենք հասկանում ենք, որ հիմա այս լիմոնի ծառն է մարմանվորում իր մեջ հայրիկի կարոտը: Մենք պարտաճանաչ կերպով խնամում ենք ծառը: Ծառը դարձել է հայրիկի լուռ ներկայությունը մեր տանը: Սպասում ենք վերադարձիդ հայրիկ:

Սևան էինք գնացել: Երկինքը աստիճանաբար պատվեց կարմիրով, ու արևը անծուխ կրակի պես հայտվեց հորիզոնում`սարերի հետևը: Ես կյանքումս այդքան գեղեցիկ մայրամուտ չէի տեսել: Մի քանի րոպե հիանում էի, երբ նկատելով, որ այն աստիճանաբար թաքնվում է մտածեցի. «Ես այս տեսարանը անպայման պետք է լուսանկարեմ»: Հանում եմ հեռախոսս և նկարում…Արդյունքը գոհացուցիչ չէ…Էլի եմ փորձում, էլի…:  

«Ախր, ինչի՞ էկրանին չի հայտվում այն տեսարանը, որն իմ աչքի առաջ է…Ինչո՞ւ տեսախցիկը չի տեսնում այն, ինչ ես եմ տեսնում»,-դժգոհ մտածում եմ ես: Իհարկե, սա միակ դեպքը չէ…Նայում եմ երկնքին: Լուսինն այնքան մեծ է և գեղեցիկ, բայց հեռախոսս համառորեն ֆիքսում է միայն սպիտակ կետ`սև ֆոնի վրա: Ու ամեն անգամ մտածում եմ. «Չէ…Եթե ուզում եմ լուսանկարիչ դառնալ, ինձ անպայման պրոֆեսիոնալ տեսախցիկ է հարկավոր’»… Ու ամեն անգամ ափսոսանքով նայում եմ դիմացիս գեղեցիկ տեսարաններին, որոնք հեռախոսս ոչ մի կերպ չի ուզում տեսնել:

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Ամառ։ Բնության պարգևած հրաշալիքներից ամենաակտիվ, ուրախ, խայտաբղետ եղանակը։ Ո՞ր եղանակը կարող է լինել ինձ համար ավելի հարազատ, քան ամառը, բնականաբար չկա այդպիսին։ Ամռան ամիսներին կարծես նոր շունչ եմ առնում և կրկին ծնվում։ Տարօրինակ կերպով ակտիվանում եմ։ Երևի պաճառն այն է, որ ծնվել եմ հունիս ամսին։ Բայց ես լիարժեք ուրախ չեմ լինի, եթե ինձ շրջապատող մարդկանցից մեկը տխուր լինի, կփորձեմ իմ դրական էներգիան փոխանցել նրան և նույնպես ուրախացնել։ Կարելի է ասել այդ երեք ամիսների ընթացքում ազատ եմ լինելու ընդամենը մեկ ամիս, այդ մեկ ամսվա ընթացքում դիմավորելու եմ իմ մանկության ընկերներին, որոնք, ցավոք սրտի, ինձանից հեռու են, բնակվում են Ռուսաստանում։ Զբաղվելու եմ սպորտով, և իհարկե, ֆիլմերի միջոցով ձեզ եմ ներկայացնելու մեր և ձեր շրջապատում  կատարվող թե՛ երևույթները, թե՛ իրադարձությունները։ Բոլորին մաղթում եմ ուրախ ամառային հանգիստ։

Վահե Սուքիասյան

Ամառը իմ ամենասիրած եղանակն է, և ինձ թվում է՝ ոչ միայն ես, այլև գրեթե բոլոր մարդիկ են սիրում այն (դե իհարկե, ո՞վ չի սիրում հանգստանալ, շատ արև և ազատ ժամանց): Այս ամառ՝ քննություններս ավարտելուց հետո, կգնամ Երևան՝ տատիկիս տուն՝ քույրիկիս և ընկերներիս մոտ: Մենք պատրաստվում ենք լողի գնալ, լավ ժամանակ անցկացնել, շատ ենք ուզում ինչ-որ աշխատանք գտնել: Չեմ կարող ասել՝ երկրից դուրս կգնամ թե ոչ, բայց կարծում եմ՝ եթե նույնիսկ չգնամ, ես իմ առօրյան կկարողանամ հետաքրքիր կազմակերպել: Ես արդեն կազմել եմ ցուցակ, թե ինչ գրքեր եմ կարդալու: Իսկ ամենակարևորը, ես կատարելու եմ իմ առաջադրանքները, որոնք ստանալու եմ «Մանանա» կենտրոնի կողմից: Ես պատրաստվում եմ իմ ողջ ստեղծագործ ուժը ներդնել լավ սցենար գրելու  և նկարահանումներ կատարելու մեջ:

