Բանավեճ խորագրի արխիվներ

Marianna Mayilyan

Դիվանագիտության նուրբ արվեստը

Հակամարտությունները իրենց բնույթով լինում են ինքնորոշման և ոչ ինքնորոշման։ Ղարաբաղյան հակամարտությունը ինքնորոշման հակամարտություն է։ Ղարաբաղյան հակամարտությունը իր բնույթով տարբերվում է հայկական և ադրբեջանական կողմերի պաշտոնական դիրքորոշումներում։ Հայկական կողմի նպատակը ազգերի ինքնորոշման խնդրի լուծումն է, այնինչ Ադրբեջանի խնդիրը զուտ տարածքային ամբողջականության հետ է կապված։ Ադրբեջանը խնդիրը դիտարկում է բացառապես տարածքային ամբողջականության համատեքստում՝ անտեսելով ԼՂ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը։ Ազգերի ինքնորոշման իրավունքը, ժողովուրդների հիմնարար իրավունքն է, ազգերի պետական կազմավորման իրավակարգի, արտաքին քաղաքականության, մշակութային, կրոնական, տնտեսական հարցերն ինքնուրույնաբար տնօրինելու, ընդհուպ մինչև այլ ազգերից անջատվելու և անկախ պետություն կազմելու համար։ Դա ժամանակակից միջազգային իրավունքի հիմնարար սկզբունքն է։

«Արցախը Հայաստան է և վերջ» բովանդակությամբ հայտարարությունը Ղարաբաղյան հակամարտությանը հաղորդում է տարածքային բնույթ, ինչը իհարկե, չի բխում հայկական կողմի քաղաքական շահերից և ջուր է լցնում ադրբեջանական քարոզչամեքենայի ջրաղացին։ ՀՀ-ն և ԼՂՀ-ն երկու առանձին անկախ հանրապետություններ են, և նմանատիպ հայտարարություններով ՀՀ-ին ագրեսսոր դարձնելը բնավ չի բխում մեր պետականության շահերից։ Մեր նպատակը ոչ թե ԼՂՀ  տարածքների միացնում էր ՀՀ տարածքին, այլ Արցախում դարեր շարունակ բնակվող հայության համար արժանապատիվ և անվտանգ կյանքի երաշխավորումն ու ապահովումը։ Հայկական կողմի համար հակամարտությունը կրում էր մարդասիրական բնույթ և իրենից ենթադրում էր Արցախում դարեր շարունակ բնակվող հայ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի պաշտպանության երաշխավորումը ՀՀ կողմից։ Հայկական կողմի դիրքորոշմանը չպետք է տրվեր էքսպանսիոնիստական բնույթ։

Ինչ վերաբերվում է խնդրի մյուս կողմին, այս ամենը բնավ չի ժխտում այն փաստը, որ Արցախը մեր հայրենիքն ու պատմական հողն է։ «Արցախը Հայաստան է և վերջ» հայտարարության ոչ հայանպաստ բնույթի մասին խոսելը բնավ չի նշանակում, որ Արցախը հայերի պատմական հայրենիքը չէ։ Դա բացարձակապես չի նշանակում, որ Արցախը դիտարկվում է որպես թշնամու տարածքային միավոր։ Սակայն քաղաքականության մեջ հայտարարություններ անելուց և տարածելուց պետք է շեշտը դնել բացառապես քաղաքական ասպեկտի վրա և դիտարկել Հայաստանն ու Արցախը որպես առանձին անկախ հանրապետություններ։ Հայաստանի արտաքին քաղաքական շահերից բացառապես չի բխել և չի բխում ՀՀ-ին որպես ագրեսոր և էքսպանսիոնիստական միտումներ ունեցող պետություն ներկայացնելը։ Հայաստանի խնդիրը Արցախում բնակվող հայ ժողովրդի անվտանգությունը երաշխավորելն էր, և ոչ բնավ՝ տարածքային էքսպանսիան։

tigran davtyan

Կյանքը՝ վիրտուալ ցուցամոլություն

Մինչ Քովիդ-19-ը մեր առօրյան զերծ չէր վիրտուալ տիրույթից, ավելին՝ մասամբ անցնում էր հենց այդ տիրույթում, ոմանց մոտ՝ նկարներ տեղադրելով ու ակտիվ նամակագրությամբ, ոմանց մոտ՝ խմբերի ղեկավարմամբ կամ այլ հրապարակումներով, մյուս մասի մոտ՝ զուտ գործնական մասով։ Քովիդով պայմանավորված՝ ամբողջովին անցանք օնլայն համակարգին, այդ թվում նաև մեծահասակների որոշակի մասը, ինչը «կորոնակալանքային» և «կորոնաշփոթ» շրջանը դարձրեց անխուսափելի և օրհասական, միևնույն ժամանակ սրելով ցուցամոլության ու անհանդուրժողականության առկայծումը՝ իր վանող ու բացասական էներգիայով։ Երբ թեկուզ հինգ րոպեով փորձում ես լրահոսը նայել, թերթել էջիդ նորությունները, հասկանում ես, որ անելիք չունես էդտեղ։

Լրահոսի վերնագրերի ճնշող մեծամասնությունը հունից հանող, էժանագին ու անորակ աղբ է, որն իհարկե վնասում է նաև նյութը, էլ չասած՝ հաճախ նաև նյութի խայտառակ բովանդակությունը։ Տպավորություն է, որ մենք չունենք լրագրողական դպրոց, չունենք էթիկա, չունենք տարրական տրամաբանություն, չունենք ղեկավարման հմտություն և այլ մի շարք բացեր։