Լիլի Նալբանդյան

Լուսանկարը՝ Արշակ Խուդավերդյանի

-Ի՞նչ ես անելու ամառը:

-Վա՜յ, Իտալիա եմ գնալու

-Ճի՞շտ, երանի քեզ:

Սու՛տ, ինչ Իտալիա: Երբ իմ հասակակիցներին էս հարցն եք տալիս, բացի ճիշտ պատասխանից ինչ խելահեղ ու անհավանական բան ասես կասեն, արձակուրդներից վերադառնալիս էլ Photoshop–ով էնպիսի նկարներ կսարքեն, որ իսկականից կհավատաս, թե Իտալիայում է եղել, Միլանի ու Յուվենթուսի խաղն էլ Սան Սիրոյում  դիտել է: Էլ ո՞վ դիմանա՜… Չէ՛, էս տարի ես Իտալիա չեմ գնա: Իմ հիշելով երկու տարի առաջ եղել եմ, անցյալ տարի էլ Իսպանիայում էի, է՛հ, դե՛հ, կռահե՛ք՝ Եվրոպայի ամենալավ երկրներում եղած աղջիկը էս տարի հո Ավստրալիայից պակաս տեղ չի՞ գնալու…

Լեյլի Թադևոսյան

Շատ բաներ կան, որ ցանկանում եմ հասցնել ամռան ընթացքում: Նախ շատ եմ ուզում գնալ ինչ-որ ծովափնյա վայր, վայելել ծովը, արևը, կտրվել աոօրյա կյանքից: Պլանավորել եմ կարդալ շատ-շատ գրքեր, ունեմ կազմած ցուցակ և ուզում եմ կարդալ բոլորը: Գրքերից բացի ունեմ նաև ֆիլմերի մեծ ցուցակ, ուզում եմ նայել այդ ֆիլմերը, ուսումնասիրել դերասանական խաղը, ռեժիսորների և մնացած անձնակազմի կատարած աշխատանքը: Ցանկանում եմ կարդալ այս աշխարհի բոլոր գրքերը և նայել բոլոր ֆիլմերը, չնայած երևի ամբողջ կյանքս էլ չբավականացնի ցանկությունս կատարելու համար: Ամեն առավոտ վազելու եմ, ճիշտ է, ամեն անգամ նույնն եմ ասում ու չեմ վազում, բայց այս ամառ անպայման զբաղվելու եմ սպորտով: Շատ ժամանակ եմ անցկացնելու ընկերներիս հետ, քանի որ դասերի պատճառով նորմալ չէինք կարողանում շփվել: Ուզում եմ, որ այս երեք ամիսները իզուր չանցնեն, այլ ամեն օրը ունենա իր կարևորությունը: Ցանկանում եմ այցելել Հայաստանի բոլոր տեսարժան վայրերը, ուսումնասիրել դրանք, և ինձ թվում է, դա էլ կանեմ: Անհամբեր սպասում եմ, թե երբ է վերջապես գալու ամառը, որպեսզի լիովին ազատ լինեմ և անեմ այն, ինչ պլանավորել եմ:

Արմենուհի Ունուսյան

Լուսանկարը՝ Միլենա Խաչիկյանի

Այս ամառ որոշել եմ ինձ նվիրել ուսմանը: Այս ամառն արդեն պլանավորել եմ: Վերջնականապես հրաժարվելու եմ սոցիալական ցանցերից, քանի որ ամբողջ օրն անցկացնում եմ համակարգչի առջև նստած: Ամեն օր առավոտյան վազելու եմ: Ցերեկը գիրք եմ կարդալու,ֆիլմ եմ դիտելու և երգեր եմ լսելու: Տարօրինակ զգացողություն է իմ մոտ առաջացել, քանի որ ցանկանում եմ սովորել, սովորել ու էլի սովորել: Ուզում եմ, որքան հնարավոր է շատ բան իմանալ: Եվ քանի որ շատ եմ սիրում գրքեր կարդալ, ուստի որոշել եմ որքան հնարավոր է շատ գրքեր ընթերցել այս երեք ամիսների ընթացքում: Որոշել եմ դառնալ ռեժիսոր, բայց ժամանակ չունենալու պատճառով չեմ հասցնում շատ ֆիլմեր դիտել: Այդ բացը կրկին լրացնելու եմ ամռանը: Ինչ վերաբերվում է երաժշտությանը, ապա պետք է ասեմ, որ այն ինձ համար լրիվ ուրիշ աշխարհ է: Ամռանը ծանոթանալու եմ նոր խմբերի և ժանրերի հետ: Հաճախելու եմ նաև անգլերենի դասընթացների: Իսկ մնացած ազատ ժամանակն էլ անցկացնելու եմ ընկերներիս հետ:

Ռիմա Պետրոսյան

Գարենը, Վարոսը, Գրիգորը` Գնդոն, հարազատ եղբայրներ են, իսկ Վահանը նրանց հորեղբոր տղան է: Դարբնությամբ զբաղվել են նրանց պապը և հայրը, գործը սովորել են նրանցից: Ճանաչված վարպետներ են ոչ միայն Գյումրիում, այլև ամբողջ հանրապետությունում: Բացի նրանից, որ զբաղվում են Գյումրու կոլորիտային դարբնությամբ, իրենց կողմից շատ նորություններ են մտցնում իրենց գործում: Գարենը ավագ եղբայրն է: Նա, սովորելով այս գործը, միշտ աշխատել է դարբնոցում: Կրտսեր եղբայրը` Վարոսը, նույնպես աշխատել և աշխատում է դարբնոցում: Նրանց հորեղբոր որդին` Վահանը, բանակից վերադառնալով մեծերից սովորում է այդ արհեստը և սկսում է եղբայրների հետ աշխատել դարբնոցում: Ամենահետաքրքիրը Գրիգորի պատմությունն է: Փոքր հասակից զբաղվել է թեթև ատլետիկայով, սովորել է Գյումրու մանկավարժական համալսարանի Ֆիզկուլտուրայի և կենսաբանության բաժնում:  Նա եղել է շատ լավ մարզիկ և ունեցել է բազում հաջողություններ, բայց նրանց ընտանեկան արհեստը ավելի հոգեհարազատ էր իրեն, և նա, սովորելով այդ գործը, դարձել է հմուտ և տաղանդավոր դարբին: Նրանց դարբնոցը հայտնի է «Երեք եղբայրների դարբնոց» անունով, նրանք մարդամոտ, ընկերասեր և անմիջական վարպետներ են: Հենց այդ պատճառով էլ բոլորը ճանաչում ու սիրում են նրանց:

Ես ունեմ երկու փոքր արջուկներ, որոնք նվեր եմ ստացել, երբ դեռ շատ փոքր էի: Առաջին արջուկս նվեր եմ ստացել երկրորդ դասարանում: Ռուսաց լեզվի ավարտական միջոցառման ժամանակ մեզ բոլորիս նվիրեցին փոքրիկ արջուկներ: Դրանից հետո երկար ժամանակ մոռացել էի նրա մասին և անուշադրության էի մատնել, բայց մի անգամ պատահաբար գտա: Հետո որոշեցի նրան անուն դնել: Ցանկանում էի դնել այն անունը, որը առաջինը «մտքիս կգար», և անվանեցի Ջերեմի: Երկրորդ արջուկս գրեթե նույն տարիքում եմ ստացել: Երբ փոքր էինք, մեզ փոքրիկ ծանրոցներով բերում և նվերներ էին բաժանում: Մենք ամեն անգամ մեծ անհամբերությամբ էինք սպասում մեր ծանրոցներին և մեր նոր նվերներին: Մի այդպիսի ծանրոցի միջից էլ ես գտա մյուս արջուկիս: Նրա համար ևս անուն որոշեցի: Քանի որ մի քանի իսպաներեն բառ գիտեի, որոշեցի դրանցից մեկով էլ կոչել: Կոչեցի Ֆելիզ, որը թարգմանաբար նշանակում է` ուրախ, երջանիկ: Ուզում էի, որ միշտ իրեն նայելիս ժպտայի, չնայած նրան, որ նրա դեմքին ընդհանրապես ժպիտ չկա: Երբ փոքր էինք, հաճախ էինք տանը կազմակերպում տիկնիկային ներկայացումներ: Իրար էինք միացնում աթոռներ, վրան գցում ծածկոցներ և, ահա, ներկայացումը սկսված էր: Իմ արջուկները ևս անմասն չէին մնում այս փոքրիկ ներկայացումներին` հաճախ նաև դառնալով դրանց գլխավոր դերակատարները: Մենք տարբեր պատմություններ էինք հորինում և դրանք ցուցադրում նրանց միջոցով: Հաճախ էինք հայտնվում ծիծաղելի դրության մեջ, երբ մեր դերակատարներին պատահաբար գցում էինք: Սակայն, առանց ժամանակ կորցնելու, աթոռների տակով վերցնում էինք` փորձելով չերևալ մեր հանդիսատեսին: Այսպիսով, ձեռք բերեցի իմ երկու ընկերներին, որոնք ոչ միայն ինձ կուրախացնեն, այլև կհիշեցնեն այն հիշարժան օրերի մասին, որոնք տեղի են ունեցել իմ կյանքում:

Մեր քաղաքում կա մի տղա: Նա 14 տարեկան է: Անունը չեմ ուզում գրել: Վատ կզգա: Սովորելու հետ մեկտեղ նա աշխատում է` ձու, կանաչի վաճառելով օգնում է իր մայրիկին: Նրանք երկուսով ապրում են վատ պայմաններում, բայց չնայած այս դժվարություններին, նա շատ ազնիվ է, հետաքրքրասեր ու տաղանդավոր: Այդ դժվար պայմաններից նրա առողջությունը վատացել է.  տեսողությունն  ու լսողությունը լավ վիճակում չեն: Բայց գումար չունեն բուժման համար: Նա շատ զգայուն է դարձել և ամաչում է հասակակիցների հետ շփվել:

Մի օր զբոսնելուց ես տեսա նրան մի շան ձագի հետ: Նա շատ ուրախ էր: ր աշխատած գումարով պաղպաղակ էր գնել և, փոխանակ ինքը ուտեր, շանն էր կերակրում: Ես ժպտացի նրան ու անցա: Հետո մի շաբաթ չտեսա նրան, իսկ երբ տեսա, նա շատ տխուր ու հուսահատված էր: Ես մոտացա նրան և հարցրի, թե ինչ է պատահել, նա պատասխանեց.

-Մասիս էինք գնացել, եկա տեսա` շունս սատկել ա:

Չգիտես` ում էր խանգարել այդ փոքրիկ շնիկը, նրա միակ ընկերը և ուրախությունը:

Այդ պահին ես փորձեցի պատկերացնել ինձ նրա տեղում, բայց չկարողացա:

Լուսանկարը` Մուշեղ Վարդանյանի

Բոլորիս հայացքները անընդհատ ճամբարային հարցեր քննարկելուց մռայլվել էին, ու միանգամից Ասպրամի ձայնը (Ասպրամը մեր`ջոկատավարներիս ջոկատավարն էր).

-Բայց դուք իսկապես… Դե…

-Մենք լիովին պատրաստ ենք,- գրեթե միաձայն գոչեցին տասներկու «ցավին անտարբեր, դավին անտեղյակ» երիտասարդներ:

Դուրս եկանք մեր հիմնական հանդիպման վայրից, ու մեր հանդիպումը մի քանի րոպե անց շարունակվեց արդեն օնլայն: Հետաքրքիր հանդիպումներ են. այդտեղ ավելի հանգիստ էր, մեկս մյուսի ձայնի հուզումնալից ելևէջները չէինք լսում,  ուղղակի կարդում էինք հայտարարվածներն ու վերջ:
«Լա′վ, անցանք քնելու, շուտ պիտի արթնանանք»: Չգիտեմ, թե ով գրեց, բայց հաստատ ես լսեցի նրա ձայնի խիստ տոնը, որը ինձ այնքան էլ չճնշեց, քանի որ համակարգիչը դեռ երկար էր ինձ իր մոտ պահելու: Իսկ առավոտյան քույրս էր.
-Դե, արթնացիր, ուշացանք:
Բարեբախտաբար նա էլ է ջոկատավար, այլապես ես ո′չ կարթնանայի, ո′չ էլ ջակատավար կլինեի…

Լուսանկարը` Մուշեղ Վարդանյանի

Երեխաները հավաքվել էին, ջոկատավարները` նույնպես: Սկսեցինք յուրաքանչյուրս իր ջոկի երեխաներին հավաքել և աշխատել: Ջոկի անուն, ջոկի նշան, առաջաբան, լոգո: Մոտավորապես 15 երեխաների բերել ընդհանուր հայտարարի, երբ յուրաքանչյուր երեխա ունի 2-3 տարբերակ. իսկապես բարդ գործ է:
-Դե, էլ ի՞նչ հարցեր ունեք,- մի կերպ երեխաների պահանջները ավարատած` ասացի ես:
-Ընկե′ր Լուսինե, իսկական պարադոքս է ամառային դպրոց-ճամբար. ամառային ճամբարը հանգստանալու համար է, դպրոցը`անհանգստանալու:

Մի պահ զարմանք պատեց ինձ, թե ինչպես է ութամյա երեխան սովորական երևույթներից, որի վրա մենք երբեք չէինք մտածել , պարադոքս ստեղծել: Դե, դա երեխաների մենաշնորհն է. անսովորից տարբերակել սովորականը, իսկ սովորականից`անսովորը: Բայց իմ զարմանքի գագաթնակետը նրա` ինձ «ընկեր»-ով դիմելն էր: Իմ միակ «ընկեր»-ը, որն ինձ անասելի ուրախացրեց` չնայած դրան, որ այլևս չէի կարողանում ուրախանալ հոգնած լինելու պատճառով: Իրոք, ինչքան անհետաքրքիր ու գորշ կլիներ աշխարհն առանց երեխաների:
Ջոկատավարները ինչպես միշտ հավաքվել էին ու շարունակում էին իրենց քննարկումը` այս անգամ ավելի մռայլ դեմքերով. մեկը հոգնել էր, մեկի գլուխն էր ցավում, իսկ մեկն էլ անհոգ նստել էր` երջանիկ ժպտալով: Հրճված էի երեխաների պարզությունից ու մաքրությունից: Բայց եթե Ասպրամը նորից կրկներ նույն հարցը, թե արդյոք ուզում ենք աշխատել, ապա կասկածի տակ կդրվեր մեր ճամբարի հետագա կյանքը: Առողջապահության օրը փոխարինեց հումորի օրվան, հումորի օրը` սպորտի օրվան, երկրորդ օրը` երրորդ օրվան, երրորդը`չորրորդին և այսպես շարունակ: Բայց հարմարվեցինք և′ մենք, և′ երեխաները: Մենք էլ չէինք սպասում Ասպրամի հարցին, իսկ երեխաները պարադոքսներ էլ չէին փնտրում: Յոթերորդ օրը վրա հասավ: Գրկախառնություններով ու հրաժեշտի խոսքերով լի օր: Նույնիսկ հուզվեցինք` չնայած դրան, որ բոլորս էլ Վայքում էինք ապրում և ամեն օր մեկս մյուսին տեսնում էինք: Մենք կարոտելու էին մեր «Նավաստիներին», «Ադամանդներին», «Իմաստուններին» և բոլոր ջոկատներին, կարմիր քարտերին, նկատողություններին ու խրախուսական միավորներին…
Անփորձ էինք` փորձեցինք, անտեղյակ` տեղեկացանք: Հիմա այստեղից մենք վերցնում ենք մեծ աշխատափորձ, որը չենք ստանա ուրիշ ինչ-որ տեղից`աշխատել երեխաների հետ: Թե կարողանում ես աշխատել երեխաների հետ, կաշխատես նաև ցանկացածի հետ: Ամենքիս ներսում բարեբախտաբար դեռ երեխա է ապրում…