Հաճախ նաև կարդալով մեր հայկական մեկնաբանությունները, արդեն էլ ոչինչ չի մնում անել՝ բացի հիասթափվելուց։ Եթե նայենք հումորով, ապա կարող ենք հումորային ֆիլմ նկարահանել, իսկ եթե ռեալ՝ դա սարսափելի իրողություն է, որը ցույց է տալիս մեր հասարակության որոշ մասի գիտակցական դաշտի խնդրահարույց առկայությունը, ինչը, մեղմ ասած, ցավալի է։ Չգիտես՝ ծիծաղես, լաս, թե ինչ անես։ Իրականում, ինձ համար նաև մտահոգիչ փաստ է։ Երբեմն փորձում եմ թեթև նայել, գրելով. «Եկել եմ քոմենթ կարդալու»։ Բայց մինչև ե՞րբ և մինչև ո՞ւր։

Լրահոսից անցնում ենք ընկերների ընթացիկ հրապարակումներին, որոնք շատ հաճախ ստիպում են կարծել, թե կյանքը մեզ տրված է ցուցամոլության մրցույթի դուրս գալու համար, թե ով ինչքան տեսարժան, ժամանցի վայրեր, հավաստագրեր, դիպլոմ/դիպլոմի գույներ, սելֆիներ կներկայացնի։ Կներեք, իսկ ո՞ւմ է դա հետաքրքիր և գլխավորը՝ ի՞նչ է տալիս Ձեզ այդ ամենը՝ բացի էգոյի բավարարումից։ Դրանից հետո քանի՞ առաջարկ եք ստանում աշխատանքային կամ հանգստյան կամ այլ ուղղությամբ։ Իհարկե, ոչ մի, ուղղակի դա նման է հայկական ավանդական Նոր Տարվան, երբ բոլորն ասում են, որ գումար չունեն, բայց մրցակցային ցուցամոլ սեղանները ծփում են ու ծփում։ Եկեք ապրենք հանգիստ, ամենքս մեր կյանքով, առանց դիմացինին ինչ-որ բան ապացուցելու և ցուցադրելու, առանց մեր անձնականը սոց. ցանցերում չափազանց շաղ տալու, առանց մեր ապրումները հանրայնացնելու և զոհի դեր ստանձնելու, մեր ստացած դիպլոմ/հավաստագրերում ոչ թե նշանակություն տանք քանակին, այլ այն որակին, որը մեզ գոնե մեկ քայլով կմղի առաջ, ժամանցի վայրեր գնանք ոչ թե այն մտքով, թե երբ ենք մի հատ ուղիղ եթեր անելու կամ նկարվելու, էջում դնելու, այլ գնանք մեր հայրենաճանաչման ու լիարժեք հանգստի համար, ոչ թե մեր բազմաքանակ սելֆիներով նյարդայնացնենք ընկերներին, այլ գոնե զուսպ ու օրինակելի հրապարակումներ անենք, որից նախ և առաջ ինքներս կսովորենք։ Մեր կյանքը դարձնենք ոչ թե վիրտուալ ցուցամոլություն, այլ ինքնաբավ հարստություն, և ամենակարևորը՝ հետևենք մեր առողջությանը։ Իսկ եթե ուզում ենք լինել ավելի հետաքրքիր և պահանջված, ուրեմն պետք է լինենք ավելի զուսպ և ինքնակրթված։ Եկեք կերտենք ավելի առողջ ապագա։

Հայ Գրականություն

Եթե չգիտեք, ասեմ, որ խոսակցություններ են գնում դպրոցում «Հայ Գրականություն»-ը փոխելու «Գրականության»։ Ո՞րն է դրա իմաստը։ Նրանք ուզում են, որ մենք մոռանանք մեր մեծ գրողներին և ճանաչենք այլ օտարերկրյա գրողների։ Այդ գրքերում կատարվել են դարերի խզումներ և գրականությունը սկսվում է Խաչատուր Աբովյանից։ Հանվել են Գրիգոր Նարեկացին և այլոք։ Չկան սփյուռքահայ գրողները, օտարագիր հայ գրողները, օրինակ՝ Վիլյամ Սարոյանը։ Սահմանափակվել են արևմտահայ գրողները։ Փոխարենը դպրոցում Կաֆկա կկարդան։ Նրա ստեղծագործությունները համաշխարհային գրականության գանձերից են, ինչ խոսք, բայց շատ բարդ են դպրոցահասակ երեխաների համար։ Նոր գրքերում կա մի կոպիտ սխալ՝ 7,8,9-րդ դասարաններում ուսումնասիրելու են նոր դարերի գրականությունը, ապա՝ հին։

Արդյոք կառավարությունը նպատակ ունի հայերին մոռանալ տալու իրենց հազարամյա պատմությունը։

Ոչ ոքից չե՞նք գերադասում

«Մենք քիչ ենք‚ սակայն մեզ հայ են ասում, մենք մեզ ոչ ոքից չենք գերադասում»․․․

Ունենալով հազարամյակների պատմություն՝ տարբեր ժամանակներում եղել ենք որևէ կայսրության, պետության կազմում, սակայն այսօր մենք՝ հայերս, կազմում ենք ՀՀ բնակչության 98 տոկոսից ավելին։

Գրելուս պատճառը դարձան «Լուրերի»-ի տեսանյութը  և «Россия 88» ֆիլմը։ Տեսանյութը Մանասի մասին է (ազգությամբ հնդիկ, ծանոթ եմ «Startup Boost Weekend»-ից), թե ինչպես է «UWC Dilijan»-ում հայերեն սովորել։ Մանրամասները կարող եք ինքներդ նայել։ Սակայն խնդիրը վիրավորական մեկնաբանություններն էին (հիմա էլ չկան, ֆիլտրված են)։ Իսկ երեկ որոշեցի նայել ֆիլմը, այն Ռուսաստանում 2000-ականներին գործող նեոնացիստական խմբի մասին է։ Խմբի անդամները իրենց համարում էին հայրենասերներ և նպատակը` երկիրը իմիգրանտներից «մաքրելն էր»։ Հա, մեծ տարբերություն կա, բայց երևույթը՝ գերադասելը, վիրավորելը, նույնն են։ Չեմ ուզում դրամատիկ մտքեր արտահայտել, ուղղակի կփորձեմ լինել պրակտիկ։

Իրականում ամբողջ աշխարհում այս խնդիրը մի քանի տասնամյակ կա, ուղղակի մենք այս խնդրին բախվեցինք վերջերս, երբ հիմնականում հնդիկների ու պարսիկների համեմատաբար մեծ հոսք ունեցանք։

Աշխարհում իմիգրանտների հետ կապված թոփ պոպուլիստական խնդիրներն են՝ աշխատատեղերի ու աշխատավարձի կրճատումը, տվյալ երկրի հարկատուների հաշվին ապրելը, հանցագործությունները։ Մնացածին կարող եք ծանոթանալ հոդվածում։

Ու էլի մենք բացառություն ենք․ մեզ նշվածները չեն հետաքրքրում, մեզ համար կարևորը միատարր ազգ լինելն է։ Հա, ու լինելով 10 միլիոն (դե ասում են)՝ 7 միլիոնը բնակվում է Հայաստանից դուրս, այսինքն՝ իմիգրանտ։

Թեման կարելի է անընդհատ քննարկել, բայց էստեղ կթողնեմ հոդվածներ իմ ամենասիրելի հրատարակությունից՝ «The Economist», որ իրոք մտածելու առիթ կտան․

«Որպեսզի աշխարհը ավելի հարստանա՝ թողեք մարդկանց ազատ շարժվեն (To make the world richer, let people move)», «Ինչպե՞ս է միգրացիան աշխարհը դարձնում ավելի խելացի (How migration makes the world brainier)», դե ու բնականաբար հակառակ պնդումը՝ «Ամենահաջողակ երկրները ամենամիատարրերն են (The most successful countries are the most homogenous)»։

Ի՞նչ կարծիքի եք․․․

manana arxiv

Ախ, այդ մականունները

Բոլոր ժամանակներում և բոլոր սերունդները բողոքել են մականուններից: Նրանք, ովքեր մականուն ունեին, տառապում էին, նրանք, ովքեր մականուն չունեին, զարմանում, թե ինչու են նեղանում մյուսները: Ինձ էլ որոշեցին մականուն կպցնել, և պետք է ասեմ, որ դրա մեջ ոչ մի լավ բան չկար. դպրոց չէի ուզում գնալ, ամեն մեկի անզգույշ խոսքից կուչ էի գալիս… Մի օր էլ նայեցի ինձ վիրավորողին` Սերոբին. նիհար, սուր, երկար քիթ, իսկ բարակ ձեռքերն այնպես էին ճոճվում, ասես փայտից լինեին:

-Ի՞նչ ես ուզում, Բուրատինո…

Սերոբն այլայլված շուրջը նայեց:

Դասընկերներս փայլող աչքերով մոտեցան մեզ.

-Ի՞նչ, ի՞նչ ասացիր…

Էլի մի վայրկյան ու նոր ծնված անունը պիտի թևածեր դասարանում: Նայեցի նրա վախեցած դեմքին, հիշեցի ինձ:

-Տես, հա, եթե մեկ էլ մականունով դիմես, բոլորին կասեմ քո նոր անունը,- սպառնացի նրան:

Սերոբը ոչինչ չասաց: Զգացի, որ հաղթել եմ:

-Հեչ, ասում էի` մաթեմից ստուգողական ենք գրելու…

Դե, երբ ստուգողականից ենք խոսում, էլ դատարկ բաների մասին ո՞վ է հիշում: Այդ օրվանից ինձ այլևս մականունով չեն դիմում, իսկ եթե մեկը սխալմամբ փորձում էր, Սերոբի հետ էր գործ ունենում:

Ժամանակները փոխվում են, իսկ մականունները շարունակում են ապրել: Երբ մի ժամանակ ինքդ ես մականուն ունեցել, գիտես, թե ինչ տառապանք է: Սա ասում եմ բոլոր նրանց, ովքեր մականուն ունեն: Ես ձեզ հետ եմ:

***

Մեր դասարանում մի տղա կա, որը կարծես չի բոյովանում: Միշտ ծիծաղում էինք նրա վրա և Ճուտիկ էինք ասում: Նա նեղանում էր: Մենք լրջանում էինք, բայց մի քանի ժամ հետո նորից նույն անունն էինք տալիս: Նա էլ նորից նեղանում էր, և այդպես շարունակ: Բայց հետո հասկացավ, որ նեղանալով բան դուրս չի գա: Մի օր էլ ասաց, որ ավելի լավ է իրեն Ճուտ ասենք, չէ՞ որ ինքն արդեն երեխա չէ: Եվ մենք եկանք փոխհամաձայնության: Հիմա, երբ նրան Ճուտ ենք ասում, այլևս չի նեղանում:

Արմեն Բաբայան, 13 տ.

***

Մեր դասարանի Անդրանիկին ասում ենք Փափախ, քանի որ գլխին միշտ գլխարկ կա: Երբ ուսուցիչն ասում է. «Անդրանիկ, գրատախտակի մոտ»,- մենք ասում ենք` գնա, Փափախ: Երբեմն նա նեղանում է, իսկ երբեմն էլ ձևացնում է, թե մեզ չի լսում:

Իսկ Ալբերտին Կորժիկ ենք ասում, որովհետև նա միշտ կորժիկ է ուտում և մեզ էլ հյուրասիրում է: Իսկ եթե մի քանի օր կորժիկ չի բերում, մենք բողոքում ենք.

-Կորժիկ, բա մեզ կորժիկ չե՞ս բերել:

Նա իր մականունից չի նեղանում: Ուսուցիչներն էլ են սովորել մեզնից և նրան դիմում են մականունով:

Հասմիկ Սերոբյան, 13 տ.

***

-Ախթունգ, Ցվետիկը եկավ:

Այդպես ենք մենք ամեն անգամ դիմավորում մեր ռուսերենի ուսուցչուհուն: Նրա իսկական անունը Սվետլանա է: Սկզբից այդ անունը փոխեցինք Սվետի, իսկ երբ մի օր նա ասաց, որ փոքր ժամանակ դպրոցում իրեն ասում էին Ցվետիկ, այդ օրվանից էլ նրա անունը դարձավ Ցվետիկ- Պոլուցվետիկ:

Մի օր նա լսեց, որ ես իրեն Ցվետիկ եմ անվանում և շատ բարկացավ: Դրանից հետո աշխատում էի նրա աչքին չերևալ. դասերից փախչում էի կամ թաքնվում նստարանի տակ, երբ նա դասարան էր մտնում: Մի անգամ էլ նա ինձ բռնացրեց դպրոցի դռների մոտ և տարավ տնօրենի կաբինետ: Մի ժամ անընդմեջ լսեցի տնօրենի քարոզները, իսկ երբ դուրս եկա նրա կաբինետից, ինձ անակնկալ էր սպասում. Ցվետիկի որդիները եկել էին ինձնից բացատրություն պահանջելու: Նրանք հաստատ ինձ մի լավ ծեծ կտային, սակայն օգնության հասան իմ դասընկերները:

Տիգրան Մուրադյան, 14 տ.

***

Մեր դասարանում մի աղջիկ կա, նրա անունը Էմմա է: Բոլորը ձեռ էին առնում: Երբ կապում է մազերը, բոլորին, չգիտես ինչու, նրա ականջները տարօրինակ են թվում: Բայց ես ոչ մի տարօրինակ բան չեմ տեսնում: Տղաներից մեկը մի օր նրա հետևից Չեբուրաշկա բղավեց: Հետո փոխեց այդ անունը և դարձրեց Չեբուրատոր: Էմման շատ էր նեղվում, իսկ ես նրան խղճում եմ, երբեք վատ բառեր չեմ ասում, չեմ նեղացնում, բայց ընկերություն էլ հետը չեմ անում…

Մի անգամ Էմման ինձնից տնայինը խնդրեց, որ արտագրի: Գրելու ժամանակ բոլորը գոռում էին.

-Չեբուրատորն արտագրում է, Չեբուրատորն արտագրում է:

-Չեբուրատորը դու ես,- փորձում էր պաշտպանվել Էմման` դիմելով մեկ դիմացը նստողին, մեկ` հետևինին, բայց միևնույնն է, չէր կարող դիմադրել ամբողջ դասարանին և ի վերջո լռեց: Շատ վատ բան ստացվեց:

Իննա Ազնաուրյան, 11 տ. 

***

Մեր դասարանի Լյովը առաջ շատ էր սիրում քթանցքերով կավճի փոշին ներս քաշել: Դրա համար մենք նրան Նարկոտիկ ենք ասում: Ինքն արդեն այդպես չի անում, բայց մենք շարունակում ենք ասել:

Դավթին Ձմեռ պապի ենք ասում, որովհետև ինքն ամենալավն է ձնագնդիկ խաղում: Մեր բակի թիմային խաղերում յոթ օրվա ընթացքում հինգ նոկաուտ է արել ու յոթ նոկդաուն:

Իսկ ես Նշանն եմ, որովհետև ամենաթույլ, բայց ամենադիպուկ հարվածողն եմ: Մեր Ֆորմուլան հինգ րոպեում պինդ ձնագնդիկ է սարքում, որը ամենաշատը Ձմեռ պապիկին է պետք գալիս: Եթե Ֆորմուլան չլիներ, Ձմեռ պապիկի նոկաուտները չէին լինի:

Թորոս Իսկուդարյան, 12 տ. 

margarita voskanyan lori

Սոցիալական գործոն՝ ընտանիք

Սոցիալականացումը մարդու զարգացումն ու կատարելագործումն է ողջ կյանքի ընթացքում՝ շրջակա միջավայրի հետ փոխգործակցությամբ, սոցիալական նորմերի և մշակութային արժեքների յուրացման և վերարտադրության գործընթացում, ինչպես նաև ինքնազարգացում և ինքնաիրացում այն հասարակությունում, որին նա պատկանում է։ Սոցիալականացման գործոնները մարդու վրա ներգործող պայմաններ են։ Ըստ Ա. Մուդրիկի՝ սոցիալական գործոնները դասակարգվում են 4 հիմնական խմբերի.
1) Մեգագործոններ՝ տիեզերք, մոլորակ, աշխարհ
2) Մակրոգործոններ՝ երկիր, ազգ, պետութուն
3) Մեզոգործոններ՝ բնակության վայր, տեղանք, ԶԼՄ-ներ
4) Միկրոգործոններ՝ ընտանիք, դպրոց, հասակակիցներ։
Միկրոգործոնները անմիջականորեն ներազդում են մարդու վրա։ Միկրոգործոններից որպես ամենից կարևոր կարող ենք առանձնացնել ընտանիքը։ Ընտանիքը այն սոցիալական միջավայրն է, որտեղ սկսվում և շարունակվում է մարդու սոցիալականացումը։ Ընտանիքը ազգի դիմագիծն է։ Այն կատարում է մի շարք գործառույթներ. վերարտադրողական, տնտեսական, սոցիալական, դաստիարակչական։
1) Վերարտադրողական- ապահովում է սերունդների շարունակությունը ընտանիքում և լուծում ազգի գոյապահպանության խնդիրը։
2) Տնտեսական գործառույթ- յուրաքանչյուր ընտանիքի բնորոշ է միկրոտնտեսություն վարելու առանձնահատկություններ, ծնողների աշխատանքային գործունեության հաշվին ձևավորվում է որոշակի բյուջե։ Ընտանիքի տնտեսական վիճակը ուղիղ համեմատական է պետության տնտեսական վիճակին։
3) Սոցիալական գործառույթ- յուրաքանչյուր ընտանիքում ծնողները պարտավոր են երեխաների համար ստեղծել բարենպաստ պայմաններ նորմալ ապրելու, զարգանալու, սովորելու, աշխատելու, հանգստանալու համար։
4) Դաստիարակչական գործառույթ- բարոյական, գեղագիտական, իրավական նորմերի, ինչպես նաև մարդասիրական արժեքների սերմանում և սեռային առանձնահատկությունների, մտածելակերպի, վարքագծի դաստիարակում։
Ընտանիքը բացառիկ և ազդեցիկ դեր ունի անձի ձևավորման, զարգացման, դաստիարակության և կրթության վրա։ Այսօր հայ ընտանիքին մի շարք մարտահրավերներ են նետված, որոնք կարող են արմատապես խարխլել այն, բայց ընտանիքը բոլոր ճիգերը գործադրելով՝ շարունակում է և փորձում է կայուն մնալ՝ որպես մեր պետության պահպանման կարևոր գրավական։

valentina

5 հնարք սոցիալական մեդիայի աղբից ազատվելու համար

Չնայած սոցիալական մեդիան ունի շատ առավելություններ՝ կարևոր տեղեկություններ որսալու համար, բայց դրան զուգահեռ հաճախ կարող ենք հանդիպել տեղեկատվական աղբի և մեր ուղեղը լցնել ոչ անհրաժեշտ ինֆորմացիայով։

Որոշ նյարդաբանական հաշվողական սարքերի շնորհիվ պարզ է դարձել, որ մեր ուղեղի հիշողության տարողությունը տատանվում է 2․5 պետաբայթերի սահմանում, որը 1000 տերաբայթ է և որը մոտավորապես հավասար է 300 տարի միացրած հեռուստացույցի ինֆորմացիային։

Գրողը տանի ․․․

ա) ինչքան մեծ ծավալով ինֆորմացիայի տարածք ունի ուղեղը և ինչքան փոքր ծավալի ինֆորմացիայի հնարավորություն այլ կարևոր տեղեկատվություն կուտակելու համար։

բ) ինչո՞ւ պետք է մեր ուղեղը լցնենք Լիլիթիկի ընկերոջից բաժանվելու սրտաճմլիկ գրառումներով, հայկական էլիտայի շքեղ հարսանիքների կազմակերպչական աշխատանքների համար տրամադրված գումարով, մի անգրագետ և փիառի ծարավ բլոգերի անիմաստ լայվերով։ Ինչո՞ւ ենք մենք էդ աղբը կարդալուց հետո մեր ուղեղը կասկածներով լցնում ինչ-որ մի Գայուշիկի պլաստիկ վիրահատությունների վերաբերյալ։ Ի՞նչ օգուտ կտա մեզ, եթե իմանանք, որ Գայուշիկը կատարել է քթի, դեմքի, ոտքերի ու ձեռքերի պլաստիկ վիրահատություն։ Իմանալով տուժում ենք մենք՝ կորցնելով ժամանակ, ուրախանում է Գայուշիկը։ Ինչո՞ւ։ Որովհետև սիրունացել է Գայուշիկը։ Որտե՞ղ պետք կգա Լիլիթիկի ու Գուրգենչիկի բաժանման պատճառը։ Լավ, կոպիտ եմ, եթե էդքանը կարդալուց հետո Լիլիթիկն ու Գուրգենչիկը նորից կմիանան, եկեք սրտիկենք էդ գրառումը, եկեք բարի գործ անենք։ Ու վերջում, ինչո՞ւ էդ 1000 տերաբայթից 10 մեգաբայթը պետք է լցվի մի մարդու լայվ նայելուց, ով բացահայտ փիառի ծարավ է։ Ախր, բռնես ասես՝ ինչո՞ւ ես էշ-էշ խոսում, կսկսի արտիստիկ խառնվածքով ու տարիների փորձով  հիստերիկին բնորոշ կեցվածքով խոսել իր խոսքի ազատությունը սահմանափակելու մասին։ Ասում եմ,  լավ  է՝ էդ անտեր «օրենք»-ն էլ կա, կապ չունի, թե որ օրինական դաշտում է, որ հոդվածով է հաստատվում, ու ինչ է նշանակում լինել խոսքի մեջ ազատ։ Կարևորը անիմաստ դուրս տալու ժամանակ բառապաշարը ու մտքերը վերջանալու դեպքում այդ սահմանադրական իրավունքը կօգտագործվի որպես պաշտպանական ֆունկցիա։ Կարելի է անգամ գովազդ նկարել․ «Հաճա՞խ եք էշ-էշ խոսում։ Չգիտե՞ք ինչպես փաստարկել ձեր անիմաստ դուրս տվածը։ Հոգ չէ՝ օգտագործեք․ «մի սահմանափակեք ազատ խոսելու իմ իրավունքը» կախարդական խոսքերը։ Ազատ խոսքի իրավունք, և էշացման պրոցեսն արդարացված է»։

Գրողը տանի, բայց տեսե՞լ եք ինչ բարի աչքեր ունի էշը։

Չշեղվելով վերնագրից և զերծ մնալով տեղեկատվական աղբ փոխանցելուց, առաջարկում եմ հնարքներ, որոնք կօգնեն ձեզ հաղթահարել սոցիալական մեդիայի  ճնշումը։

1․ Մուտք ենք գործում մեր սոցիալական էջ։

2․ Մկնիկի ձախ սեղմակը պահում ենք Settings դաշտի վրա։

3․ Բացված բաժիններից ընտրում ենք Privacy.

4. Հետո սեղմում ենք Deactivation (Ժամանակավոր ապաակտիվացում) and Deletion (ընդմիշտ ջնջում): Հավատացեք, սկզբի համար սեղմելը Deactivation լրիվ բավարար է, քանի որ այդպես անհետանում են ձեր բոլոր տվյալները (Չեն ջնջվում, անհետանում են) այնքան ժամանակ, ինչքան ցանկանում եք։

5․ Reason դաշտում նշում եք ձեր ժամանակավոր հեռացման պատճառը և հաստատում։ Մի քանի շաբաթ հետո հասկանում եք, որ երբեք էլ ցանկություն չեք ունենա վերադառնալ սոցիալական մեդիա, որովհետև իրական կյանքում ապրելն ավելի հետաքրքիր է։ Հարկ է նշել, որ հաջորդ օրը ու հաջորդող առաջին շաբաթվա ընթացքում Ձեր ուսին կարող է կանգնել սատանան և ստիպել ձեզ վերադառնալ։ Մի՛ կերեք նրա արդարացումները, ինչքան էլ սոված եք։ Կերեք ջանք ֆուդ, խմեք կոլա, ծխեք շոկոլադե ձողիկ, բայց մի փորձեք ուտել նրա արդարացումները։ Դիմադրելուց հետո կսկսվի իսկական աստվածաշնչյան դրախտը։

Ահա այսքան պարզ և հեշտ բանաձև ունի սոցիալական մեդիայի աղբահանման խնդիրը։ Գիտեմ, որ վերնագիրը կարդալով ակնկալում էիք առավել բարդ, միջնադարյան թուրմերի բաղադրատոմսեր, որոնք այժմ քչերին է հայտնի, բայց ցավում եմ, որովհետև նման թուրմերը այլևս չեն ծառայում իրենց նպատակին, բայց շնորհավորում ենք, որովհետև դուք ունեք առավել մատչելի տարբերակ։ Վստահ եմ, կարդալուց հետո կգտնվեն մարդիկ, որոնք կասեն՝ ես չեմ կարող։ Հավատացեք, ձեր մեջ այդ ժամանակ կխոսի սատանան։ Խունկը ծխեցնելով եզրափակում եմ ճառս ու կոչ եմ անում հանել ձեր միջի նեգատիվը ու գալ իրականություն` հետս ապրելու։

Հետո այս ճգնավորական սովորությունը կդառնա բնավորություն։ Ակտիվացնելուց հետո, կհասկանաք, որ ատում եք բոլոր տեսակի մեդիաները, բայց մի քանի օր հետո էլի կսովորեք էդ ակտիվությանը, հետո երբ կլցվի ձեր նեգատիվի բաժակը, էլի ցանկություն կունենաք ժամանակավոր կորելու, ու այսպես շարունակ։ Այժմ, ես ինձ կարող եմ համարել էքսպերտ, որովհետև գտնվում եմ այդ պրոցեսի վերջին փուլում։

Հա՜, մի անգամ ֆեյսբուքիս ընկերներից մեկը ասաց․

-Բա ինչի՞ ես սենց կորում ու հետ գալիս, հետո էլի կորում ու հետ գալիս։ Մնա էլի։

Ես էլ լուրջ դեմքով, թե բա՝ հոգնում եմ։

Ինքն էլ, տխուր ու փիլիսոփայական հայացքով նայեց վրաս, հետո թեքեց հայացքը, ձեռքը ծալեց մոտեցնելով բերանին՝ ստեղծելով լուրջ խնդրի շուրջ մտածելու հայացք ու ասաց․

-Հը՜մ ․․․

izaAstsatryan

Ուշքի արի

Մենք միայն երազում ենք, երազում ենք թռչել, անտեսանելի դառնալ, ուրիշի մտքերը կարդալ, որովհետև դրանք միայն ֆիլմերում ենք տեսել և ուզում ենք առօրյայում կիրառելի դարձնել, բայց չէ, դրանք միայն երազանքներ են, ուրիշ ոչինչ, դու դրանց մասին կարող ես անվերջ երազել, բայց չես կարող իրականություն դարձնել…

«Իսկ եթե կա միջոց, որով կկարողանամ երազանքներս իրականացնել, կամ դարձնել իրականին մո՞տ… մի փոքր մոտ»: Այսպես մտածել եմ և կշարունակեմ մտածել, քանի որ եթե կա ցանկություն, պետք է միջոց գտնել այն քեզ մոտ դարձնելու համար:

Այո՛, ես այդպիսին եմ: Ես սիրում եմ նստել և տարօրինակ թեմաների շուրջ իմ ֆանտաստիկ պատկերացումներն ունենալ։

Վերջերս (վերջերս ասելով՝ հասկանում եմ վերջին 3 տարին) սկսել եմ դադարել անվերջ նստել և երազելուց, կամ էլ երազանքն իրականացնելու համար անհույս միջոցներ որոնելուց: Այո՛, ես հասկացել եմ մի պարզ բան, որ երազանքին կարելի է նպատակի աչքերով նայել, որովհետև նպատակը մեր կյանքի հուսալի ուղին է, և մենք դրան հասնելու համար ձգտում ենք, ձգտում ենք անգամ անվերջանալի ճանապարհին նայելով, մենք աշխատում ենք դրա ուղղությամբ, երբեմն՝ անհույս, երբեմն էլ՝ հույսով:

Ես ունեմ շրջապատ, որտեղ կան տարբեր մասնագիտությունների, տարբեր բնավորությունների, կարճ ասած՝ տարբեր խառնվածքների մարդիկ: Մարդիկ, որոնք ապրում են ուտելու համար, մարդիկ, որոնք ուտում են ապրելու համար, և ես, որին շատերը փոքր համարելով կարծում են, որ ինչ-որ երևութ հասկանալու և իմ ճիշտ լուծումն առաջարկելու համար չափից շատ փոքր եմ: Սակայն, եթե ես լինեի, օրինակ՝ 30 տարեկան և նույն երևույթի մասին նույն կարծիքս արտահայտեի, բոլորը կսկսեին մտածել՝ գուցե ճի՞շտ է։ Բայց չէ, քանի դեռ փոքր ես, պարտավոր ես լինել մեծերի ենթական, պարտավոր ես լռել՝ անկախ նրանից, թե դու ինչ ես մտածում։ Եթե քեզ տեսնում են դրսում գունավոր գուլպաներով և գժական սանրվածքով, մտածում են. «Էս գիժն ո՞վ ա, չնայած՝ սա ո՛չ դարդ ունի, ո՛չ ցավ»։ Նրանք քո արտաքինից փորձում են եզրակացություններ անել։

Միշտ հետաքրքրել է՝ ինչո՞ւ է բոլորին թվում, թե իրենք ավելի շատ են մտածում քո կյանքի մասին, քան դու։ Պետք է պնդեմ, որ չէ՛, ուղղակի դուք չափից դուրս շատ եք սիրում ուրիշի կյանքով ապրել, փորձեք ձեր կյանքով ապրել, գուցե ձերն ավելի հետաքրքի՞ր է:

Դպրոցում, երբ դասարանցիներով հավաքվում էինք, միշտ սկսում էինք որևէ մեկի մասին խոսել, նրա հագուկապը քննարկել, բայց հիմա, մի տեսակ ձանձրացել եմ այդ քննարկումներից ու մտածում եմ. «70-ից ավելի տարեկան տատիկները ե՞րբ են դադարելու սրա-նրա կյանքը քննարկելուց, բայց երբ դադարեն ու փորձեն իրենց կյանքով ապրել, կտեսնեն, որ շատ ուշ է, և ինչքան տարիներ են իրենք կորցրել՝ իրենցը մի կողմ դնելով՝ ուրիշինով ապրելով»:

Ընկերներս հաճախ են ինձ դիմում տարբեր հարցերով և անկախ նրանից, թե ես ինչ հոգեվիճակում եմ՝ փորձում եմ օգնել… Չէ՛, գլուխ չեմ գովում, ասում եմ այն, ինչ կա և խորհուրդ եմ տալիս, որ դուք էլ այդպես անեք:

Ուրախ առիթների ժամանակ սիրում եմ կենացներ ասել, խոսքս միշտ ավարտում եմ այս բառերով՝ երբեք կորուստներ չունենանք։ Մի անագամ, երբ կենացս ավարտեցի, դասընկերներից մեկը՝ Դավիթը, ասաց.

-Իզա, ամեն անգամ նույն կենացն ես ասում:

Չէ՛, ես ամեն անգամ նույն կենացը չեմ ասում, որովհետև ամեն անգամ կենաց ասելիս նույն էմոցիաները չեմ ունենում, որովհետև ես անկեղծ եմ խոսում, ասում եմ սրտինս, իսկ դա նույնպես չես կարող շարադրել և անգիր անել, և առհասարակ, այս կյանքում երկու հատ նույն բանից կարո՞ղ ես գտնել… Ո՛չ (ամեն դեպքում, ես այդպես եմ մտածում):

Իսկ կենացիս մեջ նշված բառերը ասում եմ՝ իմանալով, թե ինչ ծանր է, երբ հարազատիդ կորցնում ես: Այո, կյանքը շարունակվում է, բայց դա չի նշանակում, որ նրա մահից հետո պետք է մոռանաս նրան և նրա արածները, չէ՞ որ նա շարունակում է քեզ հետ լինել, ճիշտ է, միայն հոգեպես, բայց…

Գիտե՞ք՝ ես մահից չեմ վախենում, ո՛չ էլ մթությունից կամ մենակ մնալուց։ Եթե մի ժամանակ մտածում էի, որ աշխարհն առանց ինձ չի կարող, ապա հիմա մտածում եմ, որ յուրաքանչյուրս ունենք մի ժամանակահատված, երբ պետք է մեր բարի կամ վատ գործերն անենք և թողնենք աշխարհին, իսկ ժամանակի լրանալուն պես մենք պարզապես հեռանում ենք, որովհետև նոր «կադրեր» են պետք աշխարհին։

Հ. Գ. Երկար ժամանակ է՝ չեմ գրում, որոշեցի նստել և այս ամիսների ընթացքում իմ մեջ կուտակվածը գրել, շարունակել գրելս նոր շնչով:

Ինչու (չ)դիտել հեռուստացույց

Վերջերս նկատել եմ, որ շատ քիչ եմ հեռուստացույց դիտում: Իսկ հայկական ալիքներ ընդհանրապես չեմ միացնում:

Որպեսզի պարզեմ, թե ինչ են դիտում հայկական հեռուստատեսային ալիքներով իմ տարեկիցները, որոշեցի հարցում կատարել:

Հարցմանը պատասխանողների մեծ մասը 15-21 տարեկան են՝ Հայաստանի գրեթե բոլոր մարզերից:

Հարցին, թե շաբաթական քանի օր են հեռուստացույց դիտում՝ տարբեր պատասխաններ են եղել: Մի մասը պատասխանել է ամեն օրը, մի մասը՝ շաբաթը 3 անգամ, մյուսները՝ շաբաթը 1 անգամ, որոշներն էլ ընդհանրապես չեն դիտում:

Հիմա ես ամեն օր մեկ ժամ եմ դիտում հեռուստացույց: Այդ մեկ ժամում դիտում եմ ամերիկյան սերիալ ոչ հայկական ալիքով:

Պատասխանողների 50%-ը նույնպես ամեն օր մեկ ժամ է դիտում հեռուստացույց: Իսկ նրանք, ովքեր դիտում են 5 ժամից ավելի հիմնականում կամ 10-14 տարեկան են, կամ՝ 30-ից բարձր: 15%-ը չի դիտում հեռուստացույց: Իսկ որոշները դիտում են 15-30 րոպե:

Երբեմն ինձ հետաքրքրում է, թե ինչ ծրագրեր կան հայկական հեռուստատեսությունում: Օրվա ընթացքում տատիկը դիտում է հնդկական, բրազիլական ու ամերիկյան սերիալներ, պապիկը՝ լուրեր, ժողովրդական, երաժշտական ալիքներ: Հայկական սերիալներ չեմ նայում, բայց այսօր հետաքրքրության համար նայեցի: Չհավանեցի:

Հարցման մեջ ամենադիտվող հաղորդումների եռյակում էին ֆիլմերը, լուրերը և հաղորդումները: Սերիալները հինգերորդ տեղում էին: Դա նշանակում է, որ կամ հայկական ալիքներով սերիալները հետաքրքիր չեն, կամ էլ հարցմանը պատասխանողները չեն սիրում սերիալներ դիտել:

Եթե ես որոշեմ որևէ բան դիտել հայկական ալիքներով, ապա առաջին հերթին կմիացնեմ Հանրային հեռուստաընկերությունը: Այն ինձ համար նախընտրելի է, քանի որ Հանրայինով կան ֆիլմերի կրկնօրինակումներ: Ձմեռային արձակուրդներին Հանրայինով դիտում էի Հարրի Փոթերը: Երբեմն լավ ֆիլմերի թարգմանություններ են լինում, որոնք մեծ հաճույքով դիտում եմ:

Իմ հարցերին պատասխանողները հայկական հեռուստատեսային ալիքներից նշել էին Հանրայինը, Արմենիան և Շանթը:

Հինգ տարի առաջ ես ավելի շատ էի հեռուստացույց դիտում: Ամեն օր՝ երեք ժամից ավելի։ Դիտում էի մուլտֆիլմեր, ֆիլմեր, սերիալներ, հաղորդումներ: Այն ժամանակ ավելի շատ էին թարգմանությունները, և հետաքրքիր հաղորդումներ կային:

Հարցմանը պատասխանողները նշել էին, որ հինգ տարի առաջ նայում էին հաղորդումներ, ֆիլմեր, սերիալներ:

Իսկ հիմա անդրադառնամ հենց այն ծրագրերին, որոնք հիմա են հեռարձակվում: Տարբեր պատասխաններ ստացա: Հարցմանը պատասխանողների նախընտրած ծրագրերն են` «Լավ երեկոն», «Ֆուլ հաուսը», «Էլենի օրագիրը», «Քաոսը», «Արմքոմեդին»:

Ամփոփելով արդյունքները՝ հասկացա, որ հայկական հեռուստաընկերությունում շատ քիչ ծրագրեր կան, որոնք հետաքրքրում են երիտասարդներին: Իսկ այն ծրագրերը, որոնք նախատեսված են երիտասարդների համար, ինձ դուր չեն գալիս:

Վերջում հարցրի, թե ինչ կուզեին ավելի շատ տեսնել հայկական հեռուստատեսությունում: Հիմնականում պատասխանել էին, որ ուզում են նոր, ինտելեկտուալ և տեղեկատվական հաղորդումներ, մրցույթներ ու ծրագրեր, ավելի հետաքրքիր սերիալներ:

anahit karapetyan

Մշակույթը սկսում է կենցաղավարությունից

Ձեր ուշադրությանն եմ ներկայացնում իմ ռեպորտաժը միջավայրի աղտոտման վերաբերյալ։ Այն անցկացվել է Երևան և Չարենցավան քաղաքներում։ Ռեպորտաժի բուն նպատակն է` բնակչությանը հորդորել մաքուր պահել շրջակա միջավայրը և օգնել իշխանություններին տուգանքների միջոցով լուծել այս աղետը։ Մենք ասում ենք, որ մենք մշակութային ազգ ենք, բայց մոռանում ենք մի բան, որ մշակույթը միայն արվեստը և գրականությունը չէ, այն նաև կենցաղավարություն է։ Զբոսաշրջիկը, տեսնելով մեր կեղտոտ քաղաքները և աղտոտված բնությունը, մեզ մշակույթի տեր ազգ չի համարի։ Ինչպե՞ս կարող է քաղաքակիրթ մարդը հանդուրժել կեղտոտ մուտքերը, կեղտոտ փողոցները, կեղտոտ այգիներն ու անտառները։ Հայաստանում երևի մի կտոր հող չի մնացել, որտեղ մի թղթի կտոր, ցելոֆանե տոպրակ կամ պլաստմասե շիշ գցված չլինի։ Շատ երկրներում տուգանքի կիրառումը կանխել է բնակիչների կողմից միջավայրի աղտոտումը։ Բայց քանի որ Հայաստանում այս հարցը տարիներ շարունակ չի լուծվում, չնայած նրան, որ հավաքարարները պատշաճ կերպով կատարում են իրենց գործը, ապա Հայաստանում էլ մեծ անհրաժեշտություն կա կիրառել տուգանք։

Հայաստանում աղտոտվում են նույնիսկ պատմական նշանակություն ունեցող հուշարձանները։ Իսկ դա միայն բնակչության անհարգալից վերաբերմունքի արդյունքն է սեփական երկրի պատմության և մշակույթի նկատմամբ։

Մեր պատմական Հայաստանից մեզ մի կտոր հող է հասել, մի՞թե չենք կարող գոնե այն պատվով պահել։ Ամոթ է։